Bài giảng Kinh tế vĩ mô: Mô hình tổng cầu và tổng cung (Bài 5)

Bài 5: Mô hình tổng cầu và tổng cung

ECO102_Bai5_v2.0018102208

145

Bài 5 MÔ HÌNH TỔNG CẦU VÀ TỔNG CUNG

Nội dung Mục tiêu

 Phân tích được hệ thống kinh tế vĩ mô được

đặc trưng bởi tổng cầu, tổng cung và hộp đen

kinh tế vĩ mô.

 Trình bày được mô hình IS-LM, mô hình AD-

AS và vận dụng các mô hình đó vào phân tích

kinh tế vĩ mô.

 Phân tích và đánh giá được các cú sốc của

tổng cung và tổng cẩu trong ngắn hạn và dài

hạn; xem xét tác động của nó như thế nào đến

sản lượng, giá cả, và việc làm của nền kinh tế.

Hướng dẫn học

Trong bài này, người học sẽ được tiếp cận

các nội dung:

 Phân tích và xây dựng đường IS.

 Phân tích và xây dựng đường LM.

 Đánh giá cơ chế tác động của sự phối

hợp giữa chính sách tài khóa và chính

sách tiền tệ.

Để học tốt bài này sinh viên cần:

 Sinh viên nên đọc kỹ nguồn tài liệu tham

khảo để chọn ra những tài liệu tham khảo hữu

ích nhất cho mình.

 Xem các nguồn tài liệu và thứ tự tài liệu được

cung cấp cho môn học này để biết được trình

tự học tập.

 Trong bài này, chúng ta giả định rằng mô

hình IS-LM được phân tích trong điều kiện tỷ

giá hối đoái không tác động đến các biến số

kinh tế vĩ mô khác và luồng tư bản vận động

hoàn toàn tự do.

Bài 5: Mô hình tổng cầu và tổng cung

ECO102_Bai5_v2.0018102208

146

rong giai đoạn 2007-2008 lạm phát xảy ra với tỷ lệ cao, lạm phát 2 con số, Chính phủ Việt

Nam đã sử dụng chính sách tài khóa thắt chặt và chính sách tiền tệ thắt chặt đề kiềm chế

lạm phát bằng việc cắt giảm chi tiêu của Chính phủ, tăng lãi suất cơ bản,… Các chính

sách này đã đem lại hiệu quả tích cực cho nền kinh tế, chỉ số giá tiêu dùng CPI giảm, giá cả của

nhiều loại mặt hàng ổn định, đời sống của các hộ gia đình bớt khó khăn hơn.

Như vậy, vai trò của Chính phủ trong việc sử dụng các công cụ thuế và chi tiêu của Chính phủ

trong chính sách kinh tế vĩ mô là gì? Chính sách tài khóa có thể sẽ làm giảm sự giao động của

chu kỳ kinh doanh không? Chính sách tài khóa có ảnh hưởng như thế nào đến tổng cung? Tại sao

nhiều người lại thích giữ tiền? Lượng cung tiền trong nền kinh tế ánh hưởng như thế nào đến cơ

hội tìm kiếm việc làm, khả năng chi trả một chiếc ô tô mới, lãi suất của các khoản vay? Chính

phủ sẽ sử dụng chính sách tiền tệ để điều tiết giá cả, công ăn việc làm, và sản lượng của nền kinh

tế như thế nào? Tất cả các câu hỏi nêu trên đều được giải đáp cụ thể trong bài này.

Mô hình IS-LM mà chúng ta phân tích trong bài này giả định mức giá không đổi và chỉ ra

nguyên nhân làm cho thu nhập thay đổi. Mô hình IS-LM cho biết nguyên nhân làm cho đường

tổng cầu dịch chuyển. Hai bộ phận của mô hình chính là đường IS và đường LM. Ký hiệu IS để

chỉ “đầu tư” và “tiết kiệm”. Đường IS biểu thị thị trường hàng hóa và dịch vụ mà chúng ta đã

phân tích ở bài 3. Ký hiệu LM để chỉ “tính thanh khoản” và “tiền”. Đường LM biểu thị cung cầu

về tiền mà chúng ta đã phân tích ở bài 4. Vì lãi suất tác động đến cả đầu tư và nhu cầu về tiền,

nên chính nó liên kết các bộ phận của mô hình IS-LM lại với nhau. Mô hình này chỉ rõ phương

thức xác định tổng cầu thông qua tác động qua lại giữa các thị trường. Để hiểu hết vai trò của mô

hình IS – LM trước hết chúng ta hãy xem xét thị trường hàng hóa, hay bộ phận IS của mô hình,

sau đó sẽ xem xét thị trường tiền tệ hay bộ phận LM và cuối cùng ghép hai bộ phận lại với nhau

để hoàn chỉnh mô hình. Mô hình IS – LM nắm bắt được nhiều tư tưởng của Keynes hơn mô hình

số nhân chi tiêu vì nó đưa thêm thị trường tiền tệ và thị trường hàng hóa vào và coi đầu tư là biến

nội sinh.

Khủng hoảng kinh tế thế giới đã, đang và sẽ ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trên thế giới. Có

nhiều quốc gia sẽ bị ảnh hưởng rất nặng nề, có thể mất thời gian rất dài mới khôi phục lại nền

kinh tế được. Hầu như, các nguyên nhân của khủng hoảng kinh tế là do các “cú sốc cung” hoặc

“cú sốc cầu”. Vậy, cú sốc cung và cú sốc cầu là gì? Nguyên nhân xảy ra? Làm thế nào để hạn

chế đến mức thấp nhất các cú sốc cung và cầu? Sau khi nghiên cứu bài học này, chúng ta sẽ có

thể trả lời và giải thích được những câu hỏi này.

Hiện nay, phần lớn các nhà kinh tế đều dựa vào mô hình tổng cầu và tổng cung để phân tích các

tác động của các chính sách vĩ mô đến sản lượng, giá cả, công ăn việc làm,... của nền kinh tế.

Hiểu mô hình và biết cách vận dụng mô hình này để phân tích ảnh hưởng của các cú sốc và

chính sách của Chính phủ là rất quan trọng đối với các nhà kinh tế.

5.1. Mô hình IS-LM trong nền kinh tế đóng

Mô hình IS-LM nắm bắt được nhiều tư tưởng của Keynes hơn mô hình số nhân chi tiêu

vì nó đưa thêm thị trường tiền tệ và thị trường hàng hóa hay thị trường sản phẩm vào và

coi đầu tư là biến nội sinh. Thuật ngữ IS-LM được phổ thông hóa bởi Hansen (1949),

nhưng kỹ thuật mà chúng ta sử dụng hiện nay xuất phát từ một bài báo do Hicks (1937)

xuất bản vài tháng sau khi xuất bản cuốn Lý thuyết tổng quát và ngày nay đã trở thành

một bản tóm tắt chuẩn của nó. Dĩ nhiên, chính Keynes đã viết cho Hicks rằng ông “cảm

thấy nó rất thú vị và thực sự không có gì đáng phê phán cả”.

Bài 5: Mô hình tổng cầu và tổng cung

ECO102_Bai5_v2.0018102208

147

Để hiểu hết vai trò của mô hình IS-LM trong nền kinh tế đòng, trước hết chúng ta hãy xem

xét thị trường hàng hóa, hay bộ phận IS của mô hình, sau đó sẽ xem xét thị trường tiền tệ

hay bộ phận LM và cuối cùng ghép hai bộ phận lại với nhau để hoàn chỉnh mô hình.

5.1.1. Đường IS và các yếu tố tác động đến đường IS

a. Thiết lập đường IS và độ dốc của đường IS

 Xây dựng đường IS

Thị trường hàng hóa cân bằng khi tổng cầu bằng thu nhập tương ứng với một mức lãi

suất cho trước. Khi lãi suất thay đổi đường tổng cầu sẽ dịch chuyển và cho một mức

thu nhập cân bằng mới. Như vậy, nếu tập hợp những tổ hợp khác nhau giữa lãi suất

và thu nhập phù hợp với sự cân bằng của thị trường hàng hóa sẽ được một đường gọi

là đường IS. Trạng thái cân bằng trên thị trường hàng hóa có nghĩa là, nếu một mức

sản lượng nhất định, ví dụ Y1, được sản xuất ra, thì khi đó lãi suất cũng cần phải

được duy trì ở một mức nhất định, ví dụ mức lãi suất là r1. Như vậy, khái niệm cân

bằng của thị trường hàng hóa không hoàn toàn giống khái niệm thông thường của

kinh tế vi mô về giao điểm của đường cung và cầu.

(



’

(



’

Hình 5.1. Xây dựng đường IS

Trong điều kiện có giả định đơn giản hóa là chi tiêu của Chính phủ và các khoản thu

về thuế độc lập với mức thu nhập, chúng ta dễ dàng chỉ ra rằng, vị trí của đường IS

tùy thuộc vào mức chi tiêu của Chính phủ và thuế. Sự tăng lên (hay giảm xuống) của

G đẩy đường IS về phía phải so với đường gốc (hay phía trái, hướng tới điểm gốc),

vì nó làm tăng (hay giảm) các khoản chi tiêu dự kiến chuyển thành nhu cầu tại bất kỳ

mức lãi suất nào và do đó, đòi hỏi mức thu nhập cao hơn (hay thấp hơn) để duy trì sự

cân bằng giữa các khoản rút ra dự kiến chuyển thành nhu cầu.

Ở mức lãi suất r1 tổng chi tiêu là AE1 sản lượng cân bằng là Y1, điểm cân bằng trên thị

trường hàng hóa là E1. Từ đó ta xác định được điểm E1’ có tọa độ (r1,Y1). Giả sử lãi

suất giảm xuống mức r2 khi đó đầu tư tăng thêm một lượng là I, tổng chi tiêu của nền

Bài 5: Mô hình tổng cầu và tổng cung

ECO102_Bai5_v2.0018102208

146

kinh tế tăng lên từ AE1 đến AE2, sản lượng cân bằng của nền kinh tế tăng từ Y1 đến

Y2. Từ đó ta xác định được E2’ có tọa độ (r2,Y2). Đường đi qua 2 điểm E0’ và E0’ chính

là đường IS.

 Đường IS dốc xuống, có độ dốc âm

Đối với sự cân bằng của thị trường hàng hóa, lãi suất cao hơn sẽ kéo theo mức thu

nhập thấp hơn do đường cầu phải thấp hơn. Độ dốc của đường IS sẽ phụ thuộc vào

độ nhạy cảm của nhu cầu đầu tư và nhu cầu tiêu dùng tự định đối với lãi suất. Nhu

cầu đầu tư và nhu cầu tiêu dùng tự định càng bị giảm xuống do lãi suất tăng, khi lãi

suất tăng sẽ càng làm giảm mức thu nhập cân bằng và độ dốc của đường IS càng

thoải. Ngược lại, nếu những thay đổi trong lãi suất chỉ đưa đến những dịch chuyển

nhỏ của đường tổng cầu, mức thu nhập cân bằng sẽ hầu như không bị ảnh hưởng gì,

và đường IS sẽ rất dốc.

Hàm số của đường IS: A 1

r Y

d d m '

  



Trong đó:

A C I G  

; 1

m '

1 MPC(1 t)



 

; hệ số d là hệ số phản ánh mức độ

nhạy cảm của đầu tư so với lãi suất thực tế r. Nếu d tăng thì đường IS thoải hơn.

Nhìn vào phương trình của đường IS chúng ta thấy rằng,

d m '





chính là độ dốc

của đường IS. Nếu giá trị của d hoặc m’ càng lớn thì đường IS càng thoải và nếu

chúng càng nhỏ thì đường IS càng dốc. Như vậy, nếu tỷ suất thuế tăng lên hoặc MPC

giảm xuống đều làm cho giá trị của m’ giảm xuống và đường IS trở nên dốc hơn và

ngược lại. Phân tích độ dốc của đường IS cho chúng ta biết được mức độ tác động

của chính sách tài khóa hoặc chính sách tiền tệ đến thu nhập, lãi suất, thất nghiệp,

lạm phát trong nền kinh tế như thế nào.

Như vậy, đường IS là quỹ tích của các kết hợp giữa mức sản lượng Y và mức lãi suất

r, và bất kỳ điểm nào trên đó cũng làm cho thị trường hàng hóa cân bằng, nhưng nó

không chỉ ra điểm nào trong những kết hợp trên tạo ra trạng thái cân bằng chung của

nền kinh tế. Để tìm được mức sản lượng và lãi suất cho trạng thái cân bằng chung,

chúng ta còn phải xem xét thị trường tiền tệ. Khác với mô hình cổ điển thuần túy, ở

đây không có sự phân đôi giữa thị trường hàng hóa và thị trường tt. Trong mô hình

IS-LM của Keynes, giá trị của các biến số thực tế, ví dụ thu nhập, phụ thuộc vào

cung ứng tiền tệ.

b. Các điểm nằm ngoài đường IS

Chúng ta sẽ dễ dàng hiểu được tại sao biện pháp cắt giảm (hay tăng) thuế đẩy đường IS

sang phải (hay sang trái) và rằng các điểm nằm ngoài đường IS về bên phải là điểm biểu

thị tình trạng dư cung về hàng hóa (các khoản rút ra dự kiến vượt quá các khoản dự kiến

chuyển thành nhu cầu), còn các điểm nằm ngoài đường IS về phía trái biểu thị tình trạng

dư cầu về hàng hóa (các khoản dự kiến chuyển thành nhu cầu vượt quá các khoản rút ra

dự kiến). Khi hiểu được điều này, chúng ta cũng dễ dàng hiểu được những ảnh hưởng

của thuế tới sự thay đổi của đường IS.

Bài 5: Mô hình tổng cầu và tổng cung

ECO102_Bai5_v2.0018102208

149

Hình 5.2. Các điểm nằm ngoài đường IS

Dựa vào đồ thị chúng ta nhận thấy, điểm E3 trên thị trường hàng hóa biểu thị chi tiêu

vượt quá thu nhập. Đối với thị trường hàng hóa, đây là hiện tượng thiếu hàng. Như vậy,

các điểm nằm dưới đường IS biểu thị tình trạng thiếu hàng (dư cầu), các điểm nằm phía

trên (bên ngoài) đường IS biểu thị tình trạng thừa hàng (dư cung).

c. Sự trượt dọc và dịch chuyển đường IS

Đường IS là quỹ tích của tất cả các kết hợp giá trị thu nhập và lãi suất mà tại đó, tiết

kiệm dự kiến bằng đầu tư dự kiến. Chúng ta xuất phát từ trạng thái cân bằng ban đâu của

nền kinh tế, thị trường các khoản vay cân bằng (đầu tư bằng tiết kiệm), xác định mức lãi

suất cân bằng là r1 và mức thu nhập của nền kinh tế là Y1. Nếu tiết kiệm dự kiến giảm

xuống cùng với thu nhập, chắc chắn lãi suất sẽ tăng lên và làm mức đầu tư dự kiến nhỏ

hơn, nhằm duy trì trạng thái cân bằng, tại đó tiết kiệm dự kiến bằng đầu tư dự kiến. Mức

lãi suất cân bằng mới là r2 và mức thu nhập cân bằng mới là Y2, xảy ra hiện tượng di

chuyển từ điểm E1 đến điểm E2 trên đường IS. Ngược lại, nếu lãi suất là r2 và mức thu

nhập là Y2, thì khi đó đầu tư dự kiến sẽ bằng tiết kiệm dự kiến; lãi suất giảm xuống r1 thì

mức thu nhập sẽ tăng lên Y1, xảy ra hiện tượng di chuyển (hay còn gọi là trượt dọc theo

đường IS) các điểm trên đường IS từ E2 xuống E1.

Bài giảng Kinh tế vĩ mô - Bài 5: Mô hình tổng cầu và tổng cung

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi