Vẻ đẹp ngôn từ trong tập truyện ngắn “Kỳ nhân làng Ngọc” của Trần Thanh Cảnh

Trường Đại học Vinh<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 35-42<br /> <br /> VẺ ĐẸP NGÔN TỪ TRONG TẬP TRUYỆN NGẮN KỲ NHÂN LÀNG NGỌC<br /> CỦA TRẦN THANH CẢNH<br /> Lê Thị Ngọc<br /> Cao học khóa 23, chuyên ngành Ngôn ngữ Việt Nam, Trường Đại học Vinh<br /> Ngày nhận bài 03/5/2017, ngày nhận đăng 20/7/2017<br /> Tóm tắt. Bài viết chọn khảo sát miêu tả lớp từ láy và từ ngữ khẩu ngữ trong tập<br /> truyện ngắn Kỳ nhân làng Ngọc của Trần Thanh Cảnh để chỉ ra đặc điểm hai lớp từ<br /> ngữ này trong tác phẩm và vai trò của chúng. Từ láy và từ ngữ khẩu ngữ được tác giả<br /> dùng nhiều và phù hợp, sáng tạo nên đã góp phần khắc họa bức tranh hiện thực và thế<br /> giới nhân vật vừa gần gũi sinh động vừa sắc nét, cá tính.<br /> 1. Đặt vấn đề<br /> 1.1. Bắt đầu viết văn khi đã hơn 40 tuổi,<br /> là một cây bút “rẽ ngang”, từ dược sĩ thêm<br /> nghề viết văn, nhưng Trần Thanh Cảnh lại<br /> sớm khẳng định được tên tuổi của mình ngay<br /> từ những tác phẩm đầu tiên. Chỉ trong vòng 4<br /> năm, tác giả đã cho ra đời 3 tập truyện ngắn<br /> và 1 tiểu thuyết sắp được Nhà xuất bản Trẻ ấn<br /> hành cùng với nhiều truyện ngắn khác được<br /> in trên các báo, tạp chí trong và ngoài nước.<br /> Bước vào nghề viết khá muộn như vậy nhưng<br /> những trang viết của Trần Thanh Cảnh đã<br /> sớm để lại dấu ấn riêng. Mới đây tập truyện<br /> ngắn Kỳ nhân làng Ngọc đã được trao giải<br /> thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2015.<br /> 1.2. Trần Thanh Cảnh là một gương mặt<br /> mới của văn xuôi đương đại Việt Nam, với<br /> phong cách độc đáo, lối viết mới mẻ. Ngôn<br /> ngữ trong tác phẩm của ông không gai góc,<br /> sắc nhọn, cũng không tỉa tót, bóng bẩy mà rất<br /> chân thật, gần gũi đời sống. Nó giúp nhà văn<br /> phản ánh đúng đối tượng miêu tả, đúng hiện<br /> thực đầy phức tạp, bề bộn, nhiều chiều.<br /> Truyện ngắn của Trần Thanh Cảnh, cũng vì<br /> thế được giới nghiên cứu đặc biệt quan tâm.<br /> Tuy nhiên, đến nay, vẫn chưa có công trình<br /> nào đi sâu nghiên cứu toàn diện về tác phẩm<br /> của ông, đặc biệt là về ngôn ngữ để cho thấy<br /> những cái mới, lạ của Trần Thanh Cảnh. Bài<br /> viết này, chúng tôi khảo sát ngôn từ trong<br /> truyện ngắn của ông nhằm khẳng định tính<br /> chất giản dị mà vẫn rất mới lạ - một vẻ đẹp<br /> riêng của ngôn ngữ văn xuôi đương đại biểu<br /> hiện trong truyện ngắn Trần Thanh Cảnh. Tư<br /> <br /> liệu khảo sát gồm mười bốn truyện ngắn<br /> trong tập truyện ngắn Kỳ nhân làng Ngọc.<br /> 2. Ngôn từ trong tập truyện ngắn Kỳ<br /> nhân làng Ngọc<br /> Là một nhà văn “trẻ”, nhưng Trần Thanh<br /> Cảnh cũng đã có những cách tân đáng kể góp<br /> phần vào đổi mới văn xuôi, trong đó có ngôn<br /> ngữ. Bước vào làng văn bằng tuyển tập truyện<br /> ngắn ra mắt bạn đọc đầu tiên nhưng cũng<br /> ngay tức thì, tập truyện của Trần Thanh Cảnh<br /> được đánh giá cao. Khảo sát mười bốn truyện<br /> ngắn trong tập truyện ngắn Kỳ nhân làng<br /> Ngọc, chúng tôi nhận thấy Trần Thanh Cảnh<br /> đã có những sáng tạo độc đáo trong cách<br /> dùng các lớp từ tiếng Việt, đặc biệt là từ khẩu<br /> ngữ, từ láy, từ ghép. Là những lớp từ vốn<br /> được dùng quen thuộc mà mọi người vẫn<br /> hằng nghe trong cuộc sống thường ngày<br /> nhưng dưới cách tổ chức ngôn ngữ của tác giả<br /> thì các từ ngữ đó bỗng sinh động hơn. Dưới<br /> đây, chúng tôi tập trung khảo sát hai lớp từ<br /> ngữ đặc sắc nhất là từ láy và từ ngữ khẩu ngữ.<br /> 2.1. Từ láy trong tập truyện ngắn “Kỳ<br /> nhân làng Ngọc”<br /> “Từ láy là những từ được cấu tạo theo<br /> phương thức láy, đó là phương thức lặp lại<br /> toàn bộ hay bộ phận hình thức âm tiết (với<br /> thanh điệu giữ nguyên hay biến đổi theo hai<br /> nhóm gồm nhóm cao: thanh hỏi, thanh sắc,<br /> thanh ngang và nhóm thấp: thanh huyền, thanh<br /> ngã, thanh nặng) của một hình vị hay đơn vị có<br /> nghĩa” [1, 41]. Theo cách hiểu này, chúng tôi<br /> thống kê từ láy trong mười bốn truyện ngắn<br /> trong tập truyện ngắn Kỳ nhân làng Ngọc.<br /> <br /> Email: lengoc56gmail.com<br /> <br /> 35<br /> <br /> L. T. Ngọc / Vẻ đẹp ngôn từ trong tập truyện ngắn “Kỳ nhân làng Ngọc” của Trần Thanh Cảnh<br /> <br /> Tiến hành khảo sát tuyển tập truyện ngắn<br /> Kỳ nhân làng Ngọc, chúng tôi nhận thấy lớp<br /> từ láy được Trần Thanh Cảnh sử dụng với tần<br /> suất cao: với 300 trang truyện ngắn, có 1001<br /> lần từ láy được sử dụng. Trong đó, 205 lần tác<br /> giả sử dụng từ láy hoàn toàn, 796 lần từ láy<br /> bộ phận được dùng. Trong 796 lần từ láy bộ<br /> phận được sử dụng, có 140 lần từ láy phần<br /> vần xuất hiện, từ láy phụ âm đầu được dùng<br /> 656 lần. Kết quả cụ thể được thể hiện qua<br /> bảng tổng hợp 2.1:<br /> Bảng 2.1: Thống kê tần số sử dụng từ láy<br /> trong tuyển tập truyện ngắn<br /> “Kỳ nhân làng Ngọc”<br /> Từ láy<br /> <br /> Từ láy hoàn<br /> toàn<br /> <br /> Tần số<br /> Tỉ lệ<br /> Tổng<br /> <br /> 205<br /> 20,5 %<br /> 205 (20,5 %)<br /> <br /> Từ láy bộ phận<br /> Láy<br /> Láy<br /> phụ âm<br /> vần<br /> đầu<br /> 140<br /> 656<br /> 14 %<br /> 65,5%<br /> 796 (79,5%)<br /> <br /> Qua bảng thống kê trên, ta thấy Trần<br /> Thanh Cảnh sử dụng từ láy với tần số cao,<br /> đặc biệt, một số truyện ngắn, số lần từ láy<br /> được sử dụng rất cao là Hương đêm, (130<br /> lần), Giỗ hậu (182 lần), Hoa gạo tháng ba (81<br /> lần), Kỳ nhân làng Ngọc (112 lần).<br /> Trong tiếng Việt, từ láy là lớp từ vừa<br /> mang tính gợi hình, biểu trưng cao nhất, đồng<br /> thời có thuộc tính hòa phối ngữ âm, giàu nhạc<br /> điệu nhất. Vì thế, có thể nói, việc sử dụng từ<br /> láy trong văn chương như là một tất yếu của<br /> nghệ thuật sáng tạo ngôn từ của các nhà văn,<br /> nhà thơ. Song sử dụng từ láy hiệu quả hay<br /> không, làm sao phát huy được vai trò của nó<br /> thì lại đòi hỏi tài năng của nhà văn. Làm sao,<br /> trong một câu, một đoạn, mỗi từ láy là một<br /> nốt nhạc góp phần tạo nên âm điệu chung cho<br /> cả bài. Từ láy không chỉ tạo nên tính nhạc cho<br /> câu văn, sự hòa âm cho cả tác phẩm mà còn là<br /> bức tranh hội họa của văn chương; tuy không<br /> có khung hình cụ thể nhưng rất sống động<br /> nhờ sức gợi mở tưởng tượng mang tính biểu<br /> trưng biểu tượng của từ. Với phương thức tạo<br /> từ láy thì ngoài vốn từ láy đã có sẵn, các nhà<br /> văn cũng có thể tự tạo ra những dạng láy mới.<br /> Không chỉ có vậy, với nghệ thuật sử dụng từ<br /> <br /> 36<br /> <br /> ngữ, nhà văn không những tạo nên những kết<br /> hợp từ láy độc đáo, bất ngờ, sáng tạo trong<br /> những câu văn, trong những tác phẩm còn có<br /> thể tạo cho từ những sắc thái nghĩa mới, sức<br /> sống mới. Bởi vì ngôn ngữ nghệ thuật chỉ<br /> thực sự độc đáo, không trở thành sáo mòn khi<br /> nó tạo ra sự bổ sung mới để không những phù<br /> hợp với nội dung nó phản ánh mà còn tạo nên<br /> sự mới mẻ, hấp dẫn.<br /> Như đã biết, sự biểu đạt ý nghĩa của từ<br /> láy rất phức tạp và rất thú vị do tính chất sắc<br /> thái hóa, biểu trưng hóa là đặc điểm bao trùm<br /> về nghĩa của từ láy. Vì thế, từ láy thường tạo<br /> nên những ấn tượng ngữ nghĩa rõ nét về đặc<br /> điểm, tính chất của sự vật hay tâm trạng của<br /> con người. Đặc biệt, qua cách sử dụng tài tình<br /> của nhà văn, từ láy sẽ được phát huy tối đa<br /> những công dụng của nó. Trong tập truyện Kỳ<br /> nhân làng Ngọc, từ láy được sử dụng nhiều,<br /> đặc biệt, Trần Thanh Cảnh sử dụng liên liếp<br /> nhiều loại từ láy khác nhau trong một câu, tạo<br /> một hiệu quả kích thích xúc cảm của người<br /> đọc; khi thì dồn nén, lúc lại dàn trải, mênh<br /> mang. Đó cũng chính là điểm thu hút của tác<br /> phẩm. Ví dụ:<br /> - Tiết xuân phân, mưa giăng giăng bay,<br /> đào tàn lâu rồi, xoan mới nhu nhú vài giọt tím<br /> mờ, rặng tre, cây mít, cây ổi búp lá mới rón<br /> rén xanh mơ như vẫn đương ngại ngùng cơn<br /> rét lộc… (Hội làng, tr. 9).<br /> - Vẫn cây đa, bến nước, sân đình, vẫn<br /> con đường làng lát gạch nghiêng, khách thập<br /> phương về dự hội vẫn trẹo trọ bước đi run rẩy<br /> ướt át... (Hội làng, tr. 10).