LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

§¹i häc Quèc gia Hµ Néi

Tr êng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n

NguyÔn C«ng o¸nh

T t ëng nh©n häc x· héi trong kinh th¸nh

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

NguyÔn C«ng o¸nh

1

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

Hµ Néi – 2008

§¹i häc Quèc gia Hµ Néi

Tr êng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n

NguyÔn C«ng o¸nh

T t ëng nh©n häc x· héi trong kinh th¸nh

Chuyªn ngµnh: T«n gi¸o häc

M· sè: 60 22 90

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

NguyÔn C«ng o¸nh

2

Ng êi h íng dÉn khoa häc: PGS. TS NguyÔn Hång D ¬ng

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu

trong luËn v¨n lµ trung thùc, cã nguån gèc râ rµng. C¸c kÕt luËn khoa häc cña

luËn v¨n ch a tõng ® îc c«ng bè trªn bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c.

T¸c gi¶

NguyÔn C«ng o¸nh

3

NguyÔn C«ng O¸nh

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ cã ng êi gäi Kinh th¸nh lµ cuèn s¸ch vÜnh h»ng.

§iÒu Êy kh«ng ph¶i nãi lªn nh÷ng sù kiÖn tån t¹i kÐo dµi trong Kinh th¸nh vµ

tÝnh phæ biÕn réng r·i cña nã (mÆc dï ®iÒu nµy lµ rÊt quan träng) mµ chñ yÕu

muèn nãi ®Õn néi dung s©u s¾c cña Kinh th¸nh. Thùc tÕ cho thÊy, trong nh÷ng

®iÒu kiÖn x· héi, nh÷ng chÕ ®é chÝnh trÞ vµ kinh tÕ kh¸c nhau, ng êi ta lu«n ph¸t

hiÖn ra trong Kinh th¸nh mét ®iÒu g× ®ã quan träng cho b¶n th©n m×nh. §iÒu ®ã

cho thÊy, Kinh th¸nh hµm chøa nh÷ng ®Æc tr ng phæ biÕn cña tån t¹i ng êi vµ,

do vËy, cña tån t¹i tù th©n nã, chÝnh yÕu tè nµy ®· trë thµnh c¬ së cho tÝnh vÜnh

h»ng cña Kinh th¸nh.

Kinh th¸nh lµ mét trong nh÷ng cuèn s¸ch tån t¹i l©u dµi vµ cã sù ¶nh h ëng

s©u réng nhÊt ®Õn c¸c thÕ hÖ ng êi. KÓ tõ khi ra ®êi cho tíi nay, nhiÒu thÕ hÖ

ng êi ®·, ®ang ®äc Kinh th¸nh vµ ph¸t hiÖn ra nh÷ng néi dung ®a d¹ng, phong

phó, cÇn thiÕt cho b¶n th©n m×nh ë ®ã. ë nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau, nhiÒu

ng êi cã thÓ t×m thÊy cho m×nh nh÷ng gi¸ trÞ cÇn thiÕt cña Kinh th¸nh ®Ó hoµn

thiÖn ®¹o ®øc, lèi sèng cña m×nh. §iÒu ®ã chøng tá, xÐt vÒ mÆt triÕt häc nãi

chung, vÒ mÆt nh©n häc nãi riªng, Kinh th¸nh hµm chøa trong nã nh÷ng “ch©n

lý” nh©n b¶n ®Ó cã thÓ trô v÷ng tr íc nh÷ng th¨ng trÇm cña lÞch sö. Nãi c¸ch

kh¸c, Kinh th¸nh, nhÊt lµ t t ëng triÕt häc cña nã chøa ®ùng nh÷ng tÝnh chÊt

nÒn t¶ng cña tån t¹i ng êi nh nh÷ng nguyªn lý tån t¹i cña con ng êi, c¬ së b¶n

thÓ cña m×nh. LÞch sö nh©n lo¹i cã thÓ tr¶i qua nh÷ng thay ®æi víi nh÷ng thang

bËc gi¸ trÞ theo c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau, nh ng “nh©n tÝnh” vÉn lµ nh©n tÝnh,

vÉn ph¶i mang “chÊt ng­êi”, nÕu ®¸nh mÊt nã th× kh«ng cßn ® îc gäi lµ ng êi

NguyÔn C«ng o¸nh

4

n÷a. ChÝnh Kinh th¸nh ®· ®Ò cËp tíi “chÊt ng êi” nh­ vËy.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

V× vËy, viÖc t×m hiÓu néi dung triÕt häc nãi chung vµ t t ëng nh©n häc x·

héi nãi riªng cña Kinh th¸nh kh«ng chØ cã gi¸ trÞ khoa häc mµ cßn cã ý nghÜa

thùc tiÔn. Mçi thêi ®¹i ®Òu cã mét c¸i nh×n riªng cña m×nh vÒ Kinh th¸nh do

v¨n hãa sinh tån cña con ng êi ë thêi ®¹i t ¬ng øng quy ®Þnh. B íc vµo thiªn

niªn kû míi, cïng víi nh÷ng vÊn ®Ò míi cña con ng êi vµ vÒ con ng êi, tiÕp thu

nh÷ng thµnh tùu míi cña c¸c bé m«n khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n ®Ò cËp tíi con

ng êi, kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu nh÷ng t t ëng nh©n häc cña Kinh th¸nh.

Kinh th¸nh ®· xuÊt hiÖn ë n íc ta tõ l©u vµ cã nh÷ng nghiªn cøu ë gãc ®é

nµy hay gãc ®é kh¸c, song nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ® îc tiÕp tôc t×m hiÓu, trong ®ã cã

t t ëng nh©n häc – mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt cho môc tiªu x©y dùng x· héi míi ë

n íc ta hiÖn nay. Thùc tÕ nhiÒu vÊn ®Ò cña c«ng cuéc x©y dùng x· héi míi ë

n íc ta hiÖn nay rÊt cÇn cã sù nghiªn cøu, kÕ thõa, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ cña

Kinh th¸nh, gãp phÇn vµo viÖc hoµn thiÖn con ng êi míi. §©y lµ vÊn ®Ò cã tÝnh

cÊp b¸ch trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi mµ x· héi hiÖn ®¹i ®· nhËn thøc ® îc

nh÷ng thµnh tè v¨n hãa cña nh©n c¸ch con ng êi, c¸ nh©n ngµy cµng ®ãng vai

trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña loµi ng êi nãi chung, cña mçi céng ®ång

x· héi nãi riªng. ViÖt Nam lµ quèc gia ®a t«n gi¸o, Ki-t« gi¸o bao gåm C«ng

gi¸o vµ ®¹o Tin lµnh, tuy du nhËp vµo n íc ta ch a l©u so víi PhËt gi¸o, nh ng

hiÖn lµ t«n gi¸o thu hót ® îc sè l îng tÝn ®å ®¸ng kÓ. NiÒm tin t«n gi¸o cña

céng ®ång tÝn ®å, tÝnh tæ chøc, kû luËt chÆt chÏ còng nh v¨n hãa Ki-t« gi¸o cã

¶nh h ëng kh«ng nhá ®Õn ®êi sèng t«n gi¸o ë n íc ta. Trong xu h íng héi nhËp

hiÖn nay, viÖc tiÕp thu nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa chung cña nh©n lo¹i kh«ng thÓ

kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng nÐt v¨n hãa riªng cña c¸c t«n gi¸o, trong ®ã cã v¨n hãa

Ki-t« gi¸o.

Víi lý do ®ã, chóng t«i chän ®Ò tµi “T t ëng nh©n häc x· héi trong Kinh

th¸nh” cho luËn v¨n cao häc triÕt häc chuyªn ngµnh t«n gi¸o häc cña m×nh.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu

Nh÷ng nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ n íc ngoµi. Cho ®Õn nay, Kinh th¸nh ®·

NguyÔn C«ng o¸nh

5

vµ ®ang trë thµnh ®èi t îng quan t©m cña rÊt nhiÒu nhµ nghiªn cøu c¶ trong vµ

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

ngoµi Ki-t« gi¸o trªn thÕ giíi. ViÖc chó gi¶i, b×nh luËn, ph©n tÝch néi dung cña

Kinh Th¸nh ® îc nhiÒu ng êi quan t©m, ®· cã nhiÒu cuèn tõ ®iÓn vÒ Kinh

th¸nh ra ®êi. Tiªu biÓu, nh : “Kinh nghiÖm x©y dùng tõ ®iÓn tªn riªng trong

Kinh th¸nh”, 5 tËp (Xanh Pª-tÐc-bua, 1879 - 1887), “Tõ ®iÓn chó gi¶i Kinh

th¸nh”, 3 tËp (S-tèc-h«m 1987), “B¸ch khoa th phæ th«ng vÒ Kinh th¸nh”

(C«n-tran, 1989), “Tõ ®iÓn ThÇn häc Kinh th¸nh” (B-róc-xen, 1990) v.v...

Nh÷ng cuèn tõ ®iÓn nµy ®Òu cè g¾ng t¸i hiÖn néi dung cña Kinh Th¸nh th«ng

qua viÖc gi¶i thÝch kh¸i niÖm, thuËt ng÷ mang tÝnh chÊt nÒn t¶ng cña nã. Tuy

nhiªn, do c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau, nªn nhiÒu vÊn ®Ò, néi dung cña Kinh th¸nh

ch a ® îc tr×nh bµy trong c¸c cuèn tõ ®iÓn nªu trªn.

Ngoµi ra, cßn cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c xoay quanh nh÷ng chñ ®Ò

riªng biÖt trong Kinh th¸nh, nh vÊn ®Ò v¨n hãa d©n gian trong Kinh th¸nh

® îc ®Ò cËp tíi trong t¸c phÈm “V¨n hãa d©n gian trong Cùu íc” cña G. Ph-rª-

®¬ (M¸t-xÝt-c¬-va, 1995). VÊn ®Ò nguån gèc cña vò trô ® îc kh¶o cøu trong t¸c

phÈm “Kinh th¸nh vµ vò trô cña nã” cña E. Tèp (M¸t-xÝt-c¬-va, 1997). Sù t¸c

®éng cña yÕu tè con ng êi, cña v¨n hãa CËn §«ng ®Õn sù h×nh thµnh néi dung

Kinh th¸nh ®­îc ®Ò cËp tíi trong t¸c phÈm “Con ng êi trong v¨n hãa CËn

§«ng cæ vµ Kinh th¸nh” cña I.P. Viªn-bít (Xanh Pª-tÐc-bua, 2005).

§èi víi vÊn ®Ò nh©n häc x· héi trong Kinh th¸nh ®· ® îc kh¶o cøu trong

mét sè t¸c phÈm cña c¸c häc gi¶ n íc ngoµi. Trong cuèn “Ki-t« gi¸o vµ nh÷ng

vÊn ®Ò x· héi” (Niu-ãc, 1998), nhµ thÇn häc ng êi Mü, R.L Sin-n¬ ®· dµnh sù

quan t©m s©u s¾c ®Õn vÊn ®Ò ®Þa vÞ x· héi vµ sè phËn cña con ng êi qua ph©n

tÝch mèi quan hÖ gi÷a con ng êi víi phÇn thÕ giíi cßn l¹i, lÞch sö loµi ng êi do

cã sù gi¸ng thÕ cña Thiªn Chóa. Theo «ng, b¶n th©n nh©n häc cña Kinh th¸nh

buéc chóng ta ph¶i nh×n nhËn b¶n chÊt x· héi cña con ng êi tõ gãc ®é hiÖn sinh

cña nã trong mçi céng ®ång gi¸o d©n. Tõ ®ã, «ng ®ßi hái ph¶i nh×n nhËn mäi

hiÖn t­îng x· héi, ®Æc biÖt lµ khoa häc vµ kü thuËt, th«ng qua l¨ng kÝnh “gi¸ trÞ

NguyÔn C«ng o¸nh

6

nh©n v¨n” cña con ng­êi lµ c¸i ®· ® îc thÓ hiÖn râ trong Kinh th¸nh. R»ng, chØ

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

cã Kinh th¸nh míi cho phÐp chóng ta kh¾c phôc ® îc nh÷ng vÊn ®Ò cña con

ng êi vµ vÒ con ng êi trong thÕ giíi hiÖn ®¹i do tiÕn bé khoa häc - kü thuËt g©y

ra.

Nhµ thÇn häc H. Bót-t¬-ph©y ®· kh¶o cøu quan hÖ x· héi th«ng qua hÖ thèng

quan hÖ t«n gi¸o cña c¸ nh©n víi thÕ giíi xung quanh. Trong t¸c phÈm “Ki-t«

gi¸o vµ lÞch sö” (Lu©n-®«n, 2004), «ng nhÊn m¹nh: kh«ng nªn quy gi¶n b¶n tÝnh

ng êi thµnh b¶n chÊt thÕ giíi. ChÝnh quan niÖm sai lÇm nh vËy sÏ dÉn tíi viÖc

®èi lËp b¶n tÝnh ng êi víi b¶n chÊt cña x· héi. Theo «ng, chØ xuÊt ph¸t tõ quan

®iÓm Ki-t« gi¸o vÒ b¶n tÝnh ng êi nh mét bé phËn cña céng ®ång ng êi (gi¸o

®oµn), míi cã thÓ ®Æt ra vµ gi¶i quyÕt ®óng ®¾n c¸c vÊn ®Ò vÒ quyÒn tù nhiªn cña

con ng êi, vÒ quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau vµ víi x· héi.

Trong cuèn “TriÓn väng cña con ng êi” (Pa-ri, 1960), nhµ triÕt häc ng êi

Ph¸p, R. Ga-r©u-®y cho r»ng, néi dung quan träng nhÊt cña Kinh th¸nh kh«ng

ph¶i lµ hÖ vÊn ®Ò gi¸o lý hay tæ chøc gi¸o héi, mµ lµ vÊn ®Ò hiÖn sinh bi ®¸t cña

c¸ nh©n cô thÓ. ChÝnh vÊn ®Ò “cøu rçi” (gi¶i phãng) con ng­êi míi lµ con ® êng,

ph ¬ng thøc kh¾c phôc sù tha hãa cña con ng êi. §©y còng lµ néi dung quan

träng cña Kinh th¸nh ® îc «ng quan t©m vµ gi¶i quyÕt nhê ®èi chiÕu gi÷a gi¶i

ph¸p M¸c-xÝt víi gi¶i ph¸p Ki-t« gi¸o.

Theo quan ®iÓm chÝnh trÞ vµ c¸ch m¹ng, C. M¸c chØ râ tÝnh ¶o t ëng cña sù gi¶i

phãng con ng êi theo con ® êng t«n gi¸o. V× theo «ng, b¶n th©n t«n gi¸o lµ mét

h×nh thøc, mét hÖ qu¶ cña sù tha hãa. Trong t¸c phÈm “Chñ nghÜa v« thÇn chÝnh

trÞ” (Pa-ri, 1998), nhµ thÇn häc Ki-t« gi¸o M. Rª-®ing kh¼ng ®Þnh: chñ nghÜa v«

thÇn M¸c-xÝt chØ lµ chñ nghÜa v« thÇn chÝnh trÞ, kh«ng g¾n víi hÖ vÊn ®Ò nh©n häc

x· héi mµ d êng nh Kinh th¸nh ®· ®Ò cËp tíi vµ ®· ® a ra nh÷ng luËn ®iÓm mang

tÝnh chÊt nÒn t¶ng.

Nh÷ng nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ trong n íc. Kinh th¸nh ë n íc ta ch a

® îc nghiªn cøu nhiÒu trªn ph ¬ng diÖn nh©n häc triÕt häc. Trong t¸c phÈm:

“T«n gi¸o vµ ®êi sèng hiÖn ®¹i” (2 tËp) cña ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi, Hµ

NguyÔn C«ng o¸nh

7

Néi (1997) vµ "T×m hiÓu nÐt ®Ñp v¨n ho¸ Ki-t« gi¸o", NXB V¨n ho¸ - Th«ng tin,

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

Hµ Néi (2002) cña Hµ Huy Tó ®· Ýt nhiÒu ®Ò cËp tíi t t ëng nh©n häc x· héi

cña Kinh th¸nh.

Trong cuèn "C«ng gi¸o vµ §øc Ki-t« (Kinh th¸nh qua c¸i nh×n tõ ph ¬ng

§«ng)", NXB T«n gi¸o, Hµ Néi (2003), Lý Minh TuÊn ®· ph©n tÝch qu¸ tr×nh

tiÕn ho¸ t t ëng nh©n häc Ki-t« gi¸o nh lµ sù ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh h×nh thµnh

nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc chung cña nh©n lo¹i diÔn ra ë tÊt c¶ c¸c nÒn v¨n ho¸

ph ¬ng §«ng vµ ph ¬ng T©y. §¸ng chó ý, vÊn ®Ò nh©n häc x· héi ë ®©y ® îc

t¸c gi¶ kh¶o cøu tõ gãc ®é quan hÖ gi÷a "ng·" víi "tha nh©n" d íi chiÒu c¹nh

®¹o ®øc, nh©n v¨n. H¬n n÷a, qu¸ tr×nh lÞch sö toµn cÇu ® îc lý gi¶i chÝnh tõ gãc

®é tiÕn ho¸, gia t¨ng nh©n tÝnh cña mèi quan hÖ Êy. §©y lµ c¸i nh×n s©u xa vµ l¹c

quan vÒ t ¬ng lai cña loµi ng êi tõ gãc ®é tiÕn hãa ®¹o ®øc, trong ®ã v¨n ho¸

t©m linh gi÷ mét vÞ trÝ ®¸ng kÓ cÇn quan t©m trong x· héi hiÖn ®¹i ®Çy rÉy nh÷ng

c¹m bÉy vµ nguy hiÓm ®e do¹ b¶n th©n sù tån t¹i cña con ng êi.

VÊn ®Ò ®¹o ®øc trong Kinh Th¸nh ® îc Tr ¬ng Nh V ¬ng kh¶o cøu kh¸

chi tiÕt, cô thÓ trong cuèn: “T×m hiÓu quan niÖm ®¹o ®øc trong Kinh th¸nh” do

Nxb T«n gi¸o Ên hµnh n¨m 2005. Trong cuèn “§¹i c ¬ng lÞch sö triÕt häc

ph ¬ng T©y”, Nxb Tæng hîp TP. Hå ChÝ Minh (2006), c¸c t¸c gi¶ §ç Minh Hîp,

NguyÔn Thanh vµ NguyÔn Anh TuÊn khi viÕt vÒ triÕt häc T©y ©u Trung cæ, nhÊn

m¹nh t t ëng nh©n häc cña Kinh th¸nh ph¶n ¸nh mét thêi ®¹i v¨n hãa sinh tån

míi cña con ng êi, do vËy nã ®¸nh dÊu mét lo¹i h×nh t duy triÕt häc míi. ChÝnh

t t ëng nh©n häc Ki-t« gi¸o ®· kh¾c phôc ® îc h¹n chÕ lín nhÊt cña t duy triÕt

häc cæ ®¹i - ®ã lµ sù thiÕu v¾ng chñ nghÜa nh©n c¸ch trong c¸ch tiÕp cËn triÕt häc

víi hÖ vÊn ®Ò nh©n häc. MÆt kh¸c, triÕt häc Ki-t« gi¸o lÇn ®Çu tiªn ®· chØ râ

® îc sù ®Æc thï cña tån t¹i ng êi n»m ë tÝnh chÊt kh¸c biÖt vÒ nguyªn t¾c gi÷a

c¸c quy t¾c chi phèi hµnh vi cña con ng êi so víi c¸c quy luËt cña tù nhiªn.

Theo hä, triÕt häc cæ ®¹i kh«ng ®èi lËp con ng êi víi thÕ giíi. Ng îc l¹i, Kinh

th¸nh l¹i cho r»ng, con ng êi kh«ng ®¬n gi¶n lµ mét bé phËn cña vò trô, lµ mét

®èi t îng, sù vËt bªn c¹nh nh÷ng ®èi t îng kh¸c, nã hoµn toµn ®øng t¸ch biÖt,

NguyÔn C«ng o¸nh

8

®øng trªn mäi sinh thÓ... Ng êi Hy-l¹p quan niÖm, quan hÖ gi÷a ng êi víi ng êi

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

nh­ c¸c quy luËt b¾t nguån tõ “b¶n chÊt cña c¸c sù vËt”. Do vËy, hä xem ®¹o ®øc

nh lµ sù kÕ tôc c¸c quy luËt tù nhiªn trong x· héi loµi ng êi... Nh ng Chóa cña

Ki-t« gi¸o kh«ng nh÷ng ®øng trªn lÜnh vùc c¸c quy luËt tù nhiªn mµ cßn ®em l¹i

quy t¾c ®¹o ®øc cho con ng êi ® îc thÓ hiÖn d íi d¹ng mÖnh lÖnh cña Chóa. Do

®ã, quan hÖ gi÷a ng êi víi ng êi kh«ng ph¶i do c¸c quy luËt tù nhiªn vµ b¶n

th©n con ng êi quy ®Þnh mµ chóng cã céi nguån thÇn th¸nh.

Trong cuèn “T«n gi¸o häc nhËp m«n”, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi (2006), §ç

Minh Hîp (chñ biªn), cho r»ng häc thuyÕt x· héi C«ng gi¸o lµ tæng thÓ nh÷ng

quan ®iÓm chÝnh trÞ - x· héi, kinh tÕ vµ ®¹o ®øc, kh«ng nh÷ng lµ sù luËn chøng

vÒ mÆt triÕt häc, x· héi vµ ®¹o ®øc mµ cßn lµ sù luËn chøng vÒ thÇn häc, lµ viÖc

viÖn dÉn vµo Kinh th¸nh. Häc thuyÕt x· héi C«ng gi¸o ®· v¹ch ra nh÷ng biÓu

hiÖn khñng ho¶ng cña nÒn v¨n minh, ®ã lµ thãi Ých kû, th¸i ®é thê ¬ ®èi víi ®au

khæ cña ng êi kh¸c, vµ cho r»ng lèi tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng Êy lµ ph¶i

quay vÒ víi c¸c gi¸ trÞ Ki-t« gi¸o, víi nÒn v¨n minh cña t×nh yªu.

Trong cuèn “T«n gi¸o: lý luËn x a vµ nay”, Nxb Tæng hîp thµnh phè Hå ChÝ

Minh, 2006, §ç Minh Hîp (chñ biªn), ®· chØ ra tÝnh ®Æc thï cña triÕt häc x· héi

Ki-t« gi¸o nguyªn thñy ph¶n ¸nh tËp trung vµo hai ph ¬ng diÖn quan träng nhÊt

cña t«n gi¸o míi. Thø nhÊt, nã truyÒn b¸ sù b×nh ®¼ng gi÷a con ng êi víi con

ng êi, dï r»ng ®ã chØ lµ sù b×nh ®¼ng vÒ “téi lçi” cña con ng êi tr íc Thiªn

Chóa. Thø hai, nã lªn ¸n sù giµu cã vµ lßng tham lam víi c©u nãi næi tiÕng cña

Chóa Giª-su: “Con l¹c ®µ chui qua lç kim cßn dÔ h¬n ng êi giµu vµo N íc

Thiªn Chóa” (Mt 19,24), [38, tr.1632], ®ång thêi nhÊn m¹nh ®Õn nghÜa vô lao

®éng cña mäi ng êi víi t t ëng “kh«ng lao ®éng th× ®õng ¨n”.

Trong cuèn “T«n gi¸o ph ¬ng §«ng - qu¸ khø vµ hiÖn t¹i” Nxb T«n gi¸o,

Hµ Néi (2006), khi ph©n tÝch néi dung cña quan ®iÓm triÕt häc x· héi cña Ki-t«

gi¸o, c¸c t¸c gi¶ cho r»ng: cÇn häc hái t t ëng triÕt häc c¬ b¶n cña Kinh Th¸nh

®Ó cã ® îc mét v¨n hãa khoan dung vµ hßa b×nh trong thÕ giíi cã ®Çy rÉy nh÷ng

xung ®ét vµ m©u thuÉn. Tin vµ yªu, cam chÞu vµ hy väng - ®ã lµ nh÷ng phÈm

chÊt cÇn thiÕt ®Ó x¸c lËp mét thÕ giíi theo nguyªn t¾c quan hÖ gi÷a ng êi víi

NguyÔn C«ng o¸nh

9

ng êi nh Chóa Giª-su ®· d¹y: “H·y th­¬ng yªu ng­êi ta nh­ m×nh ta vËy”. Nh­

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

vËy, t t ëng c¬ b¶n cña Ki-t« gi¸o lµ t t ëng vÒ téi lçi vµ cøu rçi con ng êi.

Con ng êi m¾c téi tr íc Chóa vµ chÝnh ®iÒu nµy lµm cho mäi ng êi trë nªn b×nh

®¼ng. Nh ng con ng êi cã thÓ tÈy röa s¹ch khái téi lçi nÕu hä ý thøc ® îc r»ng

hä m¾c téi, nÕu hä h íng ý nghÜ cña m×nh vµo viÖc tÈy röa khái téi lçi, nÕu hä

tin vµo Chóa Giª-su xuèng trÇn gian hiÕn tÕ ®Ó chÞu téi lçi thay cho loµi ng êi.

Ra ®êi trong lßng c¸c gi¸o ph¸i kh¾c kû chèng ®èi l¹i Do-th¸i gi¸o vµ chÝnh

quyÒn La-m·, sau ®ã lan ra kh¾p thÕ giíi La-m·, Ki-t« gi¸o nguyªn thñy ngay tõ

®Çu ®· tù tuyªn bè lµ mét häc thuyÕt cña n« lÖ, d©n nghÌo bÞ ¸p bøc, cña nh÷ng

ng êi cïng khæ vµ bÞ tï ®µy. Thùc ra, häc thuyÕt nµy kh«ng kªu gäi ®Êu tranh, v×

vËy kh«ng thÓ gäi lµ mét häc thuyÕt c¸ch m¹ng. Víi t c¸ch sù ®èi chäi mang

tÝnh “trÊn an” nh­ vËy, ®Þnh h­íng nghÞ lùc cña nh÷ng ng­êi bÞ ¸p bøc vµo dßng

nh÷ng ¶o t ëng t«n gi¸o, Ki-t« gi¸o nguyªn thñy kh«ng nh÷ng ®èi lËp víi nh÷ng

kÎ cÇm quyÒn, chÞu sù truy n· d· man tõ phÝa chÝnh quyÒn, mµ cßn chøa ®ùng

nh÷ng yÕu tè cÊp tiÕn, thËm chÝ c¶ khÝ thÕ c¸ch m¹ng. §iÒu ®ã ® îc thÓ hiÖn ë

sù kh«ng chÊp nhËn nh÷ng chuÈn t¾c sinh ho¹t ®· h×nh thµnh. MÆc dï kh«ng

mang tinh thÇn c¸ch m¹ng tÝch cùc, nh ng víi viÖc tuyªn bè nh÷ng nguyªn t¾c

b×nh ®¼ng gi÷a con ng êi víi con ng êi, dï ®ã chØ lµ sù b×nh b»ng vÒ téi tæ t«ng

tr íc Chóa, vµ tu©n gi÷ ®iÒu ®ã, sù ra ®êi cña Ki-t« gi¸o ®· lµ lêi th¸ch thøc ®èi

víi nh÷ng trËt tù x· héi ® ¬ng thêi ®ang thèng trÞ.

Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh nªu trªn Ýt nhiÒu ®· ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò nh©n häc

x· héi trong Kinh th¸nh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn ch a cã c«ng tr×nh nghiªn

cøu nµo ®Ò cËp mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng vÒ vÊn ®Ò nh©n häc trong Kinh

th¸nh.

3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n

- Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ ph©n tÝch lµm râ quan ®iÓm nh©n häc x· héi cña

Kinh th¸nh, rót ra nh÷ng bµi häc cÇn thiÕt gãp phÇn ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o

®øc tèt ®Ñp cña Ki-t« gi¸o vµo viÖc thùc hiÖn ® êng h íng hµnh ®¹o g¾n bã víi

d©n téc vµ sèng “tèt ®êi ®Ñp ®¹o” cña tÝn ®å C«ng gi¸o ë ViÖt Nam hiÖn nay.

NguyÔn C«ng o¸nh

10

- Tõ môc ®Ých trªn, luËn v¨n x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô sau:

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

+ T×m hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ Kinh th¸nh, chØ ra t t ëng c¬ b¶n vµ néi dung

triÕt häc cña nã.

+ Ph©n tÝch quan ®iÓm triÕt häc Ki-t« gi¸o vÒ quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi

víi quan niÖm "c¸ nh©n ®øng trªn x· héi".

+ Lµm râ quan ®iÓm nh©n häc vÒ quan hÖ gi÷a c¸ nh©n víi x· héi vµ c¸ nh©n

víi nhau qua M êi ®iÒu r¨n vµ Bµi gi¶ng trªn nói cña §øc Ki-t«, cèt lâi cña häc

thuyÕt ®¹o ®øc trong Kinh th¸nh.

+ Rót ra nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ vÒ vÊn ®Ò nh©n häc x· héi Ki-t« gi¸o

trong Kinh th¸nh.

4. C¬ së lý luËn vµ ph ¬ng ph¸p nghiªn cøu

- C¬ së lý luËn: LuËn v¨n dùa trªn c¬ së lý luËn lµ Chñ nghÜa duy vËt biÖn

chøng vµ Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, c¸c quan ®iÓm t«n gi¸o häc M¸c-xÝt, t

t ëng Hå ChÝ Minh vÒ t«n gi¸o vµ chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng vµ Nhµ n íc ta.

- Ph ¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ngoµi ph ¬ng ph¸p luËn M¸c-xÝt ra, chóng t«i

cßn sö dông ph ¬ng ph¸p kh¶o cøu, ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t, so s¸nh.

5. §èi t îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

§èi t îng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ t t ëng nh©n häc x· héi trong Kinh

th¸nh. §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc phong phó vµ phøc t¹p, nh ng trong ph¹m vi cña

luËn v¨n nµy, chóng t«i tËp trung ®Ò cËp ®Õn hai néi dung c¬ b¶n lµ t t ëng

nh©n häc x· héi vÒ quan hÖ gi÷a con ng êi víi x· héi vµ quan hÖ gi÷a con ng êi

víi nhau. T liÖu khai th¸c trong cuèn: Kinh th¸nh Cùu íc vµ T©n íc - Lêi

Chóa cho mäi ng êi cña Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam do Nhµ xuÊt b¶n T«n

gi¸o Ên hµnh n¨m 2008, cã sù tham kh¶o c¸c b¶n dÞch Kinh Th¸nh cña linh môc

NguyÔn ThÕ ThuÊn, Tßa tæng Gi¸m môc Sµi Gßn, xuÊt b¶n n¨m 1975; cña Hång

y TrÞnh V¨n C¨n, Tßa Tæng Gi¸m môc Hµ Néi xuÊt b¶n n¨m 1985; cña Nhãm

phiªn dÞch “C¸c giê kinh phông vô” do Nxb TP. Hå ChÝ Minh Ên hµnh n¨m

1998. Tuy nhiªn, ®Ó lµm s¸ng tá quan ®iÓm nh©n häc Ki-t« gi¸o trong Kinh

NguyÔn C«ng o¸nh

11

Th¸nh, luËn v¨n cßn dùa vµo nh÷ng quan ®iÓm cña häc thuyÕt x· héi C«ng gi¸o.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

6. §ãng gãp cña luËn v¨n

LuËn v¨n ®· b íc ®Çu ph¸c häa c¸ch t ¬ng ®èi hÖ thèng vÒ t t ëng nh©n

häc x· héi trong Kinh th¸nh qua hai ph ¬ng diÖn c¬ b¶n lµ quan hÖ con ng êi

víi x· héi vµ con ng êi víi nhau; ®ång thêi nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ nh÷ng quan

niÖm Êy d íi gãc ®é M¸c-xÝt.

7. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n

- ý nghÜa lý luËn: LuËn v¨n kh«ng chØ gãp phÇn vµo viÖc nhËn thøc s©u s¾c

h¬n häc thuyÕt Ki-t« gi¸o; ®Ò xuÊt nh÷ng quan ®iÓm, ph ¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ mét

c¸ch kh¸ch quan ®èi víi néi dung nh©n häc x· héi cña Kinh th¸nh; mµ cßn gãp

phÇn x©y dùng c¸c quan niÖm t«n gi¸o häc, nh©n häc, triÕt häc t«n gi¸o.

- ý nghÜa thùc tiÔn: LuËn v¨n ®Ò xuÊt nh÷ng quan ®iÓm, ph ¬ng ph¸p trong

viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t«n gi¸o nãi chung vµ Ki-t« gi¸o nãi riªng ë n íc ta. LuËn

v¨n cã thÓ ® îc sö dông lµm tµi liÖu cho viÖc gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu phÇn néi

dung triÕt häc Kinh th¸nh.

8. Bè côc cña luËn v¨n

Ngoµi më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n ® îc kÕt cÊu

NguyÔn C«ng o¸nh

12

thµnh hai ch ¬ng vµ b¶y tiÕt.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

1. B¸ch khoa th phæ th«ng vÒ Kinh Th¸nh (1989), C«ntral.

2. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ (1995), C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quan hÖ ®Õn tÝn ng ìng,

t«n gi¸o, Hµ Néi.

3. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ (2000), C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quan hÖ ®Õn tÝn ng ìng,

t«n gi¸o, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

4. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ (2006), C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quan hÖ ®Õn tÝn

ng ìng, t«n gi¸o, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

5. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ (2003), TËp v¨n b¶n vÒ tæ chøc vµ ® êng h íng hµnh

®¹o cña c¸c t«n gi¸o t¹i ViÖt Nam, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

6. Betto (1988), Phi ®en vµ t«n gi¸o, ñy ban ®oµn kÕt C«ng gi¸o TP. Hå ChÝ Minh,

Nxb TrÎ TP. Hå ChÝ Minh.

7. H. Butterfield (2004), Kit« gi¸o vµ lÞch sö, Lu©n §«n.

8. W. C Cadman (1954), Th¸nh kinh tõ ®iÓn, tËp 1, Nhµ in Tin Lµnh, §µ L¹t.

9. W. C Cadman (1954), Th¸nh kinh tõ ®iÓn, tËp 2, Nhµ in Tin Lµnh, §µ L¹t.

10. W. C Cadman (1954), Th¸nh kinh tõ ®iÓn, tËp 3, Nhµ in Tin Lµnh, §µ L¹t.

11. C. Bricket, L. Casson, C. Flowers, W. Murphy, B. Walker vµ B. Weisberger

(2003), §øc Giªsu cuéc ®êi vµ thêi ®¹i, Nxb V¨n hãa Th«ng tin, Hµ Néi.

12. E. Charpentier (1992), Du lÞch Kinh th¸nh, Nxb, Le Cert, ñy ban ®oµn kÕt C«ng

gi¸o TP. Hå ChÝ Minh dÞch.

NguyÔn C«ng o¸nh

13

13. Cuéc l÷ hµnh ®øc tin (1990), ñy ban ®oµn kÕt C«ng gi¸o TP. Hå ChÝ Minh.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

14. J.Cronin (1991), C¸c nguyªn t¾c x· héi C«ng gi¸o (Catholic Social

Trinciples). Millwaukee.

15. NguyÔn §×nh DiÔn (2002), Tõ ®iÓn C«ng gi¸o Anh-ViÖt, Nxb T«n gi¸o, Hµ

Néi.

16. J. Dheilly (1964), Tõ ®iÓn Kinh th¸nh, tËp 1, Desclee (Ph¸p), B¶n tiÕng ViÖt.

17. J. Dheilly (1964), Tõ ®iÓn Kinh th¸nh, tËp 2, Desclee (Ph¸p), B¶n tiÕng ViÖt.

18. J. Dheilly (1964), Tõ ®iÓn Kinh th¸nh, tËp 3, Desclee (Ph¸p), B¶n tiÕng ViÖt.

19. J. Dheilly (1964), Tõ ®iÓn Kinh th¸nh, tËp 4, Desclee (Ph¸p), B¶n tiÕng ViÖt.

20. Marc DonzÐ (2004), T t ëng thÇn häc cña Mavice undil, Nxb T«n gi¸o, Hµ

Néi.

21. Dumortier, A. Gourmelen, R. Josse, J. M Labat, Landier, D. Pizivin, B.

Raccosta, P. de Surgu, R. Varro (1995), §i t×m lêi Chóa trong Kinh th¸nh,

tËp 1: Cùu íc, ñy ban ®oµn kÕt C«ng gi¸o TP. Hå ChÝ Minh dÞch.

22. Dumortier, A. Gourmelen, R. Josse, J. M Labat, Landier, D. Pizivin, B.

Raccosta, P. de Surgu, R. Varro (1995), §i t×m lêi Chóa trong Kinh th¸nh,

tËp 2: T©n íc, ñy ban ®oµn kÕt C«ng gi¸o TP. Hå ChÝ Minh dÞch.

23. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2003), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø 7 Ban ChÊp

hµnh Trung ¬ng §¶ng khãa IX, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia.

24. §iÓn ng÷ thÇn häc Th¸nh kinh (1973), tËp 1, Ph©n khoa ThÇn häc Gi¸o

hoµng Häc viÖn Th¸nh Pi« X, §µ L¹t, ViÖt Nam.

25. §iÓn ng÷ thÇn häc Th¸nh kinh (1973), tËp 2, Ph©n khoa ThÇn häc Gi¸o

hoµng Häc viÖn Th¸nh Pi« X, §µ L¹t, ViÖt Nam.

26. R. Garaudy (1960), TriÓn väng cña con ng êi, Paris.

27. Philippe Ferlay (1993), § êng sèng ®¹o, ñy ban ®oµn kÕt C«ng gi¸o TP. Hå

NguyÔn C«ng o¸nh

14

ChÝ Minh dÞch.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

28. A. Frossard, J. Deilly, M. Halpem, R. Aron (1993), §Ó lµm giµu kiÕn thøc

Kinh th¸nh, ñy ban ®oµn kÕt C«ng gi¸o TP. Hå ChÝ Minh dÞch.

29. Mai Thanh H¶i (2002), Tõ ®iÓn T«n gi¸o, Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa, Hµ Néi.

30. J. A Hardon (1985), Tõ ®iÓn C«ng gi¸o Phæ th«ng, tËp I, Imace Book, New

York, B¶n tiÕng ViÖt.

31. J. A Hardon (1985), Tõ ®iÓn C«ng gi¸o Phæ th«ng, tËp II, Imace Book, New

York, B¶n tiÕng ViÖt.

32. ThÝch Nguyªn H¹nh (2007), T«n gi¸o: Kh¸i niÖm vµ LÞch sö, B¶n in R«ne«

33. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh (2003), T t ëng Hå ChÝ Minh vÒ t«n

gi¸o vµ c«ng t¸c t«n gi¸o, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

34. Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam (2004), Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam-Niªn gi¸m

2004, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

35. Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam (2006), Gi¸o lý Héi th¸nh C«ng gi¸o, Nxb

T«n gi¸o, Hµ Néi.

36. Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam (2007), Bé Gi¸o luËt 1983, Nxb T«n gi¸o, Hµ

Néi.

37. Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam (2007), Tãm l îc häc thuyÕt x· héi cña Gi¸o héi

C«ng gi¸o, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

38. Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam (2007), Kinh th¸nh T©n íc vµ Cùu íc-Lêi

Chóa cho mäi ng êi, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

39. Héi ®ång Gi¸o hoµng C«ng lý vµ Hßa b×nh (2000), Häc thuyÕt x· héi C«ng gi¸o,

Bé Muèi ®Êt, §Þnh H íng.

40. Héi Th¸nh Tin lµnh ViÖt Nam (miÒn B¾c), (2006), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh: I-II C«

rin t«, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

41. §ç Minh Hîp (chñ biªn), (2005), T«n gi¸o lý luËn x a vµ nay, Nxb Tæng

NguyÔn C«ng o¸nh

15

hîp thµnh phè Hå ChÝ Minh.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

42. §ç Minh Hîp (chñ biªn), (2006), T«n gi¸o häc nhËp m«n, Nxb T«n gi¸o, Hµ

Néi.

43. §ç Minh Hîp (chñ biªn), (2006), T«n gi¸o häc ph ¬ng ®«ng qu¸ khø vµ hiÖn

t¹i, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

44. §ç Minh Hîp (chñ biªn), (2006), §¹i c ¬ng lÞch sö triÕt häc ph ¬ng T©y,

Nxb thµnh phè Hå ChÝ Minh.

45. §ç Quang H ng (2004), B íc ®Çu t×m hiÓu vÒ mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n íc

vµ gi¸o héi, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

46. §ç Quang H ng (2005), VÊn ®Ò t«n gi¸o trong c¸ch m¹ng ViÖt Nam-Lý luËn

vµ thùc tiÔn, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi.

47. Dôc ®øc Ph¹m §×nh Khiªm (2004), Th¸nh Giuse trong d©n Chóa, Nxb T«n gi¸o,

Hµ Néi.

48. Kinh nghiÖm x©y dùng tõ ®iÓn tªn riªng trong Kinh th¸nh (1879-1887), Xanh

PªtÐcbua.

49. NguyÔn S¬n L©m (1994), DÉn vµo T©n íc, Tñ s¸ch §¹i kÕt-Nxb TP. Hå ChÝ

Minh.

50. Lªnin (1977), Chñ nghÜa x· héi vµ t«n gi¸o, toµn tËp, tËp 12, Nxb TiÕn Bé

Matxc¬va, TiÕng ViÖt.

51. Lªnin (1978), Th¸i ®é cña §¶ng c«ng nh©n ®èi víi t«n gi¸o, toµn tËp, tËp 17,

Nxb TiÕn Bé Matxc¬va, TiÕng ViÖt.

52. G. T Manley (1999), Kinh th¸nh ®¹i c ¬ng, Lu©n §«n.

53. Marguerite-Marie Thiollier (2001), Tõ ®iÓn T«n gi¸o, Nxb KHXH, Hµ Néi.

54. Denis McBride (2006), §øc Giªsu-Ch©n dung l¹ th êng, Nxb T«n gi¸o, Hµ

Néi.

55. M.P Mchedlov (2005), VÒ häc thuyÕt x· héi cña Kit« gi¸o hiÖn ®¹i, Moscow.

56. Denis Maugenest (2003), C¸c th«ng ®iÖp x· héi, Paris, Ph¸p, B¶n tiÕng ViÖt.

NguyÔn C«ng o¸nh

16

57. Henrietta C. Mears (2006), §Ó hiÓu Kinh Cùu íc, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

58. Hå ChÝ Minh (1996), VÒ vÊn ®Ò tÝn ng ìng, t«n gi¸o, Nxb Khoa häc X· héi,

Hµ Néi.

59. Gioan Phaol« II (1994), B íc qua ng ìng cöa hy väng, b¶n dÞch.

60. Pheschke (1986), ThÇn häc chuyªn biÖt, tËp 1, Nxb Goodliffe Neale,

Alcestes, Tßa Tæng Gi¸m môc TP. Hå ChÝ Minh dÞch.

61. Pheschke (1986), ThÇn häc chuyªn biÖt, tËp 2, Nxb Goodliffe Neale,

Alcestes, Tßa Tæng Gi¸m môc TP. Hå ChÝ Minh dÞch.

62. Pheschke (1986), ThÇn häc chuyªn biÖt, tËp 3, Nxb Goodliffe Neale,

Alcestes, Tßa Tæng Gi¸m môc TP. Hå ChÝ Minh dÞch.

63. Hång Phóc (1996), §iÓn ng÷ ®øc tin C«ng gi¸o, tØnh dßng Chóa cøu thÕ t¹i

h¶i ngo¹i Hoa Kú.

64. Hång Phóc (2006), Chóa Giªsu vµ Gi¸o héi, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

65. G. Phreder (1995), V¨n hãa d©n gian trong Cùu íc, Matxc¬va.

66. R. L Shin (1998), Kit« gi¸o vµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi, New york.

67. NguyÔn §øc Sù (chñ biªn), (1995), C. M¸c – Ph. ¨nghen vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o,

Nxb Khoa häc X· héi, Hµ Néi.

68. M. Reding (1998), Chñ nghÜa v« thÇn chÝnh trÞ, Paris.

69. Th¸nh C«ng ®ång chung Vatican« II: HiÕn chÕ, S¾c lÖnh, tuyªn ng«n (1972),

Ph©n khoa ThÇn häc Gi¸o hoµng Häc viÖn Th¸nh Pi« X, §µ L¹t, ViÖt Nam.

70. NguyÔn Xu©n TÝn (1997), ThÇn häc trong sa mï, Nxb ThuËn Hãa, HuÕ.

71. NguyÔn B×nh TÜnh (1993), Lu©n lý c¬ b¶n Kit« gi¸o, Nxb ThuËn Hãa, HuÕ.

72. TrÇn Tam TØnh (1988), ThËp gi¸ vµ L ìi g ¬m, ñy ban §oµn kÕt C«ng gi¸o

TP. Hå ChÝ Minh, Nxb TrÎ TP. Hå ChÝ Minh.

73. E. Tov (1997), Kinh th¸nh vµ vò trô cña nã, Matxc¬va.

74. Tßa tæng Gi¸m môc TP. Hå ChÝ Minh (1998), Kinh th¸nh trän bé Cùu íc

NguyÔn C«ng o¸nh

17

vµ T©n íc, Nxb TP. Hå ChÝ Minh.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

75. Hµ Huy Tó (2004), T×m hiÓu nÐt ®Ñp Thiªn Chóa gi¸o, Nxb V¨n hãa Th«ng

tin, Hµ Néi.

76. Lý Minh TuÊn (2003), C«ng gi¸o vµ §øc Kit« (Kinh th¸nh qua c¸i nh×n tõ

ph ¬ng §«ng), Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

77. Tõ ®iÓn chó gi¶i Kinh th¸nh (1987), 3 tËp, Stèckh«m.

78. Tõ ®iÓn thÇn häc Kinh th¸nh (1990), Bruxen.

79. ViÖn ThÇn häc Tin lµnh ViÖt Nam (2004), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh (Ên b¶n thÕ

kû XXI), tËp 1: Ngò kinh, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

80. ViÖn ThÇn häc Tin lµnh ViÖt Nam (2004), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh (Ên b¶n thÕ

kû XXI), tËp 2: LÞch sö, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

81. ViÖn ThÇn häc Tin lµnh ViÖt Nam (2004), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh (Ên b¶n thÕ

kû XXI), tËp 3: Thi v¨n, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

82. ViÖn ThÇn häc Tin lµnh ViÖt Nam (2004), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh (Ên b¶n thÕ

kû XXI), tËp 4: Tiªn tri, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

83. ViÖn ThÇn häc Tin lµnh ViÖt Nam (2004), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh (Ên b¶n thÕ

kû XXI), tËp 5: Phóc ©m vµ C«ng vô, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

84. ViÖn ThÇn häc Tin lµnh ViÖt Nam (2004), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh (Ên b¶n thÕ

kû XXI), tËp 6: Th tÝn (I), Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

85. ViÖn ThÇn häc Tin lµnh ViÖt Nam (2004), Gi¶i nghÜa Kinh th¸nh (Ên b¶n thÕ

kû XXI), tËp 7: Th tÝn vµ Kh¶i huyÒn, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

86. ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi (1997), T«n gi¸o vµ ®êi sèng hiÖn ®¹i, (tËp

1), Th«ng tin Chuyªn ®Ò..

87. ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi (1997), T«n gi¸o vµ ®êi sèng hiÖn ®¹i, (tËp

2), Th«ng tin Chuyªn ®Ò.

88. I.P Veinberg (2005), Con ng êi trong v¨n hãa CËn §«ng cæ vµ Kinh th¸nh,

Xanh PªtÐcbua.

NguyÔn C«ng o¸nh

18

89. K.Voytula (1991), Nh÷ng c¬ së cña ®¹o ®øc häc. Moscow.

LuËn v¨n th¹c sÜ t«n gi¸o häc

90. Tr ¬ng Nh V ¬ng (2005), T×m hiÓu ®¹o ®øc trong Kinh th¸nh, Nxb T«n

gi¸o, Hµ Néi.

91. NguyÔn Thanh Xu©n (2002), B íc ®Çu t×m hiÓu ®¹o Tin lµnh trªn thÕ giíi vµ

ë ViÖt Nam, Nxb T«n gi¸o, Hµ Néi.

92. NguyÔn Thanh Xu©n (2005), Mét sè t«n gi¸o ë ViÖt Nam, Nxb T«n gi¸o, Hµ

Néi.

93. Hoµng T©m Xuyªn (chñ biªn), (1999), M êi t«n gi¸o lín trªn thÕ giíi, Nxb

NguyÔn C«ng o¸nh

19

ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi.