TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
181
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ DÙNG
THUỐC VÀ KHÔNG DÙNG THUỐC TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – CƠ SỞ 3 NĂM 2023
Kiều Xuân Thy1,2, Dơng Thị Phơng Trang2,
Phan Quỳnh Trang2, Phan Lê Đình Trung1, Hồ Hồng Thy1
TÓM TẮT19
Mục tiêu: Xác định tỷ lệ các phương pháp
điều trị dùng thuốc và không dùng thuốc tại Bệnh
viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh –
Cơ sở 3 (BV ĐHYD TP.HCM – CS3) năm 2023.
Đối tợng và phơng pháp nghiên cứu: Thiết
kế nghiên cứu mô tả cắt ngang dựa trên hồ sơ
điện tử và hồ sơ bệnh án giấy của người bệnh
(NB) điều trị nội trú và ngoại trú tại BV ĐHYD
TP.HCM – CS3 năm 2023. Thời gian nghiên cứu
từ tháng 01/2024 – 06/2024 tại BV ĐHYD
TP.HCM – CS3. Phân tích số liệu bằng phần
mềm STATA 16.0, Microsoft Excel 2016. Các
biến định tính được mô tả bằng tần số và tỷ lệ
(%). Các biến định lượng có phân phối chuẩn
được mô tả bằng giá trị trung bình ± độ lệch
chuẩn, các biến định lượng không có phân phối
chuẩn được mô tả bằng giá trị trung vị (khoảng
tứ phân vị). Các chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm:
các nhóm thuốc Tây y và Y học cổ truyền
(YHCT) thường dùng, tỷ lệ các phương pháp
điều trị không dùng thuốc, tỷ lệ các nhóm
phương pháp châm cứu, tỷ lệ các phương pháp
1Bệnh viện Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí
Minh – Cơ sở 3
2Khoa Y học Cổ truyền, Đại học Y Dược Thành
phố Hồ Chí Minh
Chịu trách nhiệm chính: Kiều Xuân Thy
Email: kxthy@ump.edu.vn
Ngày nhận bài: 28.6.2024
Ngày phản biện khoa học: 1.7.2024
Ngày duyệt bài: 1.8.2024
châm cứu phân theo đặc điểm dịch tễ học. Kết
quả: Kết quả nghiên cứu cho thấy trong năm
2023, số hồ sơ ngoại trú đạt tiêu chuẩn nghiên
cứu là 21659 và hồ sơ nội trú đạt yêu cầu là 811.
Tỷ lệ NB sử dụng kết hợp thuốc Đông và Tây y
chiếm tỷ lệ cao (>70%). Trong các phương pháp
điều trị không dùng thuốc, châm cứu được áp
dụng với tỷ lệ là 65,36%, trong đó cấy chỉ chiếm
tỷ lệ cao nhất (39,75%). Kết luận: Tỷ lệ các
phương pháp điều trị không dùng thuốc và các
nhóm thuốc Đông – Tây y thường dùng tại BV
ĐHYD TP.HCM – CS3 có sự tương đồng với
các nghiên cứu trước đó tại các bệnh viện YHCT.
Các thông tin từ nghiên cứu là căn cứ giúp BV
ĐHYD TP.HCM – CS3 phát triển theo hướng
Bệnh viện đa khoa YHCT đồng thời xây dựng
phác đồ điều trị kết hợp Đông – Tây y cho NB
đến điều trị tại bệnh viện.
Từ khóa: Y học cổ truyền, điều trị dùng
thuốc, điều trị không dùng thuốc, châm cứu, cấy
chỉ
SUMMARY
OVERVIEW OF THE USE OF DRUG
AND NON-DRUG THERAPIES AT
UNIVERSITY MEDICAL CENTER HO
CHI MINH CITY – BRANCH NO.3
IN 2023
Objectives: Determine the proportion of
drug and non-drug therapies at University
Medical Center Ho Chi Minh – Branch No.3
(University Medical Center HCMC – Branch
No.3) in 2023. Methods: Across-sectional study
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT QUỐC TẾ THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ XX VÀ ĐÀO TẠO Y KHOA LIÊN TỤC Y HỌC CỔ TRUYỀN 2024
182
based on electronic medical records and paper
medical records of patients treated inpatient and
outpatient at University Medical Center HCMC –
Branch No.3 in 2023. Implementation time from
January to June 2024, at University Medical
Center HCMC – Branch No.3. Data analysis
using STATA 16.0, Microsoft Excel 2016
software. Quantitative variables with standard
distribution are described by mean and standard
deviation. Quantitative variables without a
standard distribution are described by the median
value (Interquartile range). Research targets
include: groups of commonly used Western
medicine and Traditional medicine, the
proportion of non-drug therapies methods, the
proportion of groups of acupuncture methods,the
proportion of acupuncture methods are classified
according to epidemiological characteristics.
