Vẻ đẹp và thân phận người phụ nữ trong các bài ca
dao mở đầu bằng "Thân em tội nghiệp vì đâu"
Ca dao diễn tả đời sống tư tưởng, tình cảm muôn màu
muôn vẻ của người lao động. Sống dưới xã hội cũ, người
lao động Việt Nam chịu nhiều nỗi đắng cay, tủi cực. Vì vậy
xuất hiện không ít những bài ca dao than thân. Trong
những bài thuộc loại này, có một số bài được mở đầu
bằng từ Thân em, một lối diễn đạt công thức mang đậm
sắc thái dân gian.
Những bài ca dao mở đầu bằng từ Thân em, trước hết,
đều là lời than thân của người phụ nữ.
Than vì sự cực khổ trong lao động :
Thân em tội nghiệp vì đâu,
Ngày ngày em chổng phao câu lên trời.
Than cho số kiếp của một kẻ lẽ mọn :
Thân em làm lẽ chẳng hề,
Có như chính thất mà lê giữa giường.
Hay vì một nỗi oan uổng :
Thân em như giấy lụa tờ
Chớ nghi mà tội, chớ ngờ mà oan.
Nhưng phổ biến nhất trong những lời than thân đó là lời
than vì duyên phận bị phụ thuộc, không được chủ động
trong tình yêu :
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai ?
Xin được dẫn ra đây 5 bài ca dao khác thuộc loại này để
thấy được những nét chung và riêng so với bài ca dao
vừa nêu ở trên :
- Thân em như hạt mưa rào
Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa
Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.
- Thân em như miếng cau khô
Kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày.