Bài giảng Luật Công pháp quốc tế: Dân cư trong luật quốc tế

Ậ

DÂN C TRONG LU T Ư QU C TỐ Ế

Lý do nghiên c uứ

M i nhà n ề

ỗ ướ

ợ

Tuy nhiên, trong th c ti n qu c t

c khác nhau có ch đ ế ộ pháp lý v dân c riêng phù h p v i ớ ư c mình. ch đ kinh t xã h i c a n ộ ủ ế ộ ướ ế

ễ

ả ạ

n y ố ế ả ự sinh nhi u v n đ v dân c đòi h i ề ỏ ư ề ề ph i đi u ch nh b ng các quy ph m ằ ề pháp lu t qu c t ậ ấ ỉ ố ế

ệ

ề

I- Khái ni m v dân c ư 1.Đ nh nghĩa v dân c

ề

ị

ư

ợ ổ ườ ữ

dân c là t ng h p nh ng ng ư

ư ố

ổ ủ ị

i dân sinh s ng, c trú trên lãnh th c a m t qu c gia nh t đ nh và ch u s ự ấ đi u ch nh c a pháp lu t qu c gia đó ị ậ ố ỉ ộ ề ủ ố

2- Phân lo i dân c

ạ

ư

i mang qu c t ch c a ố ị ủ

Công dân (ng qu c gia s t ở ạ

Ng

ườ i). ố

Ng

i mang qu c t ch n c ngoài ườ ố ị ướ

i không qu c t ch ườ ố ị

ị

ấ

3- V n đ quy đ nh đ a v ị ề pháp lý c a dân c ủ Xu t phát t ề ừ

ố

ấ ố

ủ ẩ ị

ị ư ướ ệ ộ

bên ngoài

ư ch quy n qu c gia, m i ỗ qu c gia có th m quy n riêng bi t ề ệ trong vi c xác đ nh đ a v pháp lý cho ị t ng b ph n dân c n c mình mà ậ ừ không có s can thi p t ệ ừ ự

ệ ự

ề ủ ề ấ ề

ỗ ố ọ

ả ố ế

Tuy nhiên, trong khi th c hi n ch ủ quy n c a mình v v n đ dân c , ư m i qu c gia ph i tôn tr ng pháp lu t ậ , nh ng nguyên và t p quán qu c t ữ t c c b n c a lu t qu c t và nh ng ố ế ủ ắ c ghi nh n c qu c t đi u ượ ố

ậ ơ ả ữ

ậ đã đ ế ề ướ ậ

trong các văn b n pháp lý qu c t có ố ế ả

liên quan

ề v ố ế ề

II- Các v n đ pháp lý qu c t ấ qu c t ch ố ị 1- Khái ni m qu c t ch ố ị ệ

ệ ố ị

ộ

ố ố ớ ệ ữ ấ ệ ượ ể

ớ

ể ổ ọ

Qu c t ch là m i liên h pháp lý gi a m t cá nhân v i m t qu c gia nh t ố ộ c bi u hi n đ nh. M i liên h này đ ị t ng th các quy n và nghĩa v ụ ề ể ở ổ i đó v i qu c gia mà pháp lý c a ng ố ườ ủ h mang qu c t ch và t ng th các ị ố quy n và nghĩa v c a qu c gia đ i ố ụ ủ . v i công dân c a mình

ề ố

ủ ớ

ố

b- Đ c đi m c a m i liên h ệ ủ ể ặ qu c t ch. ố ị Tính n đ nh, b n v ng v không ề ổ

ữ ề ị

gian và th i gian ờ

ị

Qu c t ch là c s đ xác đ nh các ơ ở ể quy n và nghĩa v c b n c a công ụ ơ ả dân đ i v i nhà n c ướ ố ớ

Tính cá nhân

Qu c t ch có ý nghĩa pháp lý qu c t

ố ề ị ủ

ố ị ố ế

2- Xác đ nh qu c t ch

ố ị

ị

a- Căn c xác đ nh qu c t ch

ố ị ứ ị

ấ ứ ự ệ ả

Th nh t: Ph i có s ki n pháp lý làm phát sinh v n đ xác đ nh qu c t ch cho cá nhân đó. ị

ề ấ ố ị

ả ủ

Th hai, ph i có quy đ nh c a pháp lu t qu c gia làm căn c pháp lý cho vi c xác đ nh qu c t ch ố ị ị

ị ứ ố

ứ ậ ệ

ị

ố

ẩ

ề

ố ỗ

ủ ị ề ụ ể ề ậ

ơ ở ữ ị ướ ố ị ệ ủ ể ố

ề ấ

ố ị ắ

- Th m quy n xác đ nh qu c t ch. ị Trên c s ch quy n, m i qu c gia có nh ng quy đ nh c th v xác l p qu c t ch cho cá nhân là công dân ố c a n c đó. Trong quan h pháp ủ lu t qu c t ch, qu c gia là ch th duy ậ nh t có quy n ban c p qu c t ch cho ấ cá nhân, theo các nguyên t c và quy đ nh c a mình. ủ

ị

ắ

ố ị

i ch đ ắ

ố

c- Nguyên t c m t qu c t ch ộ hay nhi u qu c t ch ố ị ề Nhi u n c quy đ nh rõ ràng, ch t ị ướ ề ặ ch nguyên t c m t ng c ẽ ỉ ượ ộ ườ mang m t qu c t ch (Trung Qu c, ố ị ộ Lào, Nh t B n…) ậ

M t s n

ả

ộ ừ ườ

ộ ố ướ ể c th a nh n m t ng ậ ề ộ

ặ

ẫ

ậ ề ế

i có th cùng m t lúc mang nhi u qu c ố t ch, ho c có các quy đ nh trong pháp ị ị t y u d n lu t v qu c t ch c a h t ọ ấ ế ủ ố ị i s mang đ n tình tr ng m t ng ẽ ườ ộ ạ nhi u qu c t ch cùng m t lúc, không ộ ố ị ph thu c vào ý chí ch quan c a h ề ụ ủ ủ ộ ọ

ng qu c

ưở

ứ

ố

d- Các cách th c h t chị H ng qu c t ch do sinh ra ố ị

H ng qu c t ch do s gia nh p

ưở

Ph c h i qu c t ch

ố ị ưở ự ậ

L a ch n qu c t ch

ố ị ụ ồ

Th

ố ị ự ọ

ng qu c t ch ưở ố ị

H ng qu c t ch do sinh ra

ố ị

ưở

Nguyên

th ng(jus ế ố

t c quy n huy t ề ắ sanguinis):

ố ị ướ

ướ ấ

c nào thì con c đó, b t trong hay ngoài

nguyên t c quy n n i sinh (jus soli): ề

cha m có qu c t ch n ẹ sinh ra s mang qu c t ch n ố ị ẽ c sinh ra k đ a tr đ ở ẻ ượ ể ứ lãnh th c a qu c gia đó ố ổ ủ

ắ ơ

Tr em đ ẻ ượ ở ố

ủ ẽ

c sinh ra ố ị ộ ụ ị

lãnh th qu c ổ gia nào s mang qu c t ch c a qu c gia ố đó mà không ph thu c vào qu c t ch ố c a cha m . ủ ẹ

H ng qu c t ch do sinh ra

ố ị

ưở

Nguyên t c ắ qu c t ch h n h p:

ố ị ỗ ợ

ệ Lu t Qu c t ch Vi ố

ị ả ậ ế

ề ắ

ợ ố i các t Nam năm 2008 đã k t h p c hai nguyên t c quy n ề ắ huy t th ng và nguyên t c quy n n i ơ ế đi uề 15, 16, 17,18 sinh t ạ

ố ị

ự

H ng qu c t ch do s gia ưở nh pậ Xin gia nh p qu c t ch (Đi u 19 Lu t ố ị

ề ậ ậ

H ng qu c t ch do k t hôn; (Đi u 10

QTVN)

ố ị ế ề

H ng qu c t ch do đ ố

Lu t QT VN) ưở ậ

ị ượ c nh n làm ậ

ưở con nuôi

(Đi u 37 Lu t QTVN) ề ậ

ự

ưở

ố ị

ụ

ồ

H ng qu c t ch do s ph c h iồ Ph c h i qu c t ch là vi c khôi ph c i đã m t

ụ ấ ườ ộ ị

V n đ ph c h i qu c t ch th

l ạ qu c t ch vì các lý do khác nhau. ệ ố ị ụ i qu c t ch cho m t ng ố ố ị

ố ồ ề ườ

ữ ấ ặ

ữ

ị ườ ồ ươ ườ ế

ng i ra n c ướ ng v t ề ổ i đã m t ấ c mình do k t hôn v i ớ c ngoài nay ly hôn và mu n ố

ụ đ t ra đ i v i nh ng ng ố ớ ngoài sinh s ng nay h i h ố qu c và đ i v i nh ng ng ố ớ ố qu c t ch n ướ ị ố i n ng ườ ướ i qu c t ch cũ tr l ố ị ở ạ

(Đi uề 23, Lu tậ QTVN)

L a ch n qu c t ch

ố ị

ự

ọ

ủ

ọ i dân đ ộ ữ

ố ớ ị

L a ch n qu c t ch là quy n c a ự ề ố ị ng do l a ch n cho c t ượ ự ườ ọ ự nguyên qu c mình m t qu c t ch (gi ố ị t ch cũ ho c nh n qu c t ch m i, ố ậ ặ ị ho c l a ch n m t trong hai qu c t ch ộ ọ mà mình đang có).

Vi c l a ch n đ t ra khi: ọ

ặ ự ố ị

 Khi có s chuy n d ch lãnh th

ự

ể

ị

ổ

 Khi có s trao đ i dân c

ự

ổ

ệ ự ặ

Th

ng qu c t ch

ưở

ố ị

Th

ủ ưở

ố ị ướ ủ

ố ậ

ớ ướ ớ

ồ c mình. ng qu c t ch là hành vi c a c ơ c có th m quy n c a quan nhà n ề ẩ c ngoài i n qu c gia công nh n ng ườ ướ c mình, v i có công lao to l n v i n ớ c ng đ ng nhân lo i là công dân c a ủ ạ ộ n ướ

ề ố ị

3- V n đ nhi u qu c t ch và không ấ ề qu c t ch ố ị a- Nhi u qu c t ch ề ố ị

Là tình tr ng pháp lý c a m t ng ố

ạ ủ ộ

ủ ị

c. i ườ cùng lúc có qu c t ch c a hai hay nhi u n ề ướ

Nguyên nhân

Có s xung đ t pháp lu t c a các ủ ng qu c t ch ố ứ

ự ậ ộ

ưở ướ ị

Khi m t ng

n ề và m t qu c t ch c v cách th c h ố ị ấ

ộ ườ

ướ

ừ c này sang qu c t ch n ị i chuy n t ể ố ị ớ ư ố

Do h

qu c t ch ị ố c khác, n ướ đã nh n qu c t ch m i nh ng ch a ư ậ thôi qu c t ch cũ ố ị

ớ ừ ệ

c ngoài ho c đ ng qu c t ch m i t ị ố i n ườ ướ

ưở hôn v i ng ớ nh n làm con nuôi ng vi c k t ế c ặ ượ c ngoài i n ườ ướ ậ

Cách gi

ả

i quy t ế

c ký k t các đi u ề ướ

Các n c qu c ố t ng ươ ế nh m xóa b ho c gi m b t nh ng ữ ặ tr

ớ

ế ướ ng ho c đa ph song ph ặ ươ ả ỏ ằ ườ ng h p này. ợ

b- Không qu c t ch

ố ị

Nguyên nhân :

M t ng ộ ư

ị

Có s xung đ t pháp lu t c a các

i đã m t qu c t ch cũ mà ố ch a nh p qu c t ch m i ớ ấ ố ị ườ ậ

ự

Cha m là ng ẹ n ở ướ ắ

n ộ c v v n đ h ề ưở ề ấ ậ ủ ng qu c t ch ố ị ướ

ứ ế

i không qu c t ch sinh ườ ố ị c xác đ nh qu c t ch theo ra con ố ị ị nguyên t c huy t th ng thì đ a tr ẻ ố cũng không có qu c t ch. ố ị

H ng gi

ướ

ả

i quy t ế

ớ ố

ọ ạ ế ế

ề ướ ả

Các qu c gia trên th gi i đang tìm m i cách đ n h n ch ho c xóa b ặ ể ỏ tình tr ng ng i không qu c t ch b ng ố ị ườ ạ ằ cách ký k t các đi u c qu c t ế ế ố ho c ban hành các văn b n pháp lu t ặ ậ qu c gia đ đi u ch nh tình tr ng nói ố trên.

ể ề ạ ỉ

ố

ứ

ệ ố

ố ấ

ứ ệ

c khác

4- Ch m d t m i quan h ệ ấ qu c t ch ố ị a- Thôi qu c t ch ố ị ng h p m i quan h qu c Đây là tr ợ ườ t ch gi a nhà n c và công dân ch m ướ ữ ị d t do nguy n v ng cá nhân c a công ọ dân đó vì lý do mu n thôi qu c t ch ố c này đ nh p qu c t ch n n ậ

ủ ố ị ướ ố ị ướ ể

b- T

ướ

c qu c t ch ố ị

ị ố ệ ừ

ụ ớ ạ

ự ữ

ệ ổ

Tu c qu c t ch là bi n pháp tr ng ph t áp d ng đ i v i công dân khi ố ớ công dân đã th c hi n nh ng hành vi ệ ng h i đ n đ c l p dân t c, s ph ự ộ ộ ậ ươ ạ ế qu c, nghi p xây d ng và b o v t ố ả ự ệ l i ích, danh d , uy tín c a qu c gia ố ự ợ trong quan h qu c t ố ế

ủ

ệ

ướ

c đ u quy đ nh vi c ệ ị ề c qu c t ch ch đ t ra đ i v i hai đ i ố ố ớ ỉ ặ ng: H u h t các n ế ầ t ố ị ướ t ượ

Nh ng ng ữ ng trú ườ ạ

ố ố ị ư

ặ

ị ố ớ ề ị ấ ộ

i có qu c t ch g c nh ng ườ c ngoài, có hành vi vi th n ở ướ ph m nghiêm tr ng v chính tr ho c ọ có thái đ chính tr x u đ i v i nhà n c mà h mang qu c t ch ố ị ướ ọ

Nh ng ng ữ ư

i đã đ ườ ượ

ị ệ

c nh p t ch ậ nh ng có hành vi gian l n trong vi c ậ i theo quy xin nh p t ch ho c ph m t ậ ị ạ ặ ộ

đ nh c a pháp lu t n c mà h đã ủ ậ ị ướ ọ

đ c nh p t ch. ượ ậ ị

c- Đ ng nhiên m t qu c t ch

ố ị

ươ

ấ

Đ ng nhiên m t qu c t ch là tình ấ ủ

ườ ơ

i r i vào c lu t d li u ậ ự ệ ọ

ươ ố ị tr ng pháp lý c a m t ng ộ ạ ng h p đã đ các tr ượ ườ ợ đ ng m t qu c t ch mà h đang s t ố ị ấ ẽ ự ộ mang

ư c ngoài

ị

III- M t s v n đ pháp lý v dân c ộ ố ấ ề 1- Đ a v pháp lý c a ng ị a- Khái ni m ng

ề i n ườ ướ c ngòai i n ườ ướ

c ngoài là c ngoài (công ướ

ng ườ dân n

ủ i n ườ ướ ệ Theo nghĩa h p, ng ẹ i có qu c t ch n ố ị c ngoài). ướ

ộ

ồ

c ngoài và ng ướ ị ố

Theo nghĩa r ng, ng c ngoài là i n ườ ướ c i không có qu c t ch c a n ng ủ ị ố ườ i có qu c t ch i (bao g m ng s t ố ườ ở ạ i không có qu c n ườ ướ t ch) đang c trú, sinh s ng trên lãnh ị th n

ố

i. ư c s t ở ạ ổ ướ

ế ộ i n ườ ướ

a- Các ch đ pháp lý dành cho ng Ch đ đãi ng nh công dân (NT– ế ộ

c ngoài ư

ộ

Ch đ t

National treatment)

i hu qu c (MFN – Most ế ộ ố ố

Ch đ đãi ng đ c bi

ệ favoured nation)

ế ộ ộ ặ t ệ

Đãi ng nh công dân ư

ộ

Theo ch đ này, ng ế ộ ề

c h

ượ ộ

ướ ữ

ừ ố ợ

i n c ngoài ườ ướ ng các quy n dân s và lao đ ưở ự đ ng c b n ngang b ng v i công ơ ả ớ ằ i, tr nh ng c s t dân c a n ở ạ ủ ng h p do pháp lu t qu c gia qui tr ậ ườ đ nhị

T i hu qu c ệ

ố

ị

c ngoài c s t ướ ể n ở ướ

ưở ề

Ch đ này xác đ nh th nhân và ế ộ pháp nhân n i ở ạ ng các quy n và u đãi mà c h đ ượ th nhân và pháp nhân c a b t kỳ ể c th ba nào đang và s m t n ẽ ứ ộ ng lai ng trong t c h đ ượ

ư ủ ấ

ướ ưở ươ

Ch đ đãi ng đ c bi

ế ộ

ộ ặ

t ệ

Theo ch đ này, ng ế ộ ưở

c h t mà ngay c công dân c a n ả

c h ượ

ườ

i cũng không đ i n ướ ệ

ị

c s t ở ạ ng h p t ả ng t . c ngoài i n ườ ướ ng các quy n u đãi đ c đ ề ư ặ ượ c bi ướ ủ ệ ng, đ ng s t ồ ưở ở ạ c ngoài không ph i th i ng ả ờ ch u trách nhi m pháp lý mà công dân ị n i ph i gánh ch u trong các ướ tr ườ ợ ươ ự

ả

2- B o h công dân ộ a- Khái ni mệ

ộ ả

ạ ộ ẩ ệ

ở

Theo nghĩa h pẹ , b o h công dân là ho t đ ng c a các c quan nhà n c ủ ướ có th m quy n th c hi n, phù h p v i ớ ợ ự ề pháp lu t qu c t c và pháp lu t n ậ ướ ố ế ậ i nh m b o v cho công dân s t ệ ả ở ạ ằ c ngoài khi các n n c mình ướ quy n và l i ích h p pháp c a h b ọ ị ủ ợ ề xâm ph mạ

ướ ợ

ộ

ặ

ộ

ề ặ

ỗ ợ ả ề

ượ ạ

Theo nghĩa r ngộ , b o h công dân còn ả bao g m các ho t đ ng giúp đ v m i ỡ ề ọ ạ ộ ồ c dành cho công dân m t mà nhà n ướ c ngoài th c hi n các n mình đang ệ ự ở ướ t nh t quy n và nghĩa v m t cách t ấ ố ụ ho c h tr , giúp đ công dân khi h ọ ỡ g p ph i các đi u ki n, hoàn c nh đ c ặ ả ặ ệ t khó khăn mà không th t kh c bi ắ ể ự ệ ph c đ c (ví d b tai n n, m đau, ố ụ ị ụ thiên tai, không có kh năng tài chính đ tr v n

ả

c…) ể ở ề ướ

b- Đi u ki n b o h công dân ả

ề

ệ

ộ

Qu c t ch

công dân c n đ

ố ị

ả ượ

ữ

ợ

ề ầ ặ

ả c nhà n ướ

qu c gia ch đ

c b o h ph i là ầ ả ộ i có các quy n và l nh ng ng i ích ườ ề ợ h p pháp b xâm h i n c ngoài ạ ở ướ ị ho c khi công dân vào các đi u ở t khó khăn c n ki n hoàn c nh đ c bi ệ đ c giúp đ h tr nh ư ỡ ỗ ợ g p thiên tai, chi n tranh ặ ệ ượ ặ ế

ố ỉ ượ ế ả

c ti n hành b o h ộ công dân khi công dân c a mình đã s d ng các bi n pháp h p pháp mà ử ụ ủ ợ ệ

v n không đ c n c s t i khôi ẫ ượ ướ ở ạ

ph c l i các quy n và l i ích h p ụ ạ ề ợ ợ

pháp b xâm h i ho c ch a ch m d t ư ứ ạ ặ ấ ị

hành vi xâm h i trên th c t . ự ế ạ

ả

ẩ

ề

ộ

ề ả ộ

c- Th m quy n b o h công dân C quan có th m quy n b o h công ơ dân

C quan có th m quy n b o h công

trong n ẩ c ướ ở

ề ả ộ

ơ dân ẩ c ngoài n ở ướ

d- Các bi n pháp b o h

ệ

ả

ộ

ệ ư ấ

ấ ấ

ế

Các bi n pháp có tính ch t hành chính – pháp tùy thân, ti p ế ờ , k t hôn, h tr ỗ ợ ử ế

ậ

lý nh c p h chi u, gi y t ộ nh n đăng ký khai sinh, khai t ti n, hi n v t… ệ

ề

ậ

Các bi n pháp t ệ

ậ

ữ

i, b o v quy n và l

ệ

ả

i ch a thành niên, ng

pháp nh c lu t s bào ư ử ư c mình tr c ướ ướ i ích ợ ề i không đ ủ ườ

ườ

ch a cho b cáo là công dân n ị c s t tòa án n ở ạ ướ c a ng ư ủ năng l c hành vi dân s ự ự

ạ

ả

ề ư

ộ

ị

Các bi n pháp ngo i giao nh : g i công hàm i, c s t ở ạ ch c , t ứ ng m i, ạ

ướ ố ế ổ ươ

ừ

ậ

ấ

ư ử ệ đ ngh , ph n đ i hành vi c a n ủ ố ị c h i ngh qu c t đ a v vi c ra tr ướ ụ ệ qu c t , tr ng ph t, c m v n th ạ ế ố hàng không, hàng h iả

ề

ị

ư

ề

ị

ị ữ c ngoài đang b truy nã ấ ướ ạ ộ

ị ả c mình

3- Quy n c trú chính tr ị ư trong lu t qu c t ố ế ậ a. Khái ni m v quy n c trú ề ệ C trú chính tr (t n n chính tr ) là ư ị ạ vi c m t qu c gia cho phép nh ng ố ộ ệ chính trị i n ng ở ườ ướ c h do nh ng quan ngay trên đ t n ọ ữ đi m và ho t đ ng v chính tr , khoa ể ề h c và tôn giáo...đ c nh p c nh và ượ ọ c trú ư

ậ ngay trên lãnh th n ổ ướ ở

b. Ph m vi nh ng ng

c

ữ

ạ

i đ ườ ượ

ườ

ng quy n c trú ề Pháp lu t c a các qu c gia th

ưở ỉ

h ư ng ố ậ ủ ch rõ nh ng đ i t c ng nào đ ượ ố ượ ữ phép c trú chính tr trên lãnh th ổ ị ư qu c gia mình.

ố

ề

ụ

ị

ệ

ấ

ủ i n ườ ướ ộ

ế t Nam cũng có quy đ nh: “Ng ộ ậ ủ

ủ

ự

ọ

ị ứ ộ

ộ

Ví d : Đi u 82 Hi n pháp năm 1992 c a c Vi do và đ c l p dân t c, ngoài đ u tranh vì t ự vì ch nghĩa xã h i, dân ch và hòa bình ộ ho c vì s nghi p khoa h c mà b b c h i ạ ặ thì đ c C ng hòa xã h i ch ủ ượ nghĩa Vi

t Nam xem xét vi c cho c trú”.

ệ c Nhà n ướ ệ

ệ

ị : i ác qu c t ố ế ng sau: i ph m các t ộ ạ

i ph m ạ

khuy n cáo: không dành ế quy n c trú chính tr cho ề ư - Ng i ph m t ộ ạ ườ nh ng đ i t ố ượ ữ - Nh ng ng ườ ữ hình s qu c t ố ế ự

- Nh ng ng ữ

i đã ph m t ạ ộ

ộ

- Nh ng ng ữ

ng tr t c) i hình s ự b t bu c ph i b d n đ (theo hi p ệ ắ pháp gi a hai n đ nh t ướ ữ ị ườ ả ị ẫ ợ ư ộ ươ

ườ

- Nh ng ng ữ

i có hành vi trái v i m c đích và nguyên t c c a Liên h p qu c ớ ợ ụ ố ủ ắ

ạ ộ

- T i ám sát nguyên th qu c gia

i là t ườ theo pháp lu t c a m t qu c gia ậ ủ i ph m hình s ự ố ộ

ủ ố ộ

không đ c phép cho c trú chính tr ượ ư ị

(VD: Công c Viên 1973 v ngăn ướ ề

ng a và tr ng tr t i ph m ch ng ị ộ ừ ừ ạ ố

nh ng cá nhân đ c h ng s b o ữ ượ ưở ự ả

h qu c t …) ố ế ộ

ấ

ẫ

ạ ẫ ố

ể

ự i hình s qu c t ố ế ự ạ ộ

ụ ố

ứ

ủ ụ ặ ả

4. V n đ d n đ ộ ề ẫ a. Khái ni m d n đ ộ ệ D n đ t i ph m và vi c qu c gia ệ ộ ộ này chuy n giao th nhân th c hi n ệ ể cho hành vi ph m t qu c gia khác nh m m c đích ti n ế ằ hành th t c truy c u trách nhi m ệ hình s ho c đ thi hành b n án đã ể có hi u l c đ i v i th nhân này ố ớ

ự ệ ự ể

t c a ộ ẫ ề ệ ủ

d n đ thu c th m quy n riêng bi ẩ qu c gia n i có ng i ph m t ạ ộ ơ ườ i ộ ố

b. Đi u ki n d n đ ệ

ề

ẫ

ộ

Vi c d n đ ch đ các cá nhân ph m t

ệ ẫ ộ c ti n hành v i ớ ế

i hình s ỉ ượ ộ ạ ự

Qu c gia th c hi n d n đ t ộ ộ ự ẫ

ố ẫ

i ph m ạ ệ có th đ a ra các đi u ki n d n đ . ộ ể ư ề ệ

ng h p không ẫ

ề

ộ ộ

c. Các tr ợ ườ thu c di n d n đ ộ ệ ộ Pháp lu t c a h u h t các qu c gia ế ầ ậ ủ ố đ u quy đ nh không cho phép d n đ ộ ị ẫ c mình cho qu c gia công dân n ố ướ i ph m khác, không d n đ các t ạ ẫ chính tr .ị

ạ ử

ướ ệ

ườ ộ

các n hình c không có hình ph t t t là châu Âu), trong pháp lu t (đ c bi ậ ặ v d n đ c a mình đ u có quy đ nh ị ề ộ ủ ề ẫ ng h p ch i d n đ trong tr t ợ ẫ ố ừ ng i b d n đ có kh năng b k t án ả ườ ị ẫ ị ế ộ ho c thi hành hình ph t t ạ ử ặ

hình

ng tr t

ợ ư

ậ ươ

ẩ

ơ ề ủ

ầ

Đi u 35 Lu t T ề t Nam pháp Vi ệ 1. C quan ti n hành t t ng có th m ố ụ ế ch i d n đ t Nam t quy n c a Vi ộ ố ẫ ừ ệ n u yêu c u d n đ thu c m t trong ộ ộ ộ ẫ ế ng h p sau đây: các tr

ườ ợ

i b yêu c u d n đ là công dân ầ ẫ ộ

Ng Vi ệ

Theo quy đ nh c a pháp lu t Vi

ườ ị t Nam;

ị ườ ậ ẫ

ứ ệ

ạ

t ủ ệ i b yêu c u d n đ Nam thì ng ộ ầ ị không th b truy c u trách nhi m hình s ho c ch p hành hình ph t do h t th i hi u ho c vì nh ng lý do h p ể ị ặ ệ ự ờ ấ ặ ữ ế ợ

Ng

pháp khác;

i b yêu c u d n đ là ng i ườ ầ ẫ ộ ị ườ

đang c trú Vi t Nam vì lý do có ư ở ệ

kh năng b truy b c n c yêu c u ứ ở ướ ả ị ầ

d n đ do có s phân bi t v ch ng ự ẫ ộ ệ ề ủ

t c, tôn giáo, gi i tính, qu c t ch, dân ộ ớ ố ị

t c, thành ph n xã h i ho c quan ầ ặ ộ ộ

Tr

đi m chính tr ; ể ị

ng h p yêu c u d n đ có liên ườ ầ ẫ ợ ộ

quan đ n nhi u t i danh và m i t i ế ề ộ ỗ ộ

danh đ u có th b truy c u theo quy ể ị ứ ề

đ nh c a pháp lu t n c yêu c u d n ậ ướ ủ ị ầ ẫ

đ nh ng không đáp ng các quy ư ứ ộ

đ nh t i Kho n 1, Đi u 33 c a Lu t ị ạ ủ ề ả ậ

này.

ng tr t

ợ ư

ậ ươ

ộ

ẫ ề

ệ

ủ ộ ế

ẩ ố ẫ ộ ườ

Đi u 35 Lu t T ề t Nam pháp Vi ệ 2. Ngoài nh ng tr ch i ng h p t ố ừ ợ ữ ườ i Kho n 1 d n đ theo quy đ nh t ả ạ ị t ng Đi u này, c quan ti n hành t ố ụ ế ơ t Nam có th có th m quy n c a Vi ể ề ch i d n đ n u yêu c u d n đ t ộ ẫ ầ ừ thu c m t trong các tr ng h p sau ợ ộ đây:

ẫ

ị

Hành vi mà ng ườ ị không ph i là t ạ ả ộ c a B lu t hình s Vi ự ệ ộ ậ ủ

Ng

i b yêu c u d n đ ộ ầ i ph m theo quy đ nh t Nam

i b yêu c u d n đ đang b truy ườ ị ầ ẫ ộ ị

c u trách nhi m hình s Vi t Nam ự ở ứ ệ ệ

v hành vi ph m t i đ c nêu trong ề ạ ộ ượ

yêu c u d n đ ”. ầ ẫ ộ

i

ấ

ề

ườ

IV- V n đ quy n con ng ề trong lu t qu c t ố ế ậ 1- Khái ni m quy n con ng ề

ệ

i ườ

i thông th ố ng đ ề ọ ườ ườ

ể

ợ

Trong khoa h c pháp lý qu c t , ế c quy n con ng ượ hi u là nh ng ph m giá, năng l c, ự ẩ ữ i ích h p pháp c a con nhu c u và l ầ c th ch , b o v b i pháp i đ ng ể ườ ượ lu t qu c gia và qu c t ố ậ

ủ ệ ở

ợ ế ả ố ế

ề

ử ấ

ế ọ

ử ủ

ề ộ

ả

2- L ch s v n đ quy n ị iườ con ng Trong l ch s , có các h c thuy t, ị tuyên ngôn c a các qu c gia đ cao ố ề i, kêu g i m t v n đ quy n con ng ọ ườ ề ấ pháp lý nh m b o v các tr t t ệ ằ ậ ự i c b n, ví d : quy n con ng ụ ề

 Tuyên ngôn đ c l p c a M năm

ườ ơ ả

ủ ậ ộ ỹ

 Tuyên ngôn dân quy n và nhân s n Pháp

1776

ư ả ủ ề ạ

ề quy n c a Cách m ng t năm 1789.

ử ấ

ề

iườ

ế ộ

i th II, có m t ứ , vd:

L ch s v n đ quy n con ề ị ng Sau Chi n tranh th gi ế ớ c qu c t lo t các đi u ố ế

ề ướ ạ

ướ

 Công ứ

th c phân bi c qu c t ố ế ề ạ ừ t ch ng t c năm 1965 ệ v lo i tr các hình ủ ộ

c qu c t

 Công ứ

v lo i b các hình ố ế ề ạ ỏ t đ i x đ i v i ph n ụ ữ ệ ố ử ố ớ

 Công

ướ th c phân bi năm 1979)

c qu c t ố ế ề v quy n tr em ề ẻ

 Công

ướ năm 1989

ướ c v ngăn ng a và tr ng tr ị ừ ừ ề

 Công

t i di t ch ng năm 1948 ộ ệ ủ

c v ngăn ch n và tr ng tr ướ ừ ề ặ ị

t i ác APACTHAI năm 1973)… ộ

i c ườ ơ

3- Các quy n con ng ề b nả Th h quy n con ng

Th h quy n con ng

ế ệ ườ ề i th nh t ấ ứ

Th h quy n con ng

ế ệ ề ườ i th hai ứ

ế ệ ề ườ i th ba ứ

ề

ế ệ

i th ứ

ườ

Th h quy n con ng nh tấ Là các quy n dân s - chính tr c ị ơ

ự ề

 Quy n đ

b n nh t ấ ả

ề ượ c s ng, ố

 T do t ự

 T do tín ng

ng t ư ưở

ng và tôn giáo ự ưỡ

 Quy n đ ề c a nhà n ủ

ệ

 Quy n bình đ ng tr

c tham gia vào công vi c ượ c ướ

 Quy n t

ề ẳ ướ c pháp lu t ậ

 Quy n không b giam gi

do và an toàn thân th ề ự ể

, tr c xu t ề ị ữ ụ ấ

 …

tùy ti nệ

ề

ế ệ

ườ

i th ứ

Th h quy n con ng hai Là các quy n kinh t

ề ế , văn hóa, xã h i ộ

ề ệ

 Quy n bình đ ng trong vi c h ẳ th các giá tr phát tri n kinh t ế hóa, xã h i,ộ

 Quy n có vi c làm,

ng ưở , văn ụ ể ị

 Quy n đ

ề ệ

 …

c giáo d c, đào t o, ề ượ ụ ạ

ề

ế ệ

ườ

i th ứ

Th h quy n con ng ba Là các quy n t p th

ề ậ ể

 Quy n c a dân t c, c a nhân dân, ộ ủ

ề ủ ủ

c a c ng đ ng, c a h i đoàn ủ ộ ồ ộ

 Quy n trong v n đ b o v môi ề ề ng, b o v s phát tri n b n v ng

ệ

ấ ệ ự ả ể ữ ề ả

tr ườ c a qu c gia ố ủ

b o v quy n con ố ế ả ệ ề

ượ

ế

ậ

ươ

c thành l p theo Hi n ố

ơ iườ

4- C ch qu c t ế ng a. Các c quan đ ơ ng Liên h p qu c ch ợ Đ i h i đ ng ạ ộ ồ

H i đ ng kinh t ồ quan tr c thu c ộ ự

Cao y Liên h p qu c v quy n con

ộ ế xã h i và các c ơ ộ

ề ề ố ợ

ng ủ iườ

ậ

ạ

ừ ệ

ủ

ề

ộ

phân bi v lo i tr các hình th c phân bi

ệ ố ế ề ạ ừ

t ch ng t c (theo Đi u 8 t ứ

ệ

 y ban lo i tr t c qu c t ướ ộ

Ủ Công ch ng t c năm 1970) ủ

ượ

ề

Ủ 28 Công

 y ban nhân quy n đ ướ

ề ậ c v các quy n dân s - chính tr năm 1966 ự

c thành l p năm 1977 theo Đi u ề

ề

ị

, xã h i và văn hóa đ

ề

ế

ộ

ượ

 y ban v các quy n kinh t Ủ thành l p năm 1985 theo

ậ

t đ i x đ i v i ph n đ

ỏ ệ

 y ban xóa b t ậ

c ụ ữ ượ c v xóa b ỏ

ề

phân bi ệ ố ử ố ớ Ủ thành l p năm 1982 (theo Đi u 17 Công các hình th c hân bi

t đ i x đ i v i ph n 1979)

ệ ố ử ố ớ

ướ ụ ữ

ứ

 y ban ch ng c

ố

v b o v t

ấ ứ ưỡ t c nh ng ng ữ ệ ấ ả

ng b c, m t tích theo Công ứ

c qu c ướ ng b c m t tích ấ

i b c ườ ị ưỡ

Ủ t ế ề ả năm 2006

 …

b. Các c quan đ ơ c qu c t công ướ ượ ố ế ề c thành l p theo các i ườ v quy n con ng ề

C ch qu c gia

ế

ố

ơ

ố ế ế ả

ề ư

ề

Ngoài các c ch qu c t b o v ệ ơ i nh trên, trong pháp quy n con ng ườ lu t c a m i qu c gia cũng đ u có ố ỗ ủ ậ t ch riêng đ b o v quy n các thi ể ả ế ế i. Ví d : con ng ườ

ệ ề

ụ

các y ban v quy n con ng ề

i c a ề ườ ủ

Các c quan thanh tra, giám sát c a

ủ qu c gia, ố

ủ

…

qu c h i, ngh vi n ơ ộ ị ệ ố