
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI
---------------------------------------
Trần Huy Long
NGHIÊN CỨU GIẢI PHÁP XÁC THỰC NÚT VÀ BẢN TIN
ĐỊNH TUYẾN TRONG MẠNG CẢM BIẾN KHÔNG DÂY ĐA
PHƯƠNG TIỆN
NGÀNH : KỸ THUẬT VIỄN THÔNG
MÃ SỐ: 9.52.02.08
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
HÀ NỘI - 2025

Công trình được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI
Người hướng dẫn khoa học:
Hướng dẫn 1: TS. Trần Thiện Chính
Hướng dẫn 2: PGS.TS. Trần Hoài Trung
Phản biện 1: ………………………………………………
Phản biện 2 ………………………………………………
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp trường họp tại
Trường Đại học Giao thông Vận tải.
vào hồi ……. giờ …… ngày ……. tháng …… năm 2025
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện tại: Trung tâm thông tin thư viện
Trường Đại học Giao thông Vận tải, Thư viện Quốc gia.

2
LỜI MỞ ĐẦU
Lý do lựa chọn đề tài luận án
Định tuyến hiệu quả năng lượng và bảo mật trong mạng cảm biến không dây
(WSN) là thách thức quan trọng, đặc biệt về xác thực nút và bản tin định tuyến nhằm
đảm bảo tính toàn vẹn và an toàn hệ thống. Nhiều giao thức đã được phát triển như
giao thức xác thực của Saleh [2], thuật toán phân phối khóa của Sharma [3] và các cơ
chế dựa trên mật mã đường cong eliptic [4]. Các nghiên cứu khác dựa trên cơ chế
định tuyến của giao thức chuyển tiếp địa lý tham lam hai pha - TPGF [5] ban đầu như
giao thức SecuTPGF được đề xuất trong [6] đã sử dụng mã xác thực bản tin - MAC
để xác thực nguồn gốc và bảo vệ thông tin có thể thay đổi trong bản tin định tuyến.
Tuy nhiên, điều này phát sinh chi phí tính toán cao. Hoặc bằng cách sử dụng hàm
băm MD5 trong giao thức định tuyến GSTP [7] và SHA-3 trong giao thức định tuyến
GSR [8] để cung cấp xác thực cả nút và bản tin, cho phép nó bảo mật định danh nút
1 chặng và định tuyến thông qua nút 1 chặng đó, …
Mạng cảm biến không dây đa phương tiện (WMSN) [9] là một biến thể đặc biệt
của WSN, được thiết kế để cảm nhận và truyền tải không chỉ dữ liệu vô hướng mà
còn cả dữ liệu đa phương tiện [10], bao gồm hình ảnh, âm thanh, và video theo thời
gian thực hoặc không theo thời gian thực. Để có thể truyền các luồng dữ liệu đa
phương tiện, khi thiết kế giao thức định tuyến cho WMSN [9] cần phải đảm bảo ba
tiêu chí: (1) Truyền đa đường; (2) Truyền qua lỗ hổng (hole) và (3) đường truyền
ngắn nhất. Trong đó, Giao thức TPGF là giao thức được thiết kế dành riêng cho
WMSN đáp ứng cả ba yêu cầu trên. Giao thức này tạo thành một khung định tuyến
dựa trên các nguyên tắc địa lý, với mục tiêu cải thiện việc truyền dữ liệu đa phương
tiện trong các WMSN. TPGF hoạt động thông qua hai giai đoạn riêng biệt: định tuyến
địa lý và tối ưu hóa đường đi. Tuy nhiên, TPGF ban đầu được thiết kế chỉ để phục vụ
cho mục đích định tuyến hiệu quả cho các dữ liệu đa phương tiện mà chưa có bất kỳ
biện pháp an toàn nào được áp dụng, cho nên giao thức này dễ bị ảnh hưởng bởi các
cuộc tấn công nhằm vào định tuyến. Do đó, SecuTPGF [6] đã cải tiến của giao thức
TPGF ban đầu, tích hợp các cơ chế bảo mật dựa trên danh tính để tăng cường việc
phát hiện hàng xóm và bảo mật định tuyến trong WMSNs. Giao thức này thực hiện
các biện pháp nghiêm ngặt chống lại các cuộc tấn công giả mạo, Sybil, wormhole, và
chuyển tiếp có chọn lọc, cuối cùng nâng cao khả năng chống chịu tổng thể của mạng
thông qua cải thiện xác thực và truyền dữ liệu an toàn. Trong thuật toán định tuyến
SecuTPGF, cả xác thực nút và bản tin đều được thực hiện tương ứng bởi cơ chế mật
mã hóa và MAC, đòi hỏi nhiều tính toán hơn, do đó tiêu thụ nhiều năng lượng hơn
[7].
Để đảm bảo hoạt động phù hợp trong môi trường WSN với các giới hạn về tài
nguyên, việc tối ưu hóa quy trình truyền tải dữ liệu đa phương tiện là rất cần thiết.
Do đó, một giao thức định tuyến an toàn và hiệu quả cần phải được thiết kế để kéo
dài thời gian tồn tại của mạng đồng thời ngăn chặn được càng nhiều các cuộc tấn
công càng tốt. Theo đó, những nghiên cứu về mật mã nhẹ hướng tới việc tạo ra các
giải pháp cài đặt gọn nhẹ, nhưng không làm giảm quá nhiều về tính an toàn được

3
quan tâm. Nó là một giải pháp đưa ra thỏa hiệp giữa độ an toàn và tính hiệu quả trong
cài đặt của các thuật toán mật mã.
Từ những phân tích trên, nghiên cứu sinh (NCS) đã xác định lựa chọn đề tài
“Nghiên cứu giải pháp xác thực nút và bản tin định tuyến trong mạng cảm biến
không dây đa phương tiện” cho luận án nghiên cứu của mình.
Mục tiêu nghiên cứu:
Mục tiêu tổng quát: Xây dựng cơ chế xác thực nút và bản tin định tuyến hiệu
quả, an toàn và phù hợp với đặc điểm của WMSN.
Mục tiêu cụ thể: Đề xuất xây dựng các cơ chế xác thực nút và bản tin định
tuyến mới dựa trên cơ chế mật mã hiện đại, tiêu tốn năng lượng tối thiểu nhằm đảm
bảo an toàn định tuyến và phù hợp với các nút cảm biến có tài nguyên hạn chế. Đánh
giá hiệu quả của các giải pháp đề xuất thông qua mô phỏng.
Các đóng góp chính của luận án
Các kết quả đóng góp mới về khoa học của luận án đã đạt được với các đề xuất
cải tiến giao thức TPGF, cụ thể:
1. Đề xuất giải pháp phát triển bổ sung cơ chế xác thực nút và bản tin định tuyến
sử dụng ký số nhẹ dựa trên ID cho giao thức TPGF (viết tắt là ECDSA-TPGF).
2. Đề xuất giải pháp phát triển bổ sung cơ chế xác thực nút và bản tin định tuyến
sử dụng CRC và ECC cho giao thức TPGF (viết tắt là LS-TPGF).
Các đóng góp này được thể hiện ở các bài báo khoa học nằm trong danh mục
các công trình đã công bố [J1, J2, J3].
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Góp phần vào kho tàng kiến thức về bảo mật trong WSN, mở ra hướng nghiên
cứu mới về các giải pháp xác thực nhẹ và hiệu quả. Đồng thời cung cấp các giải pháp
bảo mật hiệu quả cho các hệ thống WSN/WMSN, đảm bảo độ tin cậy và an toàn cho
các ứng dụng thực tế sẽ được triển khai ở Việt Nam.
Bố cục của luận án
Luận án được bố cục thành ba chương với các nội dung chính như sau: Chương
1 “Các giao thức định tuyến trong mạng cảm biến không dây đa phương tiện”;
Chương 2 “Đề xuất giải pháp phát triển bổ sung cơ chế xác thực nút và bản tin định
tuyến sử dụng ký số nhẹ dựa trên ID cho giao thức TPGF”; Chương 3 “Đề xuất giải
pháp phát triển bổ sung cơ chế xác thực nút và bản tin định tuyến sử dụng CRC và
ECC cho giao thức TPGF”. Trong phần Kết luận, luận án tóm tắt các kết quả nghiên
cứu chính đã thực hiện và đưa ra những gợi mở cho hướng nghiên cứu phát triển tiếp
theo.
CHƯƠNG 1: CÁC GIAO THỨC ĐỊNH TUYẾN TRONG MẠNG CẢM
BIẾN KHÔNG DÂY ĐA PHƯƠNG TIỆN
1.1 Tổng quan về mạng cảm biến không dây đa phương tiện

4
1.1.1 Khái quát về mạng cảm biến không dây đa phương tiện
Trình bày khái quát về WMSN và đặc trưng khi thiết kế một giao thức định
tuyến cho WMSN cần phải xem xét ba yêu cầu sau: Truyền đa đường; Truyền qua lỗ
hổng và Đường truyền ngắn nhất. Những đặc điểm, thách thức và yêu cầu này của
WMSN đã đặt ra nhiều vấn đề nghiên cứu và định hướng cho tương lai.
1.1.2 Các phương pháp định tuyến sử dụng cho WMSN
Trong nội dung này NCS tập trung trình bày về một số giải pháp định tuyến
được sử dụng cho WMSN, đồng thời phân tích lựa chọn giao thức TPGF làm cơ sở
để phát triển phương thức truyền đa phương tiện trong WMSN.
1.2 Giao thức định tuyến TPGF [5]
TPGF bao gồm hai giai đoạn: (1) Chuyển tiếp địa lý; (2) Tối ưu hóa đường dẫn.
1.2.1 Chuyển tiếp địa lý
Pha thứ nhất này chịu trách nhiệm khám phá một đường dẫn định tuyến được
đảm bảo phân phối khi truyền qua các lỗ hổng trong WMSN.
1.2.2 Tối ưu hóa đường dẫn
Pha thứ hai này có nhiệm vụ tối ưu hóa đường dẫn định tuyến tìm được với số
lượng nút ít nhất.
1.2.3 Thuật toán định tuyến TPGF
Thuật toán định tuyến TPGF được mô tả như hình vẽ dưới đây.
Bắt đầu
Nhận vị trí nút lân cận 1 chặng
Lựa chọn nút chặng tiếp theo là
nút gần trạm gốc nhất trong số
tất cả các nút 1 chặng
Nhận vị trí trạm gốc
Nhận vị trí nút hiện tại
Triển khai mạng cảm biến
Có nút lân
cận có sẵn
Có thể ngược lại
nút chặng phía trước và tự đánh dấu như
một nút chặn
Kiểm tra
xem trạm gốc trong
1 chặng
Xác nhận trả lại trạm gốc
Đường dẫn định tuyến tối ưu
Giải phóng các nút đã khám phá
nhưng không sử dụng được
Kết thúc
Sai
Đúng
Đúng
Sai
Đúng
SaiBước 2
Bước 1
Pha 2Pha 1
Hình 1.1. Lưu đồ thuật toán định tuyến TPGF
1.3 Các vấn đề bảo mật định tuyến trong WMSN
Hầu hết các giao thức định tuyến khi mới được xây dựng đều không có cơ chế
bảo mật, các nút độc hại có thể thực hiện bất kỳ cuộc tấn công nào như tấn công đối
thủ bên trong và bên ngoài. Do đó, TPGF [6] cũng rất dễ bị tấn công bởi một số cuộc
tấn công bảo mật, ví dụ: kẻ tấn công có thể gửi các gói định tuyến giả mạo và tạo ra
cuộc tấn công gián đoạn định tuyến, và cũng có thể gửi thông tin vị trí sai trong quá
trình phát hiện nút lân cận.