Bảo đảm quyền tố giác tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp: Luận văn Thạc sĩ Luật (Thực tiễn Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

ĐINH CÔNG VĂN BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ GIÁC VỀ TỘI PHẠM XÂM PHẠM HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP – TỪ THỰC TIỄN CỦA CƠ QUAN

ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

ĐINH CÔNG VĂN BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ GIÁC VỀ TỘI PHẠM XÂM PHẠM HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP – TỪ THỰC TIỄN CỦA CƠ QUAN

ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. MAI ĐẮC BIÊN

HÀ NỘI – 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Kết

quả nghiên cứu nêu trong Luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

trình nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Đinh Công Văn

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS : Bộ luật hình sự

BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự

CQĐT : Cơ quan điều tra

ĐTV : Điều tra viên

KSV : Kiểm sát viên

HĐTP : Hoạt động tư pháp

TTHS : Tố tụng hình sự

VKS : Viện kiểm sát

VKSND : Viện kiểm sát nhân dân

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1

2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 4

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 5

3.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 5

3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................................... 5

4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................. 6

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ................................................... 6

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 7

7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 8

PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................... 9

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ ĐẢM BẢO QUYỀN TỐ GIÁC VỀ

TỘI PHẠM XÂM PHẠM HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP ....................................... 9

1.1. Quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp ......................... 9

1.1.1.Tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp .................................................. 9

1.1.2.Quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp ..................... 13

1.2. Bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp ......... 15

1.2.2. Các yếu tố cấu thành bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp .................................................................................................... 18

1.2.3. Nội dung bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư

pháp ................................................................................................................. 21

1.2.4. Vài trò, trách nhiệm của Cơ quan điều tra VKSND tối cao trong việc bảo

đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp ....................... 25

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................ 41

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ GIÁC VỀ TỘI PHẠM

XÂM PHẠM HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP Ở CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN

KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO ............................................................... 42

2.1. Khái quát về Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao ............... 42

2.1.1. Đặc điểm chung của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao 43

2.1.2. Đặc thù trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ so với các đơn vị hành

chính khác ....................................................................................................... 44

2.1.3. Đặc thù trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ so với các Cơ quan điều tra

khác ................................................................................................................. 46

2.1.4. Tình hình hoạt động của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối

cao ................................................................................................................... 49

2.2. Phân tích thực trạng bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp ở Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao .................. 53

2.2.1 Bảo đảm bảo vệ quyền và nghĩa vụ của người tố giác .......................... 53

2.2.2. Cơ quan, người có thẩm quyền quyết định áp dụng các biện pháp bảo

vệ ..................................................................................................................... 56

2.2.3. Thực hiện các biện pháp bảo vệ ............................................................. 58

2.2.4. Thực hiện trình tự thủ tục bảo vệ .......................................................... 61

2.2.5. Quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ ................................................... 63

2.2.6. Về hồ sơ bảo vệ ..................................................................................... 65

2.3. Đánh giá chung thực trạng bảo vệ quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp ở Cơ quan điều tra VKSND tối cao ........................................... 66

2.3.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 66

2.3.2. Những hạn chế, bất cập ......................................................................... 70

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ............................................. 72

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................ 74

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ

GIÁC VỀ TỘI PHẠM XÂM PHẠM HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP – TỪ THỰC

TIỄN CƠ QUAN ĐIỀU TRA VKSND TỐI CAO ......................................... 75

3.1. Yêu cầu của việc bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động

tư pháp ............................................................................................................. 75

3.2. Phương hướng bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư

pháp ................................................................................................................. 76

3.3. Giải pháp bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư

pháp ................................................................................................................. 78

3.3.1. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về quyền tố giác về tội phạm xâm

phạm hoạt động tư pháp .................................................................................. 78

3.3.2. Hoàn thiện quy định về tổ chức bộ máy, hoạt động của Cơ quan điều tra

Viện kiểm sát nhân dân tối cao ....................................................................... 81

3.3.3. Hoàn thiện về hoạt động của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân

tối cao .............................................................................................................. 86

3.3.4. Nâng cao hiệu quả trong công tác đào tạo, bồi dưỡng Điều tra viên, Cán

bộ điều tra và công chức của Cơ quan điều tra VKSND tối cao .................... 89

3.3.5. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị và chế độ đãi ngộ đối với Điều

tra viên, Cán bộ điều tra và công chức ............................................................ 92

3.3.6. Tăng cường sự lãnh đạo, kiểm tra, giám sát việc bảo đảm quyền tố giác

về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp ...................................................... 94

3.3.7. Giải pháp nâng cao chất lượng thu thập, tiếp nhận, quản lý và xử lý tố giác

về tội phạm thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra VKSND tối cao ...... Error!

Bookmark not defined.

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .............................................................................. 104

PHẦN KẾT LUẬN ....................................................................................... 105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 107

DANH SÁCH BẢNG

Bảng 2.1: Tổng số thông tin vi phạm, tội phạm và tố giác, tin báo do Cơ quan

điều tra VKSND tối cao tiếp nhận, giải quyết từ năm 2015 đến năm 2019.......53

Bảng 2.2: Số lượng vụ án, bị can xâm phạm hoạt động tư pháp do Cơ quan điều

tra VKSND tối cao khởi tố, điều tra từ năm 2015 đến năm 2019..................................55

Bảng 2.3. Tỷ lệ bị can bị Cơ quan điều tra VKSND tối cao khởi tố, điều tra

trong các vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp từ năm 2015 đến năm

2019......................................................................................................................................................................................................56

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Một trong những chức năng quan trọng và là tiêu chí đánh giá mức độ dân

chủ của một Nhà nước, đó là việc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền công dân.

Hiến pháp năm 2013 của nước ta tại Điều 14 quy định: “Ở nước Cộng Hòa xã

hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân

sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo

Hiến pháp và pháp luật” và Điều 30 quy định: “Mọi người có quyền khiếu nại,

tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp

luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Điều đó thể hiện Nhà nước ta rất coi trọng

quyền tố cáo và việc bảo đảm quyền tố cáo của công dân, thông qua hiện quyền

tố cáo sẽ giúp cho Nhà nước phát hiện, phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm

pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tập thể và Nhà nước.

Đồng thời “quyền tố cáo” là một trong những quyền làm chủ trực tiếp của nhân

dân trong giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức.

Bảo đảm quyền công dân trong tố tụng hình sự là bảo đảm quyền công

dân trong hoạt động tư pháp, là việc Nhà nước thiết lập các điều kiện cần thiết

nhằm tôn trọng và thực hiện các quyền công dân của các cá nhân trong việc tố

giác về tội phạm.

Từ thực tiễn trong công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm cho thấy để

nhanh chóng phát hiện được tội phạm và kịp thời ngăn chặn, xử lý thì ngoài công

tác chủ động nắm bắt tình hình và xử lý của các cơ quan Nhà nước trong việc

phòng ngừa, phát hiện vi phạm, tội phạm thì hầu hết việc phát hiện được sớm

các vi phạm, tội phạm lại phụ thuộc vào chính việc công dân chủ động tố giác

tội phạm đến các cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, hiện nay việc bảo đảm cho

công dân thực hiện quyền tố giác về tội phạm còn gặp nhiều khó khăn, như: Điều

kiện kinh tế, xã hội, cơ sở vật chất, phương tiện đi lại còn nhiều khó khăn; lực

lượng vũ trang, công chức làm công tác tiếp nhận tố giác về tội phạm tại một số

Cơ quan điều tra và Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động

điều tra còn thiếu, trình độ còn hạn chế; công tác tuyên truyền, phổ biến pháp

luật chưa sâu rộng; nhận thức pháp luật của người dân còn nhiều hạn chế, nhiều

trường hợp tâm lý tránh va chạm nên không tố giác tội phạm và không hợp tác,

làm việc với các cơ quan có thẩm quyền…

Trong những năm vừa qua, song song với tình hình kinh tế - xã hội nước

ta tiếp tục tiến triển tích cực, kinh tế vĩ mô đang trên đà tăng trưởng; lạm phát

được kiểm soát, chính sách xã hội tiếp tục được quan tâm thực hiện hiệu quả;

quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Công tác cải cách tư

pháp, đấu tranh phòng, chống tội phạm tiếp tục được Đảng, Nhà nước quan tâm

và đạt kết quả tích cực, quyền con người, quyền công dân ngày càng được nâng

cao. Tuy nhiên, tình hình vi phạm, tội phạm ngày càng diễn biến phức tạp, có

chiều hướng gia tăng cả về số lượng và tính chất, mức độ nghiêm trọng không

chỉ đối với các loại tội phạm thông thường do các Cơ quan điều tra trong Công

an nhân dân và Quân đội nhân dân xử lý mà cả các tội phạm mang tính chất

đặc thù như tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm tham nhũng,

chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp do Cơ quan điều tra VKSND tối cao

điều tra xử lý; đòi hỏi các cơ quan điều tra phải tích cực, nhanh chóng phát hiện

để kịp thời xử lý, giáo dục, răn đe, phòng ngừa nhưng do trình độ khoa học kỹ

thuật ngày càng phát triển, tội phạm hoạt động ngày càng tinh vi, khó phát hiện

gây khó khăn cho việc phát hiện, điều tra, xử lý; Đặc biệt là các loại tội phạm

xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm tham nhũng chức vụ xảy ra trong

hoạt động tư pháp; bởi loại tội phạm này với đặc thù người phạm tội là những

người có thẩm quyền trong các cơ quan tư pháp dẫn đến người dân có tâm lý e

ngại sợ bị gây khó khăn hoặc trả thù nên không tố giác các hành vi vi phạm, tội

phạm. Do đó, việc phát hiện, khởi tố, điều tra các loại tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp và tội phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp

của Cơ quan điều tra VKSND tối cao ngày càng khó khăn.

Để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, đảm bảo việc phát hiện, khởi tố,

điều tra các loại tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, nhất là các loại tội

phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp; từ ngày 01/01/2018,

Cơ quan điều tra VKSND tối cao đã được tăng thêm thẩm quyền điều tra tội

phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm về tham nhũng, chức vụ quy định

tại Chương XXIII và Chương XXIV Bộ luật hình sự, xảy ra trong hoạt động tư

pháp mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa án

nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án, người có thẩm quyền

tiến hành hoạt động tư pháp, khi các tội phạm đó thuộc thẩm quyền xét xử của

Tòa án nhân dân.

Trước tình hình vi phạm, tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và tội

phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp vẫn diễn biến phức

tạp và có chiều hướng gia tăng, đã gây bức xúc trong xã hội, làm giảm lòng tin

của Nhân dân vào hệ thống cơ quan tư pháp. Do vậy, việc nâng cao chất lượng,

hiệu quả trong việc phát hiện, khởi tố, điều tra của Cơ quan điều tra Viện kiểm

sát nhân dân tối cao là một vấn đề cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu của công cuộc

cải cách tư pháp và đổi mới tổ chức hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân; trong

đó việc bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và tội

phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp là vấn đề then chốt

nhằm hạn chế thấp nhất việc xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm.

Để đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ mới tăng thêm theo quy định của Luật

tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, nhằm nâng cao nhận thức pháp

luật cho lực lượng Cán bộ điều tra, Điều ra viên Cơ quan điều tra của Viện kiểm

sát nhân dân tối cao trong việc bảo đảm quyền tố giác, báo tin về tội phạm,

cũng như việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức và ý thức đấu tranh, phát hiện,

tố giác, báo tin kịp thời về tội phạm nói chung và tội phạm xâm phạm hoạt động

tư pháp nói riêng của cá nhân, cơ quan và tổ chức.

Với những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài “Bảo đảm quyền tố giác về tội

phạm xâm phạm hoạt động tư pháp - Từ thực tiễn của Cơ quan điều tra Viện

kiểm sát nhân dân tối cao” làm đề tài cho luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành Luật

Hiến pháp – Hành chính.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong nhiều năm vừa qua, tình hình nghiên cứu về hoạt động của các Cơ

quan điều tra nói chung và của Cơ quan điều tra VKSND tối cao nói riêng đã

thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, cán bộ thực tiễn, đến nay đã

có nhiều công trình nghiên cứu, cụ thể như sau:

- “Đổi mới tổ chức, hoạt động của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới” của tác giả TS. Nguyễn Hải Phong – Phó Viện trưởng Thường trực VKSNDTC, Tạp chí Kiểm sát, số 08/2017;

- “Những yêu cầu đặt ra khi Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hiện các luật mới về tư pháp hình sự”, của tác giả Ts. Nguyễn Tiến Sơn – Thủ trưởng Cơ quan điều tra VKSND tối cao, Tạp chí Kiểm sát số 23/2017.

- “Đẩy mạnh công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết công tác thực tiễn

hoạt động của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao đáp ứng yêu

cầu cải cách tư pháp” – Nguyễn Tiến Sơ- “Đổi mới tổ chức và hoạt động của

Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp” –

Lại Viết Quang – Tạp chí Kiểm sát số 11 – tháng 6/2013;

- Bài viết “Phân tích một số tội phạm hoạt động tư pháp trong chương

XXIV Bộ luật hình sự năm 2015” - Tiến sỹ: Nguyễn Tiến Sơn, đăng trên Tạp

chí Kiểm sát số 23/2017.

- “Áp dụng pháp luật trong điều tra các tội xâm phạm hoạt động tư pháp

của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao Việt Nam hiện nay”, Luận

văn Thạc sĩ Luật, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà

Nội của tác giả Phạm Thị Thanh Thúy (2015).

- “Áp dụng pháp luật trong điều tra các tội phạm tham nhũng trong hoạt

động tư pháp của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao việt Nam

hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ luật học Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia

Hồ Chí Minh, Hà Nội của tác giả Nguyễn Đức Thực (2016).

- “Vai trò của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong

phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay”, luận văn Thạc sĩ, Học viện

Hành chính Quốc gia, của tác giả Trần Long Hân (2017).

Các công trình nghiên cứu trên mặc dù đã nghiên cứu cơ bản, toàn diện

về hoạt động tổ chức, điều tra nói chung của Cơ quan điều tra VKSND tối cao.

Tuy nhiên, qua nghiên cứu cho thấy chưa có công trình nào nghiên cứu một

cách chi tiết và có hệ thống đối với nội dung “Bảo đảm quyền tố giác về tội

phạm xâm phạm hoạt động tư pháp - Từ thực tiễn của Cơ quan điều tra

Viện kiểm sát nhân dân tối cao”. Việc nghiên cứu đề tài trên của Luận văn là

công trình nghiên cứu đầu tiên về vấn đề này ở cấp độ luận văn thạc sỹ.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Làm rõ vai trò, thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát

nhân dân tối cao theo quy định mới của luật;

- Tình hình vi phạm, tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm tham

nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ

quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao; những yêu cầu của cải cách tư pháp

và yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp;

- Thực trạng bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư

pháp và tăng cường các cơ chế giám sát để bảo đảm quyền tố giác về tội phạm

xâm phạm hoạt động tư pháp của công dân.

3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Luận văn tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng pháp luật và tại Cơ

quan điều tra VKSND tối cao về bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm

hoạt động tư pháp và tội phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư

pháp trong khoảng thời gian từ năm 2015-2019.

4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn

Luận văn có mục đích nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn trong

đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp; khảo sát, đánh

giá thực trạng vai trò của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong

bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp trong điều

kiện hiện nay, kiến nghị, đề xuất các giải pháp thực hiện hiệu quả.

Trên cơ sở mục đích, Luận văn tập trung giải quyết một số nhiệm vụ cơ

bản sau:

- Nghiên cứu về vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn và thẩm quyền của Cơ

quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong điều tra các loại tội phạm

xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm tham nhũng, chức vụ, xảy ra trong

hoạt động tư pháp.

- Nghiên cứu những quy định của pháp luật và thực trạng bảo đảm quyền

tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp từ thực tiễn của Cơ quan điều

tra VKSND tối cao.

- Dự báo được tình hình vi phạm, tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

và tội phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm

quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao; Đề xuất, kiến nghị các

giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế bảo đảm quyền tố giác, báo tin về tội phạm

xâm phạm hoạt động tư pháp của công dân trong điều kiện hiện nay.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

Cách tiếp cận: Luận văn được thực hiện trên cơ sở sử dụng cách tiếp cận

định lượng, tiếp cận tổng thể và tiếp cận bộ phận.

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ

Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam

về cải cách tư pháp, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng,

chống tội phạm nói chung và tội tham nhũng trong hoạt động tư pháp nói riêng

trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN).

Luận văn sử dụng các phương pháp của triết học duy vật biện chứng như:

Phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn; phương pháp lịch sử cụ thể.

Ngoài ra, luận văn cũng sử dụng các phương pháp khác như logic, thống kê,

tổng hợp, phân tích, so sánh…để giải quyết những vấn đề mà đề tài đề cập đến,

cụ thể:

- Phương pháp phân tích - tổng hợp, so sánh được áp dụng nghiên cứu ở

Chương 1 của luận văn.

- Phương pháp thống kê, khảo sát thực tế, phân tích, so sánh được sử

dụng cho những nội dung nêu trong Chương 2 của luận văn.

- Phương pháp phân tích - tổng hợp được áp dụng nghiên cứu ở Chương

3 của luận văn.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

Trên cơ sở phân tích lý luận, thực trạng và giải pháp trong việc bảo đảm

quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp – Từ thực tiễn của Cơ

quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao, luận văn đã chỉ ra những bất cập,

khó khăn trong công tác áp dụng, thực thi pháp luật về bảo đảm quyền tố giác

về tội phạm, nhất là các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm

tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp. Đồng thời, luận văn cũng

đưa ra một số giải pháp, kiến nghị để nâng cao chất lượng bảo đảm quyền tố

giác tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát

nhân dân tối cao, để có thể đáp ứng được yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay.

Bên cạnh đó, luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc giảng

dạy và nghiên cứu một số chuyên đề khác, nhất là trong việc giảng dạy có liên

quan đến hoạt động điều tra vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp và các vụ án

tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp của Cơ quan điều tra

VKSND tối cao.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

của luận văn gồm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận chung về bảo đảm quyền tố giác về tội phạm

xâm phạm hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra Viện kiểm

sát nhân dân tối cao.

Chương 2: Thực trạng bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm

hoạt động tư pháp - Từ thực tiễn của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân

tối cao.

Chương 3: Giải pháp bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp.

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ ĐẢM BẢO QUYỀN TỐ GIÁC

VỀ TỘI PHẠM XÂM PHẠM HOẠT ĐỘNG TƯ PHÁP

1.1. Quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

Trong những năm qua, tình hình vi phạm, tội phạm nói chung và tội

phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong

hoạt động tư pháp ngày càng diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng.

Mặt khác, Bộ luật tố tụng hình sự, Bộ luật hình sự, Luật Tổ chức Cơ quan điều

tra hình sự có hiệu lực năm 2018 và các văn bản hướng dẫn luật mới ban hành

đã thay đổi, bổ sung nhiều quy định để nâng cao hơn các cơ chế bảo đảm quyền

tố giác về tội phạm cho công dân. Đảm bảo tạo điều kiện tốt nhất cho người

dân được thực hiện quyền tố giác về tội phạm, nhất là tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp là loại tội phạm đặc thù với chủ thể là những người có chức vụ,

quyền hạn trong các cơ quan tư pháp (Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân

dân, Tòa án nhân dân, Cơ quan Thi hành án dân sự, Cơ quan Thi hành án hình

sự, các Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra), đều

là những người có trình độ, khả năng, điều kiện che giấu tội phạm tinh vi và

khó phát hiện hơn tội phạm thông thường, trong khi người dân lại có tâm lý lo

sợ, e ngại khi tố cáo các hành vi của những chủ thể trong các cơ quan tư pháp

vì tâm lý ngại va chạm hoặc sợ bị trả thù. Do đó, việc nâng cao trách nhiệm bảo

đảm quyền cho công dân trong việc tố giác các tội phạm xâm phạm hoạt động

tư pháp và tội phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp là hết

sức cần thiết.

