Vài nét về môn Khoa học thể thao và sức khỏe – khoa học cho mọi người, vì mọi người

TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 23/2018 179<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÀI NÉT VỀ MÔN KHOA HỌC THỂ THAO VÀ SỨC KHỎE –<br /> KHOA HỌC CHO MỌI NGƯỜI, VÌ MỌI NGƯỜI<br /> <br /> Nguyễn Đức Quang<br /> Trường Đại học Thủ đô Hà Nội<br /> <br /> <br /> Tóm tắt: Khoa học Thể thao và sức khỏe là bộ môn nghiên cứu sự hoạt động của cơ thể<br /> người khi vận động; đề xuất các phương pháp, kĩ thuật, bài tập nhằm nâng cao sức khỏe<br /> cho con người. Khoa học Thể thao và sức khỏe là bộ môn khoa học dành cho tất cả mọi<br /> người. Nó giúp mọi người có cái nhìn đầy đủ, toàn diện về lĩnh vực Thể dục Thể thao nói<br /> chung và công tác rèn luyện, chăm sóc sức khỏe nói riêng.<br /> Từ khoá: Khoa học Thể thao và Sức khỏe, huấn luyện thể thao, giáo dục thể chất, quản lí<br /> Thể dục Thể thao, y sinh học Thể dục Thể thao.<br /> <br /> Nhận bài ngày 8.5.2018; gửi phản biện, chỉnh sửa, duyệt đăng ngày 20.5.2018<br /> Liên hệ tác giả: Nguyễn Đức Quang; Email: ndquang@daihocthudo.edu.vn<br /> <br /> <br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU<br /> <br /> Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân.<br /> Ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công, ngày 2731946, Người kí Sắc lệnh số<br /> 38/SL, thiết lập Nha Thanh niên và Thể thao Trung ương, đồng thời Người viết bài: “Sức<br /> khỏe và thể dục”. Theo Người: “Mỗi một người dân yếu ớt, tức là cả nước yếu ớt, mỗi một<br /> người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe”. “Dân cường thì quốc thịnh”. “Sức khỏe<br /> của cán bộ và nhân dân được bảo đảm thì tinh thần càng hăng hái. Tinh thần và sức khỏe<br /> đầy đủ thì kháng chiến càng nhiều thắng lợi, kiến quốc càng mau thành công”. Với Chủ<br /> tịch Hồ Chí Minh, con người là vị trí trung tâm của mọi hoạt động và quyền được sống là<br /> quyền cao nhất của con người. Khi được sống thì sức khỏe là yếu tố quan trọng nhất, nếu<br /> không có sức khỏe thì chẳng làm được gì. Chính vì vậy mà Người dạy chúng ta: “Giữ gìn<br /> dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khỏe mới làm<br /> thành công”. Ðó chính là tư tưởng nhân văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của sức<br /> khỏe và nhiệm vụ của việc chăm sóc, rèn luyện sức khỏe. Tư tưởng này đã trở thành nền<br /> tảng và nội dung của Bộ môn Khoa học Thể thao và sức khỏe ngày nay.<br /> 180 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> 2. NỘI DUNG<br /> <br /> 2.1. Vai trò tác dụng của thể thao và sức khỏe<br /> Khoa học đã chứng minh được rằng, các hoạt động thể dục  thể thao (TDTT) không<br /> chỉ tốt cho sức khỏe thể chất, mà còn mang lại nhiều lợi ích vô giá đối với đời sống tinh<br /> thần và hiệu quả làm việc của con người. Thói quen rèn luyện thể chất đều đặn không chỉ<br /> giúp chúng ta thư giãn đầu óc, cải thiện trí nhớ, giảm căng thẳng và ngủ ngon hơn, mà nó<br /> còn là liệu pháp tích cực có tác dụng chống trầm cảm, lo âu, khắc phục chứng nhiều chứng<br /> bệnh khác liên quan đến tinh thần.<br /> Cơ thể chúng ta là một khối thống nhất, việc tập luyện TDTT hàng ngày sẽ thúc đẩy<br /> cơ thể tiết ra các chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng tạo nên những thay đổi tích cực<br /> trong não bộ, bao gồm phát triển các tế bào thần kinh, giảm các hoạt động gây căng thẳng,<br /> giúp con người có trạng thái khỏe khoắn, phấn chấn. Bên cạnh đó, luyện tập TDTT còn là<br /> một hoạt động ngoại khoá tích cực, giúp chúng ta có những khoảng thời gian chất lượng<br /> cho bản thân và ngăn chặn sự xâm nhập hoặc tái diễn của những dòng suy nghĩ hoặc cảm<br /> xúc tiêu cực.<br /> Luyện tập TDTT cũng chính là một trong những cách thức đơn giản và hiệu quả nhất<br /> để khắc phục các triệu chứng của chứng tăng động giảm chú ý (ADHD), giúp cải thiện khả<br /> năng tập trung, ghi nhớ và tâm trạng sảng khoái của con người. Các hoạt động thể chất<br /> giúp làm tăng quá trình tiết ra dopamine, norepinephrine và serotonin  các chất hoá học<br /> trong não có tác dụng tăng cường khả năng tập trung và chú ý của con người. Bằng cách<br /> vận động, tập luyện TDTT một cách hợp lí, khoa học, con người kì thực đã giải phóng hệ<br /> thần kinh của bản thân khỏi tác động gây tê liệt và các chấn thương tâm lí khác.<br /> Các hoạt động TDTT đòi hỏi chúng ta phải tập trung cao độ vào các khớp và cơ bắp<br /> của mình để thực hiện cho đúng và an toàn. Một số môn thể thao không chỉ cần đến sự<br /> phối hợp nhịp nhàng giữa tay và chân, mà còn cả cơ thể như đi bộ trên cát, chạy bộ, bơi<br /> lội, tập gym, tập tạ hoặc khiêu vũ... chính là những sự lựa chọn lí tưởng. Bên cạnh các môn<br /> thể thao trong nhà, các môn thể thao ngoài trời như leo núi, chèo thuyền và trượt tuyết<br /> cũng là những hoạt động thể chất phát huy hiệu quả rất cao trong việc cải thiện và chăm<br /> sóc sức khỏe cho con người. Thực tế đã chứng minh các môn thể thao đó ngày càng phát<br /> triển và được con người coi đó như là một phương tiện để chăm sóc bản thân và cải thiện<br /> sức khỏe cho mình.<br /> Nhiều nghiên cứu đã khẳng định rằng chỉ cần vài phút luyện tập mỗi ngày là đủ để tạo<br /> nên sự khác biệt tích cực cho cơ thể chúng ta.Theo các nhà khoa học, mỗi người lớn nên<br /> tham gia các hoạt động thể thao ít nhất 30 phút/ngày vào hầu hết các ngày trong tuần. Hãy<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 23/2018 181<br /> <br /> kết hợp việc luyện tập với một chế độ ăn lành mạnh để đảm bảo hiệu quả cao nhất cho cơ<br /> thể bạn. Hãy dành ra những khoảng thời gian chất lượng để vận động cơ thể và chơi thể<br /> thao  vì như các nhà khoa học đã khẳng định, thói quen rèn luyện thể chất đều đặn chính<br /> là một sự đầu tư thông minh và dài lâu cho toàn bộ cơ thể, trí óc và tâm hồn của chúng ta.<br /> <br /> 2.2. Các chuyên ngành Thể thao và sức khỏe cơ bản đang được đào tạo hiện nay<br /> Áp lực của cuộc sống thời đại kinh tế thị trường và cách mạng công nghiệp 4.0 rất lớn,<br /> du đó, nhu cầu tập luyện TDTT để rèn luyện, tăng cường sức khỏe, sự bền bỉ dẻo dai, đáp<br /> ứng yêu cầu của công việc là rất lớn. Các ngành, các bộ môn thể thao theo đó cũng đa<br /> dạng, phong phú với nhiều hình thức, mức độ, thời gian tập luyện để phù hợp với mỗi<br /> người. Tuy nhiên, trong các môn học chính thức của Khoa học Thể thao và sức khỏe, hiện<br /> Bộ Giáo dục và Đào tạo mới chỉ công nhận và cho phép đào tạo 4 chuyên ngành cơ bản:<br /> Huấn luyện TDTT; Giáo dục Thể chất; Y sinh học TDTT và Quản lí TDTT. Trong đó:<br /> Giáo dục Thể chất là chuyên ngành đào tạo mà người học sẽ được trang bị các kiến<br /> thức lí luận và thực hành các môn thể thao, các kĩ năng để trở thành một giáo viên<br /> TDTT có đủ năng lực chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp, tham gia giảng dạy TDTT trong<br /> trường học các cấp. Ngoài ra, người học còn được trang bị các kiến thức về nghiên cứu<br /> khoa học trong lĩnh vực TDTT để vận dụng trong thực tiễn giảng dạy cũng như trong hoạt<br /> động phát triển TDTT quần chúng tại các cơ sở.<br /> Huấn luyện TDTT là chuyên ngành đào tạo mà người học sẽ được trang bị các kiến<br /> thức, kĩ năng để trở thành một huấn luyện viên thể thao có đủ năng lực chuyên môn, đạo<br /> đức nghề nghiệp để tham gia huấn luyện các đội thể thao của môn chuyên sâu ở cơ sở.<br /> Quản lí TDTT là chuyên ngành người học được đào tạo để nắm vững các kĩ năng và<br /> phương pháp quản lí TDTT hiện đại; đồng thời có khả năng vận dụng các tri thức này vào<br /> thực tế tổ chức, quản lí phong trào, hoạt động TDTT, có năng lực đảm đương công tác<br /> quản lí hành chính, quản lí kinh doanh, giảng dạy và nghiên cứu trong lĩnh vực quản lí<br /> TDTT.<br /> Y sinh học TDTT là chuyên ngành đào tạo mà người học được trang bị các kiến thức<br /> cơ bản về chăm sóc sức khỏe, nâng cao thể lực của người tập luyện, đáp ứng nhu cầu chăm<br /> sóc sức khỏe, phòng chống chấn thương trong các hoạt động TDTT. Ngoài ra, người học<br /> còn có kĩ năng tư vấn về chăm sóc sức khỏe và tổ chức hoạt động y tế tại cơ sở huấn luyện<br /> thể thao và trong các giải thi đấu thể thao.<br /> Đối chiếu với nhu cầu thực tế của xã hội, đồng thời cùng với sự thay đổi cấp thiết của<br /> sách giáo khoa và chương trình giáo dục tổng thể trong thời gian tới, thì có vẻ như 4 mã<br /> ngành trên là chưa đủ đáp ứng. Điều này đòi hỏi cần xây dựng và cho phép mở, triển khai<br /> 182 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> thêm một số mã ngành mới nhằm bao quát được tất cả các lĩnh vực, các môn TDTT hết sức<br /> đa dạng, cần thiết, phù hợp, có thể linh hoạt trong tập luyện hiện nay.<br /> <br /> 2.3. Khoa học Thể thao và Sức khỏe  Bộ môn khoa học dành cho tất cả mọi người<br /> Ngày nay khoa học hiện đại đã định nghĩa: “Sức khỏe là một tình trạng thoải mái hoàn<br /> toàn về thể chất, tinh thần và xã hội, chứ không phải chỉ là một tình trạng không có bệnh<br /> tật hay tàn tật”. Nếu coi đời sống con người là một hình tháp thì sức khỏe chính là phần<br /> rộng nhất, là chân đế của toà tháp; có sức khỏe con người mới có nhiều ước vọng, động lực<br /> và năng lượng phấn đấu. Một sức khỏe tốt luôn là niềm ao ước, mong muốn của cả người<br /> già lẫn người trẻ tuổi. Chừng nào nhân loại còn tồn tại thì người ta còn tập luyện, rèn luyện<br /> thể chất, giảm thiểu nguy cơ chấn thương, đẩy nhanh sự hồi phục và kết nối cộng<br /> đồng.Thực tế đã chứng minh, xã hội càng phát triển, đời sống càng được nâng cao thì vai<br /> trò và tầm quan trọng của sức khỏe ngày càng được chú trọng.<br /> Khoa học Thể thao và sức khỏe đã được đề cao từ thời Hy Lạp cổ đại.Trong một số tài<br /> liệu để lại đã chứng minh rằng có một thầy thuốc người Hy Lạp tên là Galen (131  201)<br /> đã viết ra 87 bài luận chi tiết về cải thiện sức khỏe (dinh dưỡng đúng cách), tăng cường sức<br /> mạnh cho cơ bắp, Thêm vào đó, các ý kiến, phân tích mới về sự vận động và chức năng<br /> hoạt động của cơ thể người ra đời vào thời Phục Hưng, khi các nhà giải phẫu và bác sĩ phủ<br /> nhận các lí thuyết trước đây. Khoa học Thể thao và sức khỏe, do đó, tập trung nghiên cứu<br /> sự hoạt động của cơ thể người khỏe mạnh khi vận động, có tác dụng nâng cao sức khỏe của<br /> con người từ phạm vi tế bào cho tới toàn bộ cơ thể. Nghiên cứu khoa học thể thao và sức<br /> khỏe về cơ bản là tích hợp các lĩnh vực sinh lí học (sinh lí học vận động), tâm lí học (tâm lí<br /> học thể thao), giải phẫu học, cơ sinh học, hoá sinh học và động sinh học. Hiện nay, khái<br /> niệm về Khoa học Thể thao và sức khỏe mới được nhìn nhận và xem xét đúng mức. Nó<br /> bao hàm đầy đủ các ý nghĩa và giá trị cơ bản của TDTT.<br /> Có thể nói, Khoa học Thể thao và sức khỏe không phải là một vấn đề mới, nó đã được<br /> coi trọng, nhấn mạnh từ xa xưa, chỉ có điều ở mỗi giai đoạn phát triển khác nhau của đời<br /> sống nhân loại, tầm quan trọng, sự chú ý và vai trò của nó là không giống nhau. Con người<br /> cổ xưa đã ý thức rất rõ ràng về sức khỏe và việc sử dụng, tập luyện các môn thể thao, coi<br /> đó như là một hình thức trực tiếp để rèn luyện và phát triển thể chất. Xã hội càng phát<br /> triển, con người càng có nhu cầu cao hơn về việc chăm sóc bản thân mình. Hiện nay, ở một<br /> số nước phát triển như Mĩ, Úc, Nhật, Trung Quốc... đã áp dụng và đào tạo chuyên ngành<br /> này một cách bài bản và rất thành công. Khoa học Thể thao và sức khỏe đã đem lại hiệu<br /> quả lớn, thiết thực đối với sự phát triển của ngành TDTT cũng như sự nghiệp chăm sóc, cải<br /> thiện, nâng cao sức khỏe cho mọi người.<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 23/2018 183<br /> <br /> Những năm gần đây, trường Đại học Thủ đô Hà Nội đã nhận trọng trách xây dựng và<br /> phát triển chuyên ngành Khoa học Thể thao và sức khỏe cộng đồng. Chuyên ngành sẽ đào<br /> tạo ra các chuyên gia, các HLV, các hướng dẫn viên thể thao với chuyên sâu là chăm sóc<br /> sức khỏe cho mọi người bằng nhiều hình thức và biện pháp khác nhau. Một trong những<br /> biện pháp cơ bản đó là thiết kế cụ thể hệ thống bài giảng các môn thể thao cơ bản và<br /> chuyên sâu; coi đó là một nội dung quan trọng, không thể thiếu trong quá trình đào tạo.<br /> Khoa học Thể thao và sức khỏe còn yêu cầu người thực hiện nó phải luôn sáng tạo, xây<br /> dựng, áp dụng những bài tập vận động mới phù hợp hơn để nâng cao sức khỏe cho tất cả<br /> mọi người trong cộng đồng, phục hồi chức năng vận động của con người sao cho nó phải<br /> phù hợp với từng đối tượng cụ thể ở mọi lứa tuổi và ngành nghề khác nhau. Người thực<br /> hiện còn phải biết lập các test đánh giá khả năng và kĩ năng vận động, phân nhóm đối<br /> tượng, đưa ra các bài tập tương ứng và nâng cao, đồng thời cũng biết ứng dụng nghiên cứu<br /> khoa học trong việc nâng cao và phát triển các tố chất thể lực (đặc biệt là tâm lí thể thao và<br /> sinh lí học ảnh hưởng đến các tố chất vận động). Khoa học Thể thao và sức khỏe khi trở<br /> thành môn học chính thức đã thực sự phát huy được vai trò, hiệu quả của nó trong việc rèn<br /> luyện, chăm sóc, từng bước nâng cao sức khỏe thể chất và tâm hồn cho mọi người.<br /> <br /> 3. KẾT LUẬN<br /> <br /> Khoa học Thể thao và sức khỏe là môn khoa học cho tất cả mọi người. Nó giúp mọi<br /> người có cái nhìn toàn diện và đầy đủ về lĩnh vực thể dục thể thao. Bộ môn Khoa học Thể<br /> thao và sức khỏe chắc chắc sẽ đáp ứng được nhu cầu nâng cao thể lực, dân trí đang rất cấp<br /> thiết của Thủ đô và đất nước, đồng thời xác định được chuẩn nghề nghiệp của một lĩnh vực<br /> Thể dục thể thao và hứa hẹn cũng sẽ là một phương tiện hỗ trợ đắc lực trong việc thay đổi<br /> chương trình giáo dục phổ thông tổng thể trong thời gian tới ở phương diện giáo dục thể<br /> chất, góp phần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả đào tạo nói chung và lĩnh vực Thể dục Thể<br /> thao nói riêng.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. D.Harre (1996), Học thuyết huấn luyện,  Nxb Thể dục Thể thao.<br /> 2. Đặng Vũ Hoạt, Hà Thị Đức (2004), Lí luận dạy học đại học,  Nxb Đại học Sư phạm.<br /> 3. Trương Anh Tuấn, Bùi Thế Hiển (1998), Lí luận Thể dục Thể thao,  Nxb Thể dục Thể thao.<br /> 4. Một số tài liệu về Khoa học Thể thao của nước ngoài.<br /> 184 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> SCIENCE ON SPORTS AND HEALTH <br /> A SCIENCE FOR EVERYONE<br /> <br /> Abstract: Health is a completely relaxed state of physical, mental and social, not just a<br /> condition without disease or disabilities. Sports science is a discipline that studies how<br /> the healthy human body works during exercise, and how sport and physical activity<br /> promote health and performance from cellular to whole body perspectives. Sports<br /> Science and Health is a science for everyone. It gives people a comprehensive and<br /> complete view of the field of sport.<br /> Keywords: Sports science, sports training, physical education, sport management, sports<br /> medicine.<br />