Prepared by Phan Ñöùc Duõng, PhD -1-
ÑEÀ CÖÔNG BAØI GIAÛNG
KEÁ TOAÙN MYÕ
(ÑOÁI CHIEÁU KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM)
Phan Ñöùc Duõng
Prepared by Phan Ñöùc Duõng, PhD -2-
CHÖÔNG 1
TOÅNG QUAN VEÀ KEÁ TOAÙN ÑOÁI CHIEÁU
1.1 THOÂNG TIN KEÁ TOAÙN CAÀN THIEÁT CHO NGÖÔØI SÖÛ DUÏNG
1.1.1 Söï caàn thieát cuûa thoâng tin keá toaùn
Muïc tieâu cuûa cuoán saùch laø giuùp baïn ñoïc hieåu roõ hôn caùc giao dòch kinh
doanh phaùt sinh ñeå coù theå hieåu caùc thoâng tin keá toaùn ñöôïc taïo ra baèng caùch naøo vaø
nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh, goàm caû nhöõng ngöôøi beân trong coâng ty (caùc nhaø quaûn
trò) laãn beân ngoaøi coâng ty (caùc nhaø ñaàu tö) söû duïng caùc thoâng tin naøy trong vieäc ra
quyeát ñònh nhö theá naøo, khi naøo, vaø caùi gì trong vieäc mua hay baùn taøi saûn taïi ñôn vò
cuûa hoï. Trong quaù trình daãn daét, taùc giaû mong muoán ñoäc giaû tieáp caän vôùi moät soá
coâng ty noåi tieáng treân theá giôùi. Coù theå ñoäc giaû seõ töï hoûi raèng ñeå xaây döïng caùc coâng
vieân troø chôi chaúng haïn nhö Theá giôùi Disney thì phaûi toán keùm caùc chi phì gì? Lieäu
caùc coâng vieân naøy coù ñaùng ñeå boû ra moät soá tieàn ñaàu tö khoång loà nhö vaäy hay
khoâng? Döï kieán coù bao nhieâu du khaùch seõ ñeán coâng vieân Disney moãi naêm? Lieäu
Disney coù theå quaùn xuyeán heát taát caû moïi ñieàu, vaø lieäu raèng löôïng du khaùch coù ñuû
laøm cho coâng vieân sinh lôøi hay khoâng? Neáu caùc nhaø ñaàu tö xem xeùt vieäc mua coå
phieáu cuûa Disney, hoï caàn phaûi bieát caùc thoâng tin gì ñeå quyeát ñònh xem giaù hieän taïi
cuûa coâng ty laø haáp daãn? Môùi ñaây, Walt Disney Hoàng Koâng vöøa khai tröông vaø ñöa
vaøo khai thaùc lieäu coù hieäu quaû hay khoâng? Taát nhieân taùc giaû seõ khoâng theå traû lôøi taát
caû moïi caâu hoûi maø ñoäc giaû chaát vaán, tuy nhieân taùc giaû seõ ñöa ra vaøi khía caïnh thuù
vò trong kinh doanh vaø seõ söû duïng caùc ví duï thöïc teá ñeå minh hoaï cho vieäc söû duïng
caùc thoâng tin keá toaùn.
1.1.2 Keá toaùn laø coâng cuï hoã trôï cho ngöôøi ra quyeát ñònh
Caùc thoâng tin keá toaùn raát höõu duïng cho nhöõng ai caàn döïa vaøo ñoù ñeå ra caùc
quyeát ñònh kinh teá. Nhöõng ngöôøi ra caùc quyeát ñònh laø caùc nhaø quaûn trò, coå ñoâng, nhaø
ñaàu tö vaø caùc nhaø chính trò. Chaúng haïn nhö khi phoøng kyõ thuaät cuûa coâng ty maùy tính
Apple phaùt trieån heä thoáng iMac, thì keøm theo ñoù, moät keá toaùn vieân cuõng ñaõ thöïc
hieän moät baùo caùo ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôøi cuûa saûn phaåm, bao goàm vieäc öôùc tính
doanh thu, chi phí saûn xuaát vaø chi phí baùn haøng. Caùc nhaø quaûn trò coâng ty seõ söû
duïng baùo caùo naøy ñeå quyeát ñònh coù neân tieán haønh saûn xuaát vaø ñöa ra thò tröôøng hay
khoâng. Hay moät ví duï khaùc laø Jill ñieàu haønh moät coâng ty tö vaán nhoû, coù 5 nhaân vieân
ñeå phuïc vuï khaùch haøng. Nhaèm quyeát ñònh xem seõ thaêng chöùc cho ai (hoaëc sa thaûi
ngöôøi naøo), Jill caàn laøm baùo caùo haøng thaùng veà naêng suaát cuûa caùc nhaân vieân vaø so
saùnh naêng suaát naøy vôùi tieàn löông vaø caùc chi phí khaùc lieân quan ñeán coâng vieäc
haøng thaùng cuûa moãi ngöôøi.
Prepared by Phan Ñöùc Duõng, PhD -3-
1.2 NGUYEÂN NHAÂN HÌNH THAØNH MOÂN KEÁ TOAÙN ÑOÁI CHIEÁU
Keá toaùn giuùp cho vieäc ra quyeát ñònh baèng caùch chæ ra ñoàng tieàn ñaõ ñöôïc chi
tieâu ôû ñaâu vaø khi naøo, caùc cam keát ñaõ ñöôïc thöïc hieän ra sao, ñaùnh giaù hieäu quaû
kinh doanh, vaø ñöa ra caùc kieán nghò taøi chính cho vieäc löïa choïn keá hoaïch naøy hay
baùc boû keá hoaïch khaùc. Keá toaùn cuõng giuùp döï baùo taùc ñoäng cuûa caùc quyeát ñònh, vaø
chæ ra caùc vaán ñeà khoù khaên, nhöõng baát hôïp lyù, nhöõng vaán ñeà hieän taïi cuõng nhö caùc
cô hoäi trong töông lai.
Söï kieän
Phaân tích
vaø ghi
cheùp
Caùc baùo
caùo taøi
chính
Nhöõng
ngöôøi söû
duïng
Moïi quan taâm cuûa chuùng ta ñeàu naèm trong boán hoäp treân. Taát caû caùc khoùa
hoïc keá toaùn taøi chính ñeàu bao goàm caùc hoïc phaàn phaân tích (ñònh khoaûn), ghi cheùp
vaø thieát laäp caùc baùo caùo taøi chính. Do ñoù, heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp ôû caùc
quoác gia noùi chung seõ taäp trung kyõ hôn vaøo baûn chaát cuûa quaù trình kinh doanh vaø
phöông caùch maø caùc baùo caùo taøi chính hoã trôï cho nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh.
Nhö vaäy, caùc doanh nghieäp ôû baát kyø quoác gia naøo cuoái cuøng cuõng phaûi cung
caáp thoâng tin cho ngöôøi söû duïng thoâng tin baùo caùo taøi chính höõu ích nhaát, nhöng
thöïc teá cho thaáy, ôû caùc quoác gia khaùc nhau seõ coù heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác
gia khoâng gioáng nhau, vì nhieàu lyù do khaùc nhau. Thöïc tieãn ñaõ minh chöùng coù ít nhaát
boán lyù do ñeå giaûi thích taïi sao coù söï khaùc bieät ñoù vaø ñoù cuõng lyù do taïi sao keá toaùn
ñoái chieáu laïi caàn thieát cho coâng vieäc nghieân cöùu taïi caùc tröôøng giaûng daïy veà keá
toaùn.
Prepared by Phan Ñöùc Duõng, PhD -4-
1.2.1 Söï phaùt trieån xaõ hoäi loaøi ngöôøi
1.2.2 Söï hình thaønh caùc coâng ty ña quoác gia
1.2.3 Söï hoaøn thieän coâng taùc keá toaùn cuûa caùc quoác gia
1.2.4 Söï töông hôïp giöõa caùc chuaån möïc keá toaùn
1.2.5 Söï khaùc bieät veà coâng taùc keá toaùn
a. Heä thoáng luaät phaùp
b. Caùc nhaø cung caáp taøi chính (Providers of Finance)
c. Luaät thueá
d. Toå chöùc ngheà nghieäp
e. Laïm phaùt
f. Lyù thuyeát keá toaùn
g. Söï tình côø
1.2.6 Ñoái töôïng cuûa keá toaùn
Keá toaùn cung caáp nhöõng coâng cuï, phöông tieän trong vieäc thu thaäp, theo doõi
vaø ño löôøng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh nhaèm cung caáp thoâng tin kòp thôøi veà tình
hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Noùi moät caùch khaùc, ñoái töôïng cuûa keá toaùn laø hoaït
ñoäng kinh doanh vaø taøi chính cuûa doanh nghieäp, ñoù laø quaù trình ñaàu tö, saûn xuaát vaø
tieâu thuï. Tuy nhieân, keá toaùn khoâng theå naøo cung caáp toaøn boä caùc thoâng tin trong
doanh nghieäp mình cho caùc ñoái töôïng söû duïng maø chæ cung caáp nhöõng thoâng tin taøi
chính, töùc laø thoâng tin toång hôïp ñaõ ñöôïc löôïng hoaù baèng giaù trò, cuï theå baèng tieàn
ñoàng Vieät Nam cho nhöõng ñoái töôïng söû duïng beân ngoaøi doanh nghòeâp vaø thoâng tin
chi tieát khaùc seõ ñöôïc löôïng hoùa baèng nhöõng hình thaùi khaùc nhau cung caáp cho noäi
boä doanh nghieäp. Ñoái töôïng keá toaùn laø hoaït ñoäng kinh teá, taøi chính cuûa ñôn vò
thoâng qua söï hình thaønh vaø bieán ñoäng cuûa nguoàn voán kinh doanh maø nguoàn voán
kinh doanh bao goàm nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu ñeå hình thaønh neân taøi saûn cuûa
doanh nghieäp.
Theo quy ñònh cuûa luaät keá toaùn, ñoái töôïng keá toaùn thuoäc hoaït ñoäng kinh
doanh, goàm:
Taøi saûn coá ñònh, taøi saûn löu ñoäng;
Nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu;
Prepared by Phan Ñöùc Duõng, PhD -5-
Caùc khoaûn doanh thu, chi phí, thu nhaäp vaø chi phí khaùc;
Thueá vaø caùc khoaûn noäp ngaân saùch nhaø nöôùc;
Keát quaû vaø phaân chia keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh;
Caùc taøi saûn khaùc coù lieân quan ñeán ñôn vò keá toaùn.
Vôùi nhöõng noäi dung naøy, ngöôøi ñoïc ñôn giaûn nhaän ra ngay raèng, thöïc ra ñoái
töôïng keá toaùn noùi chung laø taøi saûn, nguoàn hình thaønh taøi saûn vaø söï vaän ñoäng cuûa taøi
saûn trong quaù trình kinh doanh.
1.2.7 Taøi saûn (nguoàn löïc)
Taøi saûn laø nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt vaø coù theå thu ñöôïc lôïi ích
kinh teá trong töông lai. Thoâng thöôøng trong thöïc teá taïi doanh nghieäp, taøi saûn ñöôïc
bieåu hieän döôùi hình thaùi vaät chaát nhö nhaø xöôûng, maùy moùc, thieát bò, vaät tö, haøng
hoaù hoaëc khoâng theå hieän döôùi hình thaùi vaät chaát nhö baûn quyeàn, baèng saùng cheá
nhöng phaûi thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai vaø thuoäc quyeàn kieåm soaùt cuûa
doanh nghieäp. Beân caïnh ñoù, taøi saûn cuûa doanh nghieäp coøn bao goàm caùc taøi saûn
khoâng thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa doanh nghieäp nhöng doanh nghieäp kieåm soaùt ñöôïc
vaø thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong töông lai, nhö taøi saûn thueâ taøi chính; hoaëc coù nhöõng
taøi saûn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa doanh nghieäp vaø thu ñöôïc lôïi ích kinh teá trong
töông lai nhöng coù theå khoâng kieåm soaùt ñöôïc veà maët phaùp lyù, nhö bí quyeát kyõ thuaät
thu ñöôïc töø hoaït ñoäng trieån khai coù theå thoûa maõn caùc ñieàu kieän trong ñònh nghóa veà
taøi saûn khi caùc bí quyeát ñoù coøn giöõ ñöôïc bí maät vaø doanh nghieäp coøn thu ñöôïc lôïi
ích kinh teá. Ngoaøi ra, taøi saûn cuûa doanh nghieäp coøn ñöôïc hình thaønh töø caùc giao
dòch hoaëc caùc söï kieän ñaõ qua, nhö goùp voán, mua saém, töï saûn xuaát, ñöôïc caáp, ñöôïc
bieáu taëng. Caùc giao dòch hoaëc caùc söï kieän döï kieán seõ phaùt sinh trong töông lai
khoâng laøm taêng taøi saûn.
1.2.8 Nguoàn hình thaønh (nguoàn voán)
Xeùt theo nguoàn hình thaønh taøi saûn, toaøn boä voán cuûa doanh nghieäp ñöôïc hình
thaønh töø nôï phaûi traû voán chuû sôû höõu.
a. Nôï phaûi traû
Nôï phaûi traû laø nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp phaùt sinh töø caùc giao dòch
vaø söï kieän ñaõ qua maø doanh nghieäp phaûi thanh toaùn töø caùc nguoàn löïc cuûa mình.
Hay noùi roõ hôn, nôï phaûi traû xaùc ñònh nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp khi doanh
nghieäp nhaän veà moät taøi saûn, tham gia moät cam keát hoaëc phaùt sinh caùc nghóa vuï
phaùp lyù, nghóa laø, soá tieàn voán maø doanh nghieäp ñi vay, ñang chieám duïng cuûa caùc
ñôn vò, toå chöùc, caù nhaân vaø do ñoù doanh nghieäp coù traùch nhieäm phaûi hoaøn traû.
Chaúng haïn, trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, ñeå môû roäng saûn xuaát
ñôn vò caàn vay tieàn cuûa ngaân haøng ñeå ñoåi môùi maùy moùc thieát bò,… hoaëc mua
