BÀI GIẢNG HỌC PHẦN
CÔNG NGHỆ SINH HỌC NẤM ĂN VÀ NẤM DƯỢC LIỆU
GV: TS. Nguyễn Thị Bích Thùy ĐT: 0379171187 Email: thuy_chat@yahoo.com.vn
CHƯƠNG 3. CÔNG NGHỆ NUÔI TRỒNG MỘT SỐ LOÀI NẤM ĂN VÀ NẤM DƯỢC LIỆU
3.1. Công nghệ nuôi trồng nấm sò 3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm 3.3. Công nghệ nuôi trồng linh chi
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
phân
họ Lớp
trí Pluteaceae, Agaricomycetes, Ngành Basidiomycota.
3.2.1. Đặc tính sinh học của nấm rơm 3.2.1.1. Giới thiệu chung Tên khoa học: Volvariella volvacea. Tên tiếng Anh: Paddy straw mushroom. Vị chi Volvariella, loại: bộ Agaricales,
Volvariella volvacea
Volvariella bombycina
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.1. Đặc tính sinh học của nấm rơm 3.2.1.2. Chu trình sống
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.1. Đặc tính sinh học của nấm rơm 3.2.1.3. Nhu cầu dinh dưỡng Cacbon và nitơ: Các nghiên cứu về tỉ lệ C/N thì không thống nhất và đôi khi khác nhau rất xa. Có ý kiến cho rằng tỉ lệ C/N ở khoảng 50 là tốt hơn cả, người khác cho là 80.
Ngoài cacbon và nitơ, trong môi trường nuôi cấy sợi nấm còn cần đến các khoáng chất như P, Ca, Mg, K …
Trong nuôi trồng có thể bổ sung bột ngô hay
cám gạo.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
ở 30 - 35oC.
3.2.1. Đặc tính sinh học của nấm rơm 3.2.1.4. Nhu cầu ngoại cảnh Nhiệt độ: Sợi nấm sinh trưởng ở 15 - 42oC, thích hợp
Quả thể nấm sinh trưởng ở là 23 - 34oC,
thích hợp nhất ở 28 - 32oC.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.1. Đặc tính sinh học của nấm rơm 3.2.1.4. Nhu cầu ngoại cảnh Ẩm độ: Trong nuôi trồng nấm rơm yêu cầu độ ẩm giá thể từ 70 - 75% và độ ẩm không khí bão hoà, đạt từ 85 - 90%.
Ánh sáng: Ánh sáng tán xạ có tác dụng xúc tiến sự phát dục của tán nấm. Trong điều kiện tối, tán nấm rất khó hình thành.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
lúc không khí có hàm lượng CO2 quá 0,5%, tán nấm bị ức chế, nên giai đoạn ra tán cần chú ý để nơi nuôi trồng thông gió, đảo khí.
3.2.1. Đặc tính sinh học của nấm rơm 3.2.1.4. Nhu cầu ngoại cảnh Không khí: Nấm rơm là loài hiếu khí,
Độ pH: Giai đoạn sinh trưởng của sợi nấm phạm vi pH là 4,5 - 10,5, thích hợp nhất ở 7 – 8.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.1. Nguyên liệu 3.2.2.2. Xử lý nguyên liệu 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm 3.2.2.4. Chăm sóc mô nấm đã cấy giống 3.2.2.5. Thu hái nấm
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
lâm nghiệp giàu cellulose đều có thể dùng làm nguyên liệu trồng nấm rơm.
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.1. Nguyên liệu Hầu hết các phế phụ liệu của nông,
Ở nước ta hiện nay chủ yếu trồng nấm rơm trên rơm rạ, bông phế liệu, bã mùn cưa đã trồng mộc nhĩ.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.2. Xử lý nguyên liệu Rơm rạ, bông phế liệu được làm ướt và ủ đống tương tự như trồng nấm sò (làm ướt trong nước vôi, đánh đống, ủ 3 - 4 ngày đảo 1 lần).
Thời gian ủ kéo dài 6-8 ngày. Nếu rơm rạ cứng cần kéo dài thời gian ủ và đảo thêm một lần, nếu rơm rạ mềm, nát chỉ cần ủ 4-5 ngày là được.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.2. Xử lý nguyên liệu Nguyên liệu quá ướt (chảy thành dòng) cần banh rộng ra phơi, ủ lại 1 - 2 ngày rồi mới đem trồng.
Rơm rạ đủ ẩm, vắt rơm rạ có nước chảy
Nếu khô quá cần bổ sung thêm nước khi
thành nhiều giọt là đủ ẩm.
đảo đống ủ.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm Mỗi miền có phương pháp trồng nấm rơm
Miền Nam trồng nấm rơm theo luống ngoài cánh đồng hoặc gói bịch nấm rồi xếp thành khối ở trong nhà.
Miền Bắc trồng nấm rơm bằng cách đóng mô cấy giống theo khuôn là thích hợp nhất.
khác nhau:
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm Chuẩn bị khuôn: Khuôn trồng nấm rơm làm bằng gỗ hoặc bằng tôn có cấu tạo khối hình thang cụt, mặt trong phẳng kích thước như hình vẽ.
a - Chiều rộng đáy dưới 0,4m; b - Chiều rộng đáy trên 0,3m; c - Chiều dài đáy trên 1,1m; d - Chiều dài đáy dưới 1,2m; e - Gờ hai đầu khuôn; h - Chiều cao khuôn 0,4m
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
lớp rơm rạ vào khuôn dày 10 -
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm Đóng mô cấy giống: Trải một 12cm.
