72
Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng
Năm thứ 27(7)- Tháng 7. 2025- Số 279
© Học viện Ngân hàng
ISSN 3030 - 4199
Ứng dụng Metaverse trong tiếp thị số: Phân tích trắc
lượng thư mục với cơ sở dữ liệu Scopus 2012-2024
Ngày nhận: 27/09/2024 Ngày nhận bản sửa: 14/12/2024 Ngày duyệt đăng: 16/04/2025
Tóm tắt: Metaverse, một không gian ảo giả định nơi mọi người tương tác với
các môi trường kỹ thuật số, đã thu hút sự chú ý như một khái niệm đột phá
trong các ngành công nghiệp như giáo dục, chăm sóc sức khỏe và kinh doanh.
Mục tiêu của bài viết này cung cấp tổng quan về số lượng ấn phẩm, quốc gia
dẫn đầu, tác giả nghiên cứu chính về lĩnh vực Metaverse xu hướng tương
lai của Metaverse trong lĩnh vực tiếp thị. Bằng cách sử dụng phương pháp trắc
lượng thư mục với sự hỗ trợ của phần mềm VOSviewer để đánh giá các nghiên
cứu về chủ đề Metaverse, bài viết đã chọn 508 tài liệu liên quan đến Metaverse
trong sở dữ liệu Scopus từ năm 2012 làm đối tượng phân tích. Kết quả
cho thấy xu hướng xuất bản về Metaverse sẽ tiếp tục gia tăng trong các năm
tới. Các tác giả đã phát hiện năm xu hướng nghiên cứu chính: (1) Ứng dụng
The application of the Metaverse in digital marketing: A bibliometric analysis using the
Scopus database from 2012 to 2024
Abstract: The concept of the Metaverse, an imagined virtual realm where individuals engage with digital
environments, has attracted significant attention as a transformative idea in sectors like education,
healthcare, and business. The aim of this article is to provide an overview of the number of publications,
leading countries, key researchers in the field of Metaverse, and future trends of the Metaverse in the
marketing domain. Using bibliometric methods supported by VOSviewer software to evaluate research
on the topic of Metaverse, the article selected 508 documents related to Metaverse from the Scopus
database, covering the period from 2012, as the subject of analysis. The results indicate that the publication
trend on the Metaverse will continue to increase in the coming years. The authors identified five main
research trends: (1) Applications of the Metaverse in marketing, sustainable education, and healthcare; (2)
Applications of the Metaverse in the food and tourism industries; (3) The live shopping business model
in the retail industry; (4) The ethical impact of the Metaverse in smart cities; and (5) The sustainability of
emerging Metaverse products and services.
Keywords: Metaverse, Marketing, Bibliometric analysis, VOSviewer, Scopus
Doi: 10.59276/JELB.2025.07.2819
Lam, Ngoc Thuy1, Ta, Van Thanh2
Email: lamthuy@ufm.edu.vn1, tvthanh@ufm.edu.vn2
Organization of all: University of Finance – Marketing, Vietnam
Lâm Ngọc Thuỳ, Tạ Văn Thành
Đại học Tài Chính - Marketing, Việt Nam
M NGỌC THUỲ - TẠ VĂN THÀNH
73
Năm thứ 27(7)- Tháng 7. 2025- Số 279- Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng
Metaverse trong tiếp thị, giáo dục bền vững chăm sóc sức khoẻ; (2) Ứng
dụng Metaverse trong ngành thực phẩm du lịch; (3) hình kinh doanh
trực tiếp “live shopping” trong ngành bán lẻ; (4) Tác động của Metaverse khía
cạnh đạo đức trong đô thị thông minh và (5) Tính bền vững của các sản phẩm
và dịch vụ mới nổi của Metaverse.
Từ khóa: Metaverse, Marketing, Trắc lượng thư mục, VOSviewer, Scopus
1. Giới thiệu
Trong những năm gần đây, khái niệm
Metaverse đã thu hút sự chú ý của cộng
đồng khoa học, kinh doanh công nghệ
(Kim, 2021; Weking cộng sự, 2023).