Results: In 2023, outpatient records that meet
research standards are 21,659 and satisfactory
inpatient record is 811. The proportion of
patients using a combination of Western and
Traditional medicine is high (>70%). Among
non-drug therapies, acupuncture accounts for
65.36%, of which Catgut Embedding Therapy
accounts for the highest proportion (39.75%).
Conclusion: The proportion of non-drug therapy
methods and commonly used Western and
Traditional medicine groups at University
Medical Center HCMC – Branch No.3 is similar
to previous studies at Traditional Medicine
hospitals. The information from the study is the
basis for helping University Medical Center
HCMC – Branch No.3 develops in the direction
of Traditional General Hospital and develops a
treatment regimen combining Traditional
Medicine and Western Medicine for patients
coming for treatment at University Medical
Center HCMC – Branch No.3.
Keywords: Traditional Medicine, Drug
therapy, Non-drug therapy, Acupuncture, Catgut
Embedding Therapy
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Y học cổ truyền là một nền y học có lịch
sử lâu đời. Điều trị bằng YHCT có đa dạng
các phương pháp khác nhau, phân thành hai
nhóm chính: điều trị dùng thuốc và điều trị
không dùng thuốc. Các phương pháp dùng
thuốc gồm: ngâm thuốc, đặt thuốc, xông hơi
thuốc, khí dung, bó thuốc, chườm thuốc,
thuốc dùng ngoài da, thuốc dùng đường
uống, thuốc dùng đường tiêm và truyền tĩnh
mạch. Các phương pháp không dùng thuốc
gồm: xoa bóp, bấm huyệt, dưỡng sinh, khí
công, các phương pháp châm, cứu, giác hơi,
cấy chỉ, chích lễ [1]. Trong các phương pháp
nêu trên, châm cứu là một trong số những
cách thức điều trị bằng YHCT được áp dụng
phổ biến. Châm cứu với nhiều hình thức và
loại hình châm khác nhau như: hào châm,
điện châm, nhĩ châm, đầu châm, mai hoa
châm, cấy chỉ, laser châm... [2]
Hiện nay, nhiều bệnh viện đã và đang
thực hiện kế hoạch khảo sát tình hình áp
dụng các phương pháp điều trị tại bệnh viện
của mình. Tuy nhiên mỗi bệnh viện với mỗi
mô hình khác nhau (BV Phụ sản, BV Đa
khoa, BV Nhi Đồng…) mang tính đặc thù
riêng dẫn đến việc tham khảo và áp dụng ở
các bệnh viện khác nhau trở nên khó khăn,
trong đó có bệnh viện YHCT [3],[4]. Các
bệnh viện YHCT đang áp dụng đa dạng các
phương pháp điều trị dùng thuốc và không
dùng thuốc. Tuy nhiên, số lượng các nghiên
cứu khảo sát về việc áp dụng các phương
pháp điều trị tại các bệnh viện YHCT còn
hạn chế. Nhận thấy số lượng các nghiên cứu
khảo sát về việc ứng dụng các phương pháp
điều trị dùng thuốc và không dùng thuốc tại
các bệnh viện YHCT không nhiều, do đó
chúng tôi tiến hành nghiên cứu khảo sát việc
ứng dụng các phương pháp điều trị dùng
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
183
thuốc và không dùng thuốc tại BV ĐHYD
TP.HCM – CS3.
Mục tiêu nghiên cứu:
- Xác định tỷ lệ các phương pháp điều trị
dùng thuốc và không dùng thuốc của NB
điều trị tại BV ĐHYD TP.HCM – CS3
- Xác định tần số sử dụng các phương
pháp châm cứu phân tích theo đặc điểm
nhóm tuổi của NB điều trị tại BV ĐHYD
TP.HCM – CS3
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tợng nghiên cứu: Hồ sơ bệnh
án của NB nhập viện điều trị tại BV ĐHYD
TP.HCM – CS3 trong năm 2023.
Tiêu chuẩn chọn lựa
Hồ sơ NB nhập viện điều trị nội trú và
ngoại trú tại BV ĐHYD TP.HCM – CS3 có
ngày nhập viện và xuất viện từ ngày
01/01/2023 đến 31/12/2023, có lưu trữ đầy
đủ các thông tin cần khảo sát.
Tiêu chuẩn loại trừ
Những hồ sơ của NB được chẩn đoán
bệnh nhưng không hoàn chỉnh, không đầy đủ
các thông tin cần khảo sát. NB trốn viện.
Định nghĩa biến số phương pháp điều
trị
- Phương pháp điều trị dùng thuốc: là
biến định danh, gồm nhóm thuốc Y học hiện
đại (YHHĐ) và nhóm thuốc YHCT.
- Phương pháp điều trị không dùng
thuốc: là biến định danh, gồm 4 nhóm: châm
cứu, xoa bóp bấm huyệt, tập dưỡng sinh, vật
lý trị liệu. Trong đó, các phương pháp châm
cứu gồm có: mai hoa châm, hào châm, nhĩ
châm, ôn châm, cấy chỉ, thủy châm, chích lễ,
laser châm, điện châm.
2.2. Phơng pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Mô tả cắt ngang
Thời gian nghiên cứu: 01/2024 –
06/2024
Các bước thực hiện
Tra cứu hồ sơ bệnh án của NB điều trị
nội trú và ngoại trú tại BV ĐHYD TP.HCM
– CS3 điều trị từ 01/01/2023 đến 31/12/2023.
Kiểm tra tiêu chuẩn lựa chọn và tiêu chuẩn
loại trừ. Thu thập số liệu theo biểu mẫu thu
thập số liệu. Nhập số liệu vào Excel 2016 và
phân tích bằng Excel 2016, STATA 16.0.
Phân tích số liệu dựa trên chỉ tiêu nghiên cứu
Phương pháp và công cụ thu thập số
liệu
Để có dữ liệu nghiên cứu về tình hình sử
dụng các phương pháp điều trị, chúng tôi đã
tiến hành tra cứu hồi cứu toàn bộ hồ sơ bệnh
án của NB nội trú và ngoại trú trong năm
2023.
Xử lý số liệu
Nhập số liệu bằng phần mềm Microsoft
Excel 2016. Xử lý thống kê bằng phần mềm
STATA 16.0. Các biến định tính được mô tả
bằng tần số và tỷ lệ (%). Các biến định lượng
có phân phối chuẩn được mô tả bằng giá trị
trung bình ± độ lệch chuẩn, các biến định
lượng không có phân phối chuẩn được mô tả
bằng giá trị trung vị (khoảng tứ phân vị).
2.3. Y đức
Nghiên cứu được thông qua bởi Hội đồng
Đạo đức trong nghiên cứu Y Sinh học của
Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh số
23/HĐĐĐ-TP.HCM ngày 02/01/2024.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Các phơng pháp điều trị dùng
thuốc
Có hơn 70% NB điều trị ngoại trú sử
dụng thuốc trong quá trình điều trị, trong đó
có 51,34% NB điều trị kết hợp thuốc đông và
tây y. NB chỉ điều trị thuốc tây y chiếm
16,14%, chỉ dùng thuốc đông y chiếm
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT QUỐC TẾ THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ XX VÀ ĐÀO TẠO Y KHOA LIÊN TỤC Y HỌC CỔ TRUYỀN 2024
184
5,24%. Trong khu vực điều trị nội trú, có hơn
85% NB sử dụng thuốc, trong đó, có 46,61%
NB dùng kết hợp thuốc đông và tây y, NB
chỉ sử dụng thuốc đông và tây y lần lượt
chiếm tỷ lệ 21,82% và 19,61%.
Biểu đồ 1. Tỷ lệ các phương pháp điều trị dùng thuốc
Bảng 1. Tần số và tỷ lệ các nhóm thuốc YHHĐ thường dùng
Nhóm thuốc
Tần số
Tỷ lệ (%)
Thuốc giảm đau, hạ sốt; chống viêm không Steroid; thuốc điều trị Gout và
các bệnh xương khớp
14977
24,33
Thuốc đường tiêu hoá
13925
22,62
Thuốc tim mạch
12339
20,04
Hoocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết
4815
7,82
Thuốc gây tê, gây mê, thuốc giãn cơ, giải giãn cơ
3476
5,65
Khoáng chất và vitamin
2077
3,37
Thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn
1716
2,79
Thuốc điều trị đau nửa đầu
1596
2,59
Dung dịch điều chỉnh nước, điện giải, cân bằng acid – base và các dung
dịch tiêm truyền khác
1425
2,31
Thuốc tác dụng trên đường hô hấp
1134
1,84
Thuốc chống rối loạn tâm thần và thuốc tác động lên hệ thần kinh
1043
1,69
Thuốc chống dị ứng và thuốc dùng trong các trường hợp chống quá mẫn
873
1.42
Thuốc chống co giật, chống động kinh
693
1,13
Thuốc tẩy trùng và sát khuẩn
323
0,52
Thuốc lợi tiểu
272
0,44
Thuốc điều trị bệnh đường tiết niệu
117
0,21
Trong các nhóm thuốc YHHĐ, ba nhóm chiếm tỷ lệ cao nhất là nhóm thuốc giảm đau, hạ
sốt, chống viêm không Steroid, thuốc điều trị Gout và các bệnh xương khớp (24,33%); nhóm
thuốc tiêu hoá (22,62%) và nhóm thuốc tim mạch (20,04%).
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
185
Bảng 2. Tần số và tỷ lệ các nhóm thuốc thành phẩm YHCT thường dùng
Nhóm thuốc
Tần số
Tỷ lệ (%)
Nhóm thuốc chữa các bệnh về dương, về khí
10093
25,07
Nhóm thuốc chữa các bệnh về âm, về huyết
7364
18,29
Nhóm thuốc khu phong trừ thấp
7109
17,66
Nhóm thuốc nhuận tràng, tả hạ, tiêu thực, bình vị, kiện tỳ
4312
10,71
Nhóm thuốc an thần, định chí, dưỡng tâm
3893
9,67
Nhóm thuốc thanh nhiệt, giải độc, tiêu ban, lợi thuỷ
2847
7,07
Nhóm thuốc chữa các bệnh về phế
2305
5,72
Nhóm thuốc dùng ngoài
1387
3,44
Nhóm thuốc chữa các bệnh về ngũ quan
468
1,16
Nhóm thuốc giải biểu
325
0,81
Thuốc khác
137
0,34
Nhóm thuốc điều kinh, an thai
24
0,06
Trong các nhóm thuốc thành phẩm YHCT, ba nhóm chiếm tỷ lệ cao nhất là nhóm thuốc
chữa các bệnh về dương, về khí (25,08%), nhóm thuốc chữa các bệnh về âm, về huyết
(18,3%) và nhóm thuốc khu phong trừ thấp (17,67%).
3.2. Các phơng pháp điều trị không dùng thuốc
Biểu đồ 2. Tỷ lệ các phương pháp điều trị không dùng thuốc
Có 65,36% NB điều trị được châm cứu, 17,46% NB được chỉ định VLTL và 17,13% NB
được chỉ định xoa bóp bấm huyệt. Phương pháp tập dưỡng sinh và giác hơi có tỷ lệ áp dụng
dưới 1%.
Biểu đồ 3. Tỷ lệ của từng phương pháp châm cứu
Trong các phương pháp châm cứu, cấy chỉ được sử dụng với tỷ lệ cao nhất (39,75%), kế
đến là điện châm (29,14%) và ôn châm (13,50%). Các phương pháp châm cứu khác được sử
dụng với tỷ lệ dưới 10%.