Báo cáo phản hồi ý kiến tham vấn dự án thủy điện Trung Sơn

Chia sẻ: 9 9 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Báo cáo phản hồi ý kiến tham vấn dự án thủy điện Trung Sơn cung cấp cho bạn đọc những phản hồi sơ bộ của Ban QLDA Trung Sơn đối với các ý kiến thu nhận được trong đợt tham vấn lần thứ ba được tiến hành trong tháng 1- 3/2010. Báo cáo chủ yếu phản hồi các ý kiến thu nhận được từ các tổ chức xã hội và phản hồi cuối cùng và các kế hoạch RLDP, EIA/EMP hiệu chỉnh sẽ được công bố sau, dự kiến vào tháng 4/2010.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo phản hồi ý kiến tham vấn dự án thủy điện Trung Sơn

BÁO CÁO PHẢN HỒI Ý KIẾN THAM VẤN DỰ ÁN THỦY ĐIỆN TRUNG SƠN Báo cáo này cung cấp phản hồi sơ bộ của Ban QLDA Trung Sơn đối với các ý kiến thu nhận được trong đợt tham vấn lần thứ ba được tiến hành trong tháng 1- 3/2010. Báo cáo chủ yếu phản hồi các ý kiến thu nhận được từ các tổ chức xã hội. Phản hồi cuối cùng và các kế hoạch RLDP, EIA/EMP hiệu chỉnh sẽ được công bố sau, dự kiến vào tháng 4/2010. Một số điểm lưu ý trong quá trình tham vấn và phản hồi tham vấn: Đây là đợt tham vấn với các cộng đồng bị ảnh hưởng, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội về các vấn đề an toàn của dự án thủy điện Trung Sơn. Do vậy, các nội dung tham vấn và các phản hồi sẽ tập trung vào các vấn đề an toàn của dự án. Những vấn đề khác sẽ không được phản hồi trong báo cáo này. Tài liệu công bố chính cho đợt tham vấn là hai báo cáo (i) Kế hoạch Tái định cư, sinh kế và phát triển dân tộc thiểu số (RLDP); và (ii) Đánh giá tác động môi trường và kế hoạch quản lý môi trường. Các tài liệu này tập trung giải quyết những vấn đề liên quan đến các vấn đề an toàn của dự án, không phải là báo cáo tổng hợp của dự án nên có thể không cung cấp đầy đủ tất cả các thông tin về dự án. Thông tin chi tiết hoặc các thông tin liên quan khác sẽ được cung cấp theo yêu cầu nếu việc công bố những tài liệu này không vi phạm các quy định về công bố thông tin của chính phủ Việt Nam hoặc/và Ngân hàng Thế giới. Dự án đã nhận được rất nhiều ý kiến từ các cộng đồng bị ảnh hưởng, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội trong quá trình tham vấn. Do có nhiều ý kiến trùng lặp hoặc tương tự, đồng thời để giúp việc phản hồi ngắn gọn và dễ theo dõi, các ý kiến trùng lặp hoặc tương tự sẽ được gộp lại. Các ý kiến cũng được phân loại, sắp sếp theo từng chủ đề chứ không theo nguồn thông tin hoặc theo thứ tự thời gian. Báo cáo được cấu trúc theo dạng bảng gồm 3 cột. Cột đầu tiên là phần mục góp ý, cột thứ 2 là ý kiến thu nhận được, cột thứ ba là phản hồi của Ban quản lý dự án Trung Sơn. Phần phụ lục là Quy trình vận hành hồ chứa đã được Bộ Công Thương phê duyệt nhằm cung cấp thong tin chi tiết về quy trình vận hành hồ chứa. 1
PHẦN MỤC CÂU HỎI TRẢ LỜI GÓP Ý I PHẦN RLDP - Trong báo cáo chưa đề cập đầy đủ đến các chính sách Như đã trình bày trong buổi tham vấn ngày 3/3/2010, có 7/10 chính hoạt động của Ngân hàng như: bảo vệ các tài sản văn hóa sách chính sách an toàn của Ngân hàng thế giới được áp dụng cho dự án (OP/BP 4.11); bảo vệ rừng (OP/BP 4.36); an toàn đập (OP/BP Trung Sơn gồm: 4.37); đường thuỷ Quốc tế (OP/BP 7.50 ). 1. Đánh giá Môi trường (OP/BP 4.01) Mục: Giới 2. Môi trường sống tự nhiên (OP/BP 4.04) thiệu- Tóm 3. Các Nguồn tài nguyên Văn hóa Vật thể (OP/BP 4.11) tắt dự án - Nguyên 4. Người dân Bản địa (OP/BP 4.10) tắc và mục 5. Tái định cư Không tự nguyện (OP/BP 4.12) tiêu của RLDP 6. An toàn đập (OP/BP 4.37) 7. Các dự án đường thủy quốc tế (OP/BP 7.50) Tùy theo mỗi loại báo cáo và các kế hoạch thực hiện, sẽ đề cập đến từng chính sách cụ thể cho phù hợp theo đúng nội dung của báo cáo. Ban QLDA sẽ cập nhật và bổ sung vào báo cáo cuối cùng Phần giới thiệu, Dự án có nói đến “Người dân thuộc tỉnh Lợi ích từ việc chống lũ của dự án cho khu vực hạ lưu đã được phân Thanh Hóa sống ở phía hạ lưu đập sẽ được hưởng lợi từ việc tích đánh giá chi tiết trong Báo cáo Đánh giá hiệu ích chống lũ hạ du của chống lũ của dự án.”. Đây là điều quan ngại lớn mà nhóm công trình Thủy điện Trung Sơn do Viện Quy hoạch thủy lợi thuộc Bộ VRN ghi nhận là lợi ích (hay ngược lại là nguy cơ) chống lũ Nông nghiệp và phát triển nông thôn lập vào tháng 11/2007 và trong báo Phần giới lụt của TĐTS mà người dân được hưởng như nêu trong Giới cáo dự án đầu tư của dự án. Do vậy những hữi ích này không được nêu thiệu thiệu (trang viii). Trong toàn bộ tài liệu của BQL, không có chi tiết trong báo cáo RLDP một chỗ nào mô tả cách thức mà người dân được hưởng lợi Hồ chứa Trung Sơn với dung tích phòng lũ 112 triệu m3 có thể tham ích này, cũng như cách thức mà lợi ích được tạo ra từ dự gia cắt một phần đỉnh lũ, giảm mức nước lũ ở hạ lưu và do đó có thể án TĐTS. Việc này không thể nói chung chung mà cần giảm thiệt hại do lũ gây ra, giảm nhu cầu đầu tư để gia cố hệ thống đê ở phải được lượng hoá đối với tác động 2 mặt của đập thuỷ hạ lưu. 2
điện Ở Bảng 1- các tác đông tiêu cưc của lòng hồ, cần bổ sung Sẽ bổ sung trong báo cáo cuối cùng Phần Tóm tác động mất nguồn tài nguyên mà người dân bản địa dựa tắt dự án vào đó sinh sống lâu đời Trong phần đầu, định nghĩa cộng đồng bị ảnh hưởng đã nêu "N hững cộng đồng bị cô lập khi nước dâng hoặc không trong diện tái rất rõ 3 đối tượng, trong đó vùng phụ cận có thể bị tác động về định cư nhưng bị xé lẻ khỏi cộng đồng lớn" chính là mục "c" thuộc đối Vấn đề mặt văn hóa và xã hội bởi dự án này cũng được xem là cộng tượng thứ 3 trong phần định nghĩa về cộng đồng bị ảnh hưởng. cộng đồng đồng bị ảnh hưởng. Vì vậy những cộng đồng bị cô lập khi EVN là chủ đầu tư,Ban QLDA Trung Sơn là đại điện cho chủ đầu tư bị ảnh nước dâng hoặc không trong diện tái định cư nhưng bị xé lẻ trong triển khai dự án Trung Sơn. Đối những vấn đề cần làm rõ thêm hưởng khỏi cộng đồng lớn cũng phải được xem là hộ bị ảnh hưởng trước khi đưa ra quyết định cuôí cùng, Ban QLDA cần báo cáo để nhận bởi dự án và dự án phải có chính sách thoả đáng chứ không được phê duyệt của EVN phải là một cấp có thNm quyền khác. Tác động hạ lưu đập có thể ảnh hưởng đến hợp lưu với Hiện nay chưa thể đánh giá chính xác được những tác động của hạ sông Luồng khoảng 65km từ tuyến đập (trang 2). N hư vậy lưu. N hững tác động này chỉ xNy ra và xác định chính xác khi nhà máy đi đánh giá tác động của Thuỷ điện Trung Sơn đến vùng hạ lưu vào vận hành, vì vậy dự án đã chọn phương pháp tiếp cận thích ứng. Dự Mục 1.2.1. sẽ làm thế nào cho chuNn xác ? án sẽ theo doi, giám sát và nếu xác định được các tác động bởi Thủy điện Trung Sơn, dự án sẽ có các biện pháp giảm thiểu phù hợp và tuân thủ theo các nguyên tắc của chính phủ Việt N am và N gân hàng Thế giới. Báo cáo cũng chưa đề cập đến vùng ảnh hưởng ở đầu Khu vực hồ chứa được xác định nằm trọn trong lãnh thổ Việt N am và nguồn liên quan đến nước bạn Lào (Có ảnh hưởng không ? cách biên giới Việt Lào 9,5 km do đó không có ảnh hưởng trực tiếp đến ảnh hưởng những gì, mạnh hay yếu để WB có thể chấp nhận). lãnh thổ Lào. Dự án cũng đã tổ chức tham vấn và nhận được ý kiến không phản đối của Chính phủ Lào. 3
- Dự án nêu giao thông thuỷ sẽ được cải thiện bằng đi lại Khi chưa có hồ chứa thì giao thông đường thủy không thể thông suốt trên hồ chứa, chưa nói đến việc trả lại giao thông thuỷ trên từ xã Trung Sơn đi lên huyện Mường Lát được do một số bãi đã ngầm và sông (hiện tại vẫn có), và đề xuất của dự án tạo ra “ Dòng thác lớn ở khu vực xã Mường Lý của huyện Mường Lát. Do vậy, khi tạo Sông nguyên ven”, có vẻ như chưa được thuyết phục cho lắm hồ chứa sẽ tạo thông suốt cho việc lưu thông bằng đường thủy của khu Mục 1.2.2. vì đập thuỷ điện trên sông không có thiết kế âu thuyền. vực này. Tại vị trí tuyến đập, dự án đã quy hoạch bến trung chuyển cho Tác động xã các phương tiện đường thủy để có thể vận chuyển xuống hạ lưu bằng hội khác đường thủy hoặc đường bộ. Vấn đề dòng sông nguyên vẹn nhằm hỗ trợ việc bảo tồn các loài sinh vật thủy sinh. N guyên tắc chính là bảo tồn sự nguyên vẹn của một nhánh sông. Hiện nay dự án đang nghiên cứu và trao đổi với tỉnh Thanh Hóa để bảo tồn Sông Bưởi cho mục tiêu này Mục tiêu tổng quát của RLDP là “cải thiện hoặc ít nhất - Các chỉ số đánh giá mục tiêu tổng quát của RLDP được thể hiện tại khôi phục sinh kế và chất lượng sống của các hộ dân và bản bị phần 10 Giám sát và đánh giá. Tuy nhiên Ban QLDA sẽ hiệu chỉnh và ảnh hưởng bởi dự án trong khi vẫn bảo toàn bản sắc văn hóa làm rõ trong báo cáo hiệu chỉnh cuối cùng. Hơn nữa toàn bộ các kết quả của họ”. N hưng phần sau không đưa ra được chi số đánh giá điều tra kinh tế xã hội đã được thực hiện sẽ là cơ sở nền để cho nhóm cho mục tiêu này. GSĐL và các bên liên quan tiến hành đánh giá việc có hay không đạt RLDP gồm ba kế hoạch : Kế hoạch tái định cư (RP), Kế được mục tiêu của kế hoạch hoạch cải thiện sinh kế cộng đồng (CLIP), Kế hoạch phát triển dân tộc thiểu số(EMDP). - Trong RLDP thì mục tiêu của Kế hoạch tái định cư (RP) sẽ đảm bảo (i) Kế hoạch TĐC ( RP) ghi “ bồi thường đầy đủ” là chưa bồi thường đầy đủ cho những đối tượng mất nhà, đất hoặc các tài sản Mục 1.3. đủ và trong thực tế các hạng mục bồi thường chưa đủ. khác vì những tác động của hồ chứa, xây dựng đập và hạ lưu đập. N hư vậy mục tiêu TĐC hoàn toàn tuân thủ theo nguyên tắc của chính phủ Việt N am và N gân hàng Thế giới. Trong quá trình triển khai BAN QLDA sẽ đảm bảo kế hoạch được thực hiện theo đúng cam kết đã đặt ra. (ii) Về kế hoạch phát triển dân tộc thiểu số hiểu như vậy - EMDP đã được xây dựng tuân thủ theo chính sách OP 4.10 của chưa đủ , không chỉ có” Tôn trọng về văn hóa…” mà cần vận N gân hàng thế giới. BAN QLDA sẽ cân nhắc và làm rõ vấn đề này trong dung đầy đủ chính sách của WB OP 4.10 về chính sách với báo cáo cuối cùng người bản địa đối với bên vay, khi tiến hành TĐC – xem CS của WB) (iii) N ên có một báo cáo riêng về phát triển giới theo chính - Mục tiêu của RLDP là Cải thiện hoặc ít nhất khôi phục, sinh kế và sách hoạt động OP4.20 của N gân hàng thì sẽ đầy đủ và hoàn chất lượng sống của những hộ gia đình và bản bị ảnh hưởng trong khi 4
hảo hơn, vì các phần kế hoach nêu trên đều liên quan đến giới cho phép họ giữ gìn bản sắc văn hóa. Trong quá trình xây dựng kế hoạch tính như là một phần trong những khía cạnh xã hội học; để đạt được mục tiêu này thì vấn đề giới luôn luôn được quan tâm xem xét. Tuy nhiên, chúng tôi không cho rằng cần thiết phải có báo cáo riêng về phát triển giới vì đây không phải mục tiêu chính của báo cáo RLDP. Về nguyên tắc RLDP, đề nghị áp dụng chính sách an toàn Ban QLDA khẳng định các chính sách an toàn của WB đã đang và sẽ của WB trong việc thực hiện đền bù về đất đai cho người bị được áp dụng một cách nghiêm túc trong quá trình chuNn bị và triển khai ảnh hưởng. dự án. Khung thể chế và pháp lý (trang 14) phụ lục1 cần bổ sung Báo cáo RLDP được chuNn bị trước khi có N ghị định 69/2009/N Đ-CP thêm nghị định 69/2009/N Đ-CP ngày 13/8/2009 của Chính của Chính phủ Ban hành. Tuy nhiên chúng tôi sẽ bổ sung nội dung này phủ quy định bổ sung về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; trong phần N guyên tắc quản lý và thích ứng của báo cáo RLDP hiệu thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi N hà nước thu chỉnh, tuy nhiên cũng cần đảm bảo điều này không tạo ra sự xung đột với hồi đất; giá đất; giao đất, cho thuê đất; cấp Giấy chứng nhận cam kết với nhà tài trợ. Mục 1.4. quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn Quyền lợi liền với đất và gia hạn sử dụng đất, Thông tư 14/2009/TT- BTN MT ngày 01/10/2009 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và trình tự, thủ tục thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất. N hững quy định mới này nhằm đưa giá trị bồi thường sát với giá thị trường để giảm thiểu thiệt thòi cho người bị ảnh hưởng, và cũng để đáp ứng mục tiêu hài hoà thủ tục với nhà tài trợ trong thời kỳ hội nhập. N ông, lâm nghiệp : chưa nêu rõ diện tích canh tác hiện nay, năng suất canh tác cũng như điều kiện canh tác (nước tưới, % diện tính lúa. Các dịch vụ nông nghiệp như con Mục 2.2. giống, thú y, khuyến nông,lâm cũng chưa được quan tâm.. Sinh kế trong Khu (i) Các nguồn vốn về tài chính thu, chi, tín dụng,tiết Phần báo cáo RLDP chỉ thể hiện các thông tin và dữ liệu tổng hợp vực Dự án kiệm đã không được đề cập đến. Không đánh giá được mức như diện tích các loại đất bị ảnh hưởng, mức độ thiệt hại của các bản bị thu cũng như đánh giá được nguồn thu nhập nào là có lợi thế ảnh hưởng ... đề từ đó có các kế hoạch chung cho dự án. Còn các vấn đề (cần nhiều lao động, ít rủi ro,thu hồi vốn nhanh, dễ bán…). chi tiết đã được điều tra trong bảng điều tra thiệt hại sơ bộ của dự án và không thể hiện trong RLDP. (ii) Tình hình y tế không phản ảnh được hiện trạng vấn - Đối với vấn đề sức khỏe cộng đồng đã được Ban QLDA thực hiện 5
đề sức khoẻ của cộng đồng VD việc khám chữa bệnh của đánh giá riêng tại Báo cáo sức khỏe cộng đồng do tư vấn quốc tế thực người dân diễn ra như thế nào ? có thói quen tục lệ gì ảnh hiện. Một chương trình quản lý sức khỏe cho cộng đồng địa phương và hưởng đến sức khoẻ của người dân ? y tế thôn bản - dịch vụ cho công nhân đã được xây dựng.Chương trình sức khỏe cộng đồng sẽ thuốc men hoạt động ra sao ? được Ban QLDA thực hiện kéo dài trong 10 năm. (iii) Các nguồn vốn xã hội - mạng lưới các tổ chức, - Phần này được nêu trong mục 2.3 Khả năng đối phó tại Bảng 15 các quan hệ xã hội của cộng đồng đã không được xem xét đánh giá chương trình phát triển trong khu vực trung tâm RLDP (iv) Đoạn nói về ngôn ngữ và văn hoá ( trang 19) - Phần này đưa ra những thông tin đánh giá sơ bộ về khả năng sử không có số liệu định lượng, cần bổ sung thêm các di tích văn dụng tiếng việt trong dân tộc thiểu số. Việc có số liệu định lượng là rất hoá lịch sử của vùng như: Đền Tư Mã thờ Lê Phụ Trần ( thời khó và không phải là mục tiêu của báo cáo này. Việc đưa các di tích lịch Lê), Chùa Bà (xã Hồi Xuân), Đỉnh Pha Ú Bò nơi dân quân xã sử vào nội dung này là không thật sự cần thiết. Phú Lệ bắn rơi máy bay giặc Mỹ ; Vấn đề an ninh lương thực chưa đề cập đến sức ép về - Vấn đề an ninh lương thực đã được cân nhắc bao gồm cả sức ép của lương thực thực phNm đối với cộng đồng khi có một số lượng một lượng lớn công nhân. Khả năng cung cấp lương thực của địa phương lớn lao động bên ngoài du nhập đến các thôn bản để thực hiện là rất nhỏ với nhu cầu, do đó việc cung cấp lương thực cho công nhân sẽ dự án. Xu hướng giá cả tăng cao mặc dù trong ngắn hạn cũng được cung cấp từ các nguồn lực bên ngoaì. Kế hoạch CLIP sẽ được triển tác động trực tiếp đến đời sống của người dân và vấn đề đói khai sớm trước khi có đông công nhân đến khu vực dự án sẽ góp phần nghèo. đảm bảo vấn đề an ninh lương thực. Mặt khác, việc có đông công nhân sẽ tạo điều kiện nâng cao thu nhập cho người dân từ việc cung cấp các hàng hóa sẵn có của địa phương cho lực lượng công nhân này. Mục 2.3. Khả năng Một trong những thách thức lớn đối với cộng đồng người - Dự án nhận thức được sự khó khăn trong quá trình triển khai do đối phó dân bị ảnh hưởng bởi dự án cần đề cập thêm ở đây đó là vấn trình độ nhận thức của người dân và coi đó là một sự thách thức cho sự đề trình độ học vấn của người dân hiện rất thấp và tỷ lệ bỏ thành công của RLDP, điều đó sẽ được giảm thiểu thông qua cách thức học của trẻ em tương đối cao. Trình độ học vấn thấp sẽ gây triển khai và hỗ trợ kỹ thuật theo cách phù hợp với người dân. N goài việc nên những trỏ ngại lớn đối với vấn đề tiếp cận khoa học kỹ yêu cầu các nhóm tư vấn, hỗ trợ ký thuật thường xuyên ở tại bản và thuật, chuyển đổi mô hình sinh kế mới. Mặt khác, người dân thông tin thường xuyên với người dân, dự án khuyến khích sử dụng cũng sẽ hạn chế trong về vấn đề bảo vệ sức khoẻ, bảo vệ tài nguồn lực tại chỗ để triển khai có hiệu quả các vấn đề này. Sẽ có những sản, quản lý chi tiêu, quản lý các nguy cơ .v..v đạo tạo, hỗ trợ cho từng hộ bị ảnh hưởng nặng và dễ bị tổn thương. Vấn đề ngôn ngữ và cách thức trao đổi thông tin sẽ cũng được chú trọng Những vấn đề khác như tình trạng gia tăng bất ổn đang có xu hướng gia tăng tại cộng đồng sẽ trở thành những thách 6
thức lớn khi có những xáo trộn trong quá trình tái định cư và xây dựng dự án DA thuỷ điện Trung Sơn đã thực hiện một số đợt tham vấn với các cộng đồng chịu tác động bởi dự án trong giai đoạn thiết lập báo cáo RLDP. Các kết quả đã được đưa vào thiêt kế dự án và các kế hoạch an toàn xã hội, bước đầu như vậy là rất khả quan. Tuy nhiên còn một số vấn đề cần quan tâm dưới đây: - Trong trường hợp các hộ gia đình bị di dời, hoặc khi hộ - Quá trình tham vấn Ban QLDA luôn đảm bảo rằng người dân có gia định bị ảnh hưởng do cộng đồng tiếp nhận hộ di dời, mà quyền tự do thể hiện ý kiến, nguyện vọng của mình và đã thể hiện được chỉ áp dụng nguyên tắc “tham vấn tự do, tự nguyện và thông quyền ra quyết định của họ. Đặc biệt, để quy hoạch được các khu TĐC, báo trước với các bản người dân tộc thiểu số” (Trang 5, dòng Ban QLDA đã thực hiện tham vấn tới các hộ dân và các cấp chính 3) là không đầy đủ mà cần tuân thủ Pháp lệnh dân chủ cơ sở. quyền từ thôn bản, xã, huyện và tỉnh. Các nguyện vọng của cộng đồng Trước hết, theo Pháp lệnh Dân chủ cơ sở khi hộ gia đình có luôn được tôn trọng và Ban QLDA đã quy hoạch các điểm TĐC đúng “bị” yêu cầu đóng góp vào các chương trình phát triển kinh tế theo đa số ý kiến của người dân để trình cấp có thNm quyền quyết định. Mục 3.1. xã hội ở cộng đồng của họ, thì họ phải có quyền tham gia ở Tham vấn cấp độ quyết định, chứ không chỉ ở mức được tham vấn và trong việc trong trường hợp này họ có quyền đồng ý hay không chấp lập kế nhận với đề xuất của “cơ quan thực hiện sự phát triển” – hoạch trường hợp này là EVN . - Về tổng kết các quan điểm (tr 27) cho rằng : người Mông muốn thực hiện việc di vén, ở điểm này là nguyện vọng của - Đây là nguyện vọng của người dân và như đã trình bày ở trên dự án tôn người dân bản địa và Dự án thì không phải xây dựng Khu trọng nguyện vọng của người dân. Ban QLDA sẽ quan tâm vấn đề này TĐC. Tuy nhiên cần chú ý tới việc quản ly di vén dân, nếu làm trong quá trình thực hiện di dân. không tốt sẽ gây ra nạn xói mòn nghiêm trọng và việc bồi lắng lòng hồ tăng lên. - Cần phải cân nhắc kỹ việc trồng luồng, bạch đàn hoặc cây cao su ở vùng ven bờ hồ, nó chỉ tăng lượng xói mòn xuống - Trong báo cáo đã chỉ ra rằng: "Qua tham vấn đã đề xuất rằng nên hồ, vì những lòai cây đó không có tác dụng bảo vệ đất, chống cho phép trồng Luồng ở những diện tích mới xung quanh hồ chứa sau xói mòn nếu không có những phương pháp kỹ thuât tốt, mặc khi hồ chứa hình thành". Tuy nhiên khi triển khai các hoạt động sinh kế, dầu nó đang đưa đến lợi nhuận trước mắt và có thị trường tiêu Ban QLDA sẽ quan tâm và chú trọng tới các giải pháp để chống xói mòn thu . và bảo vệ nguồn nước. 7
"Đánh giá XH: Các phương pháp và công cụ sử dụng trong - Đánh giá xã hội: cuộc điều tra kinh tế - xã hội với 511 hộ gia đình đã thể hiện Trong các phương pháp sử dụng cho hoạt động đánh giá xã hội có thể nội dung tham vấn chưa đầy đủ theo hướng dẫn của chính sách sử dụng nhiều phương pháp khác nhau. Việc sử dụng phương pháp nào là WB (OP4 _phụ lục A). Cụ thể, nhóm đánh giá chỉ sử dụng 4 phụ thuộc vào việc yêu cầu lấy số liệu đến mức độ nào và sẽ được căn cứ công cụ của phương pháp PRA + phỏng vấn sâu, không dung trên các hoạt động của dự án. Đối với dự án thủy điện Trung Sơn, có phương pháp định lượng. Một số công cụ quan trọng như những điểm khác biệt so với công tác chuNn bị của các dự án khác: Đánh giá nguồn thu, Đánh giá điều kiện sống không được sử dụng. Điều kiện/mức sống của các hộ gia đình không được (i) Dự án thủy điện Trung Sơn đã có một quá trình nghiên cứu và phản ánh toàn diện vì đánh giá thu nhập nhưng không xem xét lên kế hoạch từ trước khi có sự tham gia của N gân hàng Thế giới. Đã có về chi phí. Phải chăng nghiên cứu định lượng được áp dụng hàng loạt các nghiên cứu và điều tra về định lượng của Công ty Tư vấn trong một cuộc khảo sát khác? Cần nói rõ hơn về khảo sát định Xây dựng điện 4 (PEEC4), vì vậy việc đánh giá xã hội được tiến hành lượng của bảng hỏi IOL dành cho hộ gia đình và hoạt động như là hoạt động bổ sung cho các nghiên cứu trước đó; tham vấn cho kế hoạch tái định cư? (ii) Không nhất thiết phải sử dụng phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi mới được gọi là các phương pháp thu thập thông tin định lượng. Trong quá trình đánh giá xã hội, tư vấn thực hiện nhiệm vụ đánh giá xã hội đã tiến hành công tác thu thập thống kê từ cấp huyện, xã và các bản bị ảnh hưởng bởi dự án. Các số liệu thống kê được thu thập trên các khía cạnh kinh tế, xã hội, văn hóa, y tế và cả các khoảng cách tiếp cận dịch vụ công. Các bảng thống kê cấp xã và bản đã được xử lý và cập nhật vào báo cáo đánh giá xã hội. (iii) Trong quá trình tiến hành các phương pháp định tính và đánh giá nhanh có sự tham gia, việc tìm hiểu và lượng hóa các thông tin cũng đã được tư vấn và cộng đồng cùng tiến hành. (iv) Trong quá trình tiến hành các đánh giá nhanh nông thôn có sự tham gia của cộng đồng, các công cụ liên quan đến việc tìm hiểu nguồn thu nhập, chi tiêu, mức sống và điều kiện sống của hộ gia đình đã được nhóm tư vấn tiến hành thông qua các công cụ của PRA như công cụ về chuỗi thị trường, lịch mùa vụ, nguồn lực thiên nhiên và xã hội… đã được tiến hành. Kết quả của các hoạt động này đã được tư liệu hóa và trình bày trong báo cáo đánh giá xã hội. (v) Hoạt động tham vấn về tái định cư đã được tiến hành đầu tiên do PEEC 4 thực hiện và sau đó được tiến hành bởi tư vấn đánh giá xã hội và tư vấn thực hiện việc lập kế hoạch RLDP. Các địa điểm tái định cư hiện 8
nay được xây dựng và xác định căn cứ trên ý kiến của cộng đồng phải tái định cư và là kết quả của hàng loạt các cuộc tham vấn khác nhau được thực hiện tại cộng đồng. (vi) Việc điều tra IOL không thuộc phạm vi của hoạt động Đánh giá xã hội. Tuy nhiên hoạt động IOL được thực hiện đối với 100% hộ gia đình được xác định là bị ảnh hưởng và bao gồm (a) đo đạc, kiểm đếm sơ bộ tài sản bị ảnh hưởng; (b) lấy ý kiến về cách/phương thức tái định cư mà người dân mong muốn; (c) căn cứ trên các kết quả này, tính toán sơ bộ tổng mức ngân sách cho hoạt động tái định cư; Điều tra cho hoạt động sinh kế Đánh giá sinh kế: Một cuộc đánh giá khác về sinh kế cũng cần Để xây dựng các hoạt động sinh kế các hoạt động khác nhau đã được nêu rõ đánh giá này thực hiện với quy mô, đối tượng như thế thực hiện bao gồm: nào? những phương pháp nào đã được sử dụng ? " (i) Thu thập thông tin bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp thông qua bảng hỏi phỏng vấn hộ gia đình - 25% số lượng hộ bị ảnh hưởng (ii) Xây dựng các hoạt động sinh kế với sự tham gia của người dân. Căn cứ trên các nguồn lực thiên nhiên, con người và tri thức bản địa, người dân và tư vấn đã cùng xây dựng nên các hoạt động sinh kế. Các kế hoạch này, sau khi được xây dựng đã được tham vấn 2 vòng đối với cấp huyện và cấp cộng đồng nhằm rà soát lại và thống nhất được các hoạt động chính, ít rủi ro và phù hợp với cộng đồng; - Quy mô và đối tượng: Việc thực hiện xây dựng sinh kế có sự tham gia của cộng đồng được thực hiện cho tất cả các bản được xác định bị ảnh hưởng bởi dự án với sự tham gia rộng rãi của cả cộng đồng; (iii) Phỏng vấn sâu các đối tượng cung cấp thông tin chính, bao gồm các nhà cung cấp dịch vụ cho đào tạo, cung cấp các dịch vụ về tín dụng như ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác, những người dân sản xuất có uy tín tại địa phương và các cơ quan chức năng; a. Mỗi huyện phỏng vấn 10 cán bộ; b. Xã phỏng vấn 3 cán bộ chủ chốt và tiến hành một cuộc thảo luận nhóm; c. Cấp bản phỏng vấn già làng, đại diện phụ nữ và 2 nông dân tiêu 9
biểu; (iv) Phương pháp quan sát và tham gia của cả tư vấn và cộng đồng trong việc xác định sơ bộ về thổ nhưỡng, cây trồng và vật nuôi đã được tiến hành để làm căn cứ và có cơ sở cho việc xây dựng các hoạt động sinh kế dựa vào đất; a. Có chuyên gia về thổ nhưỡng và chuyên gia về canh tác trên đất dốc tham gia vào nghiên cứu; b. Cùng với nhóm nông dân tiến hành thực địa, quan sát và phân tích các hoạt động canh tác của cộng đồng; (v) Điều tra, đánh giá nhanh về năng lực của các cơ quan thực hiện để xây dựng các hoạt động tăng cường năng lực; a. Làm việc chuyên đề với Trung tâm khuyến nông, Phòng N ông nghiệp, phòng Công thương, trạm y tế xã, trung tâm y tế dự phòng, ngân hàng Chính sách, N gân hàng N ông nghiệp và phòng Dân tộc để đánh giá năng lực của các tổ chức này; b. Làm việc với các tổ chức như Hội Phụ nữ, Hội N ông dân và hội Cựu Chiến binh cấp bản, cấp xã để xác định năng lực và khả năng tham gia của họ trong hoạt động sinh kế; (vi) Phân tích các tư liệu sẵn có và các kết quả nghiên cứu trước đó. a. Cá và nghề cá; b. Sức khỏe cộng đồng; c. Đánh giá tác động môi trường; d. Đa dạng sinh học; e. Tài sản văn hóa; f. Quy hoạch tổng thể tái định cư của dự án thủy điện Trung Sơn; g. Đánh giá xã hội; h. Báo cáo tình hình kinh tế xã hội của các huyện Quan Hóa, Mường Lát, Mộc Châu và Mai Châu 10
(vii) Thu thập các số liệu thống kê từ các cấp; a. Số liệu thống kê của các huyện Quan Hóa, Mường Lát, Mộc Châu và Mai Châu; b. Số liệu thống kê của các tỉnh Thanh Hóa, Sơn Là và Hòa Bình; c. Số liệu thống kê của các xã Trung Sơn, Tam Chung, Trung Lý, Mường Lý, Xuân N ha, Tân Xuân; d. Số liệu thống kê của tổng cục thống kê. Đoạn nói về các cấp tham gia(trang 30), nên thêm vào cấp - Tham gia cấp ở cấp bản được hiểu trong báo cáo là có sự tham gia bản và người bị ảnh hưởng. Vì rằng “bản” không phản ảnh sự của các hộ gia đình. Các bước tham gia tiếp theo đã chỉ rõ các hộ gia tham gia của các hộ chịu tác động, mà có thể được hiểu là gặp đình tham gia như thế nào vào các hoạt động của RLDP gỡ và thảo luận với lãnh đạo bản là được chấp nhận. N ếu được thực hiện, nhiều người nghèo và dân tộc sẽ bị loại trừ khỏi quá trình tham vấn và ra quyết định do việc tham vấn và ra quyết định được thực hiện với “bản” chứ không có sự tham gia của Mục 3.2. họ, từ đó rất dễ hình thành các tranh cãi tiềm năng. Tham vấn Mặt khác các cuộc tham vấn phải đảm bảo tỷ lệ phụ nữ - Trong tất cả các đợt tham vấn đều có tỷ lệ phụ nữ tham giá khá cao. và Khung tham gia là trên 30% (con số theo thực hành tốt đã được xác và PMB sẽ thúc đNy hơn nữa sự tham gia của phụ nữ trong các đợt tham tham gia nhận), và đai diện của nhóm yếu thế là các hộ nghèo thuộc vấn tiếp theo.. diện hỗ trợ của chương trình 30a hoặc 135II . Thêm nữa, việc công khai kết quả tham vấn, thông qua - Ban QLDA đã sử dụng ngôn ngữ của các cộng đồng dân tộc thiểu cuộc họp, thông qua tham vấn gia đình và niêm yết, cần được số trong quá trình tham vấn trước đây cũng như trong quá trình công bố sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong quá trình công bố thông tin vừa qua với mục tiêu thông tin được đầy đủ đến với người dân. thông tin. Các hoạt động về truyền thông thông tin được thiết kế trong RLDP cũng đã được nêu rõ là sử dụng ngôn ngữ dân tộc (xem thêm phần truyền thông – tr 94). Mục 4.1. Kế hoạch sẽ bao quát các giai đoạn của dự án (lập kế N hư đã được trả lời ở phần trên, các tác động hạ lưu sẽ được xác định Phạm vi hoạch, xây dựng và vận hành) và các nguồn tác động đối với trong quá trình triển khai dự án và sẽ được công bố RP trong đất, tài sản và sinh kế: đập, khu vực phụ trợ, vùng ngập do hồ RLDP chứa và ảnh hưởng khu vực hạ lưu. Riêng ảnh hưởng của khu vực hạ lưu, dự án nói sẽ tiếp tục 11
được nghiên cứu thêm vào thời điểm tháng 10/2009, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có tài liệu công bố. Đề nghị xem xét thêm như đã góp ý ở mục 1.2.1 và mục 2.1 Cần nêu rõ một nguyên tắc là hỗ trợ lương thực tới khi sinh Theo quan điểm của dự án việc phục hồi sinh kế cho người dân để kế của các hộ chịu ảnh hưởng được phục hồi tới mức bằng với đảm bảo mục tiêu đã đề ra không thể chỉ dựa vào việc hỗ trợ lương thực mức trước khi tái định cư. Bởi vì việc cung cấp lương thực mà phải được thực hiện thông qua một chương trình tổng thể bằng các không đảm bảo tới khi sinh kế của người dân được phục hồi, gói hỗ trợ khác nhau bao gồm: Bồi thường cho TĐC, hỗ trợ cho TĐC, Mục 4.2. thì nghèo đói luôn bám theo người dân tái định cư, do họ các hoạt động khôi phục sinh kế, EMDP và các hỗ trợ kỹ thuật khác như Các không có nguồn lực để phát triển sản xuất, tạo thu nhập. đã trình bày trong báo cáo RLDP. nguyên tắc. Hỗ trợ lương thực chỉ để hỗ trợ người dân vượt qua giai đoạn gián đoạn do việc phải TĐC. Để tránh việc gián đoạn trong sản xuất, một số hoạt động của CLIP sẽ được triển khai sớm, như trong kế hoạch triển khai đã được trình bày. - Tr 34 cần bổ sung vào bảng 19 về Luật bảo vệ rừng, luật - Trong quá trình triển khai của dự án, những quy định mới của Chính Đa dạng sinh hoc. Bên vay đã chuNn bị Khung Chính sách Tái phủ trong việc bảo vệ môi trường và các vấn đề xã hội sẽ được Ban định cư cho dự án chính đã được Thủ tướng Chính phủ thông QLDA cập nhật. qua. Tuy nhiên nhóm góp ý, phản biện chưa nhận đươc bản copy của văn bản thông qua đó. - Trong Tr 35 về khung chính sách bồi thường ở ý thứ 2, - Về Khung chính sách TĐC cho dự án thủy điện Trung Sơn đã được Mục 4.3. điểm chấm thứ 3 về CS an toàn của WB chưa nêu đầy đủ đó Chính phủ thông qua tại văn bản 442/TTg-KTN ngày 27/3/2009 và có Khung là: những mất mát về thu nhập từ nương rẫy, từ nguồn thu hái tại phụ lục của RLDP pháp lý tài nguyên thiên nhiên đều phải đền bù chứ không chỉ có sử dụng đất (xem CS dân tộc thiêu số OP .4 .10 Tháng 7-2005; - Ở phần này là nội dung thể hiện về: Giải pháp cho những khác biệt trang 2 và 3 mục a và b ) giữa khung pháp lý quốc gia và các chính sách an toàn của ngân hàng thế giới thông qua Khung chính sách Tái định cư chứ không phải mô tả khung chính sách. N guyên tắc đền bù cho những mất mát về thu nhập bởi dự án Thủy điện Trung Sơn đã được nêu rõ trong Khung chính sách đã được Thủ tưởng Chính phủ phê duyệt và N gân hàng Thế giới thông qua và CLIP là một trong những biện pháp giảm thiểu được xây dựng nhằm bù đắp lại những mất mát đó. 12
- Trong ma trận quyền lợi trang 37 và 38, việc xây dựng Việc bố trí đất ở được cấp theo quy định của các tỉnh trong khu vực Khu TĐC, tách nhà ở và vườn là bất hợp lý, việc làm này chỉ dự án. N goài ra, Dự án đã xem xét để cấp thêm diện tích đất vườn 300m2 có thuận lợi cho nhà đầu tư vì các KTĐC tập trung chẳng khác cho các hộ TĐC để đảm bảo điều kiện sinh hoạt cho các hộ và diện tích gì các khu đô thị mới trên rừng như đã phản ánh ở các khu được cấp này cũng tương đương với mức bố trí của các dự án khác trong TĐC của các dự án thủy điện khác ở Quảng N am, diện tích đất khu vực. Trong quá trình quy hoạch các khu TĐC dự án luôn ưu tiên việc ở 400m2 thì rất chật chội vì chỉ riêng số liệu điều tra cho biết, bố trí đất vườn liền kề với đất ở, trong một số trường hợp bất khả kháng trâu bò có bình quân > 2,5 con /hộ chưa kể gà lợn mà nếu ở dự án mới bố trí đất vườn cách đất ở chật chội như vậy thì sẽ gây bênh tật, mất an toàn về sức khỏe cộng đồng, trái lại vườn ở xa nhà ở mà chỉ có 300m2 nếu trồng nhãn cũng chỉ có 12 cây (5x5 ) thì không thể tăng thu nhập từ kinh tế vườn được. - Chính sách về quyền lợi đối với dự án chính (trang 39), - Giá đất thực hiện bồi thường là giá thay thế. Qua nghiên cứu về có đề cập tới nguyên tắc đất đổi đất cho người bị ảnh hưởng. nguyên tắc và quy trình để quyết định giá đất theo các văn bản quy định Giá để quyết định để đền bù được coi là “giá thị trường của đất của chính phủ, đơn giá do các tỉnh Ban hành đều được xây dựng dựa Mục 4.4. trong năm thanh toán bồi thường.” Việc ai quyết định và cách trên nguyên tắc giá thay thế và sát với giá thị trường nên có thể sử dụng Chính thức quyết định giá đất là giá thị trường không được nêu rõ. trong việc bồi thường đất của thủy điện Trung Sơn. Đơn giá đất mới sách và Một số hộ dân bị ảnh hưởng cho rằng mức bồi thường thiệt hại nhất, được cập nhật hàng năm của tỉnh sẽ được áp dụng tại thời điểm bồi quyền lợi vẫn còn đang thấp, có lẽ TSHPBAN QLDA áp dụng các đơn thường. đối với dự giá địa phương Ban hành trong các năm trước đây mà chưa đề án chính Hiện nay công tác bồi thường cho khu vực mặt bằng công trường, cập được các yếu tố trượt giá theo thị trường . N hững điều này lòng hồ công trình chưa được thực hiện do đó chưa xác định các loại đơn cần được bổ xung để tránh các xung đột tiềm năng. giá bồi thường cho các hộ dân; việc cung cấp các loại đơn giá cho người dân để họ có thể tính toán sơ bộ được các mức bồi thường cho mình để lựa chọn các phương án phù hợp - vấn đề này đã được Ban QLDA nói rõ trong quá trình tham vấn. - Trang 40 của Chương trình có đề cập tới các công trình - N hững công trình do cộng đồng sử dụng chung không phải nhà nước công cộng của cộng đồng. Trong thực tế, cộng đồng có nhiều đầu tư vẫn được xem là công trình công cộng trong quá trình thực hiện “công trình” công cộng không phải do nhà nước cung cấp, như bồi thường của bất kể dự án nào và đều được bồi thường theo quy định. bãi chăn thả gia súc, khu bãi sân chơi của làng, khu vực thờ N hững công trình công cộng không có nhu cầu sử dụng lại sẽ không thực cúng của cộng đồng. Các khu vực này cần được tính đến và có hiện bồi thường. khoản đền bù phù hợp. Với các khoản đền bù cho các công Việc bồi thường đối với các công trình công cộng có thể được thực trình công cộng do nhà nước đầu tư mà chương trình chuyển hiện bằng phương án Ban QLDA sẽ xây dựng lại công trình tương đương cho ngân sách xã, cộng đồng bị ảnh hưởng phải có tiếng nói về hoặc được chi trả bằng tiền mặt. việc sử dụng các khoản đó ở đâu, như thế nào căn cứ vào Pháp 13
lệnh dân chủ cơ sở ? Cần phải làm rõ điều này Trong trường hợp chi trả bằng tiền mặt thì việc chuyển kinh phí bồi thường cho ngân sách xã đối với bồi thường các công trình công cộng và sử dụng khoản kinh phí này sẽ được Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cấp huyện quy định trong phương án bồi thường chi tiết được phê duyệt bởi UBN D các huyện thuộc vùng dự án. Các nguồn kinh phí được chuyển cho ngân sách xã, theo quy định của Pháp lệnh DCCS sẽ được công khai với cộng đồng. Trong quá trình triển khai, vấn đề này sẽ được Ban QLDA lưu ý và yêu cầu GSĐL xem xét và báo cáo. Việc điều tra thiệt hại không thấy kết quả điều tra về thu - PMB đã tiến hành cuộc điều tra thiệt hại và điều tra kinh tế xã hội, nhập của các hộ dễ bị tổn thương có nguồn thu từ nương rẫy, bao gồm cả việc thu nhập/chi tiêu với trọng tâm là các hộ bị ảnh hưởng từ sản phNm rừng tự nhiên như thực vật, động vật ( Trong thực bởi dự án để xác định khối lượng bồi thường và các chính sách hỗ trợ, tế người dân thu nhập hàng ngày nhưng không dám khai báo khôi phục sinh kế.. sợ phạm luật, nếu giải thích rõ về CS an toàn thì họ sẽ nói rõ ) do đó chính sách đền bù và hỗ trợ không quan tâm đến như nguyên tắc đã đề ra (Tr 43 -44-45) Số liệu đưa ra trong bảng 21, không gồm các hộ có thể bị - Ảnh hưởng của tác động hạ lưu dưới nhiều hình thức khác nhau chứ ảnh hưởng bởi tác động hạ lưu. Các hộ này chỉ có thể xác định không thuần túy là ngập đất ven bờ của các hộ dân. Việc xác định vùng Mục 4.5. sau khi dự án đi vào vận hành (trang 43). Theo dự án nêu: “ ngập đất bãi ven bờ của các hộ dân dựa trên dòng chảy môi trường 15m3 Điều tra về Do dòng chảy từ các nhánh sống phía hạ lưu trong khoảng theo như ý kiến góp ý là không khả thi do lưu lượng 15m3 chỉ bằng 1/20 người bị 45km đến N gã Ba sống Luồng là rất nhỏ, cần phải xả bù dòng dòng chảy hàng năm do đó không thể gây nên bất cứ một tác động gây ảnh hưởng chảy môi trường trong suốt các mùa khô nhất của năm cho khu ngập nào cả. và các tác vực này. Lưu lượng dòng chảy để đảm bảo dòng chảy môi động trường dự kiến khoảng 15 m3 (PECC4, 2009)” (trang 57 -Báo cáo đánh giá tác động môi trường và xã hội bổ sung-SESIA), như vậy từ quan hệ Q~Z và F~Z hạ lưu vẫn có thể xác định được mức ngập đất bãi ven bờ của các hộ dân. Mặt khác trong việc vận hành hồ chứa và kiểm soát lũ, nếu - Quy trình vận hành nhà máy đã được Bộ Công thương thông qua và không có chỉ huy chặt chẽ của hệ thống các thuỷ điện trên dự án sẽ tuân thủ theo đúng quy định này. Vấn đề vận hành của cả hệ sông, rất dễ dẫn đến tình trạng lũ chồng lên lũ gây hậu quả thống thì nằm ngoài khả năng điều chỉnh của Ban QLDA, Ban QLDA sẽ ngập lụt nặng nề cho hạ lưu.Vấn đề này đối với tỉnh Thanh đề xuất với EVN và phối hợp với các bên liên quan để có thể có một quy Hoá càng khó khăn hơn, vì lưu vực sông Mã thuộc loại lớn trình vận hành tối ưu cho hệ thống. 14
liên quan đến nhiều tỉnh và cả nước bạn Lào, trong khi lại chưa có Uỷ Ban quản lý lưu vực sống như đối với sông Vu Gia-Thu Bồn (Quảng N am) và sông Lam (N ghệ An). Quy trình Vận hành hồ chứa đã được Ban QLDA thủy điện Trung Sơn Trình tập đoàn Điện lực Việt N am ngày 9 tháng 5 năm 2008 tại công văn số 20/TTr-ATĐTS-P4, nhưng nhóm phản biện chưa có tài liệu này. Vì vậy đề nghị N hà đầu tư cần tập trung nghiên cứu để lượng định được tác động tiêu cực ở hạ lưu được bao nhiêu thì càng giảm thiểu thiệt hại bấy nhiêu, khi dự án đi vào giai đoạn vận hành khai thác. Đoạn nói về cơ sở hạ tầng (trang 46) cần bổ sung thêm - Cơ sở hạ tầng sẽ được triển khai dựa trên quy mô số hộ TĐC đã công trình chợ nông thôn, một cách tổng quát là nên gắn với được nêu trong Khung chính sách của dự án và sẽ được thể hiện cụ thể các tiêu chí xây dựng nông thôn mới quy định tại Quyết định trong quy hoạch các khu TĐC được phê duyệt. Quy hoạch các khu TĐC 491/2009/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 của Thủ tướng chính phủ. đã được UBN D các tỉnh Thanh Hóa và Sơn La thông qua, EVN phê duyệt trong QHTT dựa trên quy mô các hộ TĐC ở các khu vực nông thôn miền núi theo các quy định của Việt N am, Các hộ TĐC của dự án thủy điện Trung Sơn đều tái định cư trong cùng 1 Bản, chính vì vậy không có quy hoạch chợ đối với các điểm TĐC nên không có chi phí này. (đối với Quyết định 491/2009/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 của Thủ Mục 4.6 tướng chính phủ áp dụng cho quy hoạch các xã nông thôn mới). Bố trí tái định cư Các phương án lựa chọn di dời, có 2 phương án cần phối - Việc lựa chon các phương án TĐC được dựa trên nguyện vong của hợp với chính quyền xem xét kỹ đó là di dời tự do và vén dân, các hộ dân. N ếu người dân mong muốn di vén hoặc di chuyển tự do thì 2 phương án này nếu không được quản lý tốt sẽ gây xói mòn , dự án luôn tôn trọng ý kiến của họ. Trong dự án thủy điện Trung Sơn số mất rừng tự nhiên và những hệ quả khác, cần giải thích, hỗ trợ lượng hộ mong muốn được di vén là thấp chỉ khoảng 10 hộ và những hộ và kiểm soát chặt chẽ việc di dời này. N ếu khuyến khích biện này chỉ di vén trong phạm vi bản của họ. Hiện nay chưa ghi nhận được ý pháp này tuy có lợi cho nhà đầu tư nhưng hậu quả cộng dồn kiến nào về di chuyển tự do, do vậy tác động cũng rất thấp. thì không nhỏ (trang 48). Kinh nghiệm về việc di dời tự do ở các dự án khác cho thấy thường dẫn đến những hệ lụy về tranh chấp nguồn lợi, nhất là đất đai mà người TĐC là người chịu thiệt do họ không lường trước hết được các vấn đề gặp phải sau khi di dời. 15
N guyên tắc bồi thưồng đất đổi đất đối với đất nông nghiệp, - Chúng tôi không hiểu rõ cơ sở tính toán để đưa ra diện tích là theo yêu cầu sẽ mang lại 20kg gạo/người/ tháng = 35kg thóc/ 1000ha. Khung chính sách dự án thủy điện Trung Sơn đã nêu rõ: Hạn người/ tháng, nếu năng suất đạt 4 tấn/ ha / năm (ở miền núi đất mức đất nông nghiệp bồi thường không thấp hơn 1,5ha/hộ, đảm bảo sản khai hoang này cũng khó đạt được) thì phải có 1000 ha, liệu lượng hoặc giá trị qui đổi không thấp hơn 20kg gạo/người/tháng. BQL và nhà thầu có thể thực hiện được không? và kế hoạch Giá đất thực hiện bồi thường là giá thay thế. Qua nghiên cứu về này có khả thi không ? ở nhiều khu TĐC của các dự án khác nguyên tắc và quy trình để quyết định giá đất theo các văn bản quy định cũng tính toán như vậy nhưng đến nay vẫn chưa có mảnh của chính phủ, dự án thấy rằng đơn giá do các tỉnh Ban hành đều được ruộng khai hoang nào có năng suất đảm bảo và có diện tích đất xây dựng dựa trên nguyên tắc giá thay thế nên có thể sử dụng trong việc nông nghiệp như dự kiến. Thêm nữa báo cáo cần phải mô tả rõ bồi thường đất của thủy điện Trung Sơn. Đơn giá mới nhất, được cập giá đất là theo giá thị trường (thoả thuận giữa Chủ đầu tư và nhật hàng năm của tỉnh sẽ được áp dụng tại thời điểm bồi thường người bị mất đất) hay theo quy định giá của từng địa phương để người dân dễ dàng lựa chọn. Việc quy hoạch khu tái định cư cao hơn nguồn nước thì sẽ Hiện nay, theo quy hoạch của các điểm TĐC thì chỉ có 01 điểm nguồn cung cấp như thế nào? nước không cấp được đến tận hộ gia đình. Đối với điểm này, dự án đã có phương án cấp nước tập trung cho các hộ gia đình Kế hoạch cải thiện sinh kế cộng đồng, Tr 51, phần hộ gia Trong trường hợp CLIP không đạt được mục đích thì dự án sẽ xem đình có ghi: “Thời gian và ngân sách dự kiến trong quá trình xét huy động các nguồn lực để thực hiện. lập dự án sẽ tăng lên nếu mục đích này chưa đạt “( BQL lấy kinh phí ở mục nào ? EVN có cam kết không? N gười đọc không rõ và không tin có điều này !) Mục khôi phục và mở rộng lúa nương, nhưng trong trình - Trong khuôn khổ báo cáo RLDP, chỉ đưa ra các chiến lược và Phần 5: bày không thấy có nội dung về lúa nương và cách khôi phục chương trình để thực hiện Kế hoạch phát triển sinh kế cộng đồng.N ội Kế hoạch đạt được mức thuyết phục. Về kỹ thuật đất dốc giải thích dung Kỹ thuật nông nghiệp trên đất dốc để ứng dụng cho vùng dự án sẽ cải thiện không rõ (đất nương rẫy trồng sắn, ngô hay lúa nương, hay được bao gồm nhiều loại cây trồng khác nhau phù hợp với thổ nhưỡng. sinh kế biến đất nương rẫy thành ruộng bậc thang). Ở đây coi trọng Việc lựa chọn loại cây để canh tác và mở rộng sản xuất sẽ được nhóm cộng đồng cây luồng, đó là nguồn thu nhập có hiệu quả, nhưng cũng nên thực hiện CLIP thống nhất cùng với cộng đồng trong quá trình triển khai biết rằng Luồng thuộc lọai hòa thảo, dễ bị bệnh khuy (chết khi Các vấn đề về kỹ thuật canh tác trên đất dốc sẽ được các chuyên ra hoa), dễ thoái hóa và năng suất tụt nhanh sau 7 đến 10 năm gia/tư vấn chuyển giao và thực hiện trong quá trình triển khai sau này. nếu không có biện pháp kinh doanh và thâm canh đúng mức (trang 52), Đối với đặc trưng của vùng dự án thì cây luồng (thuộc họ hòa thảo) đang được xem là cây có giá trị kinh tế cao góp phần xóa đói giảm nghèo cho đồng bào miền núi. Chính vì vậy, trong quá trình triển khai CLIP, BAN QLDA sẽ quan tâm để triển khai phù hợp với điều kiện cụ thể của 16
từng bản, từng vùng và quan tâm tới hợp phần hỗ trợ kỹ thuật trong đó có kỹ thuật trồng, chăm sóc và chế bến các sản phNm từ luồng, đảm bảo tính bền vững của cây luồng. Phần đề cập “giải quyết vấn đề giới và nghèo đói” (trang - RLDP đã nêu "Dự án chọn vấn đề lồng ghép giới là chiến lược cơ 53) không đề cập tới quyền định đoạt của phụ nữ với các tài bản để tăng cường bình đẳng giới, và đảm bảo rằng phụ nữ tham gia và sản được đền bù của hộ gia đình và quyền được tham gia của nhu cầu của họ xác định rõ ràng trong quá trình ra quyết định nhằm phát họ trong quá trình ra quyết định của cộng đồng với các hoạt triển các hoạt động". Một trong những thể hiện rõ trong vấn đề này là động đền bù, phục hồi sinh kế. Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sổ theo dõi chi trả của dự án sẽ đứng tên cả vợ và chồng và việc nhận tiền có thể cả vợ hoặc chồng. Các tác động của dự án tới sinh kế nêu trong bảng 26 (trang 54)cần làm phân tích sâu hơn để phân loại những tác động - Bảng 26 mô tả những tác động chính (gồm tiêu cực và tích cực) ở thành từng nhóm, ví dụ tác động không thể giảm nhẹ, phục hồi các khu vực bị ảnh hưởng bởi Dự án. Việc phân tích cụ thể để đưa ra các hoặc khắc phục, những tác động có thể giảm nhẹ, những tác tiêu chí đền bù và hỗ trợ sinh kế đã có trong phần phụ lục của báo cáo. động có thể tránh. Việc phân loại này giúp nhìn nhận những tổn thất rõ ràng hơn, và các phương án đền bù rõ ràng hơn. N goài ra những xung đột về văn hóa, lối sống giữa người - Vấn đề này sẽ được giải quyết thông qua 2 kênh: địa phương và người lao động từ bên ngoài cũng là một tác Đối với công nhân sẽ được thực hiện thông qua báo cáo chi tiết về động tiêu cực lớn dễ dẫn đến tình trạng “mất trật tự an toàn xã "Quản lý thi công và lán trại" đã được BAN QLDA nghiên cứu trong hệ hội.“ Vì vậy Chương trình cần chỉ rõ những tác động tiêu cực thống các nghiên cứu của dự án, những quy định cụ thể đối với nhà thầu này được giải quyết thế nào, và các tác động tích cực được sử thi công để triển khai cho công nhân sẽ được quan tâm thực hiện; dụng và phát huy làm sao, và cho ai. Hiện tại điều này chưa được nêu ra. Đối với cộng đồng sẽ được thực hiện thông qua công tác truyền thông trong RLDP Bản RLDP đã định hướng chiến lược sinh kế dựa vào đất là - Chăn nuôi sẽ là một phần quan trọng trong sự thành công của CLIP. Mục 5.3 hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên trong điều kiện đất đai có hạn thì Trong RLDP đã nêu rõ việc hình thành các nhóm sở thích cho việc lựa Chiến lược và có nhiều nguy cơ thoái hoá thì sinh kế của người dân thiếu chọn vật nuôi của các nhóm hộ Phần phụ lục 3 cũng đã thể hiện các hoạt cải thiện sự bền vững. Với bối cảnh hiện tại, chăn nuôi là hoạt động động đào tạo nâng cao năng lực trong kỹ thuật chăn nuôi và công tác thú sinh kế không thể thiếu mang lại thực phNm và thu nhập cho các hộ gia đình. Vậy có thể chú trọng hơn đến hoạt động sinh kế này. y sẽ được triển khai cho các hộ gia đình và cộng đồng. Cần hỗ trợ người dân để thay đổi thói quen chăn nuôi, tăng cường công tác thú y để hạn chế tình trạng động vật chết do rét 17
và dịch bệnh thay vì chỉ cung cấp con giống thí điểm. N goài ra, các sản phNm trồng trọt, chăn nuôi của người dân Việc hỗ trợ cho các loại vật nuôi khác sẽ là một hướng mở trong rất đặc trưng (lúa nương, lợn rừng, nhím..), có thể thúc đNy để CLIP. Các hoạt động cụ thể được nhóm TA thực hiện CLIP thống nhất với cộng đồng trong việc lựa chọn vật nuôi. trở thành hang hoá, trước tiên là phục vụ người dân trong giai đoạn dự án, sau đó hướng đến các khu vực lân cận. Việc lựa Triển khai các hoạt động thủ công sẽ được thực hiện sau khi có một chọn những sản phNm này để hỗ trợ kỹ thuật, tiếp thị sẽ khả thi nghiên cứu về nghề thủ công với các tiêu chí về thị trường, sản phNm và hơn chọn các sản phNm thủ công truyền thống. Trong trường kỹ năng. Việc xây dựng các nhóm hộ gia đình tham gia vào nghề thủ hợp ngược lại, cần chứng minh tính khả thi của gói hỗ trợ cho công cũng sẽ được TA thực hiện theo phương pháp tham gia. việc phát triển nghề thủ công Toàn bộ chiến lược khôi phục sinh kế chưa nhấn mạnh đến - Việc tăng cường năng lực/ trợ giúp cho người dân đã được nêu rõ việc tăng cường năng lực/ trợ giúp cho người dân quản lý trong CLIP. N goài những hỗ trợ về đào tạo thực tế còn có các hướng dẫn những nguy cơ trong quá trình thực hiện các kế hoạch sinh kế. đào tạo hộ gia đình. Các vấn đề nguy cơ tập trung lớn vào mất mùa, động vật chết, Kỹ thuật canh tác trên đất dốc hiện được xem là giải pháp hữu hiệu giá cả tăng cao, người dân trình độ thấp, trẻ em bỏ học nhiều, trong canh tác bền vững. Tuy nhiên không thể đảm bảo 100% thành bất ổn XH tăng cao. Bởi vậy cần xem xét: tăng cường kỹ thuật công. Chính vì vậy, CLIP đã được thiết kế gồm hai giai đoạn là thi điểm canh tác trên đất dốc có làm giảm nguy cơ mất mùa? N ếu và mở rộng và trong giai đoạn thí điểm cũng gồm một số hoạt động khác không giảm thì sao? Làm thế nào để tăng cường công tác thú y nhau. Điều này sẽ giúp rút được kinh nghiệm và điều chỉnh nếu cần thiết và thúc đNy thị trường cho sản phNm trồng trọt, chăn nuôi? trong giai đoạn triển khai. Cần có biện pháp gì để hạn chế tình trạng trẻ em bỏ học và những bất ổn tại cộng đồng? Chiến lược giải quyết vấn đề giới và nghèo đói đã được nêu - Việc giải quyết tận gốc tình trạng mù chữ cần phải có sự vào cuộc ra, nhưng chưa đề cập đến vấn đề giải quyết tận gốc tình trạng của toàn xã hội. Với góc độ của BAN QLDA chỉ có thể xây dựng và mù chữ tại cộng đồng, giúp người dân xoá nghèo bền vững. thực hiện các kế hoạch để góp phần vào mục tiêu chung của chiến lược Các hoạt động đào tạo chưa hướng đến các đối tượng yếu thế đó. là những người không biết đọc biết viết - cần cụ thể hơn trong kế hoạch Mục - Cần làm rõ hoạt động 1.4 Cơ sở hạ tầng nhỏ, sao cho - Tất cả việc lập kế hoạch, triển khai tại các bản đều có sự tham gia 5.4.Lập kế người bị ảnh hưởng có thể hiểu để từ đó có thể tham gia vào của người dân. Vì vậy người dân hoàn toàn hiểu và có thể tham gia vấn hoạch khôi việc lập kế hoạch cụ thể trong thôn bản của mình đề này. phục và - Theo nhóm phản biện, CLIP cần bổ sung thêm vào hoạt - Quá trình triển khai thực hiện Ban quản lý dự án sẽ cân nhắc để đưa cải thiện động 2.2(trang 59) là: Đào tạo nghề và xuất khNu lao động, nội dung ”đào tạo nghề để có thể tham gia vào xuất khNu lao động” sinh kế như vậy sẽ rất thiết thực cho việc cải thiện sinh kế, vì những trong hợp phần hỗ trợ tiếp cận thông tin 18
người bị ảnh hưởng( lực lượng lao động trẻ) có thể tham gia xuất khNu lao động tăng thu nhập cho bản thân và gia đình và góp phần làm cho thôn bản ngày càng phát triển; - Về lập kế hoạch khôi phục và cải thiện sinh kế , số lượng các thí điểm mẫu quá ít, nếu gặp rũi ro thì khó có điển hình để - Việc lựa chọn mẫu đã được cân nhắc giữa số lượng mô hình điểm học tập. Ví dụ ở Bảng 29(trang 61) – N hóm sở thích về gia súc và số hộ tham gia ở mỗi loại hình. Chúng tôi cũng sẽ cân nhắc vấn đề chỉ hỗ trợ 1con/hộ…Ở phần Hỗ trợ kỹ thuật, hoạt động 3.1( này kết hợp với lồng ghép việc nâng cao năng lực và tăng cường khả trang 61): Các hoạt động trong bản nên lồng ghép việc nâng năng thích ứng với biến đổi khí hậu. cao năng lực và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, vấn đề đang được cả thế giới quan tâm; - Các trung tâm dịch vụ tỏ ra là một công cụ quan trọng để thí điểm các hoạt động nông nghiệp bền vững, tập huấn nông - Đối với các trung tâm dịch vụ, Ban quản lý dự án sẽ xem xét và nghiệp, chăn nuôi, lâm nghiệp, thúc đNy các tổ chức cộng đồng phối hợp với các đơn vị cấp huyện và xã để chuyển giao sau khi kết thúc (các nhóm sở thích) và xây dựng hạ tầng nhỏ. Các trung tâm dự án. này là một dạng “đền bù gián tiếp” cho cộng đồng bị ảnh hưởng, Chương trình của BQL cần đảm bảo tính sở hữu và sự tham gia, trong đó có sự giám sát với việc lập và thực hiện kế hoạch của cộng đồng với hoạt động của trung tâm dịch vụ. Việc duy trì hoạt động lâu dài của các trung tâm này và khả năng bàn giao nó cho cộng đồng quản lý sau thời hạn dự kiến 4 năm cũng cần được chỉ rõ và xem xét. Chú ý lồng ghép với các dự án khác để tăng cường công Cơ bản các chương trình đào tạo; đa dạng hóa ngành nghề; xây dựng tác thú y (đào tạo cán bộ cho địa phương), các hoạt động tự các cơ sở hạ tầng và công trình công cộng ... đã được quan tâm và thể Mục quản ở cộng đồng để quản lý những vấn đề bất ổn hiện đầy đủ trong RLDP và Quy hoạch tổng thể của dự án. 5.4.Lập kế hoạch khôi Cùng với chiến lược đa dạng hoá ngành nghề phi nông Trong quá trình thực hiện BAN QLDA sẽ có sự phối kết hợp hài hòa phục và nghiệp, rất cần thiết đầu tư xây dựng chợ trong khu vực. giữa các kế hoạch đã xây dựng với các nguồn lực được hỗ trợ khác của cải thiện Trường mẫu giáo và trường học cho trẻ em cũng cần được địa phương. sinh kế xây dựng ở khu tái định cư. Cần đặc biệt chú trọng hỗ trợ cho Việc xây dựng chợ và trường học đã trả lời tại mục 4.6 và mục 6.5 các hoạt động này. 19
Việc kiểm đếm để bồi thường thiệt hại khi giải phóng mặt Việc kiểm đếm thực hiện ở cao trình mức nước lũ kiểm tra, ứng với bằng xây dựng công trình thực hiện với cao trình nào? tần xuất lũ 1% và có xét đến nước dềnh đuôi hồ. Dự án có quan tâm đến việc xây dựng các chương trình phối Ban QLDA nhận thấy việc tham gia của các cấp chính quyền sẽ góp hợp hành động cụ thể với các tổ chức xã hộ của địa phương phần quan trọng trong hoàn thành các mục tiêu chung của dự án. Vì vậy, hay không? N ếu có cần triển khai sớm để đảm bảo cho công trong quá trình thực hiện, Ban QLDA sẽ có sự phối hợp chặt chẽ và có tác tuyên truyền các kế hoạch phối hợp cụ thể theo kế hoạch triển khai từng giai đoạn của dự án. N goài những rủi ro dự án đã đề cập, đề nghị bổ sung thêm: - Vấn đề an ninh trật tự: Khi dự án được thực hiện, cơ sở - Vấn đề này chúng tôi đã quan tâm và có biện pháp giảm thiểu trong hạ tầng thôn bản tốt lên, việc giao lưu kinh tế -văn hoá (miền Kế hoạch dân tộc thiểu số và Quản lý lán trại công nhân thuộc EMP. núi và miền xuôi, nông thôn với thành thị) ngày càng phát N goài ra Ban QLDA cũng đã thể hiện rõ vấn đề này trong quy hoạch Mục 6.4. triển, các dịch vụ đời sống cũng phát triển theo( quán giải tổng thể của dự án bằng cách thiệt lập 01 đồn công an tại khu vực dự án Các rủi ro khát, nhà hàng, massage, karaoke...). Từ đó phát sinh mối và có sự phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương nhằm giảm thiểu đối với quan hệ giữa lực lượng lao động trẻ trên công trường và thanh tối đa những tác động tiêu cực trong vấn đề an ninh. cộng đồng niên dân tộc địa phương(đặc biệt là trong quan hệ nam nữ), dân tộc nếu không được kiểm soát tốt, lại do ngôn ngữ bất đồng, thiểu số không những sẽ làm cho các hoạt động văn hoá mang bản sắc dân tộc không được bảo tồn, mà còn dễ dẫn đến tình trạng xô sát gây mất trật tự an ninh thôn bản - Về kế hoạch phát triển dân tộc thiếu số đã có phân tích ở - Trong dự án thủy điện Trung Sơn các hộ phải TĐC vần TĐC tại bản trên trong việc họ phải di dời khỏi nơi ở của họ đã từng gắn bó của mình và vẫn tiếp tục sử dụng các nguồn sinh kế của họ, do đó không Mục 6.5 với đất đai, tài nguyên thiên nhiên nơi họ ở mà khung CS đền có sự thay đổi lớn về phương thức sinh kế, văn hóa tinh thần. Tuy nhiên Các biện bù của DA không được tính đến, rõ ràng đây là một thiếu sót. những vấn đề này cũng đã được cân nhắc trong báo cáo RLDP và Đề pháp cho nghị xem thêm phần phụ lục của báo cáo (Bảng A22- bảng A24: về đất Các cộng ảnh hưởng, quy hoạch sử dụng đất và cơ sở hạ tầng ở các khu tái định cư đồng dân đã quy hoạch) tộc thiểu Đối với việc giáo dục, DA chỉ nêu lên hỗ trợ 1 bộ sách GK - Biện pháp hỗ trợ 01 bộ sách GK là 1 trong những gói hỗ trợ chung số ( Tr78 ) vậy có sách rồi thì trường học ở đâu ? biện pháp khắc của dự án. phục thế nào ? không thấy nêu biện pháp, các DA nơi khác Đối với trường học bị ảnh hưởng: Sẽ được bồi thường để đảm bảo người ta còn miễn học phí cho học sinh các gia đình phải di mục đích học sinh vẫn tiếp tục đến trường. Và việc xây dựng trường học 20