Bài giảng Quản lý rủi ro dự án đầu tư xây dựng công trình của TS. Lưu Trường Văn

ÑAÏI HOÏC MÔÛ TP.HCM TRUNG TAÂM CPA

QUẢN LÝ RỦI RO TRONG THỰC HIỆN DỰ ÁN ðẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH

Taøi lieäu löu haønh noäi boä phuïc vuï cho lôùp “Boài döôõng nghiệp vụ QLDA XD” Giaûng vieân: TS. Löu Tröôøng Vaên

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Nội dung

Khái niệm rủi ro, quản lý rủi ro dự án

Quy trình quản lý rủi ro

Các giải pháp phòng tránh rủi ro

Bài tập

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

RUÛI RO LAØ GÌ ?

• Söï khoâng chaéc chaén hoaëc caùc moái nguy hieåm • Caùc keát quaû thöïc teá maø cheäch höôùng khoûi döï

baùo

• “Maát maùt, thöông toån, söï baát lôïi, söï huûy

dieät/phaù hoaïi”

• Coù theå xaùc ñònh soá löôïng caùc ruûi ro nhöng

tính baát traéc thì khoâng theå xaùc ñònh

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Mục ñích của quản lý rủi ro?

• Taêng toái ña khaû naêng xaûy ra caùc söï kieän coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán döï aùn (naém baét cô hoäi).

• Giaûm thieåu khaû naêng xaûy ra caùc söï

kieän coù aûnh höôûng baát lôïi ñoái vôùi muïc tieâu cuûa döï aùn (giaûm thiểu nguy cô)

(Nguồn: Bài giảng của Th.S Trần Trung Hải)

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ RỦI RO (1)

• Nội dung chính của kế hoạch quản lý rủi ro (Risk

Management Plan – RMP): – Hướng dẫn chung: giải thích các yêu cầu của quá

trình quản lý rủi ro

– Phân loại rủi ro: ðịnh dạng các loại rủi ro mà dự án

có thể gánh chịu

– Phương pháp: Liệt kê các phương pháp ñịnh tính và

ñịnh lượng có thể áp dụng

– Công cụ và kỹ thuật: Các phương pháp nhận dạng rủi

ro có thể áp dụng

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

– Báo cáo rủi ro – Các tài liệu kèm theo

LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ RỦI RO (2)

Quá trình quaûn lyù ruûi ro phaûi ñöôïc thöïc hieän

nhieàu laàn trong suoát döï aùn.

Thöïc hieän quaûn lyù ruûi ro trong suoát thôøi gian

cuûa döï aùn

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ RỦI RO (3)

• Phöông phaùp: xaùc ñònh caùch vaø nguoàn thoâng tin döû lieäu ñeå

thöïc hieän quaûn lyù ruûi ro

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

• Nhaän dieän ruûi ro: söû duïng côû sôû döû lieäu ruûi ro noäi boä, ñieàu tra coâng nghieäp beân ngoaøi, phaùn ñoaùn chuyeân gia vaø baûn phaân tích chi tieát WBS. Nhöõng laõnh vöïc chính bao goàm: - Tieán ñoä - Chi phí - Yeâu caàu kyõ thuaät - Söùc khoûe vaø an toaøn

Quy trình quản lý rủi ro dự án

Xác ñịnh những rủi ro gì có thể xảy ra cho dự án

ðánh giá tác hại của từng rủi ro ñối với dự án của chúng ta

Xác ñịnh các bước hay những hành ñộng ñể ứng phó với rủi ro nếu nó xảy ra

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

ðối phó Nhận dạng Phân tích

1. NHẬN DẠNG RỦI RO (1)

Nhận dạng rủi ro

ðịnh dạng rủi ro

Nhận thức rủi ro

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

1. NHẬN DẠNG RỦI RO (2)

NHẬN THỨC RỦI RO • Ban quản lý dự án tự ñánh giá: có hay chăng dự án mà

họ ñang quản lý sẽ ñối diện với các rủi ro

• Nếu câu trả lời là có, thì dự án của bạn sẽ có thể gặp rủi

ro và bạn nên nhanh chóng thực hiện bước kế tiếp. • Kinh nghiệm và trực giác là chìa khóa của bước này • Phát triển RBS (Risk Breakdown Structure) ñể nhận

Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea

ñạng nguồn của rủi ro

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

NHẬN DẠNG RỦI RO (3)

Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea

ðỊNH DẠNG RỦI RO Ban quản lý dự án căn cứ vào: • Kinh nghiệm QLDA • Tính chất dự án • Môi trường xung quanh dự án • Các bên tham gia dự án • Quy ñịnh của ñịa phương • … (cid:1) Xác ñịnh các rủi ro mà dự án có thể gánh chịu

1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (4)

Checklist of risks

Sơ ñồ nhân quả

ððỊỊNH DNH DẠẠNG NG RRỦỦI ROI RO

Phỏng vấn

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (5)

CHECKLIST • Một danh mục của những rủi ro • Bạn có thể tự xây dựng checklist từ:

– Các bài báo khoa học ñã công bố – Các sách về QLDA và quản lý rủi ro – Cơ sở dữ liệu của công ty QLDA – Ý kiến chuyên gia

Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea

1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (6) – Ví dụ checklist

Kieåu cuûa ruûi ro

Nhaø thaàu

Chuû ñaàu tö

Tö vaán

Ñieàu kieän ñòa chaát Söï thay ñoåi cuûa khoái löôïng Khí haäu

Sai laàm veà taøi chaùnh Sai laàm cuûa thaàu phuï Tai naïn taïi coâng tröôøng Söï thieáu khaû naêng cuûa quaûn lyù

Laïm phaùt Söï trì hoaõn trong coâng vieäc

Kieåm soaùt veà moâi tröôøng Ñình coâng

Maâu thuaån trong taøi lieäu thiết kế Thieát keá coù sai soùt

Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea

1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (7) – Sơ ñồ

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (8) – Phỏng vấn

• Phỏng vấn các nhân vật chủ chốt của các bên tham gia dự án ñể luận ra những rủi ro tiềm năng mà dự án có thể ñối diện. • Thiết kế bảng câu hỏi => Một công việc

không ñơn giản

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

2 1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (9) – Các kỹ thuật khác

• Brainstorming: ñể nhận dạng SWOT (cơ hội/nguy cơ và

ñiểm mạnh/ñiểm yếu) của dự án

• Nghiên cứu những dự án tương tự ñã hoàn thành, từ

ñó nhận ra những rủi ro tiềm năng cho dự án của chúng ta

• Phân tích các giả ñịnh và các ràng buộc trong

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

PROJECT CHARTER ñể luận ra những rủi ro tiềm năng mà dự án có thể ñối diện • Phán ñoán của chuyên gia

Ma trận SWOT

S – Ñieåm maïnh S1- Ban giaùm ñoác coù nhieàu kinh nghieäm

W – Ñieåm yeáu W1 – Thieát bò thi coâng laïc haäu W2 – Chöa coù giaûi phaùp quaûn lyù chaát

trong quaûn lyù thi coâng, coù moái quan heä roäng raõi vôùi khaùch haøng.

löôïng, tieán ñoä, cung öùng vaät tö toaøn dieän.

W3 – Löïc löôïng caùn boä kyõ thuaät keá thöøa ít, chöa coù nhieàu kinh nghieäm

S2 – Coù uy tín vôùi khaùch haøng truyeàn thoáng S3 – Coù khaû naêng caïnh tranh veà giaù S4 – Coù löïc löôïng thi coâng nhieàu kinh

nghieäm

W4 – Hieäu quaû söû duïng voán chöa cao

Keát hôïp S/ O SO-1: Giöõ vöõng vaø phaùt trieån toái ña thò

tröôøng truyeàn thoáng trong tænh (O1,O2,S1,S2,S3,S4)

SO-2: Môû roäng thò tröôøng ra caùc tænh laân

Keát hôïp W/ O WO-1: Ñaàu tö thieát bò thi coâng ñeå ñaùp öùng yeâu caàu khaùch haøng veà chaát löôïng, tieán ñoä. (O1, O2, W1) WO-2: Töøng böôùc xaây döïng heä thoáng

O – Cô hoäi O1 – Voán ñaàu tö cho XDCB taêng O2 – Taêng tröôûng kinh teá ôû möùc cao O3 – Nhöõng thay ñoåi caùc qui ñònh phaùp luaät veà quaûn lyù vaø ñaàu tö trong xaây döïng

caän (O1, O2, O4, S3, S4)

O4 – Quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu

vöïc

quaûn lyù chaát löôïng theo tieâu chuaån ISO 9001:2000 (O1, O2, O4, W2) WO-3: Thu huùt vaø ñaøo taïo löïc löôïng caùn boä kyõ thuaät (O1, O2, O4, W3) WO-4:Taêng cöôøng hieäu quaû coâng taùc thu

hoài voán (O1, O2, O3, W4)

Keát hôïp W/ T WT-1: Haïn cheá nhaän thaàu caùc coâng

T – Nguy cô T1 – Tình traïng giaûi ngaân voán chaäm T2 – Caïnh tranh khoâng laønh maïnh

Keát hôïp S/ T ST-1: Ñaåy maïnh coâng taùc tieáp thò, quaûng baù thöông hieäu. (T2, T3, S1, S2, S3, S4)

trình chöa coù saün veà voán (T1, W4)

trong ñaáu thaàu

T3 – Caïnh tranh trong ngaønh ngaøy

caøng gay gaét.

T4 – Caùc coâng ty tö nhaân, coå phaàn trong khu vöïc ngaøy caøng phaùt trieån lôùn maïnh.

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

2. ðịnh tính rủi ro (1)

• ðây là giai ñoạn ñịnh tính 2 thuộc tính chính của rủi ro: khả năng xuất hiện (probablity) và tác ñộng (impact) • Thông thường, khả năng xuất hiện (probablity) ñược chia ra 3 mức: thấp (low), trung bình (medium) và cao (high).

• Thông thường, tác ñộng (Impact) ñược chia ra 4 mức: có thể bỏ qua (nil), thấp (low), trung bình (medium) và nghiêm trọng (severe). Cũng có khi chia làm 3 mức: thấp, trung bình và cao.

• Tích hợp khả năng xuất hiện (probablity) và tác ñộng

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

(Impact) thành 1 ma trận (các tài liệu English gọi là PI matrix)

Ví dụ về ñịnh nghĩa mức ñộ khả năng xảy ra rủi ro

Möùc ñoä

Moâ taû

Khaû naêng ruûi ro xaûy ra

Khaû naêng ít (low)

Hoàn toàn khoâng theå xaûy ra hoặc Khoâng theå xaûy ra nhöng coù theå nhaän bieát ñöôïc Coù theå xaûy ra

Xaûy ra thöôøng xuyeân

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Coù khaû naêng (Medium) Khaû naêng cao (High)

Ví dụ về ñịnh nghĩa mức ñộ ñể ñánh giá tác ñộng của rủi ro tiến ñộ chậm

Möùc ñoä

Moâ taû

Möùc ñoä aûnh höôûng

Coù theå boû qua ñöôïc (Nil)

Khoâng taêng chi phí, tieán ñoä treå khoâng ñaùng keå

Thấp (Low)

Gia taêng moät ít veà chi phí, vaø laøm treå moät ít tieán ñoä döï aùn

AÛnh höôûng (Medium)

Treå nhieàu vaø gia taêng chi phí

AÛnh höôûng cao (Severe)

Treå cöïc nhieàu vaø gia taêng chi phí raát cao, khoâng tuaân thuû tieâu chuaån kyõ thuaät

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

2. ðịnh tính rủi ro (2)

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

2. ðịnh tính rủi ro (3)

Kinh nghiệm

Phân tích cơ sở dữ liệu của những dự án tương tự

KhKhảả năngnăng xuxuấấtt hihiệệnn ccủủaa rrủủii roro

Dữ liệu thống kê ñược công bố

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

2. ðịnh tính rủi ro – các công cụ (4)

Ý kiến chuyên gia / kinh nghiệm

Cơ sở dữ liệu của những dự án tương tự ñã hoàn thành

TTáácc ññộộngng ccủủaa rrủủii roro

Dữ liệu thống kê ñược công bố

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Ví dụ về ñịnh tính rủi ro

• Tên dự án: “Dự án triển khai chương trình phần

mềm quản lý doanh nghiệp” – Phần mềm ñược doanh nghiệp mua ñã có sẵn. – Phần cứng và mạng ñã ñược doanh nghiệp ñầu tư ñầy ñủ – Toàn thể nhân viên của doanh nghiệp có trình ñộ tin học phù hợp

với phần mềm sẽ triển khai.

– Doanh nghiệp triển khai phần mềm là một doanh nghiệp ngành thương mại có 4 phòng nghiệp vụ, Ban giám ñốc và 50 cửa hàng mua bán tại ñịa bàn Thành Phố Hồ Chí Minh.

– Khi triển khai thành công, phần mềm mới sẽ giúp cho doanh nghiệp giảm chi phí quản lý và nhân công, tăng ñộ tin cậy và tốc ñộ của số liệu báo cáo.

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Ví dụ về ñịnh tính rủi ro

Khắc phục

Rủi ro • Doanh nghiệp không kịp triển khai mua sắm, thiết lập hệ thống máy tính và ñào tạo nhân sự theo ñúng yêu cầu. (H) • Tư vấn, trợ giúp doanh nghiệp về những vấn ñề có liên quan. Qui ñịnh rõ ràng về trách nhiệm thanh toán chi phí phụ trội phát sinh có liên quan ñến vấn ñề trên.

• ðưa những thay ñổi ñặc biệt phát sinh ra khỏi dự án bằng các hợp ñồng xử lý riêng

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

• Có những thay ñổi trong qui ñịnh về quản lý doanh nghiệp và hạch toán kế toán. (H)

Ví dụ về ñịnh tính rủi ro

Rủi ro Khắc phục

• Thay ñổi

• Chấp nhận và cố gắng rút ngắn thời gian triển khai.

tự nhiên của hệ thống quản lý doanh nghiệp qua thời gian. (L)

• Không thực hiện ñúng các yêu cầu về trao ñổi thông tin. (M)

• ðưa những thay ñổi ñặc biệt phát sinh ra khỏi dự án bằng các hợp ñồng xử lý riêng

• ðưa vấn ñề thuế ra ngoài dự toán chi phí của dự án.

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Những thay ñổi về thuế có liên quan ñến hoạt ñộng triển khai phần mềm quản lý kinh doanh. (L)

3. ðịnh lượng rủi ro (1)

• Dùng phương pháp chấm ñiểm ñể xếp hạng rủi ro • Thang ñiểm là tùy chọn, nhưng thông thường chọn

thang ñiểm 10 hay 5.

• Thang ñiểm 5:

– Tùy theo khả năng xuất hiện của rủi ro mà người ñánh giá sẽ chọn mức ñộ (1 là thấp và 5 là cao)

– Tùy theo mức ñộ tác ñộng của rủi ro mà người ñánh

giá sẽ chọn mức ñộ phù hợp (1 là thấp và 5 là nghiêm trọng)

– ðiểm của rủi ro = ñiểm khả năng xuất hiện * ñiểm

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

tác ñộng

3. ðịnh lượng rủi ro (2)

Bên gánh

ST

Xếp hạng rủi

T

ro

Mô tả rủi ro

Khả năng xuất hiện

Tác ñộng

chịu chủ yếu

Doanh nghiệp

5

3

15

1 Chủ dự án

không kịp triển khai mua sắm, thiết lập hệ thống máy tính và ñào tạo nhân sự theo ñúng yêu cầu.

Bên cung

3

9

Thay ñổi tự nhiên của hệ thống quản lý doanh nghiệp qua thời gian. (L)

2 cấp phần mềm

……

…

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

3. ðịnh lượng rủi ro (3) – ma trận ñịnh lượng rủi ro

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

3. ðịnh lượng rủi ro (4)

• Các công cụ khác ñể ñịnh lượng những rủi ro ñặc

thù: – Phương pháp EMV (Expected Monetary Value): là

trường hợp ñặc biệt của PP cây quyết ñịnh; dùng ñể ra quyết ñịnh.

– Cây quyết ñịnh (decision tree): dùng ñể ra quyết ñịnh – Phân tích ñộ nhạy: – Mô phỏng (simulation): thương ñược dùng ñể lượng

hóa các rủi ro tài chính

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

– Ý kiến chuyên gia

Phân tích ñộ nhạy

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Phân tích mô phỏng

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

Phân tích mô phỏng

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

4. ðối phó rủi ro (1)

• Nguyên lý:

– Tập trung các nổ lực quản lý vào những rủi ro có

ñiểm xếp hạng cao.

– ðưa ra các giải pháp ñể ứng phó nếu những rủi ro

nói trên xuất hiện

– Ưu tiên nhân lực ñể sẳn sàng ứng phó với rủi ro – Có thể bỏ qua hoặc không tập trung vào các rủi ro có

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

ñiểm xếp hạng thấp

4. ðối phó rủi ro (2)

• Cân nhắc thái ñộ ñối với rủi ro ñể ñưa ra

các phương thức phù hợp

• Thông thường, có 3 phương thức ñối phó

rủi ro:

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

4. ðối phó rủi ro (3) - 3 phương thức chính ñể ñối phó rủi ro

Giảm nhẹ: Giảm khả năng xuất hiện của rủi ro bằng việc mua bảo hiểm.

2 3 1

Chấp nhận: Chấp nhận các hậu quả bằng 2 cách: • Chủ ñộng: kế hoạch dự phòng nếu rủi ro xảy ra • Thụ ñộng: chấp nhận giảm lợi nhuận nếu dự án chậm trể

Phòng tránh: Chúng ta không thể tránh mọi rủi ro nhưng với vài rủi ro cụ thể, chúng ta có thể phòng tránh bằng các ñiều khoản hợp ñồng thích hợp

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

4. ðối phó rủi ro (4) – Ví dụ về các phương thức ñể ñối phó rủi ro

• Phòng tránh: Thay vì chọn 1 nhà thầu mới với kinh

nghiệm kém, bạn có thể chọn nhà thầu có uy tín và tin cậy. Tất nhiên giá cả sẽ cao hơn. ðó chính là “sự ñánh ñổi”.

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn

• Giảm nhẹ: Tại những công trường với áp lực nghiêm ngặt về tiến ñộ, sự giao hàng chậm trể của nhà thầu cung ứng vật liệu có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Có 2 nhà cung cấp vật liệu với giả cả ngang nhau, nhưng 1 nhà cung cấp thì có lương tồn kho lớn và thành tích nổi trội về cung ứng vật tư ñúng hạn. Lựa chọn 1 nhà cung cấp vật liệu với thành tích quá khứ tốt, ñáng tin cậy là giải pháp ñể giảm nhẹ rủi ro