Thuật ngữ Metaverse lần đầu tiên xuất hiện
vào năm 1992 trong tiểu thuyết khoa học
viễn tưởng “Snow Crash” (Stephenson,
1992). Metaverse sự kết hợp của tiền tố
“meta” nghĩa “vượt ra ngoài”- ngụ ý
vượt qua- và hậu tố “verse” là cách viết tắt
của “universe” tả một thế giới song
song với thế giới vật (Dionisio cộng
sự, 2013). Metaverse (còn gọi siêu
trụ) là một thế giới kỹ thuật số tích hợp các
yếu tố của mạng hội, trò chơi trực tuyến,
thực tế tăng cường (AR), thực tế ảo (VR),
Internet tiền điện tử, cho phép người
dùng tương tác thông qua công nghệ thực
tế ảo (Lee cộng sự, 2021). Metaverse
được dự đoán sẽ trở thành thế hệ tiếp theo
của Internet, một mạng lưới khổng lồ kết
nối hàng tỷ máy tính, hàng triệu máy chủ
và các thiết bị điện tử khác, mang đến một
sự kết hợp chặt chẽ chân thực hơn với
khả năng tương tác đa chiều vượt trội so
với các công nghệ hiện nay (Alang, 2021).
Bằng cách sử dụng các thiết bị công nghệ hỗ
trợ, Metaverse thể cung cấp cho người
dùng những trải nghiệm thực tế cao, kích
thích mọi giác quan, bao gồm thị giác, âm
thanh xúc giác (Yonhap News Agency,
2021). Người dùng Internet thể liên lạc
với nhau, duyệt tương tác với các trang
web, cũng như thực hiện mua bán hàng hóa
và dịch vụ.
Theo thời gian, bối cảnh kinh doanh, sự
tiến bộ của công nghệ nhu cầu người
tiêu dùng không ngừng phát triển sẽ làm
thay đổi phương thức tiếp cận khách hàng
của các doanh nghiệp. Để thích ứng với các
điều kiện kinh doanh mới, doanh nghiệp
không chỉ cần điều chỉnh hoạt động tiếp
thị còn phải đổi mới hoàn toàn trong
khái niệm, duy, xu hướng cách thức
marketing. Metaverse không thể chỉ được
coi một phương thức để mua một thứ
đó vì khách hàng đã có thương mại điện tử
mà nó là mang lại trải nghiệm về sản phẩm
cho khách hàng (Mileva, 2022). Một trong
những mục tiêu chính của bất kỳ nhà tiếp
thị nào là làm cho khách hàng hiểu đầy đủ
về sản phẩm của họ thông qua đó, các
nhà tiếp thị sẽ lợi thế họ sẽ phương
tiện để khiến khách hàng trải nghiệm sản
phẩm đó thông qua thực tế ảo tăng
cường thay chúng một cách vật
nơi bán (Faridani, 2021). Chính vậy,
Metaverse trong tiếp thị thể hiểu sự
loại bỏ ranh giới giữa các lĩnh vực vật lý
kỹ thuật số để đem đến sự trải nghiệm
tính nhập vai cao cho khách hàng khi mua
sắm. Chẳng hạn như IKEA đã cho phép
khách hàng ướm thử sản phẩm nội thất mà
họ muốn mua vào trong căn nhà thực tế ảo
của mình xem liệu hài hoà với thiết
kế nội thất hay không thay họ phải đến
tận cửa hàng xem xét tự hỏi liệu
phù hợp hay không.
Ứng dụng Metaverse trong tiếp thị số:
Phân tích trắc lượng thư mục với cơ sở dữ liệu Scopus 2012-2024
74 Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng- Năm thứ 27(7)- Tháng 7. 2025- Số 279
Theo Kotler cộng sự (2023),
“Metamarketing” chính sự tập trung vào
trải nghiệm khách hàng, doanh nghiệp cần
tạo ra sự kết hợp hài hòa giữa không gian
vật môi trường kỹ thuật số nhằm mang
đến trải nghiệm “nhập vai” cho khách hàng
của mình. Metamarketing liên quan đến
việc mang lại trải nghiệm kỹ thuật số trong
không gian thực hoặc cung cấp trải nghiệm
thực tế trong không gian ảo, thể hiện sự hội
tụ giữa thế giới vật thế giới kỹ thuật số.
Đa phần các bài đánh giá về Metaverse
được thực hiện trên khuôn khổ các quốc
gia các lĩnh vực sử dụng nhiều nguồn
lực con người như giáo dục, tài chính ngân
hàng, kinh doanh. Tuy nhiên, đa số các ấn
phẩm đều sử dụng phương pháp phân tích
trắc lượng thư mục (bibliometric) tổng
quan thuyết hệ thống (systematic
literature review). Cụ thể nghiên cứu về
xu hướng và cách ứng dụng của Metaverse
trong lĩnh vực giáo dục của Chua Yu
(2024), Tyagi cộng sự (2023), Pradana
Elisa (2023), Chen cộng sự (2023),
Samala cộng sự (2023), Asiksoy (2023);
trong lĩnh vực tài chính tác giả Tandon
cộng sự (2023). Ngoài ra, nghiên cứu
của Kukreja cộng sự (2023) về khía
cạnh Web 3.0, blockchain trí tuệ nhân
tạo từ nguồn dữ liệu Web of Science giai
đoạn 2002- 2022 đã kết luận rằng báo chí
3.0, kho dữ liệu nhân Metaverse
các lĩnh vực nổi bật đang thu hút sự quan
tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học
trên toàn cầu.
vậy, nghiên cứu này nhằm mục đích
lắp đầy khoảng trống này bằng cách ghi lại
tổng hợp các nghiên cứu về Metaverse
trong kinh doanh trong thời đại kỷ nguyên
số đang phát triển. Cụ thể, năm câu hỏi
nghiên cứu sau đây được xem xét:
Câu hỏi 1: Tổng khối lượng, quỹ đạo tăng
trưởng và phân bổ địa lý của các tài liệu về
Metaverse là như thế nào?
Câu hỏi 2: Những tác giả hay những nhóm
nghiên cứu nào ảnh hưởng nhiều nhất
đến Metaverse?
Câu hỏi 3: Nguồn nào ấn phẩm trích
dẫn lớn nhất trong lĩnh vực Metaverse?
Câu hỏi 4: Các chủ đề nghiên cứu quan trọng
nhất được đề cập trong Metaverse là gì?
Câu hỏi 5: Xu hướng nghiên cứu trong
tương lai về Metaverse là gì?
2. Phương pháp nghiên cứu
Ana Filipe (2021) định nghĩa: “Phân
tích trắc lượng thư mục việc sử dụng các
phương pháp thống kê để phân tích dữ liệu
của ấn phẩm như các bài báo trên tạp chí
được bình duyệt, sách, kỷ yếu hội nghị, tạp
chí định kỳ, đánh giá, báo cáo các tài
liệu liên quan. Nó đã được sử dụng rộng rãi
để trình bày các mối quan hệ của các lĩnh
vực nghiên cứu bằng các phương pháp định
lượng”. Phân tích trắc lượng thư mục
một phương pháp được sử dụng rộng rãi để
cung cấp một bức tranh tổng thể về vấn đề
cần nghiên cứu (Porter cộng sự, 2002).
Phương pháp này giúp các nhà nghiên cứu
nắm bắt được kiến thức cốt lõi của một lĩnh
vực, cũng như hiểu các lĩnh vực con
các lĩnh vực liên quan khác (Small, 2006).
VOSviewer một chương trình được sử
dụng để xây dựng xem các bản đồ thư
mục (Van Eck & Waltman, 2010), thể
trình bày hình ảnh hóa mạng, hình ảnh hóa
lớp phủ, hình ảnh hóa mật độ và xử lý một
số lượng lớn các mục. sử dụng “kỹ
thuật phân cụm” để phân cụm các ấn phẩm
phân tích sâu hơn các giải pháp phân
cụm kết quả (Van Eck & Waltman, 2017).
Các mạng này thể bao gồm các tạp chí,
nhà nghiên cứu hoặc các ấn phẩm riêng lẻ
và có thể được xây dựng dựa trên các trích
dẫn, liên kết thư mục, đồng trích dẫn hoặc
mối quan hệ đồng tác giả. VOSviewer cũng
hỗ trợ khả năng khai thác văn, cho phép
M NGỌC THUỲ - TẠ VĂN THÀNH
75
Năm thứ 27(7)- Tháng 7. 2025- Số 279- Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng
xây dựng trực quan hóa mạng lưới về
tần suất xuất hiện của các thuật ngữ quan
trọng được trích xuất từ tài liệu khoa học.
Thuật ngữ “Metaverse” “Meta” hai từ
khoá chính trong chuỗi tìm kiếm, nghiên
cứu kết hợp thêm với marketing để nhấn
mạnh các nghiên cứu về meta liên quan
đến marketing để bổ sung thêm hai từ khoá
“metaverse marketing” “meta marketing”.
Truy vấn được thực hiện trên Scopus vào
ngày 18 tháng 7 năm 2024 như sau:
(TITLE-ABS-KEY(“metaverse”)
OR TITLE-ABS-KEY (“metaverse
marketing”) OR TITLE-ABS-KEY
(“meta”) OR TITLE-ABS-KEY (“meta
marketing”)).
Kết quả tìm kiếm được 6.069 tài liệu
liên quan đến Metaverse. Chủ đề này đã
xuất hiện từ rất lâu vào năm 1987 nhưng
chỉ thật sự bùng nổ vào năm 2022 cho
đến nay (Hình 1). Điều này chứng tỏ
một sự hồi sinh đáng chú ý trong nghiên
Nguồn: Tổng hợp dữ liệu từ Scopus (2024)
Hình 1. Slượng ấn phẩm xuất bản liên quan đến Metaverse nh đến 7/2024 (n=6.069)
Nguồn: Tổng hợp dữ liệu từ Scopus (2024)
Hình 2. Số ng ấn phẩm xuất bản liên quan đến Metaverse phân chia theo nh vực (n=6.069)
Ứng dụng Metaverse trong tiếp thị số:
Phân tích trắc lượng thư mục với cơ sở dữ liệu Scopus 2012-2024
76 Tạp chí Kinh tế - Luật và Ngân hàng- Năm thứ 27(7)- Tháng 7. 2025- Số 279
cứu Metaverse vào năm 2020. Một là,
do sự thay đổi tên của công ty Facebook
(Ferrigno & cộng sự, 2023). Facebook
được đổi tên thành Meta vào tháng 10 năm
2021. Mục đích đằng sau việc đổi tên
nhấn mạnh quá trình chuyển đổi từ tương
tác 2D sang trải nghiệm sống động được hỗ
trợ từ thực tế ảo (VR) (Meta, 2023). Thật
vậy, Meta đang nỗ lực đáng kể để làm cho
phương thức tương tác mới này có thể tiếp
cận được với công chúng (Kraus cộng
sự, 2020). Trong các lĩnh vực nghiên cứu
có liên quan đến Metaverse được trình bày
Hình 2 đã khẳng định Metaverse một
khái niệm liên ngành xuất hiện trong hầu
hết các lĩnh vực, trong đó nổi bật nhất
lĩnh vực khoa học máy tính (31,3%); tiếp
theo là lĩnh vực kỹ thuật (16,9%); tiếp đến
lĩnh vực khoa học hội (10,7%)
trong lĩnh vực quản lý kinh doanh là 6,8%.
Để đánh giá dữ liệu, nghiên cứu này tuân
theo các nguyên tắc dành cho đánh giá hệ
thống và phân tích tổng hợp (PRISMA) để
tìm kiếm lọc tài liệu (Hình 3) (Moher
và cộng sự, 2009). Ở bước sàng lọc, bộ lọc
Scopus được sử dụng để loại trừ 5.354 tài
liệu không liên quan. Điều kiện lọc loại
tài liệu bài báo; lĩnh vực chuyên môn
trong khoa học hội; ngôn ngữ tiếng
Anh. Bộ tài liệu đã giảm xuống còn 715.
Nguồn: Moher và cộng sự (2009)
Hình 3. Sơ đồ Prisma thể hiện việc thu thập dữ liệu phân tích của Metaverse