Bài tập Kinh tế tài nguyên và môi trường

Ạ Ọ

Ộ Ố Đ I H C QU C GIA HÀ N I

Ứ

ƯỜ

TRUNG TÂM NGHIÊN C U TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR

NG

Ạ Ọ

KHOÁ B I D

NG SAU Đ I H C

Ồ ƯỠ Ọ

Ế Ậ

Ả

Ữ

Ể

Ề

TI P C N SINH THÁI H C TRONG QU N LÝ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ PHÁT TRI N B N V NG

Ậ

Ề

BÀI T P CHUYÊN Đ

Ế

ƯỜ

KINH T  TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR

NG

ữ

ắ

H c viên:

Kh

ườ

Đ n v :

ọ ơ ị V

ươ ng H u Th ng ậ ố n qu c gia Bù Gia M p

1

ộ

Hà N i: 12/2009

Ầ

Ậ

PH N BÀI T P

ạ

ủ

ấ

ụ

ữ ố ượ

ộ  m t t ả ng ong và di n tích v

ộ ườ

ấ

ệ t vi c th

ố ổ n nhãn hi n có thì s  t ả ậ n nhãn ph i hoàn t ộ

ướ i ta xác đ nh đ ạ

ị ườ

ậ

ị

ộ ượ ộ ượ ng m t là 10kg, giá tr  th  tr

ả ườ ỗ ổ  ong). M i t

ị  ong t o ra m t l

ậ

ủ ồ ủ ồ ộ ả ử    s  có m t ch  nuôi ong c nh m t ch  tr ng nhãn. Ch  tr ng nhãn Bài 1:  Gi ộ ả ủ ồ ượ ợ ở ẽ ộ ổ   i b i l  ong th  ph n cho kho ng m t ha nhãn. Ch  tr ng nhãn đ c l ả ự ượ ả ủ   c th  t  do. Tuy nhiên theo tính không ph i chi tr  gì cho ch  nuôi ong vì ong đ ệ ườ ệ    ong quá ít không toán gi a s  l ụ   ủ ụ ấ ủ ườ n nhãn, do v y ch  v đ  th  ph n cho toàn b  v ố   ả ạ ấ c tính kho ng 10$ cho m t ha nhãn. Còn đ i ph n nhân t o, kho n chi phí này  ậ ủ ớ   c m t hàm chi phí c n biên là MC= 10+ 2Q v i ch  nuôi ong ng ố ổ (Q là s  t   ng là 2$ ộ cho m t cân m t ong.

ế

ườ

ổ

a. Hãy cho bi

t ng

i nuôi ong nuôi bao nhiêu t ?

ả

ổ

ệ

ả

b. Đó có ph i là t

ong hi u qu  không? Vì sao?

ể

ệ

ộ

ế

ườ

t ng

i nuôi ong nên nuôi bao nhiêu

ả ề ặ c. Đ  có hi u qu  v  m t xã h i hãy cho bi t ?ổ

ể ệ ế

ả

ồ ị d. Th  hi n k t qu  đã tính toán lên đ  th .

Bài làm:

ố ổ

a)Tính s  t

ong (Q)

ể ạ ợ

ậ ố

ị ườ

ạ

ả

Đ  đ t l

i nhu n t

i đa trong th  tr

ả ng c nh tranh hoàn h o thì ph i có MC = P

ọ

ậ

ổ

G i MC

ong, ta có:

ủ ộ o là chi phí c n biên c a h  nuôi ong, P là giá 1 t

MCo = P  10 + 2Q = 2 x 10  Q = 5 (t )ổ

ả

ệ

ẩ

ầ

ả

ạ ủ

ả

ộ

ư ạ ượ

ằ   ấ ở ứ   tổ là đ t hi u qu  vì t ề ả ạ i đó cung c u v  s n ph m b ng  m c 5 b) s n xu t  ệ ườ ả ệ ư   i nuôi ong, còn hi u qu  xã h i thì nhau. Nh ng  hi u qu  đó là c a cá nhân ng ch a đ t đ

c.

ố ổ

ể ạ

ệ

ầ

ả

c) Tính s  t

ộ  ong c n nuôi (Q = ?) đ  đ t hi u qu  xã h i

ọ

ủ

ậ

ườ

ồ

ườ

t là l

i tr ng nhãn và ng

i nuôi

N,  MBo l n l ầ ượ ậ

ườ ồ

ợ i ích c n biên c a ng ủ i tr ng nhãn.

G i MB ong, MCN là chi phí c n biên c a ng

ệ

ả

ỉ

ộ Hi u qu  xã h i khi và ch  khi:

MBN  = MCN

2

MBo = MCo ­> MCN = MCo  20 + 10 = 10 + 2Q  Q = 10 (t )ổ MBN =  MBo

ọ ằ

ế

ẽ

ả

d) Minh h a b ng hình v  các k t qu

o

P MC

30

P

20

10

ạ ộ

ấ  s  ho t đ ng s n xu t xi măng trên thi tr ậ

ả ậ ườ ng có hàm chi phí c n biên   ạ ứ   i ích c n biên MB= 40­ 0,08Q và hàm chi phí ngo i  ng

ả ử Bài 2: Gi ợ MC= 16+ 0,04Q, hàm l ậ c n biên MEC= 8+ 0,04Q.

ả

ẩ

ằ

ấ

ả

ẩ

ằ

(Q là s n ph m tính b ng t n, P là giá  s n ph m tính b ng USD)

ứ ả

ứ ả

ẩ ươ ứ

ệ

ấ

ả

ị

a. Xác đ nh m c s n xu t hi u qu  cá nhân và m c s n ph m t

ng  ng.

ứ ả

ệ

ả

ộ

ị

ươ ứ

ấ b. Xác đ nh m c s n xu t hi u qu  xã h i và giá t

ng  ng.

ộ ạ

ứ

ạ ộ

ợ

ố ư

ộ ể ấ   i  u cá nhân và xã h i đ  th y

ệ ạ

ộ

i xã h i t ạ ộ

i m c ho t đ ng t ả

c. So sánh phúc l ượ đ

c thi

ấ t h i do ho t đ ng s n xu t này gây ra cho xã h i?

ề ứ ố ư

ứ

ế

ầ

ộ

ể ề

ạ ộ

ỉ

ụ i  u xã h i, c n áp d ng m c thu  là bao

d. Đ  đi u ch nh ho t đ ng v  m c t nhiêu?

ể ệ ế

ả

ồ ị e. Th  hi n k t qu  trên đ  th .

Bài làm:

O 5 10 Q

ể ạ

ả

ị a) Xác đ nh B (Q

ệ M , PM) đ  đ t hi u qu  cá nhân

3

ị

ủ

ạ

ắ

ố ớ

i đi m c t nhau c a MB và MPC mà đ i v i cá nhân thì MPC = MC

ể ể

ủ

B xác đ nh t nên ta có B là đi m chung c a MB và MC.

B (QM , PM): MB = MC  40 – 0,08Q = 16 + 0,04Q  Q = 200 (t n)ấ

ấ ở ể

ứ

ể ạ

ệ

ả

đi m B(200,24), t c là

ở ứ    m c

ứ

ấ

ng Q

ả ả ậ V y đ  đ t hi u qu  cá nhân thì ph i s n xu t  ả ượ M = 24 (USD). M = 200 (t n), m c giá P s n l

ể ạ

ệ

ả

ị b) Xác đ nh E (Q

ộ S , PS) đ  đ t hi u qu  xã h i

MSC = MPC + MEC mà MPC = MC suy ra MSC = MC + MEC

 MSC = 16 + 0,04Q  + 8 + 0,04Q  MSC = 24 + 0,08Q

ị

ể

ạ

ạ ứ

i đi m c t nhau c a MSC và MSB mà MSB = MB (vì ngo i  ng tiêu

ủ ủ

ắ ể

E xác đ nh t ự c c) nên ta có E là đi m chung c a MB và MSC.

E (QS , PS): MB = MSC  40 – 0,08Q = 24 + 0,08Q  Q = 100 (t n)ấ

ươ

ườ

ặ

Thay vào ph

ng trình đ

ng MB ho c MSC ta có: P = 32 (USD)

ể ạ

ả ả

ệ

ộ

ấ ở ể

ứ

đi m E(100,24), t c là

ở ứ ả    m c s n

ứ

ấ

ậ V y đ  đ t hi u qu  xã h i thì ph i s n xu t  ượ l

ng Q

ả S = 100 (t n), m c giá P

S = 32 (USD).

c) Tính S∆EAB

ươ

ượ

ng trình MSC ta tính đ

c P

Thay QM = 200 vào ph

A = 24 + 0,08 x 200 = 40

S∆EAB = ½ x (QM ­ QS) x (PA – PM) = ½ x 100 x 16 = 800

d) Tính t* = ?

T = ?

ỉ

ể ề

ạ ộ

ề ứ ố ư

ụ

ế

ộ

ứ i  u xã h i, thì m c thu  áp d ng là

Đ  đi u ch nh ho t đ ng v  m c t t* = MECQ

ổ

* mà Q* = QS = 100 suy ra t* = 8 + 0,04 x 100 = 12 (USD/t n)ấ ế  : T = t* x Q = 12 x 100 = 1200 (USD)

T ng doanh thu thu  là

ể

ẽ

ễ ằ e) Bi u di n b ng hình v

4

P (USD)

A

t

S

MSC A 40 P S =MC + t* 36 E P

M

32 28 S=MPC = MC B P MEC 24 20

D =MSB =MB 16

8

M

ả

ấ

ả

ố

ấ ể

ặ

ễ   ả ử  s  có 2 h ng s n xu t hóa ch t th i xu ng dòng sông gây ô nhi m ế ị ử   t b  x c dòng sông. Đ  gi m m c ô nhi m, các hãng đã l p đ t các thi

ả ể ả ả

ứ ả ậ

ủ ả

ư

ế

Bài 3 :  Gi ồ ướ ngu n n ướ lý n

ắ t chi phí gi m th i c n biên c a h ng nh  sau

c. Cho bi

:

MAC1 = 800 – Q

MAC2 = 600 – 0.5Q

ượ

ướ

ả

ả

ằ

Trong đó Q là l

ng n

ả c th i (m

3), chí phí gi m th i tính b ng $

3

ế

ố ổ

ườ

ứ

ả

ỉ

ơ ệ

ả ồ

ứ

ề

ả

ổ

ả a/ N u c  quan qu n lý môi tr ng mu n t ng m c th i 2 hãng ch  còn 1000m ả   ộ ằ b ng bi n pháp thu m t m c phí th i đ ng đ u cho 2 hãng thì chi phí gi m th i ủ c a m i bên là bao nhiêu

?

ả ủ

ả

ổ

ị

b/ Xác đ nh t ng chi phí gi m th i c a 2 hãng trên

?

ế

ườ

ả

ạ

ẩ

ng nh  tr ả

ố ả ồ

ứ ề

ẩ ứ

ơ ỉ

ẩ

ả

ị

ư ướ   c c/ N u c  quan qu n lý v n mu n đ t m c tiêu chu n môi tr ỗ   ư nh ng ch  quy đ nh chu n m c th i đ ng đ u cho 2 hãng thì chi phí gi m th i m i hãng ?

ể ệ

ả ằ

ế d/ Th  hi n các k t qu  b ng đ  th

ồ ị ?

Bài làm

ả ậ

ủ

ả

Theo bài cho thì chi phí gi m th i c n biên c a 2 hãng là

(1)

MAC1 = 800 – Q

(2)

MAC2 = 600 – 0.5Q

ượ

ướ

ả

V i Qớ

ng n

ả c th i (m

3) ; chi phí gi m th i là $ ả

1 , Q2  là l

ả ậ

ủ

ả

ả

ấ

:

a/  Theo hàm chi phí gi m th i c n biên c a 2 hãng s n xu t trên thì

ư

ả

­ Hãng sx1 : Khi ch a có phí th i nghĩa là P

1 = 0, mà P1 = MAC1

O Q (t n)ấ 100  Q* 200 Q

5

=> P1=800 – Q1 = 0   Q = 800 (m3)

ươ

ự ư

ư

­ Hãng sx2 : T

ng t

nh  hãng sx1 khi ch a có phí th i

ả  ;

 P2 = 600 – 0.5Q2 = 0 => Q2 = 1200 (m3)

ượ

ả ủ

ậ ổ V y t ng l

ng th i c a hai hãng là

: 1200+ 800 = 2000 (m3)

ầ

ủ

ả ủ

ả

ườ ơ Vì theo yêu c u c a c  quan qu n lý môi tr ả

ư ậ ượ

ả

ả

ổ ấ ầ ử ụ

ả ứ

ả

ấ

ả

ứ ng là t ng m c th i c a 2     ng th i mà 2 hãng s n xu t c n gi m th i là 2000 ư

hãng là 1000 (m3). Nh  v y l – 1000 =1000 (m3). Trong khi đó 2 hãng s n xu t này s  d ng m c phí th i nh nhau, nghĩa là P1 = P2

MAC1 = MAC2

Ta có :

( Vì P1 = P2)

Q1 + Q2 =1000

800 – Q1 = 600 – 0.5 Q2

Q1 = 467

Q1 + Q2 =1000

Q2 = 533

ươ

ạ

ứ

ả

ng trình MAC

Thay Q1, Q2 Vào ph

1 ho c MAC

2 ta có m c phí th i F = P

1 = P2

ượ

ả ủ

ấ

ả

= 800 – 467 = 333 ($). Và l

ả ng th i c a hãng s n xu t 1 th i ra là

:

ứ

ạ

800 – Q1 = 333, suy ra Q1 = 467 và Q2 = 533 (T i m c phí 333 $)

ổ

ả

ị

ả b/ Xác đ nh t ng chi phí gi m th i

ả ủ

ổ

ả T ng chi phi chí gi m th i c a các hãng

ả ­ Hãng s n xu t 1

ấ  : = ½ x 333 x (800 – 467) = 55,44 $ (=

GHC)

