ĐỀ CƯƠNG TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG
CÂU 01: ANH/CHỊ HÃY TRÌNH BÀY ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ VÀ NÊU CÁC PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU CƠ BẢN CỦA TÂM LÍ HỌC. NÊU VIỆC VẬN DỤNG MỘT PHƯƠNG PHÁP CỤ THỂ
TRONG LĨNH VỰC CHUYÊN NGÀNH CỦA ANH/CHỊ?
=> Đối tượng của tâm lí học:
- Tâm lí học là khoa học về các hiện tượng tâm lí , bao gồm tất cả những hiện tượng tinh thần xảy ra
trong đầu óc con người, gắn liên và điều hành mọi hoạt động, hành động của con người.
- Đối tượng của tâm lí học là các hiện tượng tâm lí, với tư cách là một hiện tượng tinh thần do thế giới
khách quan tác động vào não con người sinh ra, gọi chung là các hoạt động tâm lí. Tâm lí học nghiên cứu sự
hình thành, vận hành và phát triển của hoạt động tâm lí.=> Nhiệm vụ của tâm lí học:
Nhiệm vụ cơ bản của tâm lí học là nghiên cứu bản chất hoạt động của tâm lí, các quy luật nảy sinh và
phát triển tâm lí, cơ chế diễn biến của tâm lí và mối quan hệ giữa các hiện tượng tâm lí.
Trên cơ sở các thành tựu nghiên cứu, tâm lí học đưa ra những giải pháp hữu hiệu cho việc hình thành và
phát triển tâm lí, nghiên cứu tâm lí trong con người một cách hiệu quả nhất, tuy nhiên để thực hiện được các
nhiệm vụ nói trên, tâm lí học phải liên kết, phối hợp chặt chẽ với nhiều khoa học khác.
=> Các phương pháp nghiên cứu cơ bản của tâm lí học:
+ Phương pháp quan sát: xác định các đặc điểm của đối tượng qua các biểu hiện như hành động, cử chỉ,
cách nói năng…
+ Phương pháp thực nghiệm : tác động vào đối tượng một cách chủ động trong những điều kiện đã
được khống chế để gây ra ở đối tượng những biểu hiện về quan hệ nhân quả, tính quy luật, cơ cấu và cơ
chế của chúng.
+ Phương pháp Test: một phép thử để đo lường tâm lí đã được chuẩn hóa trên một số lượng người nhất
định.
+ Phương pháp đàm thoại ( trò chuyện ) : đặt ra câu hỏi cho đối tượng và dựa vào câu trả lời của họ để
trao đổi, hỏi thêm nhằm thu thập thông tin về vấn đề cần nghiên cứu.
+ Phương pháp điều tra : dung một số câu hỏi nhất loạt đặt ra cho một số lớn đối tượng nghiên cứu
nhằm thu thập ý kiến chủ quan của họ về một vấn đề nào đó.
+ Phương pháp phân tích sản phẩm của hoạt động : dựa vào sản phẩm của hoạt động do con người làm
ra để nghiên cứu các chức năng tâm lí của con người trong đó.
+ Phương pháp nghiên cứu tiểu sử cá nhân: phân tích tiểu sử cá nhân để cung cấp một số tài liệu cho
việc chẩn đoán tâm lí..
=> Nêu việc vận dụng 1 phương pháp nghiên cứu tâm lí học cụ thể trong lĩnh vực hoặc chuyên
ngành của anh/chị?
Đối với sinh viên ngành Lịch sử, họ sẽ sử dụng các phương pháp nghiên cứu tâm lí học cụ thể sau để
thực hiện việc thu thập số liệu và thông tin bổ trợ cần thiết cho đề tài nghiên cứu khoa học của mình:
-> Sử dụng phương pháp quan sát và phương pháp thực nghiệm để khảo sát thực tế.
-> Sử dụng phương pháp trắc nghiệm (test) và phương pháp điều tra mỗi khi thực hiện bảng hỏi.
-> Sử dụng phương pháp đàm thoại (trò chuyện) để phỏng vấn các đối tượng.
CÂU 02: ANH/CHỊ HÃY TRÌNH BÀY ĐỊNH NGHĨA TÂM LÍ NGƯỜI. CHỨNG MINH TÂM LÍ
NGƯỜI LÀ CHỨC NĂNG CỦA NÃO.
- Theo chủ nghĩa duy vật biện chứng, tâm lí người là sự phản ánh hiện thực khách quan vào não người
thông qua chủ thể, tâm lí người là chức năng của não, có bản chất lịch sử xã hội.
- Tâm lí người là chức năng của não : bộ não nhận tác động của thế giới dưới dạng xung thần kinh cùng
những biến đổi lí hóa ở từng noron, từng xinap, các trung khu thần kinh ở bộ phận dưới vỏ và vỏ não, làm cho
não bộ hoạt động theo quy luật thần kinh tạo ra hiện tượng tâm lí người theo cơ chế phản xạ. Như vậy, tâm lí là
kết quả của hệ thống chức năng những hoạt động phản xạ của não. Khi nảy sinh trên bộ não, cùng với quá trình
sinh lí não, hiện tượng tâm lí thực hiện chức năng đinh hướng, điều chỉnh, điều khiển hành vi của con người.
CÂU 03: ANH/CHỊ HÃY CHỨNG MINH TÂM LÍ NGƯỜI LÀ SỰ PHẢN ÁNH HIỆN THỰC
KHÁCH QUAN VÀO NÃO NGƯỜI THÔNG QUA CHỦ THỂ.
- Hiện thực khách quan: là những cái tồn tại xung quanh chúng ta, không phụ thuộc vào ý muốn chủ
quan của con người.
- Phản ánh là việc để lại dấu vết của sự vật này lên sự vật khác khi hai vật tác động với nhau.
- Hiện thực khách quan phản ánh vào não người thông qua lăng kính chủ quan nảy sinh ra hiện tượng
tâm lý. Hiện thực khách quan tác động vào hệ thần kinh, bộ não con người - tổ chức cao nhất của vật chất. Chỉ
có hệ thần kinh và bộ não người mới có khả năng nhận tác động của hiện thực khách quan tạo ra trên não hình
ảnh tinh thần ( hình ảnh tâm lí ). Hình ảnh tâm lí mang tính sinh động, sáng tạo và mang tính chủ thể.
- Tính chủ thể trong phản ánh tâm lý : Cùng nhận sự tác động của thế giới, về cùng một hiện thực khách
quan nhưng ở những chủ thể khác nhau cho ta những hình ảnh tâm lý với những mức độ khác nhau. Cùng một
hiện thực khách quan tác động đế 1 chủ thể duy nhất nhưng vào thời điểm khác nhau, hoàn cảnh khác nhau và
trạng thái tinh thần, cơ thể khác nhau thì mức độ biểu hiện và sắc thái tâm lí của chủ thể khác nhau.
- Nguyên nhân của sự khác nhau là do mỗi người có những đặc điểm riêng về hệ thần kinh và não bộ.
Mỗi người có hoàn cảnh khác nhau, điều kiện giáo dục khác nhau và mỗi cá nhân thể hiện mức độ tích cực hoạt
động, giao lưu khác nhau trong cuộc sống, vì vậy, tâm lí người này khác người kia.Từ những luận điểm trên,
chúng ta có thể rút ra được một số kết luận sau:
- Tâm lý người có nguồn gốc từ thế giới khách quan, vì thế khi ngiên cứu cũng như khi hình thành cải
tạo tâm lý phải nghiên cứu hoàn cảnh con người đó sống và hoạt động.
- Tâm lý người mang tính chất chủ thể, nên trong giáo dục, quản lý con người phải chú ý đến nguyên tắc
sát đối tượng.
- Tâm lý là sản phẩm của hoạt động và giao tiếp, vì thế phải tổ chức hoạt động và giao tiếp để nghiên
cứu sự hình thành và phát triển tâm lý người.
