Ệ
TÂM LÝ H CỌ B NH NHÂN
ộ
B môn: GDSK TLYH
ụ M c tiêu
ắ ệ ể ặ 1. Mô t ả ượ đ c các đ c đi m tâm lý chung khi m c b nh.
ế ố ả ưở ế ệ 2. Mô t ả ượ đ c các y u t nh h ng đ n tâm lý b nh
ữ ệ ứ ỏ nhân trong quá trình khám ch a b nh, chăm sóc s c kh e.
ượ ươ ế 3. Trình bày đ c các ph ộ ng pháp tác đ ng đ n tâm lý
ườ ệ ng i b nh
Ỏ
Ứ Ậ
Ệ Ệ
ứ ỏ ế
I. KHÁI NI M S C KH E VÀ B NH T T 1. Th nào là s c kh e:
ạ
ế ỏ ủ ổ ứ ứ Th gi ch c Y t
ả ỏ ầ ặ ứ ế ậ t ho c tàn ph , mà
ẹ ề ấ ủ ơ
ự ệ ố ấ
ườ i, là kh năng thích nghi cao nh t ề ứ ệ ị ẳ i khái ni m s c Tuyên ngôn AlmaAta đã kh ng đ nh l ộ ạ ỏ ế ớ S c kh e là m t tr ng kh e c a t i: " ề ể ấ ộ thái tho i mái hoàn toàn v th ch t, tâm th n và xã h i. ệ ỉ S c kh e không ch là không có b nh t ứ là s toàn v n v c u trúc và ch c năng c a các c quan ả và h th ng con ng ệ ủ ơ ể ố ớ c a c th đ i v i đi u ki n bên trong và bên ngoài”
ế ệ 2. Th nào là b nh:
ươ ự ể ề ậ ộ ộ ự ổ S t n th ơ ng th c th ( m t hay nhi u b ph n, c
ủ ơ ể quan c a c th ).
ề ứ ự ả ỏ S sút gi m v s c kh e
ố ạ R i lo n tâm lý
ệ ặ ố ớ ộ G p khó khăn v i các m i quan h xã h i
ưở ế ệ ủ ệ Ả 3. nh h ng c a b nh đ n b nh nhân:
ầ ủ ự ể ườ ệ Th c th và tinh th n c a ng i b nh.
ờ ố ấ ượ ủ ố Đ i s ng và ch t l ng s ng c a cá nhân và gia đình
ườ ệ ng i b nh.
Ứ
Ậ
Ủ
Ả
Ệ
II. QUÁ TRÌNH NH N TH C VÀ Ứ PH N NG C A B NH NHÂN
ứ ậ 1. Nh n th c là gì?
ặ ơ ả ủ ứ ư ậ Là ba m t c b n c a quá trình tâm lý (nh n th c, t
ộ duy và hành đ ng).
ự ả ự ệ ả S ph n ánh hi n th c khách quan ( c m giác, tri giác,
ưở ượ ư t duy, t ng t ng)
ứ ả ậ ả 1.1. Nh n th c c m tính : tri giác và c m giác
ả ộ Ph n ánh thu c tính bên ngoài.
ế ậ ệ ữ ệ ầ ố ố Thi t l p m i quan h gi a th y thu c và b nh nhân
ầ ả ( c m tình ban đ u)
ứ ậ ư ưở ượ 1.2. Nh n th c lý tính : t duy và t ng t ng
ả ộ Ph n ánh thu c tính bên trong
ấ ượ ề Ch t l ị ng trong quá trình đi u tr
ứ ậ ạ 2. Các lo i nh n th c:
ả ứ 2.1.1 Ph n ng tâm lý bình th ườ : ng
ả ứ ề ướ ự a. Ph n ng theo chi u h ng tiêu c c:
ể ủ ệ ứ ệ ế ắ Lo l ng và các tri u ch ng và ti n tri n c a b nh
Lo âu, lo sợ
ề ệ ẹ ả ầ ươ Tr m c m nh , bi quan v b nh và t ng lai
ặ ả M c c m
ả ứ ề ướ ự b. Ph n ng theo chi u h ng tích c c:
Bình th nả
Thích nghi và bình tĩnh
ề ầ ợ ớ ị ố H p tác v i th y thu c trong quá trình đi u tr .
ả ứ ườ ng 2.1.2 Ph n ng tâm lý không bình th
ệ ủ ị Ph đ nh b nh
ệ ậ ứ ạ ề L ch l c v nh n th c
ườ ộ ờ ơ ố ớ ệ ứ ỏ Coi th ng s c kh e và thái đ th đ i v i b nh.
ả ứ ườ ệ ng đi u 2.1.3 Ph n ng c
ộ ễ D kích đ ng
Nôn nóng
ườ ư ử ượ ườ Th ng c x v ứ t quá m c bình th ng.
ổ ị ả ứ 2.1.4. Ph n ng không n đ nh
ễ ổ ộ D thay đ i thái đ .
ị ượ ủ ệ Khó xác đ nh đ c nhân cách c a b nh nhân
ỏ ủ ừ ứ ứ ể ặ ổ Đ c đi m tâm lý s c kh e c a t ng l a tu i
ợ ợ ổ ồ Tu i nhi đ ng: S đau, lo s …
ổ ườ ệ ế ẩ Tu i thanh niên: coi th ng b nh, chú ý đ n th m
m …ỹ
ể ổ ổ ị ế Tu i trung niên: n đ nh, hi u bi ộ t xã h i…
ườ ớ ổ Ng i l n tu i:hoang mang, lo âu, khó tính…
ả ứ
ạ
3. Các lo i ph n ng
ợ 3.1 H p tác
ắ ầ ố ợ ớ L ng nghe và h p tác v i th y thu c trong quá trình
ề ị khám và đi u tr .
ệ ố ớ ế Quan h t t v i nhân viên y t .
3.2 N i tâmộ
ứ ề ệ Nghiên c u v b nh
ả ứ Không ph n ng thái quá.
ữ ữ ậ ườ Gi v ng l p tr ng
ề ầ ố Ni m tin vào th y thu c và ng ượ ạ c l i.
3.3 Bàng quan
ườ ờ ơ ớ ệ Coi th ng và th v i b nh
- Không quan tâm đ n s c kh e ỏ
ế ứ
ế ủ ố ớ ố ắ ả Không quá s t s ng cũng không ph n đ i v i ý ki n c a
ầ ố th y thu c
3.4 Tiêu c cự
ằ ặ ẽ ế ệ Nghĩ r ng b nh n ng, s ch t
ị ượ ề ầ ố ố Không có th y thu c và thu c nào đi u tr đ c cho mình.
3.5 Nghi ng ờ
ưở ầ ố ế ế Thi u tin t ng vào th y thu c và các nhân viên y t .
ậ ỏ ể Luôn đòi h i ki m tra c n lâm sàng
ị ấ ữ ơ ề Ch a tr r t nhi u n i khác nhau.
ố ả 3.6 H t ho ng
ả ố Luôn h t ho ng và lo âu
ỏ ạ ữ ề ế ề ệ ủ ỏ Luôn h i đi h i l i nh ng đi u đã bi t v b nh c a
mình.
3.7 Phá ho iạ
ễ ổ ớ ế ợ D n i nóng, không h p tác v i nhân viên y t
ự ỗ Có hành vi tiêu c c, thích gây g , hành hung
ệ ủ ố ấ ạ Có d u hi u c a r i lo n nhân cách.
Ắ
Ệ
III. TÂM LÝ CHUNG KHI M C B NH
ệ ặ ẹ 1. B nh n ng hay nh
ủ ắ ề ệ Lo l ng v b nh c a mình
ỡ ủ ờ ự ầ ố Mong ch s chăm sóc và giúp đ c a th y thu c
ạ ả ấ ự ầ Nh y c m, b t l c và suy sup tinh th n.
ị ệ ị ộ ố B l thu c và b đ ng.
ả ầ Tr m c m
ữ ệ ả 2. B nh ph i ch a lâu hay mau:
ố ượ ệ Mong mu n mau đ c lành b nh
ề ố ế Ít t n kém v kinh t ờ và th i gian
ặ ả ỗ ớ M c c m có l i v i gia đình.
Ả ưở ế ệ ươ nh h ng đ n công vi c và t ng lai.
ườ ữ ả ị 3 . Ai là ng i ch a tr cho b n thân
ượ ố ừ ầ ỏ ố ề Mong đ c th y thu c v a gi i và t ị t khám và đi u tr
ớ ệ ể ả Hi u và thông c m v i b nh nhân
ệ ồ Đ ng hành cùng b nh nhân
4. Khi ả ằ ph i n m vi nệ
ấ
Th y làm
ề
ườ
phi n ng
i
thân
ấ
ị
M t giá tr
ố ớ
ộ
đ i v i xã h i
ấ
ổ
T n th t kinh
tế
ấ
ơ
M t các c
ộ
h i khác…
ủ ườ ệ 5. Vai trò nhân cách c a ng i b nh
ễ ị ọ
ệ ị 5.1 Nhân cách d b ám th hay còn g i nhân cách ngh sĩ:
ủ ể ặ ả ỷ
ườ Tính duy k : áp đ t quan đi m,tình c m c a mình cho ng i khác
ễ ắ ộ ị ệ ướ Đi u b k ch tính, tính d b t ch c
ủ ự Luôn cho mình là trung tâm c a s chú ý
ễ ườ ễ ả ổ ị C m xúc không n đ nh, d khóc và d c i
5.2 Nét nhân cách ám nh:ả
ư ứ ẩ ậ ầ ắ Tính c n th n, c u toàn, ngăn n p nh ng luôn c ng
nh c.ắ
ườ ứ ạ ề ơ ữ ả ấ Th ng hay ph c t p hóa nh ng v n đ đ n gi n
ế ị ự ư ộ Luôn do d khi đ a ra m t quy t đ nh…
5.3 Nét nhân cách lo âu:
ạ ả ấ ướ ọ R t nh y c m tr c m i kích thích
Luôn t ti.ự
ướ ả ợ Tr ạ c đám đông luôn e ng i và có c m giác lo s
ậ ạ ọ Luôn né tránh, chính vì v y lo i nhân cách này còn g i
nhân cách né tránh
ệ ộ thu c 5.4 Nét nhân cách l
ủ ộ ế ộ Thi u tính ch đ ng trong hành đ ng và suy nghĩ
ị ộ ệ ộ ườ ả B đ ng và l thu c vào ng ợ ị ỏ i khác, c m giác s b b
r iơ
ễ ổ ị ộ ư ậ Hành vi luôn b đ ng nh ng d n i gi n
ễ ậ ữ ễ ấ D t p nhi m nh ng thói x u…
NG
ƯỜ Ệ
IV. CÁC Y U T NH H Ế Ố Ả TÂM LÝ NG
ƯỞ I B NH
ữ ố ệ ế ầ 1. Quá trình giao ti p gi a th y thu c và b nh nhân
ứ ệ ệ ệ ẩ Phát hi n các tri u ch ng, ch n đoán b nh.
ế ố ạ ộ ế ị ủ ầ Y u t ố quy t đ nh ho t đ ng c a th y thu c
ộ ờ ố ả ủ ệ ầ ố Thái đ , l i nói, kinh nghi m s ng c a th y thu c nh
ưở ề ế ề h ị ng nhi u đ n quá trình khám và đi u tr .
ệ ầ ố ố ệ 2. M i quan h th y thu c – b nh nhân
ầ ệ ầ ủ ố ọ ố
2.1. T m quan tr ng c a m i quan h th y thu c – ệ b nh nhân
ủ ệ ố ớ ề ầ ố Ni m tin c a b nh nhân đ i v i th y thu c
ủ ệ ợ H p tác c a b nh nhân
ở ạ ệ ệ ớ Giúp b nh nhân nhanh lành b nh, s m tr l ộ ố i cu c s ng
bình th ngườ
ơ ế ị ườ ệ ầ ố ố 2.2 M i quan h th y thu c trong c ch th tr ng
ộ ầ Phân t ng xã h i
ệ ầ Khám b nh theo nhu c u
ệ B nh nhân là trung tâm
ườ ườ ệ ng và tâm lý ng i b nh 3. Môi tr
ườ Môi tr ộ ng xã h i
ườ ự Môi tr ng t nhiên
ộ ủ ệ ữ ể ặ 4. Nh ng đ c đi m thái đ c a b nh nhân
ệ ố 4.1 B nh nhân mu n gì
Nguyên nhân
ề ờ ị Th i gian đi u tr
Chi phí
ệ ệ ẵ 4.2 B nh nhân s n sàng trình bày b nh
ỏ ạ ề ỏ ỏ H i nhi u, h i đi h i l i
ễ Di n gi ả i
ừ ữ ể ả ệ Khó tìm t ng đ miêu t b nh
ụ ẹ ệ 4.3 B nh nhân r t rè, e th n
ế ự Thi u t tin
ứ ệ Khó trình bày các tri u ch ng
ổ X u hấ
ệ ậ 4.4 B nh nhân luôn quan sát, nh n xét
ầ ộ ố ứ ủ Thái đ , y đ c c a th y thu c
ờ ủ ế Tác phong, l i nói c a nhân viên y t
ệ ữ ố ố ế ầ M i quan h gi a th y thu c và nhân viên y t
ủ ệ 4.5 Lòng tin c a b nh nhân
ưở ứ ủ ầ Tin t ố ng vào chuyên môn và y đ c c a th y thu c
ủ ầ ế ệ Tinh th n trách nhi m c a nhân viên y t
ấ ượ ề Ch t l ệ ị ủ ệ ng đi u tr c a b nh vi n
ả ứ ệ ầ ớ ố 4.6 Vì sao b nh nhân ph n ng v i th y thu c
ượ ẳ ọ Khi không đ c tôn tr ng và bình đ ng
ượ ề ị Không đ c đi u tr và chăm sóc chu đáo
ế ế ứ ạ ắ ị Nhân viên y t thi u đ ng đ n và b xúc ph m.
ộ ủ ờ ầ ố 5. L i nói và thái đ c a th y thu c
ờ 5.1 L i nói
ố ớ ệ ọ Quan tr ng đ i v i b nh nhân
ự ị L ch s và có văn hóa
ế ắ ọ Không nói l p, nói ng ng và ti ng lóng
5.2 Thái độ
ự ư ố T tin nh ng khiêm t n
ứ ắ Đ ng đ n, nghiêm túc,
ư ậ ầ ớ ạ Thân m t, g n gũi nh ng có gi i h n
ướ ẻ Vui v và hài h c
ế ắ Bi t l ng nghe:
ắ ờ ệ Không ng t l i b nh nhân
ạ ạ ờ Tái t o l i l ủ ệ i nói c a b nh nhân
ữ ơ ể ử ụ S d ng ngôn ng c th
ạ ả ự T o lòng tin, tình c m tích c c
ố ớ ề ệ ầ ả B nh nhân luôn có ni m tin và tình c m đ i v i th y
thu cố
ưở ệ Tin t ng b nh nhân
ươ Lòng th ố ớ ệ ng yêu đ i v i b nh nhân
ế ế ớ ệ Bi t ti p xúc v i b nh nhân
ủ ộ ủ ộ ể ệ ặ ỏ ư Ch đ ng đ t câu h i nh ng đ b nh nhân ch đ ng
tr l iả ờ
ọ ượ Đ c đ ữ ơ ể ủ ệ c ngôn ng c th c a b nh nhân
ế ố ượ ế ườ Nhân viên y t cũng là đ i t ng ti p xúc th ng xuyên
ớ ệ v i b nh nhân
ế ộ Bi t tác đ ng tâm lý
-Y u t
ế ố ệ ọ quan tr ng giúp b nh nhân
- Hi u văn hóa, tôn giáo c a b nh nhân.
ủ ệ ể
-Gi
ớ ứ ầ ổ ộ i tính, l a tu i và thành ph n xã h i
ạ ả ễ ị ệ ả T o c m giác tho i mái, d ch u cho b nh nhân
ệ ề ồ ị Đ ng hành cùng b nh nhân trong quá trình đi u tr
ấ ọ ả ị ỏ Tránh gây c m giác bi quan, chán nán, th t v ng và b b
r iơ