<br /> Trong tập truyện Kỳ nhân làng Ngọc,<br /> Trần Thanh Cảnh sử dụng từ láy với nhiều vai<br /> trò, hiệu quả khác nhau. Nổi bật là các vai trò<br /> sau:<br /> 2.1.1. Dùng từ láy để miêu tả cảnh vật<br /> thiên nhiên<br /> Trần Thanh Cảnh đã sử dụng những từ<br /> láy giàu sức gợi tả để miêu tả, khắc họa cảnh<br /> sắc thiên nhiên. Trong truyện ngắn Hội làng,<br /> Trần Thanh Cảnh đã vẽ lên một khung cảnh<br /> mùa xuân e ấp, nhẹ nhàng khiến cho lòng<br /> người cũng rung lên trước cảnh sắc mùa xuân<br /> đầy sức sống.<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> - Tiết xuân phân, mưa giăng giăng bay,<br /> đào tàn lâu rồi, xoan mới nhu nhú vài giọt tím<br /> mờ, rặng tre, cây mít, cây ổi búp lá mới rón<br /> rén xanh mơ như vẫn đương ngại ngùng cơn<br /> rét lộc… Chỉ có nàng bưởi mạnh mẽ, nồng<br /> nàn tràn lấp cả ngày xuân xanh xám bằng<br /> hương thơm thanh tao và màu xanh mởn óng<br /> ả trong gió bắc. (Hội làng, tr. 9).<br /> Có thể nói, Trần Thanh Cảnh đã tận dụng<br /> hết ưu thế của từ láy để tạo hình và gợi mở<br /> không gian. Bởi vì, từ láy thường có khả năng<br /> gợi lên những biểu tượng nhất định và cùng<br /> với biểu tượng là khêu gợi những cảm giác<br /> khác nhau. Trần Thanh Cảnh đã vẽ lên hai<br /> bức tranh đối lập. Đó là hai bức tranh tương<br /> phản giữa một vùng quê đông đúc, sôi động<br /> và một làng quê heo hắt đến khó tả.<br /> - Nhà cửa xây san sát như biệt thự ngoài<br /> thành phố. Mỗi dịp lễ lạt hội hè, ô tô con đỗ<br /> chật ních đường làng. Thế mà về đến quê<br /> chồng, như là thế giới khác, cứ như là nơi bị<br /> bỏ quên. Vẫn mấy bụi tre vàng vọt cong cong<br /> khắc khổ rìa làng. Vẫn mấy con trâu chậm rãi<br /> kéo cày ngoài cánh đồng sâu. Vài nếp nhà<br /> còn lợp rạ xám xịt u tối mê man. (Gái đảm, tr.<br /> 27).<br /> - Phía sau khuôn hình, thấp thoáng<br /> những mái nhà lô nhô. Những cây cối. Những<br /> bóng người. Một mảng lấp lóa, lấp lóa sáng<br /> của cái giếng làng. (Gái đảm, tr. 33).<br /> Làng Ngọc, một cái làng được Trần<br /> Thanh Cảnh hư cấu nên từ làng quê nơi ông<br /> sinh sống, được tô vẽ nên thành một ngôi làng<br /> nửa thành thị nửa nông thôn mà như chính tác<br /> giả nói là làng không ra làng, phố không ra<br /> phố. Ở một bức tranh khác, Trần Thanh Cảnh<br /> đưa người đọc đến một vùng rừng núi hoang<br /> sơ với những âm thanh thật đáng sợ.<br /> - Đêm miền rừng yên tĩnh quá. Những<br /> tiếng thú chạy kiếm ăn ban đêm loạt soạt<br /> quanh nhà. Thỉnh thoảng, một con chim đêm<br /> cất tiếng nheo nhéo thê lương, não nề, như<br /> tiếng trẻ sơ sinh bị bỏ rơi trong rừng hoang…<br /> (Hoa núi, tr. 63).<br /> Có thể nói, bản thân những từ láy, khi<br /> được sử dụng, tự nó đã có sức gợi tả rất lớn.<br /> Nhưng những kết hợp giữa từ láy với các đơn<br /> vị ngôn ngữ khác lại có thể làm mới từ láy,<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 35-42<br /> <br /> tăng thêm sức mạnh cho nó; điều đó chỉ có<br /> thể có được là nhờ tài năng của người nghệ sĩ.<br /> Trần Thanh Cảnh đã thành công khi sử dụng<br /> từ láy để vẽ lên những bức họa chân thực,<br /> sinh động nhất.<br /> 2.1.2. Dùng từ láy để miêu tả tâm trạng,<br /> cảm xúc nhân vật<br /> Trần Thanh Cảnh đã sử dụng từ láy một<br /> cách linh hoạt và độc đáo với tần số cao nhằm<br /> diễn tả chiều sâu tâm lý nhân vật. Đó là tâm<br /> trạng của tuổi mới lớn với tình yêu đầu đời,<br /> vừa rụt rè lại vừa mãnh liệt:<br /> - Cả hai, chả ai nói được lời nào. Chỉ có<br /> hai bàn tay trong nhau xoắn xuýt không rời<br /> và đôi chân thì cứ ngập ngừng muốn đi, muốn<br /> rẽ, muốn về. Đến bờ dậu cúc tần, Tuấn dang<br /> cả hai tay rẽ cho nàng một lối để vào trong<br /> nhà. Nàng luồn dưới người Tuấn để sang bên<br /> kia. Thân thể nóng rực của hai đứa chạm<br /> nhau gần gũi, nàng ngừng lại mấy phút như<br /> đợi chờ. Tuấn sững như bức tượng, thở hừng<br /> hực. Không thể chịu đựng được, nàng xoay<br /> người kéo Tuấn xuống. Tuấn buông hai tay<br /> đang vén cúc tần, xiết chặt lấy nàng. Cả dậu<br /> cúc tần, tơ hồng quấn quýt bao trùm phủ lấp<br /> che đi tất cả. (Hội làng, tr. 15).<br /> Hay đó là tâm trạng của sự chia ly trong<br /> tiếc nuối của những con người dường như vô<br /> tình gặp lại nhau trên đường đời. “Họ chỉ như<br /> hai đường thẳng trên mặt phẳng, giao vào<br /> nhau trong một lát cắt của số phận để rồi, mỗi<br /> người, trên mỗi đường thẳng của cuộc đời<br /> mình. Lại xa nhau mãi mãi về phía vô cực”.<br /> Để lại trong lòng mỗi người một nuối tiếc:<br /> - Mấy ngày hôm nay, trong cảnh đợi chờ<br /> căng thẳng, chán ngán và lê thê, Hoàng và<br /> Thúy đã kịp tâm sự với nhau rất nhiều điều.<br /> Họ dường như muốn bù lại những năm tháng<br /> thờ ơ bên nhau. (Mùa thi, tr. 42).<br /> - Thúy âm thầm nức nở trong tâm tưởng,<br /> lên xe về Hà Nội. (Mùa thi, tr. 46).<br /> Đó là tâm trạng của một người đàn ông<br /> từng trải, từng đi lính nhưng vẫn sẵn sàng làm<br /> nhiệm vụ cho Việt Minh, để rồi, khi hiệp định<br /> Giơnevơ được ký kết, hoang mang không biết<br /> cuộc đời sẽ đi về đâu; người yêu lại đi lấy<br /> chồng. Rồi cuộc đời đưa ông đi khắp nơi,<br /> <br /> 37<br /> <br /> L. T. Ngọc / Vẻ đẹp ngôn từ trong tập truyện ngắn “Kỳ nhân làng Ngọc” của Trần Thanh Cảnh<br /> <br /> nếm trải bao nỗi cô đơn tủi nhục nơi đất<br /> khách quê người, để rồi, cuối đời lại trở về<br /> quê hương - nơi chỉ còn lại dấu tích xưa cũ.<br /> Trần Thanh Cảnh đã vẽ lên một bức tranh vừa<br /> hư vừa thực; trong không gian hư ảo ấy lại<br /> hiện lên hình ảnh một con người trầm tư suy<br /> ngẫm:<br /> - Ngày ngày ông cứ đi lang thang tha<br /> thẩn trong làng ngoài phố. (Hương đêm, tr.<br /> 151).<br /> - Ông Phú cứ lẩm bẩm thắc mắc một<br /> mình khi vào ngả lưng trong cái nền miếu<br /> gạch Bát Tràng láng bóng từ xưa. (Hương<br /> đêm, tr. 152).<br /> - Trong chập chờn của đèn nến. Trong<br /> ngát hương của trầm, của thoang thoảng loài<br /> hoa tinh khiết. Ông ngồi dựa lưng vào ban<br /> thờ cô, vừa uống rượu, vừa ngân nga. Cái<br /> đũa tre trên tay ông thỉnh thoảng gõ tom tom<br /> chát xuống nền gạch Bát Tràng rắn bóng như<br /> sành. Ông đọc bài thơ bằng chữ nho trong<br /> quyển sách cúng còn sót lại trên ban. Ít chữ<br /> thánh hiền mà bố ông, cụ hương Bằng xưa<br /> dạy, vẫn còn đủ để ông hiểu mà ngâm ngợi.<br /> (Hương đêm, tr. 152).<br /> Mỗi truyện ngắn là câu chuyện của một<br /> con người, một số phận khác nhau với nhiều<br /> tầng lớp, từ nông dân đến trí thức, từ trẻ đến<br /> già. Vì vậy, mỗi nhân vật, Trần Thanh Cảnh<br /> lại khắc họa một nét tính cách, một số phận,<br /> những thay đổi về tâm trạng trước những biến<br /> động của thời thế. Với việc sử dụng từ láy<br /> linh hoạt, nhà văn đã phản ánh chân thực và<br /> sinh động thế giới nội tâm nhân vật trong<br /> từng hoàn cảnh cụ thể. Ví dụ:<br /> - Hàn xuân đang bước vào tuổi cập kê.<br /> Đêm nằm ngủ, Hàn Xuân vật vã khóc nhớ<br /> cha. Sư bà ngồi bên vuốt ve dỗ dành nàng.<br /> Bàn tay sư bà dịu dàng xoa lên tấm thân con<br /> gái bắt đầu dậy thì của Hàn Xuân. (Giỗ hậu,<br /> tr. 220).<br /> - Tự nhiên, My có cảm giác bao nhiêu<br /> máu trong người nàng khi ấy đã bị hút hết<br /> ra, tơi tả tưới trên những cánh hoa bầm đỏ.<br /> Cũng từ hôm ấy, trái tim thiếu nữ của nàng<br /> không còn rung lên những nhịp đập đợi chờ,<br /> thấp thỏm, hy vọng, lo âu… (Hoa gạo tháng<br /> ba, tr. 275).<br /> <br /> 38<br /> <br /> 2.1.3. Dùng nhiều từ láy để miêu tả đặc<br /> điểm, hành động nhân vật<br /> Để khắc họa được nét riêng ở ngoại hình,<br /> tính cách, hành động của nhân vật, làm cho<br /> nhân vật sinh động hơn, chân thực hơn, Trần<br /> Thanh Cảnh đã dùng từ láy làm phương tiện<br /> hỗ trợ đắc lực trong việc miêu tả. Chẳng hạn,<br /> miêu tả nhân vật Hàn Xuân trong truyện ngắn<br /> Giỗ hậu, nhà văn đã viết:<br /> - Nhưng ngắm nàng khỏa thân tắm trong<br /> rời rợi ánh trăng, thân thể đàn bà nảy nở rực<br /> rỡ phô bày trong trăng nước còn đẹp hơn<br /> nhiều lần hình ảnh của cô trinh nữ tắm trăng<br /> năm ngoái.<br /> - Năm mười ba tuổi, Hàn Xuân đã đẹp<br /> rồi, nhưng đấy là cái đẹp của nụ hoa mới hé.<br /> Cái đẹp mong manh non nớt của một cọng<br /> ngó sen trắng muốt vừa mới nhú ra khỏi đất<br /> bùn.<br /> - Ngắm nhìn vẻ rạng rỡ của nàng khi ấy,<br /> làng vẫn bảo, gái phải hơi trai.<br /> - Mái tóc màu hung nâu lạ lẫm và bồng<br /> bềnh như mây mỗi khi thả ra.<br /> - Phin nhìn Hàn Xuân băng băng lội bùn<br /> vác đất, khuôn mặt đẹp của nàng hồng rực<br /> lên trong nắng chiều, đôi chân dài và cặp<br /> mông tròn lẳn thoăn thoắt lên xuống trên<br /> triền đê nhẹ nhàng như múa. (Giỗ hậu, tr.<br /> 238).<br /> Có thể nói, Trần Thanh Cảnh đã vẽ nên<br /> một cô gái mang vẻ đẹp chân quê, hồn hậu tự<br /> nhiên như bức tranh mộc bản; dường như, tất<br /> cả mọi nét đẹp của người con gái đều được<br /> phô bày. Vẻ đẹp cơ thể rất nồng nàn, hành<br /> động cũng rất mãnh liệt chứa đựng trong cái<br /> thân thể tràn trề. Đó là cả một nỗi khát khao<br /> được yêu thương - một khát khao rất đàn bà:<br /> - Khi Hàn Xuân mê man mộng mị trong<br /> nỗi khát thèm trên bậc cầu ao ngàn ngạt ánh<br /> trăng hạ tuần thì Phin đã nhanh chóng áp sát<br /> và thành thạo như một tay thực dân chính<br /> hiệu, chiếm đoạt nàng. Hàn Xuân vẫn đương<br /> mơ màng trong giấc mộng tình tự mình tạo<br /> ra, chưa kịp hiểu chuyện gì, đã thấy một thân<br /> thể đàn ông to lớn, mạnh mẽ khác thường,<br /> đang rầm rập tấn công vào đồn lũy nàng vẫn<br /> để ngỏ mời gọi bao đêm nay mà không kẻ nào<br /> dám vào. (Giỗ hậu, tr. 240).<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> Như vậy, việc sử dụng từ láy một cách tài<br /> tình trong tác phẩm đã góp phần tạo nên sự<br /> độc đáo trong truyện ngắn của Trần Thanh<br /> Cảnh. Cách dùng từ láy độc đáo của tác giả<br /> không chỉ tạo ra hiệu quả mới về ngữ nghĩa<br /> cho từ mà còn tăng thêm tính biểu cảm đối<br /> với đối tượng được phản ánh. Từ láy được sử<br /> dụng với tần số cao và đắc dụng nên chúng đã<br /> góp phần quan trọng trong sáng tạo nghệ<br /> thuật truyện ngắn của Trần Thanh Cảnh. Từ<br /> láy đã góp phần làm cho cảnh vật thiên nhiên<br /> được miêu tả trong truyện của Trần Thanh<br /> Cảnh sống động, có hồn và nhân vật luôn<br /> được cá thể hóa với những nét tính cách, tâm<br /> trạng mỗi người mỗi vẻ.<br /> 2.2. Từ ngữ khẩu ngữ trong tập truyện<br /> ngắn Kỳ nhân làng Ngọc<br /> Theo Từ điển tiếng Việt, “Khẩu ngữ là<br /> ngôn ngữ nói thông thường, dùng trong cuộc<br /> sống hàng ngày, có đặc điểm đối lập với<br /> phong cách viết” [3]. Như vậy, khẩu ngữ là<br /> ngôn ngữ tồn tại chủ yếu ở dạng nói, được sử<br /> dụng để trao đổi tư tưởng, tình cảm trong sinh<br /> hoạt hàng ngày. Hình thức thường là đối<br /> thoại. Đặc điểm cơ bản của khẩu ngữ là phát<br /> ngôn ngắn, đơn giản về cấu trúc, thiên về sắc<br /> thái cảm xúc, nhiều biến thể phát âm. Nhìn<br /> chung, có thể hiểu từ khẩu ngữ là lớp từ tự<br /> nhiên, đời thường, chưa có sự gia công trau<br /> dồi, ít gắn với những chuẩn mực nguyên tắc.<br /> Khẩu ngữ là loại ngôn từ sinh động.<br /> Trong tác phẩm văn chương, lớp từ ngữ này<br /> có vai trò hết sức quan trọng trong việc góp<br /> phần biểu đạt những nội dung mà tác giả<br /> muốn thể hiện mang tính hiện thực cao, chân<br /> thực và sinh động. Khi đi vào văn học viết,<br /> tiếng nói ấy mang cả hơi thở nóng hổi của<br /> cuộc sống thường nhật và điệu tâm hồn mỗi<br /> tầng lớp người, của mỗi vùng quê. Lớp từ ngữ<br /> khẩu ngữ cũng làm cho người đọc cảm nhận<br /> được nhân vật trong văn học gần gũi như<br /> chính con người bằng da bằng thịt trong cuộc<br /> đời. Có lẽ vì thế nên nhà văn ở bất kỳ thời đại<br /> nào cũng đều ý thức sâu sắc việc đưa khẩu<br /> ngữ vào trong tác phẩm của mình. Đặc biệt<br /> hơn, với sự đổi mới của văn học đương đại,<br /> hiện nay các nhà văn đều đưa vào tác phẩm<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 35-42<br /> <br /> một khối lượng rất lớn ngôn từ thô ráp có tính<br /> chất tự nhiên của cuộc sống. Trần Thanh<br /> Cảnh cũng ý thức rất sâu sắc điều đó nên đã<br /> để cho ngôn ngữ đời sống đi vào tác phẩm<br /> với tất cả vẻ đẹp bình dị, thậm chí thô nhám,<br /> gai góc của nó.<br /> Căn cứ vào các dấu hiệu nhận biết về từ<br /> ngữ khẩu ngữ, chúng tôi tiến hành khảo sát<br /> tập truyện ngắn Kỳ nhân làng Ngọc và đã thu<br /> được kết quả sau:<br /> 2.2.1. Về mặt cấu trúc hình thức, Trần<br /> Thanh Cảnh đã sử dụng nhiều cách thức, lối<br /> nói dân gian có vần có vè<br /> Trong tập truyện ngắn Kỳ nhân làng<br /> Ngọc, những cách nói quen thuộc của dân<br /> gian như thành ngữ, chêm xen, tách, lặp, nhấn<br /> mạnh… kiểu như: kén chọn -> kén cá chọn<br /> canh; chửi mắng -> chửi chó mắng mèo; ăn<br /> quỵt -> ăn chằng đéo quỵt; mơ mộng -> mơ<br /> với mộng… hoặc tăng cường các dạng láy<br /> hoặc lặp lại từ: hấp ha hấp háy để tạo ra từ<br /> mới đã được Trần Thanh Cảnh sử dụng rất<br /> tự nhiên và phổ biến.<br /> Sau đây, chúng tôi chỉ tập trung miêu<br /> tả cách Trần Thanh Cảnh dùng lớp từ ngữ<br /> khẩu ngữ quen thuộc trong dân gian.<br /> 2.2.2. Dùng những từ ngữ khẩu ngữ theo<br /> nhiều hình thức, cách thức khác nhau<br /> a. Dùng từ ngữ khẩu ngữ mang sắc thái<br /> đánh giá nhấn mạnh<br /> Ví dụ:<br /> … Mày ra đấy vào lúc tháo khoán, chạy<br /> không kịp, ễnh bụng ra thì có chó nó lấy. (tr.<br /> 12).<br /> … Tại sao xưa thân nhau mà giờ lại nhạt<br /> toẹt thế nhỉ?<br /> ... thua sạch đến độ phải lột hết cả quần<br /> áo gán nợ, trần trùng trục chạy về, xảy ra<br /> nhiều rồi. (tr. 100).<br /> Trần Thanh Cảnh dùng kiểu kết hợp một<br /> yếu tố đa phong cách với một yếu tố có nghĩa<br /> nhưng chỉ sử dụng trong giao tiếp khẩu ngữ<br /> để miêu tả cụ thể và dụng ý nhấn mạnh.<br /> Những từ như ễnh bụng, nhạt toẹt, lột hết,<br /> trần trùng trục không chỉ để nhấn mạnh mà<br /> còn biểu thị sắc thái mỉa mai, dè bỉu.<br /> <br /> 39<br /> <br />