KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
698
NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP HIẾM GẶP HEMATOHIDROSIS ĐƯỢC
CHẨN ĐOÁN TẠI VIỆN HUYẾT HỌC – TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG
Bùi Thị Thảo1, Nguyễn Thị Mai1,
Trần Thị Mỹ Dung1, Trần Thị Quyên1
TÓM TẮT84
Đặt vấn đề: Hematohidrosis (Mồ hôi máu)
còn được gọi là Hematidrosis hay Hemidrosis, là
một bệnh hiếm gặp trong y học, trong đó máu
xuất hiện một cách tự nhiên qua tuyến mồ hôi.
Ngày nay, nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được
biết đầy đủ và không có phương pháp điều trị đặc
hiệu nào cho bệnh lý này.
Trình bày ca bệnh: Chúng tôi mô tả quá
trình chẩn đoán và điều trị trường hợp một thiếu
nữ 18 tuổi, mắc chứng mồ hôi máu, xuất hiện từ
năm 10 tuổi với triệu chứng tiết mồ hôi đỏ đột
ngột ở vùng trán khi căng thẳng hoặc lo lắng quá
mức. Khám lâm sàng và các xét nghiệm máu,
chức năng gan, thận đều bình thường; sinh thiết
da không cho thấy tổn thương cấu trúc. Bệnh
nhân được chẩn đoán mắc chứng mồ hôi máu
liên quan đến căng thẳng. Phương pháp điều trị
bao gồm tư vấn tâm lý, phẫu thuật nội soi cắt
hạch giao cảm ngực kết hợp dùng propranolol
20mg/ngày. Sau 2 tháng điều trị, triệu chứng mồ
hôi máu và đổ mồ hôi tay chân giảm rõ rệt,
khẳng định vai trò của việc ổn định tâm lý và sử
dụng thuốc chẹn beta giao cảm trong điều trị.
Từ khóa: Hematohidrosis, máu, mồ hôi.
1Trường Đại học Y Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Bùi Thị Thảo
SĐT: 0336999897
Email: buithao1704hmu@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
SUMMARY
A RARE CASE OF HEMATOHIDROSIS
DIAGNOSED AT THE NATIONAL
INSTITUTE OF HEMATOLOGY AND
BLOOD TRANSFUSION
Background: Hematidrosis, also known as
hematohidrosis or hemidrosis, is a rare medical
condition in which blood is excreted through
sweat glands. Since the exact cause of
hematidrosis is often unknown, there is no
specific cure or treatment for the condition. Case
presentation: An 18-year-old female patient
with hematidrosis, which first appeared at the age
of 10, characterized by sudden red sweat on the
forehead during periods of excessive stress or
anxiety. Clinical examination, blood tests, liver
and kidney function tests were all normal, and
skin biopsy revealed no structural abnormalities.
The patient was diagnosed with stress-related
hematidrosis. Treatment included psychological
counseling, thoracoscopic sympathectomy,
combined with propranolol 20mg/day. After 2
months of treatment, the symptoms of
hematidrosis and sweating of the hands and feet
significantly improved, highlighting the
importance of psychological stabilization and the
use of beta-blockers in management.
Keywords: Hematohidrosis, blood, sweat.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hematohidrosis (mồ hôi máu) là một
hiện tượng y học hiếm gặp và gây tranh cãi.
Thuật ngữ này có nguồn gốc từ tiếng Hy
Lạp cổ đại haîma / haímatos (αἷμα / αἵματος),
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
699
nghĩa là máu, và hīdrṓs (ἱδρώς), nghĩa là mồ
hôi [1]. Mồ hôi máu đã được ghi nhận từ thời
cổ đại, nhưng nguyên nhân và cơ chế của nó
vẫn chưa được hiểu rõ, gây bối rối cho bệnh
nhân và các chuyên gia y tế. Tình trạng này
được mô tả là sự tiết ra mồ hôi lẫn máu qua
da, thường xảy ra ở các vùng có nhiều tuyến
mồ hôi như mặt, tay và chân, kèm theo tình
trạng lo âu và stress [1]. Việc chẩn đoán và
điều trị gặp khó khăn do thiếu thông tin và
kinh nghiệm lâm sàng. Trong bối cảnh này,
nghiên cứu và tìm hiểu sâu về mồ hôi máu là
rất cần thiết. Chúng tôi báo cáo ca lâm sàng
một thiếu nữ 18 tuổi mắc, chẩn đoán mắc
chứng mồ hôi máu tại Viện Huyết học –
Truyền máu Trung ương, nhằm nâng cao
nhận thức và hỗ trợ chẩn đoán sớm cũng như
điều trị hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng
cuộc sống của người bệnh.
II. BÁO CÁO CA BỆNH
Bệnh nhân nữ, 18 tuổi, tiền sử chảy máu
tự nhiên ở vùng trán từ năm 10 tuổi, tần suất
3-4 lần/năm. Từ năm 15 tuổi, tần suất và số
lượng chảy máu tăng lên khoảng 2-3
lần/tuần, chủ yếu ở giữa 2 cung mày. Bệnh
nhân thường xuyên bị căng thẳng do bố mẹ
bất hòa và sống cùng bà ngoại từ nhỏ. Khi
đứng trước đám đông hoặc khi học tập căng
thẳng, bệnh nhân thấy hồi hộp, run tay chân
và ra nhiều mồ hôi. Tiền sử không ghi nhận
chảy máu kéo dài ở các cơ quan khác. Bệnh
nhân không dùng thuốc chống đông và
không có tiền sử chấn thương vùng mặt.
Khám lâm sàng cho thấy bệnh nhân tỉnh táo,
không có dấu hiệu tổn thương da, chất lỏng
màu đỏ xuất hiện trên mặt hoàn toàn biến
mất khi lau (Hình 1). Không phát hiện dấu
hiệu xuất huyết dưới da hay niêm mạc. Các
hệ cơ quan khác đều bình thường. Dấu hiệu
sinh tồn ổn định.
Hình 1: Mồ hôi máu xuất hiện tự nhiên trên da vị trí cung lông mày và cánh mũi
(đã được bệnh nhân đồng ý sử dụng ảnh)
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
700
Bệnh nhân được thực hiện các xét
nghiệm cơ bản cho thấy huyết sắc tố 119 g/l
(giảm nhẹ), số lượng tiểu cầu, bạch cầu và
nồng độ sắt huyết thanh trong giới hạn bình
thường, cùng với các xét nghiệm đông máu
(như Fibrinogen, PT, APTT, TT, ROTEM,
định lượng yếu tố đông máu, ngưng tập tiểu
cầu) đều cho kết quả bình thường. Chức năng
gan và thận bình thường. Siêu âm vùng trán
cho thấy khối máu tụ kích thước 14 x 14mm.
Siêu âm Doppler không phát hiện bất thường
ở các mạch máu và tim mạch. Mô bệnh học
vùng da bị ảnh hưởng cho thấy lớp thượng bì
ổn định, lớp trung bì xâm nhập viêm bạch
cầu đơn nhân quanh mạch, không có tổn
thương cấu trúc đặc biệt (Hình 2). Quan sát
trên tiêu bản nhuộm Giemsa bằng kính hiển
vi, dịch tiết tại vùng trán, thấy chủ yếu tế bào
hồng cầu trưởng thành, rải rác bạch cầu đoạn
trung tính (Hình 3)
Hình 2: Sự lắng đọng fibrin trong nang lông (A) và tuyến mồ hôi (B).
Lớp thượng bì và trung bì (C),(D) không phát hiện tổn thương cấu trúc đặc biệt
Hình 3: Hình ảnh quan sát bằng kính hiển vi dịch tiết tại da vùng trán
thấy chủ yếu tế bào hồng cầu trưởng thành, rải rác bạch cầu đoạn trung tính
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
701
Dựa trên các biểu hiện lâm sàng và kết
quả xét nghiệm, chúng tôi chẩn đoán bệnh
nhân mắc chứng Hematohidrosis (mồ hôi
máu). Bệnh nhân được điều trị bằng liệu
pháp tâm lý để quản lý cảm xúc và giảm bớt
căng thẳng, kết hợp với sự hỗ trợ từ gia đình.