CÂU 04: ANH/CHỊ HÃY CHỨNG MINH TÂM LÍ NGƯỜI CÓ BẢN CHẤT XÃ HỘI - LỊCH SỬ.
NÊU VIỆC VẬN DỤNG TRI THỨC VÀO THỰC TIỄN VÀO CUỘC SỐNG?
Tâm lí người có bản chất xã hội-lịch sử:
- Tâm lí người là sự phản ánh hiện thực khách quan, là chức năng của não, là kinh nghiệm xã hội lịch sử
biến thành cái riêng của mỗi con người. Tâm lí người khác xa tâm lí động vật ở chỗ : tâm lí người có bản chất
xã hội và mang tính lịch sử
- Tâm lí người có nguồn gốc từ thế giới khách quan trong đó nguồn gốc xã hội là cái quyết định.
- Tâm lí người là kết quả của quá trình lĩnh hội, tiếp thu vốn kinh nghiệm xã hội của loài người thông
qua nhân tố chủ đạo là giáo dục và nhân tố quyết định là hoạt động và giao tiếp.
- Tâm lí người là sản phẩm của quá trình hoạt động và giao tiếp của con người trong các mối quan hệ xã
hội.
- Tâm lí người hình thành, phát triển và biến đổi cùng với sự phát triển của lịch sử cá nhân, lịch sử dân
tộc và cộng đồng. Tâm lí người chịu sự chế ước bởi lịch sử của cá nhân và cộng đồng.Tóm lại, tâm lí người có
nguồn gốc xã hội, chính vì thế mà chúng ta phải nghiên cứu môi trường, nền văn hóa, các mối quan hệ xã hội
của con người và cần phải tổ chức một cách hiệu quả các hoạt động dạy học, giáo dục cũng như các hoạt động
chủ đạo của từng lứa tuổi khác nhau để dần hình thành và phát triển tâm lí người.
=> Khái niệm tri thức:
Tri thức hoặc kiến thức (Knowledge) bao gồm những dữ liệu, thông tin, sự mô tả, kỹ năng mà con người
có được từ quá trình lĩnh hội, tiếp thu, tích lũy kinh nghiệm thông qua các hoạt động mà họ tham gia trải
nghiệm với thế giới bên ngoài. Trong tiếng việt, “Tri” và “Thức” đều có nghĩa là biết, vậy nên chúng ta có thể
tri thức có thể chỉ sự hiểu biết của con người về một đối tượng về mặt lý thuyết lẫn thực hành. i
=> Ví dụ về việc vận dụng tri thức trong cuộc sống:
Sinh viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn nói chung và sinh viên khoa Tâm lí học nói
riêng đều rất tích cực trong việc tham gia làm đề tài nghiên cứu khoa học trong phong trào nghiên cứu khoa học
sinh viên vì phong trào này giúp cho các bạn có được nhiều thành tích cũng như có cơ hội được cọ xát để tiếp
thu, tích lũy kinh nghiệm và nâng cao sự hiểu biết về ngành học của mình.
CÂU 05: ANH/CHỊ HÃY TRÌNH BÀY ĐỊNH NGHĨA VỀ HOẠT ĐỘNG, VAI TRÒ CỦA HOẠT
ĐỘNG. NÊU VIỆC VẬN DỤNG TRI THỨC VÀO THỰC TIỄN VÀO CUỘC SỐNG?
=> Định nghĩa hoạt động:
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về hoạt động:
-> Thông thường, người ta coi hoạt động là sự tiêu hao năng lượng thần kinh và cơ bắp của con người
trong quá trình hoạt động và giao tiếp hằng ngày để thỏa mãn các nhu cầu của mình.
-> Về phương diện triết học, người ta quan niệm hoạt động là phương thức tồn tại của con người trong
thế giới.
=> Vai trò của hoạt động:
Hoạt động biểu hiện cho mối quan hệ tác động qua lại giữa con người và thế giới trong vai trò chủ thể và
khách thể để tạo ra sản phẩm cho cả hai bên qua quá trình bổ sung và thống nhất cho nhau:
+ Quá trình đối tượng hóa ( quá trình xuất tâm ) : chủ thể chuyển năng lực của mình thành sản phẩm
hoạt động hay tâm lí con người được bộc lộ, được khách quan hóa trong quá trình làm ra sản phẩm.
+ Quá trình chủ thể hóa ( quá trình nhập tâm ) : con người chuyển từ phía khách thể vào bản thân mình
những quy luật, bản chất của thế giới để tạo nên tâm lí, ý thức, nhân cách của bản thân bằng cách chiếm lĩnh thế
giới.
=> Con người vừa tạo ra sản phẩm về phía thế giới, vừa tạo ra tâm lí của mình hay nói khác đi tâm lí, ý
thức, nhân cách được bộc lộ và hình thành trong hoạt động.
=> Đặc điểm của hoạt động:
-> Hoạt động bao giờ cũng là hoạt động có đối tượng.
-> Hoạt động bao giờ cũng là hoạt động có chủ thể.
-> Hoạt động bao giờ cũng là hoạt động có tính mục đích.
-> Hoạt động bao giờ cũng là hoạt động có nguyên tắc gián tiếp.
CÂU 06: ANH/CHỊ HÃY TRÌNH BÀY ĐỊNH NGHĨA VỀ GIAO TIẾP, VAI TRÒ CỦA GIAO TIẾP.
NÊU VIỆC VẬN DỤNG TRI THỨC VÀO THỰC TIỄN VÀO CUỘC SỐNG?
Định nghĩa giao tiếp:
Sống trong xã hội, con người không chỉ có quan hệ với thế giới và các sự vật hiện tượng bằng hoạt
động có đối tượng mà còn có quan hệ giữa con người với con người, con người với xã hội, đó là quan hệ giao
tiếp.
Vai trò của giao tiếp:
Vậy giao tiếp là gì? Giao tiếp biểu hiện cho sự tiếp xúc tâm lí trong mối quan hệ giữa người với người,
thông qua quá trình này thì con người có thể trao đổi với nhau về thông tin, về cảm xúc hoặc tri giác lẫn nhau và
có sự ảnh hưởng, tác động qua lại với nhau.
Hay nói cách khác đi, giao tiếp xác lập và vận hành các mối quan hệ giữa người với người cũng như
hiện thực hiện hóa các mối quan hệ xã hội giữa chủ thể này với chủ thể khác.
Một số hình thức phổ biến của giao tiếp:
Giao tiếp cá nhân với cá nhân.
Giao tiếp cá nhân với nhóm.
Giao tiếp cá nhân với nhóm, nhóm với cộng đồng.
Các loại giao tiếp:
- Theo phương tiện giao tiếp : giao tiếp vật chất, phi ngôn ngữ, ngôn ngữ.
+ Giao tiếp vật chất : giao tiếp thông qua hành động với vật chất.
+ Giao tiếp phi ngôn ngữ : cử chỉ, điệu bộ, nét mặt..
+ Giao tiếp bằng ngôn ngữ : tiếng nói, chữ viết => hình thức giao tiếp đặc trưng của con người
- Theo khoảng cách : giao tiếp trực tiếp và gián tiếp
+ Giao tiếp trực tiếp : mặt đối mặt, chủ thể trực tiếp phát và nhận tín hiệu với nhau.
+ Giao tiếp gián tiếp : qua thư từ, có thể là ngoại cảm, thần giao cách cảm.
- Theo quy cách : giao tiếp chính thức và không chính thức
+ Giao tiếp chính thức : thực hiện nhiệm vụ chung theo chức trách, quy chế, thể chế.
+ Giao tiếp không chính thức : giao tiếp giữa những người hiểu biết rõ về nhau, không cậu nệ thể thức
mà theo kiểu thân tình, nhằm mục đích chính là thông cảm, đồng cảm với nhau.
=> Các loại giao tiếp luôn tác động qua lại, bổ sung cho nhau làm cho mối quan hệ của con người vô
cùng đa dạng và phong phú.
CÂU 07: ANH/CHỊ HÃY PHÂN TÍCH VAI TRÒ CỦA HOẠT ĐỘNG VÀ GIAO TIẾP ĐỐI VỚI SỰ
HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TÂM LÍ CON NGƯỜI.
* Vai trò của hoạt động với sự hình thành và phát triển tâm lí người :
- Theo tâm lí học, hoạt động là phương thức tồn tại của con người trong thế giới. Hoạt động là mối quan
hệ tác động qua lại của con người với thế giới từ đó tạo ra sản phẩm cho cả thế giới và con người.
- Hoạt động đóng vai trò quyết định đối với sự hình thành và phát triển của tâm lí người thông qua 2 quá
trình đối tượng hóa và chủ thể hóa
+ Quá trình đối tượng hóa : chủ thể chuyển năng lực của mình thành sản phẩm hoạt động. Từ đó tâm lí
người được bộc lộ, được khách quan hóa trong quá trình tạo ra sản phẩm.
+ Quá trình chủ thể hóa : thông qua hoạt động, con người tiếp thu tri thức, đúc rút ra những kinh
nghiệm nhờ quá trình tác động vào đối tượng.
=> Kết luận :
+ Hoạt động quyết định đến sự hình thành và phất triển tâm lí người.
+ Sự hình thành và phát triển tâm lí người phụ thuộc vào hoạt động chủ đạo của từng thời kỳ.
+ Cần tổ chức nhiều hoạt động đa dạng phong phú trong cuộc sống và công việc
+ Tạo môi trường thuận lợi để con người hoạt động.
=> Vai trò của giao tiếp.
Sống trong xã hội, con người không chỉ có quan hệ với thế giới và các sự vật hiện tượng bằng hoạt động
có đối tượng mà còn có quan hệ giữa con người với con người, giữa con người và xã hội, đó là quan hệ giao
tiếp.
Giao tiếp biểu hiện cho sự tiếp xúc tâm lí giữa con người với con người, hay nói cách khác đi, giao tiếp
góp phần thiết lập, vận hành và hiện thực hóa các mối quan hệ người với người hoặc người với xã hội.
Mối quan hệ giao tiếp giữa con người và con người có thể xảy ra với các hình thức khác nhau:
-> Giao tiếp cá nhân với cá nhân.
-> Giao tiếp cá nhân với nhóm.
-> Giao tiếp nhóm với nhóm, nhóm cộng đồng.
=> Mối quan hệ giữa giao tiếp với hoạt động:
-> Nhiều nhà tâm lí học cho rằng giao tiếp là một dạng của vận động và số khác lại cho rằng giao tiếp
với hoạt động thuộc phạm trù đồng đẳng, có quan hệ qua lại với nhau trong cuộc sống của con người.
Giao tiếp là điều kiện của một hoạt động.
Ví dụ, trong quá trình làm việc nhóm thì giao tiếp là điều kiện để sinh viên phối hợp và tạo nên mối
quan hệ mới để cùng tạo ra sản phẩm chung là điểm số cao
Hoạt động là điều kiện của giao tiếp.
Ví dụ, trong khi một sinh viên thuyết trình thì các hành động chân tay, điệu bộ, cử chỉ là điều kiện để
thực hiện một mối quan hệ giao tiếp giữa anh ta với thầy cô.
Vì thế có thể nói, cả giao tiếp và hoạt động đều là hai mặt không thể thiểu của lối sống và trong mối
quan hệ người với người hoặc người với xã hội trong thực tiễn.
CÂU 08: ANH/CHỊ HÃY TRÌNH BÀY ĐỊNH NGHĨA CẢM GIÁC VÀ CÁC QUI LUẬT CƠ BẢN
CỦA CẢM GIÁC. CHO VÍ DỤ MINH HỌA VỚI TỪNG QUY LUẬT.
=> Định nghĩa cảm giác: