1
1
COÂNG TAÙC XAÕ HOÄI VÔÙI CAÙ NHAÂN
Th.S. Nguyễn Ngọc Laâm
Phaàn 1 : Toång quan veà Coâng Taùc Xaõ Hoäi vôùi caù nhaân
1.Khaùi nieäm
2.Caùc thaønh toá cuûa Coâng Taùc Xaõ Hoäi vôùi caù nhaân
3.Tieán trình thöïc haønh coâng taùc xaõ hoäi vôùi caùnhaân
Phaàn 2 : Kyõ naêng thöïc haønh trong Coâng Taùc Xaõ Hoäi vôùi caù nhaân
1.Moái quan heä giuùp ñôõ chuyeân nghieäp
2. Kyõ naêng giao tieáp cô baûn
3.Kyõ naêng ñaùnh giaù
4.Kyõ naêng can thieäp
5.Kyõ naêng baûo veä lôïi ích cuûa thaân chuû.
6.Kyõ naêng tham vaán.
Phaàn 3 : Keát luaän
Phaàn 1 : TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG TAÙC XAÕ HOÄI VÔÙI CAÙ NHAÂN
1. KHAÙI NIEÄM :
Moät khi chuùng ta thöøa nhaän taùc ñoäng ñeán caù nhaân ñöôïc xem nhö laø
moät phöông phaùp laøm vieäc thì Coâng Taùc Xaõ Hoäi vôùi caù nhaân laø moät phöông phaùp
can thieäp ñeå giuùp moät caù nhaân (thaân chuû) giaûi quyeát caùc vaán ñeà khoù khaên cuûa hoï
maø töï hoï khoâng coù khaû naêng tìm ra loái thoaùt.Caàn löu yù laø nhöõng nguyeân nhaân khoù
khaên naøy khoâng chæ xuaát phaùt töø moät khieám khuyeát cuûa caù nhaân maø töø caùc ñieàu
kieän xaõ hoäi cuûa moâi tröôøng trong ñoù thaân chuû sinh soáng.
Muïc ñích cuûa phöông phaùp naøy laø thieát laäp moái quan heä toát vôùi thaân
chuû,giuùp cho hoï hieåu roõ veà chính hoï, xaùc ñònh laïi moái töông quan giöõa hoï vôùi
nhöõng ngöôøi xung quanh, giuùp hoï taêng khaû naêng vaän duïng caùc nguoàn löïc xaõ hoäi
(taøi nguyeân) vaø cuûa baûn thaân ñeå thay ñoåi. Noùi moät caùch khaùc, Coâng Taùc Xaõ Hoäi
vôùi caù nhaân nhaèm phuïc hoài, cuûng coá vaø phaùt trieån söï thöïc thi bình thöôøng cuûa
chöùc naêng xaõ hoäi cuûa caù nhaân vaø gia ñình trong boái caûnh xaõ hoäi maø vaán ñeà cuûa hoï
2
2
ñang dieãn ra vaø bò taùc ñoäng.
Toùm laïi, trong phöông phaùp naøy, ñoái töôïng taùc ñoäng laø baûn thaân
ngöôøi ñöôïc giuùp ñôõ coøn coâng cuï taùc ñoäng laø moái quan heä giöõa ngöôøi thöïc haønh
coâng taùc xaõ hoäi( goïi laø nhaân vieân xaõ hoäi) vaø ñoái töôïng (thaân chuû).
Trong thôøi gian qua, ñaõ coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc nhau ñeå söû
duïng phöông phaùp naøy moät caùch hieäu quaû :
- Caùch tieáp caän taâm lyù xaõ hoäi : moái quan taâm chính laø thöïc tieån taâm lyù xaõ
hoäi noäi taâm cuûa con ngöôøi ( caùch nhìn veà mình vaø caùch nhìn vaán ñeà) vaø boái caûnh
xaõ hoäi ñang soáng.Ví nhö moät ngöôøi cha thaát baïi trong cuoäc soáng, töï ñaùnh gía
thaáp veà mình, xem con caùi nhö laø nhöõng trôõ ngaïi cho söï tieán thaân cuûa mình vaø
khoâng tin vaøo nhöõng ngöôøi xung quanh.
- Caùch tieáp caän “giaûi quyeát vaán ñeà”: vieäc thaân chuû chòu daán thaân (nhôø söï
taùc
ñoäng cuûa nhaân vieân xaõ hoäi) vaøo tieán trình giaûi quyeát vaán ñeà töï noù laø moät caùch trò
lieäu.
Caùch tieáp caän theo chöùc naêng : tích cöïc taùc ñoäng vaøo chöùc naêng hoaït
ñoäng taâm lyù xaõ hoäi cuûa moät caù nhaân trong giai ñoaïn khuûng hoaûng ( can thieäp khi
khuûng hoaûng).Caùch naøy taäp trung vaøo vieäc giuùp thaân chuû ñaït moät muïc tieâu cuï theå
do hoï choïn vaøø thöïc hieän muïc tieâu aáy trong moät thôøi gian giôùi haïn cuõng chính laø
trò lieäu.
Coâng taùc xaõ hoäi ngaøy nay coù xu höôùng mang tính toång quaùt nhieàu hôn, töùc
laø nhaán maïnh ñeán söùc maïnh cuûa thaân chuû nhieàu hôn laø chæ chuù yù ñeán nhöõng
khoù khaên cuûa hoï.Vì khi hoï gaëp khoù khaên thöôøng hoï bò roái, chæ thaáy söï yeáu keùm
cuûa mình vaø coù caùi nhìn tieâu cöïc veà boái caûnh xung quanh mình.Chæ khi naøo hoï
nhaän thaáy ñöôïc, nhôø söï phaân tích cuûa nhaân vieân xaõ hoäi, caùc maët tích cöïc cuûa mình
vaø cuûa nhöõng ngöôøi xung quanh thì hoï môùi coù theâm ñoäng löïc vöôït khoù vaø ñoù cuõng
laø cô sôû ñeå xaây döïng phöông höôùng cho caùch giaûi quyeát vaán ñeà.
Ví duï moät tröôøng hôïp cuï theå :
Coâ N,16 tuoåi, haønh ngheà maïi daâm, soáng vôùi ngöôøi choàng hôø M,18 tuoåi, buïi
ñôøi töø Baéc vaøo Nam.N hoïc ñeán lôùp 3 phaûi nghæ hoïc, coù ngoaïi hình ñeïp, söùc khoûe
toát.Choàng laø tay ma coâ, thöôøng ñöa coâ ñi ñoùn khaùch treân ñöôøng phoá.Meï N tröôùc
ñaây cuõng haønh ngheà maïi daâm, coù 4 ñôøi choàng, choàng thöù 3 laø cha ruoät cuûa N ñaõ
maát (luùc N 3 tuoåi), ba ngöôøi choàng coøn laïi cuõng laàn löôït boû ñi, meï N thöôøng hay
côø baïc.
Luùc 15 tuoåi, N bò meï baùn trinh cho ngöôøi Ñaøi Loan laáy 4 chæ vaøng ñeå traû nôï.N
chaáp nhaän vì cho ñoù laø haønh ñoäng traû hieáu. Sau ñoù, 2 chò ruoät ñöa N vaøo con
ñöôøng maïi daâm.Moät laàn ñöùng ñoùn khaùch, N bò baét ñöa vaøo Tröôøng Phuï Nöõ 2 Thuû
Ñöùc. Khi ra tröôøng , N tieáp tuïc haønh ngheà.Coù laàn gaëp phaûi khaùch laøng chôi quaù
3
3
baïo daâm, N phaûi naèm vieän ba ngaøy môùi phuïc hoài söùc khoûe.Hieän N vaãn soáng vôùi
gia ñình trong moät khu oå chuoät Beán Chöông Döông Quaän 1, tp.HCM.
Meï N 45 tuoåi, coù boán ngöôøi con cuûa boán oâng choàng.N coù hai chò gaùi vaø
moät em trai cuøng meï khaùc cha.Meï vaø hai chò ñaõ boû ngheà maïi daâm vaø ñang baùn veù
soá vaø thu nhaäp chæ ñuû nuoâi caäu con trai 13 tuoåi ñang hoïc lôùp 4,lôùp tình thöông cuûa
phöôøng.Hai chò cuûa N ñaõ coù choàng, coù con ,ø ôû rieâng vaø ñöôïc chính quyeàn ñòa
phöông hoå trôï voán baùn hoa töôi ôû chôï.
Sau söï kieän bò baïo daâm, N muoán töø boû ngheà maïi daâm vaø muoán chính
quyeàn ñòa phöông hoå trôï voán ñeå baùn traùi caây ôû chôï gaàn nhaø.Coâ cuõng muoán döùt
khoaùt khoâng soáng chung vôùi ngöôøi choàng hôø, nhöng raát khoù vì anh ta cöù baùm theo
coâ luoân.
Phaân tích :
Söùc maïnh cuûa thaân chuû : - coøn treû, khoûe, coù saéc ñeïp, coù hieáu,
- coù choàng, nhöng chöa coù con,
- muoán boû ngheà maïi daâm.
Söùc maïnh cuûa gia ñình thaân chuû:
- meï vaø hai chò ñaõ boû ngheà maïi daâm,
- meï vaø hai chò ñang coù coâng aên vieäc laøm,
- ñoaøn keát,
Söùc maïnh cuûa coäng ñoàng :
- quan taâm ñeán gia ñình thaân chuû,
- coù hoå trôï voán cho meï vaø 2 chò buoân baùn,
- giuùp em trai ñi hoïc.