Sau 2 tuần, triệu chứng mồ hôi máu giảm rõ
rệt. Tuy nhiên, bệnh nhân vẫn ra mồ hôi
nhiều ở tay và chân, ảnh hưởng đến sinh hoạt
hàng ngày. Bệnh nhân được chẩn đoán ra mồ
hôi tay mức độ 2 theo phân loại Krasna và
được chỉ định phẫu thuật nội soi cắt – đốt
hạch giao cảm ngực D2, D3, D4 hai bên. Sau
1 tuần phẫu thuật, tình trạng ra mồ hôi tay cải
thiện và bệnh nhân cảm thấy lạc quan hơn.
Bệnh nhân được xuất viện, duy trì
propranolol 20mg/ngày. Trong 6 tháng tiếp
theo, bệnh nhân không tái khám; theo thông
tin từ gia đình, tình trạng sức khỏe hiện tại
ổn định.
III. BÀN LUẬN
Hematohidrosis, hay mồ hôi máu, là tình
trạng hiếm gặp trong y học, biểu hiện bằng
sự tiết mồ hôi lẫn máu tự nhiên mà không có
tổn thương da. Lần đầu tiên mô tả về hiện
tượng này có thể từ thế kỷ III TCN trong tác
phẩm của Aristotle [2]. Từ thế kỷ XV, nó
được thể hiện rõ hơn trong các tác phẩm
nghệ thuật Phục hưng, như hình ảnh Chúa
Giêsu đổ mồ hôi máu trong vườn Ghết-sê-
ma-nê. Hiện tượng này thường liên quan đến
căng thẳng cực độ. Nghiên cứu của Nicolas
Kluger trong 20 năm (1996-2006) ghi nhận
25 trường hợp Hematohidrosis [3], chủ yếu ở
nữ giới (trên 80%) và độ tuổi 9-15, thường
gặp ở người châu Á. Alex Hoover (2021) báo
cáo trường hợp hai chị em cùng mắc bệnh,
cho thấy khuynh hướng di truyền [4].
Hematohidrosis là tình trạng hiếm gặp
trong y học, với cơ chế bệnh sinh chưa được
hiểu rõ. Theo tiến sĩ Frederick Zugibe [5],
nguyên nhân gây ra hiện tượng này là do sự
co lại của các mạch máu dạng lưới quanh
tuyến mồ hôi dưới áp lực căng thẳng. Khi sự
lo lắng tăng lên, các mạch máu giãn ra và vỡ,
máu đi vào tuyến mồ hôi, trộn lẫn với mồ hôi
và đẩy lên bề mặt da. Sinh thiết da từ bệnh
nhân mắc chứng Hematohidrosis cho thấy sự
hiện diện của các mạch máu nhỏ bị vỡ trong
lớp hạ bì, củng cố giả thuyết rằng vỡ mạch
máu nhỏ là cơ chế chính dẫn đến hiện tượng
này. Ngoài ra, Manonukul và cộng sự [6] cho
rằng, những người mắc Hematohidrosis có
khiếm khuyết ở mô đệm trong lớp hạ bì, tạo
thành các xoang chứa máu, có thể tiết ra khi
áp suất trong xoang đủ lớn. Hiện tượng này
giúp chúng ta giải thích tại sao chảy máu
không liên tục và tự giới hạn. Sinh thiết da
tức thì tại thời điểm máu tiết trên bề mặt da
có ý nghĩa quan trọng vì sau khi xoang xẹp
xuống rất khó quan sát và đánh giá khiếm
khuyết mô đệm cũng như xoang chứa máu.
Nghiên cứu của Zhang và cộng sự phát hiện
ra hiện tượng chảy máu trong da và các mao
mạch bị tắc nghẽn, nhưng không phát hiện
bất thường nào ở tuyến mồ hôi, nang lông
hay tuyến bã nhờn, dẫn đến kết luận rằng cơ
sở bệnh lý của Hematohidrosis có thể liên
quan đến tình trạng viêm mạch đặc hiệu [5].
Bệnh nhân của chúng tôi được thực hiện sinh
thiết da ngoài khoảng thời gian xuất hiện
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
702
máu chảy, không phát hiện bất kỳ xoang
mạch chứa đầy máu, chảy máu trong da hay
mao mạch bị tắc nghẽn, hoặc bất thường ở
nang lông, tuyến bã nhờn hoặc tuyến mồ hôi.
Trong bài đánh giá có hệ thống về chứng
Hematohidrosis của Octavius GS và cộng sự
[7], đặc điểm chảy máu thay đổi đáng kể
giữa các bệnh nhân. Một số bệnh nhân bị
chảy máu khi ngủ, trong khi những bệnh
nhân khác không có hiện tượng này. Một số
trường hợp chảy máu vào ban ngày hoặc
buổi tối, điều này phản ánh trạng thái sinh lý
của hệ thần kinh giao cảm và sự dao động
nội tiết tố, cũng như tác động của chúng lên
mạch máu và sinh lý bệnh của
Hematohidrosis [8]. Mồ hôi máu có thể xuất
hiện ở bất kỳ vùng da nguyên vẹn nào,
nhưng thường gặp nhất ở mặt (96% trường
hợp) [3]. Hầu hết bệnh nhân bị mồ hôi máu ở
nhiều vùng, chỉ có ba trường hợp xuất hiện ở
một vùng duy nhất: bụng, vùng quanh miệng
và trán [3]. Các đợt chảy máu xảy ra đột ngột
mà không có dấu hiệu cảnh báo, nhưng hơn
một phần tư bệnh nhân có triệu chứng cảnh
báo trước như ngứa ran, đau đầu hoặc đau
bụng [9], [10], đau nhẹ vùng hốc mắt [11].
Ngoài các biểu hiện trên da, Hematohidrosis
cũng có thể xuất hiện ở các hệ thống khác
như: nước mắt có máu, chảy máu cam, ho ra
máu, nôn ra máu, tiểu ra máu và đại tiện ra
máu [4], [12]. Trong trường hợp của chúng
tôi, máu chỉ tiết ra ở vùng mặt, xuất hiện cả
ngày lẫn đêm, không có dấu hiệu cảnh báo
trước.
Do tính hiếm gặp của Hematohidrosis,
hiện vẫn chưa có tiêu chuẩn chẩn đoán rõ
ràng nào. Chẩn đoán Hematohidrosis yêu cầu
một phương pháp tiếp cận đa chiều, bao gồm
thu thập thông tin chi tiết về tiền sử bệnh
nhân, khám lâm sàng kỹ lưỡng và sử dụng
xét nghiệm cận lâm sàng để loại trừ nguyên
nhân khác. Trước tiên, cần thu thập tiền sử
liên quan đến yếu tố căng thẳng tâm lý hoặc
thể chất trước khi xuất hiện triệu chứng, cùng
với thông tin về các trường hợp tương tự
trong gia đình (nếu có). Trong khám lâm
sàng, cần kiểm tra kỹ vùng da bị ảnh hưởng,
ghi nhận sự hiện diện của vết máu và tìm
kiếm tổn thương, viêm nhiễm hay dấu hiệu
bất thường. Các xét nghiệm tế bào máu ngoại
vi và xét nghiệm đông máu giúp loại trừ rối
loạn đông máu. Xét nghiệm sinh hóa máu có
thể đánh giá nồng độ các chất trong máu và
nước tiểu, tìm kiếm dấu hiệu rối loạn chuyển
hóa hoặc nội tiết. Siêu âm Doppler động –
tĩnh mạch giúp phát hiện các bệnh lý mạch
máu như tắc nghẽn hoặc hẹp mạch máu,
mạch máu giãn nở quá mức có nguy cơ vỡ
mạch. Siêu âm tim không chỉ xác định bất
thường tim mà còn đánh giá tình trạng tăng
huyết áp, làm tăng áp lực lên mạch máu nhỏ,
dẫn đến vỡ mạch và xuất hiện mồ hôi máu.
Cuối cùng, phân tích dịch tiết xác nhận sự
hiện diện của máu thông qua quan sát tế bào
hồng cầu và các thành phần máu ngoại vi
dưới kính hiển vi. Qua các xét nghiệm, bệnh
nhân của chúng tôi được chẩn đoán mắc
chứng Hematohidrosis.
Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều
trị cụ thể nào cho chứng mồ hôi máu. Điều
trị chủ yếu dựa trên giả thuyết tình trạng này
liên quan đến yếu tố căng thẳng tâm lý và sự