Lấy giống nấm đã bẻ tơi cấy 1 đường giống
Cho lớp rơm thứ 2 và cấy giống làm tiếp như
xung quanh cách mép khuôn 3 - 4cm.
vậy đủ 4 lượt giống, 5 lớp rơm.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm Đóng mô cấy giống: Dùng một lớp rơm dày 3 - 4cm đậy lên trên cùng, ép nhẹ cho phẳng, nhấc khuôn cấy tiếp mô khác bố trí mô nọ cách mô kia 25 - 30cm.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
200 - 250g.
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm Đóng mô cấy giống: Lượng giống cấy cho một mô rơm khoảng
Mỗi lượt giống cấy xong dùng tay ấn chặt,
Trung bình một tấn rơm rạ khô trồng được
nhất là xung quanh thành khuôn.
70 mô nấm.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm Xử lý sau đóng mô: Nếu thời tiết lạnh, nhiệt độ không khí dưới 25oC cần dùng nilon có cắt lỗ tạo độ thoáng trùm lên toàn bộ các mô nấm để giữ độ ẩm và nhiệt độ, đảm bảo nhiệt độ giữa mô nấm đạt 40-42oC trong 3 - 5 ngày đầu.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
được phủ nilon.
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.3. Đóng mô - cấy giống nấm Xử lý sau đóng mô: Nếu nhiệt độ không khí dưới 25oC và nhiệt độ giữa mô nấm thấp hơn 40oC cần ấn chặt và tăng chiều cao mô nấm khi cấy giống. Nếu nhiệt độ không khí trên 30oC thì không
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.4. Chăm sóc mô nấm đã cấy giống và thu hái nấm Chăm sóc nấm rơm trồng trong nhà: 3 - 5 ngày đầu không cần tưới nước. Những ngày tiếp theo quan sát bề mặt mô nấm thấy giá thể khô cần phun nhẹ dạng sương mù trực tiếp xung quanh. Chú ý thao tác tưới nước cẩn thận.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.4. Chăm sóc mô nấm đã cấy giống và thu hái nấm Chăm sóc nấm rơm trồng trong nhà: Đến ngày thứ 8 - 9 bắt đầu xuất hiện đinh ghim (giai đoạn mọc quả thể) lúc này nên tưới nước dạng phun sương 2 - 3 lần/ngày. Nấm ra mật độ dày, kích thước lớn cần tưới 3 - 4 lượt trong 1 ngày. Lượng nước tưới 1 lần rất ít (0,1 - 0,2 lít nước cho 1 mô/1 ngày).
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.4. Chăm sóc mô nấm đã cấy giống và thu hái nấm Chăm sóc nấm rơm trồng ngoài trời: Mô nấm rơm trồng ngoài trời phải làm lớp áo mô bằng rơm khô che phủ kín toàn bộ các mô nấm.
Lớp rơm rạ làm áo mô là rơm tốt, khô, phủ theo kiểu lợp mái nhà, xếp theo một chiều, dày 7 - 10cm.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.4. Chăm sóc mô nấm đã cấy giống và thu hái nấm Chăm sóc nấm rơm trồng ngoài trời: Hàng ngày tưới nước lên lớp rơm áo phủ ở ngoài để mô nấm không bị khô và theo dõi nhiệt độ trong tâm mô nấm đạt 40 - 42oC là tốt nhất. Đến ngày thứ 7 - 8 lột bỏ lớp rơm áo mô, tưới đón nấm lên toàn bộ các mô nấm sao cho ướt đều. Sau đó đậy lại rơm áo mô.
Sau 12 - 14 ngày nấm lên, tiến hành thu hái.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
Trường hợp nấm mọc tập trung thành cụm ta có thể tách những cây lớn hái trước. Một ngày hái nấm 2 - 3 lần.
Thời gian từ lúc cấy giống đến khi thu hái hết
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.5. Thu hái nấm rơm Hái nấm rơm khi quả thể còn ở giai đoạn hình trứng (trước khi nấm nứt bao, nở ô) là tốt nhất.
đợt 1 khoảng 15 - 17 ngày.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
Hái trong 3 - 4 ngày nữa thì kết thúc một đợt
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.5. Thu hái nấm rơm Khi thu hái hết đợt 1 cần nhặt sạch tất cả các “gốc nấm” và cây nấm nhỏ còn sót lại. Dùng nilon cắt lỗ phủ lại 3 - 4 ngày, ngừng tưới sau đó bỏ nilon ra tưới nhẹ để nấm ra tiếp đợt 2.
nuôi trồng.
3.2. Công nghệ nuôi trồng nấm rơm
3.2.2. Phương pháp trồng ở các tỉnh phía Bắc 3.2.2.5. Thu hái nấm rơm Dọn vệ sinh sạch sẽ: tưới nước vôi đặc hoặc rắc 1 lớp vôi bột mỏng toàn bộ nền để 3 - 4 ngày lại trồng đợt sau.
Sản lượng nấm thu hái tập trung 70 - 80% trong đợt 1, đợt 2 còn lại 15 - 25%, đợt 3 còn 5%. Năng suất nấm dao động từ 12 - 20% nấm tươi so với nguyên liệu khô (1 tấn rơm rạ cho thu hoạch khoảng 120 - 200kg nấm tươi).
