CHƯƠNG II
CƠ SỞ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Thực tiễn thế giới (Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX)
Cơ sở thực tiễn
Thực tiễn VN (Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX)
Cơ sở lý luận
Giá trị truyền thống của dân tộc VN
Cơ sở hình thành TTHC M
Phẩm chất HCM
Tinh hoa văn hóa nhân loại
Nhân tố chủ quan
Chủ nghĩa Mác-LêNin
Tài năng, trí tuệ HCM
1. Cơ sở thực tiễn
a. Thực tiễn thế giới cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
- Chủ nghĩa tư bản độc quyền đã xác lập được sự thống trị của
chúng trên phạm vi toàn thế giới
+ Thế giới xuất hiện thêm mâu thuẫn mới
ĐẾ QUỐC
THUỘC ĐỊA
+ Thuộc địa trở thành vấn đề quốc tế lớn
- Chủ nghĩa Mác – Lênin ra đời, phát triển sâu rộng và thâm nhập vào phong trào cách mạng thế giới => Trở thành hệ tư tưởng tiên tiến của thời đại
C.Max
F.Engels
V.I.Lênin
Các nhà khai sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin
- Năm 1917, cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi
Cung điện Mùa Đông
Chiến hạm Rạng Đông
Hồ Chí Minh: Nhân dân An Nam muốn làm cách mạng phải đi
theo Cách mạng Tháng Mười Nga
- Năm 1919, Quốc tế Cộng sản ra đời: Kỷ nguyên mới mở ra
Hồ Chí Minh: “Nhân dân An Nam muốn làm cách mệnh thì phải nhờ Đệ tam quốc tế”
b. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
Triều đình nhà Nguyễn đầu hàng thực dân Pháp
- Thực dân pháp tiến hành xâm lược và đặt ách
đô hộ trên đất nước ta
Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp
Nhà Nguyễn ký với Pháp hiệp ước Patơnốt 1884
- Các phong trào yêu nước phát triển mạnh mẽ, nhưng đều thất bại
Chiếu Cần Vương
Vua Hàm Nghi
Phan Bội Châu
Phan Châu Trinh
Thực tiễn đất nước đã giúp Nguyễn Tất Thành có những bài học kinh nghiệm quý báu, làm hành trang cho Người trước khi ra đi tìm đường cứu nước.
Bến cảng Nhà Rồng – Nơi Nguyễn Tất Thành ra
đi tìm đường cứu nước (6/1911)
2. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận
Chủ nghĩa Mác - Lênin
Tinh hoa Văn hóa Nhân loại Giá trị Truyền thống Dân tộc
a. Giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam
Thứ nhất, Chủ nghĩa yêu nước, ý chí bất khuất đấu tranh dựng nước và giữ nước
“Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là truyền thống quý báu của ta từ xưa đến nay. Mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước” (Hồ Chí Minh toàn tập – Tập 6, tr.171)
*Khi đất nước bị xâm lược:
+ Yêu nước được thể hiện trong lịch sử dân tộc
+ Yêu nước được thể hiện qua những tấm gương ưu
tú, những người con anh hùng của dân tộc.
• + Qua ý thức bảo vệ những di sản văn hóa của
dân tộc.
• + Lòng tự hào về những chiến công, tôn kính
các vị anh hùng chống đô hộ (Lập đền thờ ở
nhiều nơi).
* Khi đất nước độc lập:
+ Ý thức vươn lên xây dựng phát triển nền kinh tế tự chủ,
+ Tinh thần chiến đấu chống giặc ngoại xâm bảo vệ độc lập dân tộc của mỗi người Việt.
+ Ý thức đoàn kết mọi tầng lớp nhân dân, mọi dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Lòng tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên
- Thứ hai, Tinh thần đoàn kết nhân nghĩa thủy chung, tương thân tương ái, trọng nghĩa tình đạo lý
• Nhiễu điều phủ lấy giá gương
• Người trong một nước phải thương nhau cùng Bầu ơi thương lấy bí cùng
• Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn
+ Đoàn kết tạo nên sức mạnh để chiến đấu và chiến
+ Đoàn kết tạo nên sức mạnh to lớn để xây dựng và
thắng giặc ngoại xâm.
bảo vệ tổ quốc.
Thứ ba, Cần cù, dũng cảm, thông minh, ham học hỏi, quý trọng hiền tài
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
Văn miếu Quốc Tử Giám
Trong lịch sử dựng và giữ nước
CẦN CÙ LAO ĐỘNG
KHÁNG CHIẾN TRƯỜNG KỲ
Thứ tư, Truyền thống lạc quan yêu đời
Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo
+ Lạc quan là truyền thống qúy báu của cha ông ta, truyền thống này giúp cha ông ta vượt qua khó khăn trước sự khắt thiên của nghiệt nhiên. + Lạc quan yêu đời của dân tộc đã thấm sâu vào con người Hồ Chí Minh
Tinh hoa văn hóa phương Đông + Tư tưởng Nho giáo + Tư tưởng Phật giáo + Tư tưởng Lão giáo + Tư tưởng Tam dân của Tôn Trung Sơn …
b. Tinh hoa văn hóa của nhân loại
NHO GIÁO
Khổng Tử
ƯU ĐIỂM: Triết lý hành động, tư tưởng nhập thế, hành đạo, giúp đời, mong muốn một xã hội bình trị (một xã hội không sợ thiếu chỉ sợ không công bằng), tư tưởng trọng dân, đề cao văn hóa, lễ giáo, đã tạo nên truyền thống hiếu học, tu thân dưỡng tính...
HẠN CHẾ
Phân chia xã hội thành đẳng cấp, yêu cầu sự phục tùng tuyệt đối của kẻ dưới đối với người trên (tam trọng cương), nam khinh nữ, lao khinh coi động chân tay.
Chân gót sen
PHẬT GIÁO
LÃO GIÁO
-ƯU ĐIỂM: con người cần phải biết sống hòa hợp với tự nhiên, không tham lam vượt quá khả năng của mình… -HẠN CHẾ: không dạy cho dân biết nhiều: “Không làm cho dân sáng mà làm cho dân ngu”…. Bởi hiểu biết càng nhiều thì trí xảo càng nhiều, trí xảo càng nhiều thì ham muốn càng nhiều, càng muốn tranh đoạt và xâm phạm lẫn nhau, trái với đạo tự nhiên, con người càng “theo học thì càng phiền phức mà theo đạo thì ngày càng bớt, bớt rồi lại bớt, bớt đến mức vô vi”...
HỌC THUYẾT TAM DÂN CỦA TÔN TRUNG SƠN
DÂN QUYỀN TỰ DO
DÂN TỘC ĐỘC LẬP
DÂN SINH HẠNH PHÚC
Theo Hồ Chí Minh: Học thuyết Tam dân có những
điểm phù hợp với điều kiện của nước ta
Tinh hoa văn hóa phương Tây
+ Tư tưởng tiến bộ của những nhà văn Pháp thời
phục hưng
+ Giá trị của Tuyên Ngôn độc lập nước Mỹ 1776 + Giá trị của Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền
của cách mạng Pháp 1789
+ Thiên chúa giáo
V.I.Lenin
K.Max
F.Engels
c. Chủ nghĩa Mác - Lênin
Tư tưởng Hồ Chí Minh thuộc hệ tư tưởng Mác - Lênin
Thế giới quan khoa học, nhân sinh quancách mạng
Tính khoa học sâu sắc
Chủ nghĩa Mác Lênin
Tư tưởng Hồ Chí Minh phát triển về chất
Tính cách mạng triệt để
Phương pháp duy vật biện chứng
Chủ nghĩa Mác - Lênin cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của tư tưởng Hồ Chí Minh
- Ban đầu, Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác – Lênin bằng chủ nghĩa yêu nước.
- Qua thực tiễn đấu tranh, tiếp cận và nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lênin, Người đã vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể Việt Nam.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm nơi làm việc của Lênin và tác phẩm “Con đường tôi tới chủ nghĩa Lênin”
“Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Lênin”
(Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG 2000, T2, Trg.257)
2. Nhân tố chủ quan Hồ Chí Minh a. Phẩm chất Hồ Chí Minh
Phẩm chất cá nhân của Hồ Chí Minh
Tư duy độc lập, có đầu óc phê phán
Nghị lực phi thường
Có mục đích, lẽ sống cao thượng
Sự kết tinh trí tuệ-đạo đức- nhân cách
Người đã khám phá các quy luật vận động xã hội… để khái quát thành lý luận, đem lý luận chỉ đạo thực tiễn và được kiểm nghiệm trong thực tiễn.
Nhờ vậy mà lý luận của Hồ Chí Minh mang giá
trị khách quan, cách mạng và khoa học.
- Thể hiện ở tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo, đầu óc có phê phán, sáng suốt trong nhận xét, đánh giá các sự vật, sự việc xung quanh.
- Bản lĩnh kiên định, luôn tin vào nhân dân, khiêm tốn, giản dị, ham học hỏi; nhạy bén với cái mới, có phương pháp biện chứng, có đầu óc thực tiễn.
- Sự khổ công học tập, nhà yêu nước chân chính, một chiến sĩ cộng sản nhiệt thành cách mạng, một trái tim yêu nước, thương dân, sẵn sàng chịu đựng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân.
b. Hoạt động, thực tiễn của Hồ Chí Minh
Là sản phẩm tổng hòa của những điều kiện khách quan và chủ quan, của truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại.
Cùng với thực tiễn dân tộc và thời đại được Hồ Chí Minh tổng kết, chuyển hóa sắc sảo, tinh tế với pháp phương một khoa học,biện chứng,
TT HCM đã trở thành tư tưởng Việt Nam hiện đại
Tóm lại: Tư tưởng Hồ Chí Minh
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ II. PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Tiêu chí phân kỳ: Dựa vào nội dung chuyển biến về mặt tư tưởng Tiêu chí phân kỳ: Dựa vào nội dung chuyển biến về mặt tư tưởng
của Hồ Chí Minh trong từng thời kỳ lịch sử.
Tiếp tục phát triển, hoàn thiện, soi đường cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta
1945 - 1969
Vượt qua thử thách, giữ vững đường lối, phương pháp cách mạng VN đúng đắn, sáng tạo
1930 - 1945
Hình thành tư tưởng cơ bản về CMVN
1921 - 1930
Tìm đường giải phóng dân tộc
1911 - 1920
Hình thành tư tưởng yêu nước
Trước 1911
Các giai đoạn trong quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh
1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng
yêu nước và chí hướng cứu nước
Người về thăm quê
Sông Lam – Núi Hồng
Hoàng Trù quê mẹ và làng Sen quê cha
QUÊ HƯƠNG NGHĨA TRỌNG TÌNH CAO NĂM MƯƠI NĂM ẤY BIẾT BAO NHIÊU TÌNH
1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng
yêu nước và chí hướng cứu nước
Quê hương và gia đình là cái nôi nuôi dưỡng tư tưởng yêu nước và chí hướng cách mạng của Hồ Chí Minh
Cụ thân sinh Nguyễn Sinh Sắc (1862 – 1929)
Thân mẫu Hoàng Thị Loan (1868 1901)
g T
Bà Nguyễn Thị Thanh (1884 - 1954)
Ông Nguyễn Sinh Khiêm (1888 – 1950)
Tg
1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng
yêu nước và chí hướng cứu nước
Nguyễn Tất Thành khi học tại trường Quốc học Huế
Nguyễn Sinh Cung lúc còn nhỏ thường được nghe cha và các bạn của ông bàn về thế sự
Nguyễn Tất Thành tham gia phong trào chống thuế Trung Kỳ (1908)
2. Thời kỳ từ năm 1911 – 1920: Tìm thấy con đường Cứu nước, giải phóng dân tộc
Ngày 5/6/1911, tại bến cảng Nhà Rồng, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã lên chiếc tàu buôn của Pháp (Latusơ Têrơvin) sang phương Tây tìm đường cứu nước
“Ở ĐÂU NHÂN DÂN LAO ĐỘNG CŨNG LÀ BẠN” Ở ĐÂU CHỦ NGHĨA ĐẾ QUỐC CŨNG LÀ THÙ
Pháp (1911)
Mỹ (1913)
Anh (1913 - 1917)
Liên Xô (1923 - 1924)
Trung Quốc (1924 - 1930)
Hội nghị Véc-xây của các nước đồng minh thắng trận 1919
Bản yêu sách 8 điểm của Nguyễn Ái Quốc gửi tới Hội nghị Véc-xây
Bản sơ thảo lần thứ nhất NHỮNG LUẬN CƯƠNG VỀ CÁC VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ THUỘC ĐỊA
V.I. LÊNIN
Lênin và tác phẩm thông qua tại đại hội II của Quốc tế Cộng sản (1920) Đã tác động mạnh mẽ đến tư tưởng của Nguyễn Ái Quốc
Nguyễn Ái Quốc tại đại hội Tua tháng 12 năm 1920
Mức độ
6/1911
1917
1919 7/1920 12/1920
Thời gian
Sự kiện NAQ bỏ phiếu gia nhập QT3 và sáng lập ĐCS Pháp đánh dấu sự chuyển biến vượt bậc về tư tưởng; từ giác ngộ chủ nghĩa dân tộc tiến lên giác ngộ chủ nghĩa M-L, từ một chiến sỹ chống thực dân phát triển thành một chiến sỹ cộng sản Việt Nam.
