Vấn đề áp dụng hình phạt tử hình trong các tội
phạm có tính chất kinh tế
Trần Quang Huy
Khoa Luật
Luận văn ThS ngành: Luật hình sự; Mã số: 60 38 40
Người hướng dẫn: TS. Phạm Văn Lợi
Năm bảo vệ: 2007
Abstract: Phân tích và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về hình phạt tử hình nói chung như
khái niệm, bản chất, đặc điểm, ý nghĩa và bản chất của hình phạt tử hình; Phân tích thực trạng
và hiệu quả của việc áp dụng hình phạt tử hình với các tội phạm có tính chất kinh tế ở Việt
Nam và một số quốc gia trên thế giới; Phân tích những cơ sở lý luận và thực tiễn của các giải
pháp thay thế việc áp dụng hình phạt tử hình với các tội phạm có tính chất kinh tế ở Việt
Nam
Keywords: Hình phạt tử hình, Luật hình sự, Pháp luật Việt Nam, Tội phạm kinh tế
Content
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việc áp dụng hình phạt tử hình trong các trong các tội phạm nói chung và tội phạm
có tính chất kinh tế nói riêng đã được tìm hiểu và nghiên cứu trong nhiều thời kỳ và dưới
những phương pháp tiếp cận khác nhau. Đối với việc áp dụng hình phạt tử hình trong các
tội phạm có tính chất kinh tế, ở mỗi thời kỳ lịch sử khác nhau, pháp luật hình sự của chúng ta
lại có những thay đổi nhất định nhằm phù hợp với xu hướng phát triển của đời sống kinh tế
- xã hội.
Hiện nay, xu hướng chung của các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước Châu Âu
đều muốn hạn chế và tiến tới việc xóa bỏ hình phạt tử hình đối với mọi tội phạm. Ngoài ra,
làn sóng đấu tranh của các tổ chức nhân đạo, dân chủ có uy tín trên thế giới đòi hỏi tất cả các
quốc gia phải xóa bỏ án tử hình diễn ra ngày càng mạnh mẽ, buộc các quốc gia còn áp dụng
hình phạt tử hình tử phải thực sự nghiêm túc và khách quan trong việc đánh giá hiệu quả thực
sự của việc áp dụng hình phạt tử hình.
Vì những lý do trên và phù hợp với tinh thần cải cách tư pháp trong Nghị quyết số
08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị, phù hợp với xu hướng hội nhập và quốc tế
hóa của Đảng và Nhà nước, việc nghiên cứu đề tài "Vấn đề áp dụng hình phạt tử hình trong
các tội phạm có tính chất kinh tế" trong thời điểm hiện nay là rất cần thiết và có giá trị thực
tiễn cao.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Dưới góc độ khoa học pháp lý, trong thời gian qua đã có rất nhiều công trình nghiên
cứu về hình phạt tử hình, về áp dụng và thi hành hình phạt tử hình đối với mọi tội phạm nói
chung và một số tội phạm cụ thể nói riêng như: Đề tài khoa học cấp bộ năm 2003: Một số vấn
đề về hình phạt tử hình và thi hành hình phạt tử hình - thực trạng và giải pháp, (cơ quan chủ trì
Bộ Tư pháp); Luận án tiến sĩ Luật học: Hình phạt tử hình trong luật hình sự Việt Nam, của
Phạm Văn Beo; Luận văn thạc sĩ Luật học: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hình phạt tử
hình trong luật hình sự Việt Nam, của Trần Thu Huyền…
Do sự phân chia về các loại tội phạm trong luật hình sự nên các đề tài, công trình
nghiên cứu khoa học, hội thảo… các tác giả chỉ thường tập trung vào việc phân tích nguyên
nhân, điều kiện, thực trạng, đề xuất… trong vấn đề áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội
phạm nói chung hoặc các tội phạm thuộc một nhóm tội nhất định theo tiêu chí phân loại của
Bộ luật Hình sự. Vì thế, ở một cách tiếp cận khác, luận văn này đề cập vấn đề áp dụng hình
phạt tử hình trong các tội phạm có tính chất kinh tế. Các tội phạm "có tính chất kinh tế"
không chỉ nằm trong một loại tội phạm nhất định mà chúng còn được qui định ở các loại tội
phạm khác nhau. Việc nghiên cứu vấn đề này sẽ cho chúng ta có một cách tiếp cận toàn diện
hơn trong vấn đề áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội phạm có tính chất kinh tế, giúp
chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử hình thành, nguyên nhân, thực trạng, xu hướng của việc áp
dụng hình phạt tử hình đối với loại tội phạm luôn có diễn biến hết sức phức tạp này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
* Mục đích:
Việc nghiên cứu luận văn nhằm mục đích làm sáng tỏ nguyên nhân, điều kiện hình
thành, cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn, xu hướng của việc áp dụng hình phạt tử hình trong các
tội phạm có tính chất kinh tế. Từ sự phân tích thực trạng và xu hướng, tác giả mạnh dạn đưa
ra quan điểm của mình về việc áp dụng hình phạt tử hình trong các tội phạm có tính chất kinh
tế.
* Nhiệm vụ:
Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ chủ yếu sau:
- Phân tích và làm sảng tỏ những vấn đề lý luận về hình phạt tử hình nói chung như
khái niệm, bản chất, đặc điểm, ý nghĩa và bản chất của hình phạt tử hình;
- Phân tích thực trạng và hiệu quả của việc áp dụng hình phạt tử hình với các tội phạm
có tính chất kinh tế ở Việt Nam và một số quốc gia trên thế giới;
- Phân tích những cơ sở lý luận và thực tiễn của các giải pháp thay thế việc áp dụng
hình phạt tử hình với các tội phạm có tính chất kinh tế ở Việt Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn là những vấn đề về lý luận và thực
tiễn của việc áp dụng hình phạt tử hình trong các tội phạm có tính chất kinh tế. Những vấn đề
này được nghiên cứu trên cơ sở những qui định của Bộ luật Hình sự, các quan điểm về chính
sách hình sự của Đảng và Nhà nước và thực tiễn của việc áp dụng hình phạt này tại Việt Nam
và một số nước trên thế giới.
5. Phương pháp nghiên cứu của luận văn
Trên cơ sở lý luận của việc nghiên cứu và quán triệt chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về chính sách hình sự, so sánh
đối chiếu với các quan điểm khác về chính sách hình sự trên thế giới, luận văn đã sử dụng và
kết hợp rất nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau. Đó là các phương pháp tổng hợp, phân
tích, so sánh, thống kê việc áp dụng hình phạt tử hình trong các tội phạm có tính chất kinh tế
ở Việt Nam.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Trong bối cảnh của tình hình nghiên cứu và thực tiễn của việc áp dụng hình phạt tử
hình với các tội phạm nói chung và với các tội phạm có tính chất kinh tế nói riêng, việc
nghiên cứu đề tài này của luận văn rất có ý nghĩa trong việc làm sáng tỏ những vấn đề liên
quan đến thực trạng và hiệu quả thực sự của việc áp dụng hình phạt tử hình với các tội phạm
có tính chất kinh tế. Hơn nữa, với xu hướng hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới
của chúng ta hiện nay, ý nghĩa quan trọng nhất của luận văn, chính là việc làm sáng tỏ các cơ
sở lý luận và cơ sở thực tiễn của vấn đề thay thế việc áp dụng hình phạt tử hình với các tội
phạm có tính chất kinh tế ở Việt Nam.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề chung về hình phạt tử hình.
Chương 2: Thực trạng việc áp dụng hình phạt tử hình với các tội phạm có tính chất
kinh tế ở Việt Nam và một số nước trên thế giới.
Chương 3: Cơ sở và giải pháp thay thế việc áp dụng hình phạt tử hình với các tội
phạm có tính chất kinh tế ở Việt Nam.
References
Các văn bản, Nghị quyết của Đảng
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01 của Bộ Chính trị
về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5 của Bộ Chính trị về
Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010,
định hướng đến năm 2020, Hà Nội.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6 của Bộ Chính trị về
Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
Các văn bản pháp luật của nhà nước
7. Bộ luật Hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1999 (2002), Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
8. Bộ luật Tố tụng hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2003 (2004),
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
9. Bộ Tư pháp (1957), Tập luật lệ về tư pháp, Hà Nội.
10. Chính phủ (1945), Sắc lệnh số 6-SL ngày 05/09 của Chủ tịch nước về việc Cấm nhân
dân không được đăng lính, bán thực phẩm, làm tay sai cho quân đội Pháp, Hà Nội.
11. Chính phủ (1945), Sắc lệnh số 47-SL ngày 10/10 của Chủ tịch nước về việc Giữ tạm thời
các luật lệ hiện hành ở miền Bắc, Trung, Nam Bộ cho đến khi ban hành những bộ
luật pháp duy nhất cho toàn quốc, Hà Nội.
12. Chính phủ (1945), Sắc lệnh số 64-SL ngày 23/11 của Chủ tịch nước về việc Thiết lập một
ban thanh tra đặc biệt, Hà Nội.
13. Chính phủ (1946), Sắc lệnh số 6-SL ngày 15/01 của Chủ tịch nước về việc Truy tố những
người can tội ăn trộm, ăn cắp, tự ý phá hủy, cắt dây điện thoại và dây điện tín, Hà
Nội.