ả ­ Hãng s n xu t 2

ấ  : = ½ x 333 x (1200 – 533) = 111,05 $ ( =

LKE)

ả ủ

ư ậ

ả

ả

ấ

ổ

Nh  v y suy ra t ng chi phí gi m th i c a 2 hãng s n xu t trên là

55,44 + 111,05 = 166, 49 $

ể ạ ượ

ụ

ườ

ư ướ

c/ Đ  đ t đ

c m c tiêu môi tr

ng nh  tr

c

ể ạ

ụ

ườ

ư

c, nh ng v n gi

Nh  v y đ  đ t m c tiêu môi tr ả ủ

ư ậ ị

ổ

ư ướ ng nh  tr ả

ẫ ứ   ữ ượ c m c  đ 3) thì m i hãng ch ỉ  ổ

ả

ả th i quy đ nh. Có nghĩa là t ng th i c a 2 hãng ph i là 1000 (m ượ đ

3, suy ra S* = 500 m3. Nh  v y

c phép xã th i 500 m

ư ậ  :

ả

ả

­ Hãng sx 1 ph i gi m là

: 800 – 500 = 300 m3

6

ả

ả

­ Hãng sx 2 ph i gi m là

: 1200 – 500 = 700 m3

ạ

ứ

Chi phí cho 1 m3 t

ả i m c th i 500 m

3 là : P1 = 800 – 500 = 300 m3

ư ậ

ể

ả

ả

ổ

ủ ả

ả

3 c a h ng s n xu t 1 ấ

Nh  v y ta có th  suy ra t ng chi phí gi m th i cho 300 m là :

= ½ x 300 x (800 – 500) = 45.000 $ (=      ABC)

ươ

ả

ả

ổ

ng t

ự ủ

ấ

ư  : P2 = 600 – 0,5 x 500 = 350 $. Suy ra t ng chi phí gi m th i cho  nh  vây T 700 m3 c a hãng s n xu t 2 là ả  :

= ½ x 350 x (1200 – 500) = 122, 500 $ ( =      DBE)

ồ ị ể ệ

d/ Đ  th  th  hi n

P ($)

800

600

500

400

350

F = 333

300

ứ ẩ ả S* =  M c chu n th i

7

200

Q (m3)

100

B

O

100

200

463

533

800

1200

500

ố ự

ẩ

ả ự

ướ

ừ i ích và chi phí đ

ệ  rác th i d  tính th c hi n trong ả ượ i đây (đv

ự c cho trong b ng d

ệ

ồ

ả ế ấ Bài 4 : M t d  án s n xu t ch  ph m vi sinh t ố ệ ề ợ ữ vòng 5 năm. Nh ng s  li u v  l tri u đ ng)

ợ L i ích hay chi phí Năm 0 Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm4 Năm 5

ả ấ ự 1. Chi phí xây d ng và s n xu t 1500 400 450 500 550 600

ả ẩ ợ 2. L i ích cho bán s n ph m 0 600 650 700 750 800

ự

ệ

ỉ

ả

D a vào vi c tính toán ch  tiêu NPV, hãy gi

i thích

:

ỏ ệ

ế

ế

ị ợ

ấ

t kh u các giá tr  l

i ích và chi

ế

ấ

ự a/ D  án có hi u qu  hay không n u b  vi c chi ỷ ệ  l phí (t

ả ệ t kh u = 0).

chi

ệ

ế ử ụ

ư ế

ộ ỷ ệ

ế

l

chi

ấ t kh u là

ổ ả ủ ự b/ Hi u qu n c a d  án thay đ i nh  th  nào n u s  d ng m t t ị ợ 12% cho các giá tr  l

i ích và chi phí.

ồ ị ế

ế

ả

ằ

ừ

ứ

ế

ế    năm th  0 đ n h t

ể ệ c/ Th  hi n các k t qu  tính toán trên b ng đ  th  bi n trình t ứ năm th  năm.

Bài làm

ỉ

a/ Tính ch  tiêu PNV, Khi r=0

ợ ườ 3. L i ích môi tr ng 0 200 200 200 200 200

ợ ườ ợ ườ Không tính l i ích môi tr ng Tính l i ích môi tr ng

Năm  thứ Bt/(1+r)t Ct/(1+r)t Bt/(1+r)t Ct/(1+r)t PV1 PV2

0 ­ 1500 1500 0 1500 ­ 1500 0

600 200 400 800 400 400 1

650 200 450 850 450 400 2

700 200 500 900 500 400 3

750 200 550 950 550 400 4

800 200 600 1600 600 400 5

(cid:0) (cid:0)

8

ự

ẩ

ả

ấ

ừ ả ệ

ợ

i ích môi tr

ạ ộ

ư ệ

ả ự

ả   ừ ế ­ T  b ng tính trên ta có khi r = 0. Thì d  án s n xu t ch  ph m vi sinh t  rác th i ế ườ ạ ộ có hi u qu  sau 5 năm ho t đ ng. Nh ng n u không tính l   ng thì sau ả 5 năm thì d  án ho t đ ng không có hi u qu .

NPV1 =       = ­ 500 NPV2 =       =  500

ỉ

b/ Tính ch  tiêu PNV, khi r = 12%

ợ ườ ợ ườ Không tính l i ích môi tr ng Tính l i ích môi tr ng Năm thứ

Bt/(1+r)t Ct/(1+r)t Bt/(1+r)t Ct/(1+r)t PV1 PV2

0 0 1500 ­1500 0 1500 ­1500

1 535.7 357.1 178.6 714.3 357.1 357.2

2 518.2 358.7 159.5 677.6 358.7 318.9

3 498.2 355.9 142.3 640.6 355.9 284.7

4 476.6 349.5 127.1 603.7 349.5 254.2

5 453.9 340.5 113.4 567.4 340.5 226.9

ườ

ợ

ợ

Theo k t qu  b ng tính, thì c  2 tr

i ích môi tr

ng h p, tính l ệ

ườ ề

ả ự

ủ

ả

ườ

ả ả ế ợ i ích môi tr

ng và ự   ng c a d  án đ u không có hi u qu  sau 5 năm th c

không tính l hi n.ệ

ợ

L i ích

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) NPV1 = = ­ 779.1 NPV2 = = ­ 58,1

800

700

600

9

Bt (2) Bt (1)

500

400

NBt (2) 300

200 NBt (1)

100

O

ờ Th i gian (Năm) 100

400

500

Ct (1) C≡ t (2)

1000

Bài 3 :

ườ

ự

ầ ư

i nuôi tôm s  tính NPV cho d  án này theo doanh thu và chi phí đ u t ấ ớ

ẽ ấ

1. Ng ả s n xu t v i lãi su t 8%/năm theo công th c

ứ  :

1500 ồ ị ể ệ ả ủ ự ệ Đ  th  th  hi n hi u qu  c a d  án Chi phí

10

NPV  =

5

t

0

ố

ượ

ủ

ườ

ả

ướ

Thay s  vào ta tính đ

c NPV c a ng

i nuôi tôm (xem tính toán b ng d

i)

(cid:0) ) ( (cid:0) (cid:0) (cid:0) CB t t t r 1( )

Năm

0 3 4 1 2 5

ừ 0 270 260 290 280 250 ẩ Doanh thu t ả s n ph m

130 450 120 140 150 160 ầ ư Chí phí đ u t ấ ả vào s n xu t

ườ ườ

0 10 20 30 40 50

Chi phí môi  tr i  ng (ng nuôi tôm không  ả ả ph i tr )

ố ế t

(1+0,08)0 (1+0,08)1 (1+0,08)2 (1+0,08)3 (1+0,08)4 (1+0,08)5 Nhân t ấ kh u (1+r chi 1)

NPV ­450 157,4 128,6 103,2 80,9 61,2

450 130 150 170 190 210

Chi phí s n ả ấ ế xu t n u bao  ả ồ g m c  chi phí  MT

ố ế t

NPV= ­450+157,4+128,6+103,2+280,9+80,9+61,2=81,31219

ườ

ệ ự

ự

Ng

i nuôi tôm nên th c hi n d  án này vì NPV > 0

ệ

ế ườ

ả ủ ự ầ ư ả

đánh giá hi u qu  c a d  án thông qua tính NPV theo doanh thu, ấ ấ ớ  s n xu t v i lãi su t 10%/năm theo công ng và chi phí đ u t

Các nhà kinh t chi phí môi tr th cứ  :

ơ ộ ủ ề

ự

(1+0,1)0 (1+0,1)1 (1+0,1)2 (1+0,1)3 (1+0,1)4 (1+0,1)5 Nhân t ấ kh u (1+r chi 2)

ế

ả *   Nhà qu n lý kinh t

đánh giá

:

5

2. Tính NPV2 d a vào chi phí c  h i c a ti n là 10%

t

0

(cid:0) ) ( (cid:0) (cid:0) (cid:0) CB t t t r ) 1(

11

NPV2  =

ớ

ố

ế

V i  nhân t

chi

ấ t kh u (1+r

2) = (1+0,1)

ố

Thay s  vào ta có  NPV

2  = 57,19

IRR =  r1 + [ NPV/(NPV­ NPV2)] (r2 ­ r1)

ố

Thay s  vào ta có IRR = 0,147 = 14,7 %

ơ ộ ề

ớ

ớ

ơ

So sánh IRR v i chi phí c  h i ti n vay là 10% thì th y r ng IRR l n h n cho

ự

ệ

ế

ấ ằ ả ấ   d  án này r t có hi u qu .

ả nên Nhà qu n lý kinh t

đánh giá

ườ

ồ

ườ

*   Nhà môi tr

ng đánh giá

ả  (bao g m c  chi phí môi tr

ng)

ả

ả

ấ

ồ

’ d a vào chi phí c  h i ti n vay và chi phí s n xu t đã bao g m c  chí ườ

Tính NPV2 phí môi tr

ự ố ng. Thay s  vào ta đ

ơ ộ ề ượ c

’= ­49,33

NPV2

Suy ra IRR = r1 + [ NPV/(NPV­ NPV2

’)] (r2 ­ r1)

IRR = 0,042 = 4,2%

ơ ộ ề

ấ

ậ

ớ

ỏ ơ So sánh IRR v i chi phí c  h i ti n vay  10% th y IRR nh  h n vì v y các nhà ệ

ườ

ự

ẽ

ả

ạ

ng s  đánh giá d  án  không đ t hi u qu

môi tr

ể ự

ự

ệ

ả ả

ế

ế

3. N u đ  d  án này th c hi n, các nhà qu n lý nên có các chính sách tr  giúp ộ ng,

ả

ớ

ợ ế ườ ư ả nh  gi m thu  tài nguyên, không bu c ph i tính đ n các chi phí môi tr ượ đ

ẩ c bán s n ph m v i giá cao.

Ầ

Ế

PH N LÝ THUY T

ữ ể ế ự ế ụ ề ạ ứ ự ư ạ Thông qua nh ng hi u bi t th c t , hãy đ a ra 3 ví d  v  ngo i  ng tiêu c c và ngo i

ứ ự ể ỉ ấ ạ ị ườ ằ ng tích c c đ  ch  ra r ng chúng là nguyên nhân gây nên th t b i th  tr ng?

ấ ạ ạ ứ ị ườ A. Ngo i  ng và th t b i th  tr ng

ấ ạ ủ ữ ể ỉ ủ ể ậ ằ ố ị ườ là thu t ng  đ  ch  các tình hu ng trong đó đi m cân b ng c a các Th t b i c a th  tr ng

ị ườ ự ạ ượ ự ồ ự ệ ạ ố th  tr ng t do c nh tranh không đ t đ ả c s  phân b  ngu n l c có hi u qu .

12

ệ ượ ồ ự ự ể ệ ẩ ổ đ c coi là chu n m c chung đ  đánh giá vi c phân b  ngu n l c. M t s ộ ự ả Hi u qu  Pareto

ổ ượ ố ớ ấ ị ủ ệ ả ợ ở phân b  đ ộ ậ c coi là hi u qu  Pareto đ i v i m t t p h p nh t đ nh các s  thích c a ng ườ   i

ồ ự ệ ế ể ớ ả ị tiêu dùng, khi mà các ngu n l c và công ngh  n u không có kh  năng d ch chuy n t i m t s ộ ự

ộ ố ố ườ ố ơ ườ ể phân b  khác có th  làm cho m t s  ng t h n lên mà không làm cho ng i t i khác nghèo

khó h n.ơ

ể ạ ữ ự ự ặ ộ ộ ườ ạ ứ  có th  t o ra tác đ ng tích c c ho c tác đ ng tiêu c c cho nh ng ng ẫ   i khác, d n Ngo i  ng

ặ ợ ữ ệ ặ ợ ộ ở ế ự đ n s  chênh l ch gi a chi phí ho c l ớ i ích cá nhân v i chi phí ho c l i ích xã h i b i vì

ạ ộ ị ườ ố ượ ế ố ạ ứ ế ế ẫ không có ho t đ ng th  tr ng nào chi ph i đ c y u t ngo i  ng. Do đó, d n đ n k t qu ả

ị ườ ự ể ở ề ặ ạ ả ấ ấ ị là th  tr ng t do có th tình tr ng s n xu t quá nhi u và đ nh giá quá th p ho c ng ượ   c

ể ệ ạ ả ấ ả ớ ị ạ ở l i, tình tr ng s n xu t quá ít và đ nh giá quá cao so v i đi m có hi u qu  Pareto.

ạ ứ ệ ả ặ ấ ổ ự  n y sinh khi các doanh nghi p ho c cá nhân gây ra t n th t, thi ệ ạ   t h i Ngo i  ng tiêu c c

ườ ồ ườ ữ ấ ổ ệ ạ cho ng ả i khác mà không ph i thanh toán, m i th ng cho nh ng t n th t thi t h i đó.

ạ ừ ệ ả ặ ạ ợ ự  n y sinh khi các doanh nghi p ho c cá nhân t o ra l ữ   i ích cho nh ng Ngo i  ng tích c c

ườ ậ ượ ữ ệ ả ả ng i khác mà không nh n đ c nh ng kho n thù lao tho  đáng cho vi c đó.

ụ ề ấ ạ ị ườ B. Các ví d  v  th t b i th  tr ng

ố ớ ạ ứ ự 1. Đ i v i ngo i  ng tích c c

ể ừ ặ ạ ụ ệ ả ậ ề ả Ví d  1: Nuôi ong, b o v  và phát tri n r ng ng p m n t i Nam Phú ­ Ti n H i – Thái Bình

ệ ở ượ ự ủ ộ ổ ứ ự ệ ể Vi c nuôi ong đây đ ế c H i C u chi n binh c a xã t ể    ch c th c hi n. Đ  phát tri n

ượ ậ ộ ọ ộ ổ ọ ị ườ ệ ả đ c đàn ong m t cách  n đ nh thì h  đã v n đ ng m i ng ể ừ   i cùng b o v  phát tri n r ng

ể ạ ị ậ ặ ươ ng p m n ven bi n t i đ a ph ng.

ạ ạ ạ ộ ồ ợ ề ụ ớ ọ ộ V i ho t đ ng này ngoài m c đích nuôi ong, h  đã t o t o ra m t ngu n l ỷ ả   i v  thu  s n

ữ ậ ặ ố ị ườ ừ ấ r t giá tr  sinh s ng trong các r ng ng p m n này và nh ng ng ể ử ụ   i dân khác có th  s  d ng

ữ ả ẩ ả ả ộ nh ng s n ph m đó không ph i chi phí m t kho n nào.

ụ ạ ắ Ví d  2: Làng làm bún t i B c Ninh

ề ề ộ ố ạ ị ươ ư ữ ờ ố Làm bún là m t ngh  truy n th ng t i đ a ph ng nh ng th i cu i nh ng năm 1990 và

ộ ượ ữ ể ẽ ạ ạ ướ ứ ả ầ đ u nh ng năm 2000 đã phát tri n m nh m  đã t o ra m t l ớ ng l n n c th i ch a hàm

ưỡ ượ l ng dinh d ấ ng r t cao.

13

ứ ượ ợ ậ ườ ạ ả ậ ấ ộ Nh n th c đ c l ộ i ích này h  nhà ông Tr ng đã t n dùng và s n xu t ra m t lo i phân

ấ ườ ế ể ố ớ ị vi sinh r t giá tr  (Phân vi sinh Tr ng Sinh) và mang l ạ ợ i l i ích kinh t đáng k  đ i v i gia

ủ ể ệ ấ ả ế ệ đình ông. Hi n nay công ty c a ông r t phát tri n và gi i quy t công ăn vi c làm cũng nh ư

ườ ủ ề ề ấ v n đ  môi tr ng c a làng ngh  bún này.

ư ậ ệ ạ ộ ộ ồ ị Nh  v y, vi c các h  làm bún đã t o m t ngu n tài nguyên có giá tr  mà không tính toán và

ư ữ ộ ườ ượ ưở ợ ả ấ ộ nh ng h  nh  ông Tr ng đã đ c h ng l i ma không m t m t kho n chi phí nào cho

ệ ồ ngu n nguyên li u đó.

ụ ồ ở ồ Ví d  3: Tr ng hoa h ng Sa pa

ơ ạ ệ ệ ớ ộ ồ ể ấ Các h  gia đình, các doanh nghi p tr ng hoa v i di n tích khá l n t i Sapa đ  cung c p hoa

ị ườ ư ệ ồ ớ ị ế ượ cho th  tr ng. Nh ng v i vi c tr ng hoa ngoài giá tr  kinh t ọ  mà h  bán đ ạ   ọ c thì h  đã t o

ấ ẹ ộ ả ủ ầ ậ ọ ộ ị ữ   ả ra m t c nh quan r t đ p g p m t ph n cho c nh quan c a khu du l ch này. Dù v y, nh ng

ọ ạ ả ượ ợ l i ích c nh quan mà h  t i ra đó thì không đ ả c tính toán và chi tr .

ệ ồ ị ạ ụ ệ Giá tr  mà vi c tr ng hoa mang l ự   i ngoài m c đích chính mà cá nhân và doanh nghi p tr c

ế ượ ư ả ữ ị ị ị ti p thu đ c thì nh ng giá tr  nh  c nh quan thì khách du l ch và nhà kinh doanh du l ch

ượ ừ ưở ả ộ ả ả ả đ c th a h ng mà không ph i chi tr  m t kho n nào c .

ể ế Ti u k t

ệ ự ấ ạ ư ậ ạ ứ ị ườ ữ ự ấ ấ ớ ư Nh  v y, v i nh ng ngo i  ng tích c c nh  trên cho th y đã xu t hi n s  th t b i th  tr ng vì

ồ ự ị ề ữ ể ả ộ nh ng ngu n l c và các giá tr  đ u không th  tính hoán m t cách hoàn h o.

ố ớ ạ ứ ự 2.  Đ i v i ngo i  ng tiêu c c

ả ạ ụ ỏ ồ ề ở ố ỳ Ví d  1: Khai thác khoáng s n t i m  đ ng Sin Quy n C c M  ­ Bát Xát – Lào Cai

ỏ ồ ủ ề ộ ớ ướ ở ắ ầ ừ Sin Quy n là m t m  đ ng l n c a n c ta, m  b t đ u khai thác t ớ ả    năm 2003 v i s n

ệ ấ ặ ồ ượ ướ l ng c tính 1 tri u t n qu ng đ ng /năm.

ư ậ ộ ượ ệ ả ớ ồ ả ớ ỏ V i vi c khai thác nh  v y m  đã th i ra sông H ng m t l ả   ấ ng l n các ch t th i là  nh

ưở ớ ấ ượ ướ ủ ặ ệ ơ ườ ạ h ng t i ch t l ng n c c a dòng sông. Đ c bi t h n là ng i dân t i thôn Minh Trang

ạ ậ ướ ấ ấ ặ ả ủ ộ ổ ề ướ ị ố s ng ngay t i chân đ p n c th i c a nhà máy đã ch u m t t n th t r t n ng v  n c sinh

ế ễ ệ ễ ạ ấ ấ ả ồ ị ị ho t do các gi ng b  nhi m đ ng; đ t nông nghi p b  ô nhi m m t kh  năng canh tác. Cho

ề ạ ữ ể ấ ờ ư ượ ẫ ả ế ế đ n th i đi m này nh ng v n đ  t i thông Minh Trang v n ch a đ c gi i quy t.

14

ệ ự ậ ệ ử ụ ừ ụ ả ố ố ưở Ví d  2: Vi c s  d ng thu c thu c tr  sâu; b o v  th c v t và kích thích tăng tr ố ớ ng đ i v i rau

ị ườ ệ ề ấ ư ượ ẫ ố ạ Hi n nay, r t nhi u lo i sau khi mang ra th  tr ng v n còn d  l ể ng đáng k  thu c tr ừ

ặ ả ả ưở ự ế ố ớ ườ ậ ệ ự ậ sâu ho c b o v  th c v t đã gây  nh h ng tr c ti p đ i v i ng i tiêu dùng, th m chí có

ộ ộ ế ấ ứ ạ ệ ệ ả ứ khi ng  d c đ n m c ph i đi c p c u t i b nh vi n.

ử ụ ủ ủ ệ ắ ớ ườ ả V i vi c không tuân th  các nguyên t c chăm sóc và s  d ng c a ng ớ   ấ ộ i s n xu t c ng v i

ườ ạ ớ ườ ả ng i kinh doanh không có trách nhiêm đã gây h i t i ng ị   i tiêu dùng mà không ph i ch u

ố ớ ệ ộ ệ ạ m t trách nhi m nào đ i v i thi ọ t h i mà h  đã gây ra.

ụ ạ ự ấ ố ở ộ ễ Ví d  3: Ô nhi m không khí t ả i khu v c máy s n xu t Thu c lá Thanh Xuân – Hà N i.

ạ ườ ữ ườ ạ ấ ố ị ự T i khu v c này ng i dân, sinh viên và nh ng ng i đi l ớ i r t kho ch u v i mùi thu c lá

ư ậ ễ ả ưở ế ứ này. Nh  v y, nhà máy này đã gây ô nhi m không khí làm  nh h ẻ ủ   ng đ n s c kho  c a

ườ ườ ậ ượ ườ ề nhi u ng ữ i mà nh ng ng i này cũng không nh n đ ộ ự ồ c m t s  b i th ữ   ng cho nh ng

ệ ạ ả ọ ị thi t h i mà h  ph i gánh ch u.

ể ế Ti u k t

ề ẩ ộ ố ơ ẩ ạ ứ ự ụ ề ầ ớ Quan m t s  ví d  trong ph n này, v i ngo i  ng tiêu c c ti m  n nhi u nguy c  x y ra xung

ữ ộ ườ ễ ậ ế ộ đ t. Nh ng tác đ ng này th ng d  ràng nh n bi t.

15