3. Thời kỳ từ năm 1921 – 1930: Hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam
CHUẨN BỊ
CHUẨN BỊ VỀ TƯ TƯỞNG VÀ CHÍNH TRỊ
CHUẨN BỊ VỀ TỔ CHỨC VÀ CÁN BỘ
TRIỆU TẬP HỘI NGHỊ THÀNH LẬP ĐẢNG
TRUYỀN BÁ LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC LÊNIN
TRUYỀN BÁ LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
Báo “Người cùng khổ” (1922)
Bìa cuốn Bản án chế độ thực dân Pháp (1925)
CHUẨN BỊ VỀ MẶT TỔ CHỨC
“Là quả trứng từ đó nở ra con chim non cộng sản”
Hội Việt Nam Cách Mạng Tanh Niên (6/1925)
Cộng sản đoàn (2/1925)
Tâm Tâm Xã (1923)
Nguyễn Ái Quốc về Trung Quốc
Bìa cuốn sách Đường Bìa cuốn sách Đường
Kách mệnh Kách mệnh (1927) (1927)
Nguyễn Ái Quốc mở lớp huấn luyện chính trị tại
Quảng Châu – Trung Quốc
Nguyến Ái Quốc
Lê Hồng Sơn
Hồ Tùng Mậu
Báo “Thanh niên”, cơ quan ngôn luận của Hội
Số nhà 13/1 phố Văn Minh – Trụ sở của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên
CHUẨN BỊ VỀ TƯ TƯỞNG VÀ CHÍNH TRỊ
Bìa cuốn Đường kách mệnh
Chánh cương vắn tắt của Đảng Văn kiện Đảng, T2
CN Mác – Lênin đã thâm nhập vào VN
Đường kách mệnh Đường kách mệnh
Bản án chế độ TD Pháp Bản án chế độ TD Pháp
Viết cho báo Sự thật, TC th ư tín QT Viết cho báo Sự thật, TC thư tín QT
Trưởng tiểu ban Trưởng tiểu ban NC TĐịa
NC TĐịa
Báo Người cùng khổ Báo Người cùng khổ
1920
1921
1922
1923
1925
1927
1929 Thời gian
- Nguyễn Ái Quốc có hoạt động lý luận và thực tiễn phong phú - Phát triển và hoàn thiện tư tưởng về CM GPDT
+ Đi theo con đường CMVS + Mối quan hệ giữa CM thuộc địa và cách mạng chính quốc + Xây dựng khối liên minh Công – Nông + Cách mạng phải có Đảng lãnh đạo + Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng
4. Thời kỳ từ 1930 – 1945: Thời kỳ vượt qua thử thách, giữ vững đường lối, phương pháp cách mạng Việt Nam đúng đắn, sáng tạo
Nhà ngục Victoria ở Hồng Kông nơi Nguyễn Ái Quốc bị giam (1931 – 1933)
và Nguyễn Ái Quốc khi mới ra khỏi nhà tù
Suối Lê Nin – hang Bắc Pó
“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng Cuộc đời cách mạng thật là sang”
Lán Nà Lừa, thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên
Quang, nơi tổ chức Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương
lần thứ 8, (5/1941) nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc trong
những ngày Hội nghị toàn quốc của Đảng và Quốc dân Đại hội (1945)
Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc
lập sáng ngày 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa
5. Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển, hoàn thiện, soi đường cho sự nghiệp các mạng của Đảng và nhân dân ta
“Hũ gạo tiết kiệm”
Lớp bình dân học vụ
Tổng tuyển cử
Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (19/12/1946)
5 1 4 2 3
Tư tưởng chiến tranh nhân dân
Ngoại giao Văn hóa Kinh tế Quân sự Chính trị
III. GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
1. Đối với cách mạng Việt Nam a. Tư tưởng Hồ Chí Minh đưa cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam đến thắng lợi và bắt đầu xây dựng một xã hội mới trên đất nước ta. Tư tưởng HCM ra đời trở thành ngọn cờ tư tưởng dẫn dắt cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác đã khẳng định tính đúng đắn, sáng tạo của Người trên cơ sở chủ nghĩa Mác—Lênin. Là hệ thống những quan điêm lý luận về chiến lược, sách lược làm cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân và cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
b. Tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho cách mạng Việt Nam
Tư tưởng Hồ Chí Minh là chỗ dựa vững chắc để Đảng Cộng sản Việt Nam vạch ra đường cho cách mạng đúng đắn, là ngọn đuốc soi đường cho Đảng và nhân dân ta trên con đường thực hiện mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh
2. Đối với sự phát triển tiến bộ của nhân loại a. Tư tưởng Hồ Chí Minh góp phần mở ra cho các dân tộc thuộc địa con đường giải phóng dân tộc gắn liền với tiến bộ xã hội Tư tưởng HCM góp phần bổ sung, phát triển kho tàng lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, cống hiến lý luận về cách mạng giải phóng dân tộc, xác định đúng đắn con đường, phương pháp giúp thức tỉnh hang trăm triệu con người bị áp bức trên thế giới.
b. Tư tưởng Hồ Chí Minh góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới. Hồ Chí Minh đã gắn cách mạng Việt Nam với các phong trào giải phóng dân tộc, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân trong các nước tư bản và phong trào quốc tế cộng sản, phong trào vì hòa bình, hợp tác và phát triển.
Người đã trở thành biểu tượng cao đẹp và bất diệt trong long mọi người dân Việt Nam và nhân dân thế giới.
