PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của nghiên cứu đề tài
Với tính chất nguy hiểm cao và sự phổ biến trong đời sống xã hội, các tội
xâm phạm tính mạng của con người (XPTMCCN) từ lâu đã là đề tài nghiên cứu
của nhiều công trình khoa học tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau từ lý luận,
quy định của pháp luật đến thực tiễn áp dụng và giải pháp nâng cao hiệu quả áp
dụng pháp luật hình sự (PLHS). Quá trình nghiên cứu lâu dài và rộng rãi về các
tội XPTMCCN đã giúp cho nhận thức lý luận về nhóm tội phạm này ngày càng
được nâng cao, hoàn thiện. Tuy vậy, do là nhóm tội phạm có nhiều hành vi phức
tạp; đa dạng về hình thức lỗi, động cơ, mục đích phạm tội, đối tượng tác động
của tội phạm… nên hiện nay vẫn còn nhiều vấn đề chưa có sự thống nhất về mặt
lý luận, còn có nhiều quan điểm trái chiều như: xác định phạm vi các điều luật
thuộc các tội XPTMCCN; một số tình tiết định khung tăng nặng trong các điều
luật; dấu hiệu hậu quả, dấu hiệu lỗi của một số tội phạm…
Quy định hiện hành về tội phạm XPTMCCN nhìn chung đã đáp ứng nguyên
tắc đảm bảo quyền con người theo tinh thần của Hiến pháp năm 2013; đáp ứng yêu
cầu nội luật hóa các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; bảo đảm tính
thống nhất giữa các văn bản pháp luật trong hệ thống pháp luật và đáp ứng yêu cầu
đấu tranh phòng, chống tội phạm XPTMCCN trong tình hình hiện nay. Bên cạnh
đó, thực tiễn thi hành Bộ luật hình sự (BLHS) cũng cho thấy quy định về các tội
XPTMCCN người vẫn còn những hạn chế, thiếu sót nhất định, ảnh hưởng đến việc
thực thi BLHS: một số dấu hiệu định tội, định khung chưa rõ ràng, không thống
nhất về kỹ thuật lập pháp gây khó hiểu, tranh luận; quy định về hình phạt chưa
thực sự hợp lý; chưa có văn bản hướng dẫn đối với tội phạm mới…
Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) là thành phố trực thuộc trung ương
thuộc loại đô thị đặc biệt của Việt Nam. Đời sống xã hội sôi động cùng với mật
độ dân cư đông nhất cả nước bên cạnh việc mang lại những nguồn lực to lớn cho
sự phát triển thì cũng kéo theo nhiều hệ lụy về an sinh, an ninh, trật tự, an toàn
xã hội. Tình hình tội phạm nói chung và tội phạm XPTMCCN diễn biến phức
tạp. Trong khi đó, thực tiễn áp dụng quy định của PLHS về các tội XPTMCCN
tại TP.HCM trong thời gian qua bên cạnh những kết quả khả quan thì vẫn còn
những tồn tại, hạn chế, sai sót trong việc định tội danh, quyết định hình phạt…
đã ảnh hưởng tiêu cực đến công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Nguyên
nhân của thực trạng này bên cạnh những nguyên nhân từ phía cơ quan áp dụng
pháp luật thì không thể không nhắc đến những nguyên nhân thuộc về quy định
của pháp luật như đã nêu ở trên.
Từ yêu cầu bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người và phòng, chống tội
phạm thì việc nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống các vấn đề lý luận và
thực tiễn về các tội XPTMCCN để làm rõ dấu hiệu pháp lý, chỉ rõ những bất cập,
hạn chế trong quy định của pháp luật và những vướng mắc trong thực tiễn áp
dụng pháp luật, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện quy