2. CAÙC YEÁU TOÁ CAÀN THIEÁT TRONG COÂNG TAÙC XAÕ HOÄI VÔÙI CAÙ
NHAÂN.
Coâng Taùc Xaõ Hoäi vôùi caù nhaân coù boán yeáu toá chính :
- con ngöôøi thaân chuû,
- vaán ñeà,
- toå chöùc xaõ hoäi,
- tieán trình,
2.1. Con ngöôøi thaân chuû :
Vì muïc ñích cuûa coâng taùc xaõ hoäi laø giuùp caù nhaân vaø gia ñình hoaït ñoäng
hieäu quaû hôn trong caùc moái quan heä taâm lyù xaõ hoäi neân nhaân vieân xaõ hoäi caàn phaûi
coù nhöõng hieåu bieát cô baûn veà haønh vi con ngöôøi. Con ngöôøi luoân luoân thay ñoåi, bò
thuùc ñaåy bôûi nhöõng nhu caàu cô baûn, caùc hoaït ñoäng caù nhaân phaûi chòu nhöõng aûnh
höôûng sinh lyù,taâm lyù,vaên hoùa xaõ hoäi.Nhaân vieân xaõ hoäi caàn tìm hieåu haønh vi quaù
khöù vaø döï baùo haønh vi töông lai cuûa thaân chuû, tìm hieåu vaø giuùp taïo ñoäng löïc, phaùt
huy khaû naêng saún coù vaø tieàm taøng cuûa thaân chuû vì chính thaân chuû laø ngöôøi phaûi
haønh ñoäng ñeå giaûi quyeát vaán ñeà cuûa hoï vaø trong khaû naêng cuûa chính hoï.
4
4
Ñeå laøm ñöôïc ñieàu treân, nhaân vieân xaõ hoäi phaûi thöøa nhaän coù söï khaùc bieät veà
giaù trò giöõa mình vaø thaân chuû, tin raèng moãi ngöôøi phaûi coù nhu caàu cô baûn ñeå maø
soáng vaø moïi thaân chuû ñeàu phaûi ñöôïc chaáp nhaän, cho duø hoï laø ai ( caàn löu yù : chaáp
nhaän giaù trò chöù khoâng phaûi chaáp nhaän haønh vi ).Chæ coù nhaân vieân xaõ hoäi laø ngöôøi
phaûi toân troïng gía trò cuûa thaân chuû vaø khoâng theå mong ñôïi thaân chuû ñoái xöû vôùi
chuùng ta theo caùch ta mong muoán.
2.2. Vaán ñeà :
Vaán ñeà maø thaân chuû gaëp phaûi coù theå laø vaán ñeà thuoäc laõnh vöïc taâm lyù xaõ
hoäi hoaëc do taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng soáng hoaëc do söï keát hôïp cuûa caû hai ( ví duï :
treû boû hoïc do maëc caûm(yeáu toá taâm lyù), do baïn beø,thaày coâ kinh cheâ(yeáu toá moâi
tröôøng soáng) vaø do gia ñình soáng trong khu vöïc thieáu ñieàu kieän sinh soáng .Chính
nhöõng vaán ñeà naøy laøm caûn trôû thaân chuû thöïc hieän muïc ñích,chuùc naêng,vai troø cuûa
mình trong hoaït ñoäng taâm lyù vaø xaõ hoäi cuûa hoï.Coù theå neâu caùc daïng vaán ñeà maø
thaân chuû gaëp phaûi :
- nhu caàu cô baûn khoâng ñöôïc ñaùp öùng : ngheøo ñoùi,thieáu aên,thaát nghieäp...
- khoù khaên veà moái quan heä xaõ hoäi : thieáu tình thöông,bò boû rôi, maâu thuaån
trong gia ñình, khoù khaên khi thöïc hieän vai troø xaõ hoäi...(nhö vai troø laøm cha, laøm
meï, vai troø laøm hoïc sinh…).
- khoù khaên do thieáu kyõ naêng, trình ñoä hoïc vaán thaáp, do thieáu taøi nguyeân
kinh teá (voán )hay xaõ hoäi (dòch vuï xaõ hoäi hoã trôï )...
- khoù khaên veà maët theå chaát : beänh hoaïn, khuyeát taät...
- khoù khaên do caûm xuùc tröôùc moät thöû thaùch naëng neà,thaát baïi trong cuoäc
soáng...
- khoù khaên do haønh vi laøm traùi phaùp luaät ,vv...
2.3. Toå chöùc xaõ hoäi:
Nhaân vieân xaõ hoäi laø ngöôøi ñaïi dieän cho toå chöùc xaõ hoäi ( nhö Hoäi Chöû Thaäp
Ñoû) tröïc tieáp cung caáp dòch vuï vaø taøi nguyeân maø thaân chuû caàn ñeán.Toå chöùc xaõ hoäi
coù theå thuoäc chính phuû hoaëc phi chính phuû tuøy theo nguoàn taøi trôï.Moãi toå chöùc xaõ
hoäi ñeàu coù trieát lyù vaø chöùc naêng rieâng bieät,ø phuïc vuï cho moät hay nhieàu loaïi ñoái
töôïng nhö treû em ñöôøng phoá, treû khuyeát taät, treû moà coâi, tín duïng cho phuï nöõ
ngheøo, ngöôøi nghieän, ngöôøi gìa neo ñôn , giaùo duïc hoaëc ñaøo taïo kyõ naêng, giaùo
duïc söùc khoeû, phaùt trieån coäng ñoàng, moâi tröôøng...
Caùc dòch vuï do toå chöùc xaõ hoäi cung caáp hoå trôï cho thaân chuû ñeàu naèm trong
phaïm vi chöùc naêng vaø taøi nguyeân giôùi haïn cuûa mình . Toå chöùc xaõ hoäi caàn ñoùng
theâm vai troø moâi giôùi, giôùi thieäu thaân chuû ñeán nôi maø hoï caàn ñeán moãi khi hoï coù
nhu caàu vöôït ngoaøi phaïm vi chöùc naêng cuûa mình.
2.4. Tieán trình :
5
5
Tieán trình giaûi quyeát vaán ñeà trong phöông phaùp coâng taùc xaõ hoäi vôùi caù
nhaân bao goàm 7 böùôc :
1. Tieáp caän thaân chuû
7. Ñaùnh giaù 2. Xaùc ñònh
vaán ñeà
6. Trò lieäu 3. thu thaäp döõ
kieän
5. keá hoaïch trò lieäu 4.Chaån ñoaùn
2.4.1. Tieáp caän thaân chuû :
Vieäc tieáp caän thaân chuû ñöôïc thöïc hieän coù theå do phía nhaân vieân xaõ hoäi chuû
ñoäng do phaïm vi hoaït ñoäng theo chöùc naêng cuûa mình hoaëc do phía thaân chuû chuû
ñoäng tìm ñeán nhaân vieân xaõ hoäi vì coù nhu caàu muoán ñöôïc giuùp ñôõ vaø vì bieát ñöôïc
muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa toå chöùc xaõ hoäi, nôi nhaân vieân xaõ hoäi laøm vieäc.Neáu böôùc
tieáp caän ñaàu tieân naøy maø nhaân vieân xaõ hoäi taïo ñöôïc aán töôïng ban ñaàu tích cöïc (
côûi môû,thaí ñoä saún saøng,ñoùn nhaän ) thì caùc böôùc sau seõ coù nhieàu thuaän lôïi.
2.4.2. Xaùc ñònh vaán ñeà cuûa thaân chuû :
ÔÛ böôùc naøy, moái quan heä giöõa thaân chuû vaø nhaân vieân xaõ hoäi baét ñaàu thaät
söï ñònh hình vaøphaùt trieån daàn. Chính ôû böôùc naøy ñoøi hoûi ôû nhaân vieân xaõ hoäi nhieàu
kyõ naêng ñeå thieát laäp moái quan heä giuùp ñôõ chuyeân nghieäp.Tröôùc khi xaùc ñònh vaán
ñeà cuûa thaân chuû, nhaân vieân xaõ hoäi caàn xaùc ñònh ai thaät söï laø thaân chuû, töùc laø ngöôøi
ñang bò huït haúng vaø khoâng coù loái thoaùt vì ngöôøi ñeán vôùi nhaân vieân xaõ hoäi coù theå
laø naïn nhaân hoaëc coù lieân quan ñeán thaân chuû thaät(treû buïi ñôøi - ngöôøi cha nghieän
röôïu hay ñaùnh ñaäp con, neân con boû ñi buïi, vaäy chính ngöôøi cha môùi laø thaân chuû
thaät).Xaùc ñònh thaân chuû coù theå keùo daøi tôùi giai ñoaïn tieáp theo laø thu thaäp thoâng
tin.Tuy nhieân, xaùc ñònh thaân chuû khoâng coù nghóa laø loaïi boû taát caû nhöõng ngöôøi
khaùc coøn laïi maø chæ coù nghóa laø xaùc ñònh troïng taâm cuûa vieäc giaûi quyeát vaán ñeà.
2.4.3. Thu thaäp döõ kieän :
Ñaây laø tieán trình thu thaäp thoâng tin ñeå coù caùi nhìn toång theå veà vaán ñeà cuûa
thaân chuû.Nhöng nhöõng thoâng tin ban ñaàu cuõng coù nhieàu maäp môø, töông phaûn hay