1.1.1. Tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

Theo quy định tại Điều 367 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định “Các tội

xâm phạm hoạt động tư pháp là những hành vi xâm phạm sự đúng đắn của hoạt

động tố tụng và thi hành án”. Khái niệm mới của Bộ luật hình sự năm 2015 đã

rút gọn so với khái niệm của Bộ luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi, bổ sung

năm 2009) quy định tại Điều 292: “Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là

những hành vi xâm phạm hoạt động đúng đắn của các cơ quan điều tra, kiểm

sát, xét xử và thi hành án trong việc bảo vệ quyền và lợi ích của tổ chức, công

dân.”, tuy nhiên khai niệm này lại bao quát và đầy đủ hơn, góp phần xử lý

những hành vi phạm tội tương tự xảy ra trong các cơ quan khác ngoài cơ quan

điều tra chuyên trách, có sự mở rộng thêm phạm vi các quan hệ xã hội trong

lĩnh vực hoạt động tư pháp được pháp luật hình sự bảo vệ, bảo đảm đường lối

xử lý loại tội phạm này được chính xác và toàn diện.

Theo đó, về khách thể của tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp là các

quan hệ xã hội phát sinh trong hoạt động tố tụng và thi hành án, nhằm bảo đảm

cho các cơ quan này thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của minh theo quy

định của pháp luật. Các tội phạm này không chỉ xâm phạm đến hoạt động đúng

đắn, uy tín, chất lượng, hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ

quan tư pháp mà còn xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, các tổ chức, các

quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Về mặt khách quan của tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp được thể

hiện ở các hành vi xâm phạm trực tiếp đến hoạt động bình thường của các cơ quan

tiến hành tố tụng và thi hành án. Phần lớn các tội phạm này được thực hiện dưới

dạng hành động (dùng nhục hình; bức cung; mua chuộc hoặc cưỡng ép người khác

cung cấp tài liệu sai sự thật; khai báo gian dối; trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn

khi đang bị dẫn giải, đang bị xét xử; ép buộc nhân viên tư pháp làm trái pháp luật;

làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc…). Một số tội phạm được thực hiện dưới dạng

không hành động (không chấp hành án; không thi hành án; thiếu trách nhiệm để

người bị giam, giữ trốn; không tố giác tội phạm; không ra quyết định hoặc không

chấp hành quyết định trả tự do cho người được trả tự do…).

Phần lớn các tội phạm có cấu thành hình thức (18/24 tội quy định tại các

Điều 368, 369, 370, 373, 374, 375, 378, 380, 382, 383, 384, 385, 386, 387, 388,

339, 390, 391). Đối với các trường hợp này, tội phạm được coi là hoàn thành

từ thời điểm người phạm tội thực hiện hành vi phạm tội của mình. Đối với một

số tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp có cấu thành vật chất (4/24 tội quy

định tại các Điều 371,372, 376, 379, 381), tội phạm được coi là hoàn thành từ

thời điểm xảy ra hậu quả nghiêm trọng. Riêng Điều 377 BLHS năm 2015 được

xây dựng theo cấu thành tội phạm hỗn hợp, nghĩa là các dấu hiệu thuộc mặt

khách quan của cấu thành tội phạm vừa có yếu tố của cấu thành tội phạm hình

thức, vừa có yếu tố của cấu thành tội phạm vật chất. Lúc này, tùy từng trường

hợp mà tội phạm được xác định là hoàn thành từ thời điểm người phạm tội thực

hiện hành vi phạm tội (điểm a, b, c khoản 1 Điều 377 BLHS) hoặc từ thời điểm

xảy ra hậu quả (điểm đ khoản 1 Điều 377 BLHS).

Chủ thể của tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp có chủ thể đặc biệt,

là những người có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan tiến hành tố tụng, như:

- Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp, Điều tra viên,

Cán bộ điều tra;

- Viện trưởng, Phó Viện trưởng VKSND các cấp, Kiểm sát viên, Kiểm

tra viên;

- Chánh án, Phó Chánh án Tòa án các cấp, Thẩm phán, Hội thẩm, Thư

ký Tòa án, Thẩm tra viên;

Ngoài ra chủ thể của tội phạm này có thể là:

- Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan thi hành các cấp, Chấp hành viên;

- Những người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra

ở các cơ quan của Bộ đội Biên phòng, Hải quan; Kiểm lâm; lực lượng Cảnh sát

biển, Kiểm ngư; các cơ quan của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân được

giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra;

- Những người tham gia tố tụng (như bị can, bị cáo, người bị tạm giữ,

người làm chứng, người giám định, người phiên dịch, người bào chữa, người

bảo vệ quyền lợi của đương sự, bào chữa viên nhân dân…).

Trong một số trường hợp (như tội che giấu tội phạm – Điều 133; tội

không tố giác tội phạm – Điều 314…), chủ thể của tội phạm có thể là bất kỳ

người nào từ đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự.

Về mặt chủ quan của tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, hầu hết

được thực hiện bởi lỗi cố ý, trừ tội thiếu trách nhiệm để người bị tạm giữ, tạm

giam, người đang chấp hành án phạt tù trốn (Điều 376). Người phạm tội nhận

thức được hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, nhưng vẫn thực hiện và

mong muốn cho hậu quả xảy ra hoặc có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.

Động cơ, mục đích phạm tội rất đa dạng nhưng không phải là dấu hiệu bắt buộc

của cấu thành tội phạm. [17, tr.850-858]

Với chủ trương xây dựng nền công tố mạnh, tăng cường trách nhiệm của

Viện kiểm sát trong hoạt động điều tra, thực hiện cơ chế gắn công tố với hoạt

động điều tra; Viện kiểm sát nhân dân ngày càng có vai trò quan trọng, quyết

định trong việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội bằng nhiều

biện pháp như: Thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án hình sự

và trực tiếp điều tra một số loại tội phạm, trong đó, Cơ quan điều tra Viện kiểm

sát nhân dân tối cao là một trong những bảo đảm để thực hiện chức năng, nhiệm

vụ của ngành Kiểm sát, chống oan sai, chống bỏ lọt tội phạm, góp phần bảo vệ

trật tự pháp luật, pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của

công dân.

Có thể nói, hoạt động điều tra là một quyền năng quan trọng và được ví

như “quyền công tố nối dài” của Viện kiểm sát; không thể bảo đảm thực hiện

tốt chức năng, nhiệm vụ của ngành Kiểm sát nếu không có hoạt động điều tra

trực tiếp. Trước yêu cầu của cải cách tư pháp, hội nhập quốc tế và đấu tranh

phòng, chống các tội phạm nói chung và tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

nói riêng thì Cơ quan điều tra VKSND tối cao ngày càng phải được củng cố,

tăng cường để bảo đảm thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của ngành Kiểm sát

và đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân là một trong ba hệ thống của

Cơ quan điều tra nói chung nhưng có đối tượng điều tra (thẩm quyền và phạm vi

thẩm quyền) riêng biệt so với các Cơ quan điều tra khác và trực thuộc Viện kiểm

sát nhân dân tối cao. Dựa trên các quy định của pháp luật hiện hành có thể khái

quát mang tính quy nạp về Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân như sau:

Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân là một trong hệ thống Cơ

quan điều tra của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trực thuộc Viện

kiểm sát nhân dân tối cao, được tiến hành các hoạt động điều tra theo qui định

của pháp luật nhằm thu thập, kiểm tra và đánh giá các chứng cứ chứng minh sự

kiện phạm tội đối với các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm về

tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán

bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan thi hành

án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp.

1.1.2. Quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

- Tố giác về tội phạm: Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, tố giác

về tội phạm là một trong những căn cứ để xác định có hay không có dấu hiệu

tội phạm để Cơ quan có thẩm quyền điều tra ra quyết định khởi tố vụ án hoặc

quyết định không khởi tố vụ án.

Điều 144 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 quy định về tố giác, tin báo

tội phạm, kiến nghị khởi tố như sau:

“1. Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có

dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền.

2. Tin báo về tội phạm là thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm do cơ

quan, tổ chức, cá nhân thông báo với cơ quan có thẩm quyền hoặc thông tin về

tội phạm trên phương tiện thông tin đại chúng.

3. Kiến nghị khởi tố là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiến nghị

bằng văn bản và gửi kèm theo chứng cứ, tài liệu liên quan cho Cơ quan điều

tra, Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét, xử lý vụ việc có dấu hiệu tội phạm.

4. Tố giác, tin báo về tội phạm có thể bằng lời hoặc bằng văn bản.

5. Người nào cố ý tố giác, báo tin về tội phạm sai sự thật thì tuỳ tính

chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị

truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của luật.”

Tố giác tội phạm là việc công dân tố cáo với các cơ quan có thẩm quyền

về những hành vi mà theo họ là có dấu hiệu vi phạm, tội phạm xâm phạm tới

quyền của người tố giác hoặc của cá nhân, cơ quan, tổ chức mà họ phát hiện

được. Công dân có quyền và nghĩa vụ tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật hình

sự mà họ biết với các cơ quan, tổ chức. Luật cho phép công dân có thể tố giác

về tội phạm với bất cứ cơ quan, tổ chức nào mà họ thấy thuận tiện không nhất

thiết phải là Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án. Trong tất cả các trường

hợp đó, sự tố cáo của công dân về tội phạm đều được coi là tố giác. Tố giác tội

phạm có thể bằng miệng có thể trực tiếp hoặc qua thư, điện thoại hoặc bằng

văn bản…Trường hợp người bị hại trình báo về sự kiện phạm tội liên quan đến

họ cũng được coi là tố giác tội phạm. Có thể hiểu việc tố giác của công dân qua

điện thoại như là hình thức tố giác bằng miệng và trường hợp này cán bộ tiếp

nhận tố giác phải kịp thời vào sổ tiếp nhận đầy đủ thông tin người tố giác và

nội dung họ tố giác. Đồng thời, các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có thẩm

quyền phải kiểm tra và có trách nhiệm liên hệ trực tiếp với người tố giác tội

phạm để làm rõ căn cứ khởi tố vụ án.

Trách nhiệm tiếp nhận tố giác về tội phạm là của tất cả các cơ quan, tổ chức

không bắt buộc phải là các cơ quan tư pháp (Cơ quan điều tra, Cơ quan được giao

nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án…).

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 144 Bộ luật Tố tụng hình sự, công dân

có thể tố giác tội phạm với Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án hoặc với các

cơ quan khác, tổ chức khác. Không chỉ các cơ quan Tòa án, Kiểm sát, Cơ quan

điều tra, mà Điều luật còn quy định, các cơ quan khác, các tổ chức, bất kể là cơ

quan, tổ chức nào khi công dân tố giác tội phạm đều có trách nhiệm tiếp nhận.

Việc quy định như vậy nhằm tạo điều kiện bảo đảm tối đa quyền được tố giác về

tội phạm cho công dân; đồng thời tạo cơ chế thông tin về tội phạm được nhanh

chóng, tạo điều kiện cho nhân dân tham gia rộng rãi và thuận tiện vào cuộc đấu

tranh với tội phạm, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức

trong việc đấu tranh với tội phạm, bảo vệ trật tự xã hội, quyền và lợi ích hợp

pháp của công dân. Cũng theo quy định tại Điều 144, nếu công dân tố giác tội

phạm bằng miệng thì cơ quan, tổ chức tiếp nhận phải lập biên bản tiếp nhận.

Biên bản tiếp nhận tố giác tội phạm của công dân được lập theo yêu cầu chung

được quy định tại Điều 133 của Bộ luật tố tụng hình sự. Người tố giác tội phạm

được giải thích về trách nhiệm của mình đối với những thông tin đã tố giác; Biên

bản phải ghi rõ nội dung tố giác và phản ánh rõ nguồn gốc thông tin về tội phạm

mà người tố giác biết được. Biên bản phải được người tố giác ký xác nhận. Cơ

quan, tổ chức nhận được tố giác tội phạm của công dân có trách nhiệm phải thông

báo cho Cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát bằng văn bản để xem xét việc khởi

tô hay không khởi tố vụ án hình sự. Đối với những vụ án mà luật quy định chỉ

khởi tố theo yêu cầu của người bị hại, các cơ quan tiếp nhận thông tin ban đầu

đó cũng phải làm các thủ tục như đối với các trường hợp khác khi công dân tố

giác tội phạm. Cơ quan, tổ chức khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình mà

phát hiện thấy có dấu hiệu tội phạm cũng phải báo tin ngay cho Cơ quan điều tra

bằng văn bản.

1.2. Bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

1.2.1. Khái niệm bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp

Trong tố tụng hình sự, bảo đảm quyền tố cáo, khiếu nại là nguyên tắc cơ

bản. Công dân, cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại, công dân có quyền tố cáo

những việc làm trái pháp luật trong hoạt động tố tụng hình sự của các cơ quan

và người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự hoặc của bất cứ cá nhân nào

thuộc các cơ quan đó.

Cơ quan có thẩm quyền phải tiếp nhận, xem xét và giải quyết kịp thời,

đúng pháp luật các khiếu nại, tố cáo; thông báo bằng văn bản kết quả giải quyết

cho người khiếu nại, tố cáo biết và có biện pháp khắc phục.

Nguyên tắc này là một trong những biểu hiện bản chất dân chủ của tố

tụng hình sự nước ta, là phương tiện bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của

công dân, cơ quan, tổ chức và cũng là một trong những hình thức phát hiện và

khắc phục những sai lầm trong quá trình tiến hành tố tụng hình sự.

Tại Điều 14 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Ở nước Cộng Hòa xã hội

chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự,

kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến

pháp và pháp luật” và Điều 30 quy định: “Mọi người có quyền khiếu nại, tố

cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp

luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Điều đó thể hiện Nhà nước ta rất coi trọng

quyền tố cáo và việc bảo đảm quyền tố cáo của công dân, thông qua hiện quyền

tố cáo sẽ giúp cho Nhà nước phát hiện, phòng ngừa và xử lý các hành vi vi

phạm pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tập thể và

Nhà nước. Đồng thời “quyền tố cáo” là một trong những quyền làm chủ trực

tiếp của nhân dân trong giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công

chức.

Bảo đảm quyền công dân trong tố tụng hình sự là bảo đảm quyền công

dân trong hoạt động tư pháp, là việc Nhà nước thiết lập các điều kiện cần thiết

nhằm tôn trọng và thực hiện các quyền công dân của các cá nhân trong việc tố

giác về tội phạm.

Trong tố tụng hình sự, bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo là nguyên tắc cơ

bản. Công dân, cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại, công dân có quyền tố cáo

những việc làm trái pháp luật trong hoạt động tố tụng hình sự của các cơ quan

và người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự hoặc của bất cứ cá nhân nào

thuộc các cơ quan đó.

Cơ quan có thẩm quyền phải tiếp nhận, xem xét và giải quyết kịp thời,

đúng pháp luật các khiếu nại, tố cáo; thông báo bằng văn bản kết quả giải quyết

cho người khiếu nại, tố cáo biết và có biện pháp khắc phục.

Nguyên tắc này là một trong những biểu hiện bản chất dân chủ của tố

tụng hình sự nước ta, là phương tiện bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của

công dân, cơ quan, tổ chức và cũng là một trong những hình thức phát hiện và

khắc phục những sai lầm trong quá trình tiến hành tố tụng hình sự.

Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 thì người tố giác

về tội phạm khi đã thực hiện quyền tố giác về tội phạm của mình tới các Cơ

quan có thẩm quyền thì sẽ được bảo đảm các quyền lợi cụ thể: Được yêu cầu

cơ quan có thẩm quyền giữ bí mật việc tố giác, được bảo vệ tính mạng, sức

khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản và được đảm bảo các quyền và lợi ích

hợp pháp khác của họ, người thân thích của họ khi bị đe dọa. Việc bảo vệ người

tố giác và người thân thích của họ đã được Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

quy định thành một Chương XXIV. Bảo vệ người tố giác tội phạm, người làm

chứng, bị hại và người tham gia tố tụng khác. Trong quá trình giải quyết tố giác

về tội phạm thì người tố giác được các Cơ quan có thẩm quyền thông báo kết

quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và được quyền

khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến

hành tố tụng trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến

nghị khởi tố.

Căn cứ pháp lý của việc bảo đảm quyền tố cáo được quy định tại điều 32

trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 như sau:“Cá nhân, cơ quan, tổ chức có

quyền khiếu nại, cá nhân có quyền tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt

động tố tụng hình sự của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc

của bất cứ cá nhân nào thuộc các cơ quan đó.Cơ quan, người có thẩm quyền

phải tiếp nhận, xem xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo kịp thời, đúng pháp luật;

gửi văn bản kết quả giải quyết cho người khiếu nại, tố cáo, cơ quan, tổ chức

khiếu nại và có biện pháp khắc phục.Trình tự, thủ tục, thẩm quyền giải quyết

khiếu nại, tố cáo do Bộ luật này quy định. Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu

nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống người khác.”

Do vây, bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp,

cũng chính là bảo đảm quyền lợi lớn nhất cho công dân trong hoạt động tư pháp

và cũng là góp phần bảo vệ quyền con người một cách thiết thực nhất. Bởi loại

tội phạm này với đặc thù người phạm tội là những người có thẩm quyền trong

các cơ quan tư pháp dẫn đến người dân có tâm lý e ngại, sợ bị gây khó khăn

hoặc trả thù nên không dám tố giác các hành vi vi phạm, tội phạm. Do đó, việc

phát hiện, khởi tố, điều tra các loại tội phạm này ngày càng khó khăn; đã gây

bức xúc trong xã hội, làm giảm lòng tin của Nhân dân vào hệ thống các cơ quan

tư pháp.

1.2.2. Các yếu tố cấu thành bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm

phạm hoạt động tư pháp

- Thứ nhất: Từ chính bản thân người tố giác, khi họ bị xâm phạm tới

quyền lợi của chính mình thì họ phải tự tìm hiểu xem họ bị xâm phạm như thế

nào, thiệt hại ra sao, có chứng cứ gì để chứng minh và tới cơ quan nào để tố

giác. Nhưng hầu hết họ đều yếu về những điểm này nên rất cần những người

hỗ trợ, bảo vệ quyền lợi cho họ như đội ngũ Luật sư, trợ giúp pháp lý.

- Thứ hai: Những người làm công tác trợ giúp pháp lý hoặc cán bộ thuộc

các cơ quan tư pháp từ cấp xã, huyện, tỉnh khi tiếp nhận đơn ban đầu của người

dân phải có trách nhiệm nghiên cứu kỹ để hướng dẫn, giúp đỡ người dân tố

giác đúng thẩm quyền, tránh việc khiếu kiện vượt cấp hoặc đùn đẩy trách nhiệm

giữa các cơ quan.

- Thứ ba: Trọng tâm là đội ngũ Điều tra viên, Cán bộ điều tra của Cơ

quan điều tra VKSND tối cao phải tận tâm, trách nhiệm và am hiểu pháp luật

để tiếp nhận, phân loại đơn đúng thẩm quyền để kịp thời đi kiểm tra, xác minh

ngăn chặn hành vi phạm tội nhằm bảo đảm quyền lợi cho người tố giác.

- Ngoài ra, còn một số các yếu tố khác như cơ sở vật chất, trang thiết bị

hay vướng mắc bất cập của hệ thống pháp luật cũng cần được xem xét, sửa đổi,

bổ sung, cụ thể trong loại tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp thuộc thẩm

quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao, cụ thể:

+ Về thực hiện thẩm quyền tiếp nhận tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp:

Do hệ thống pháp luật quy định về tổ chức và hoạt động Cơ quan điều

tra của VKSND tối cao còn có nhiều điểm bất cập, quy định về các tội xâm

phạm hoạt động tư pháp, phạm vi, thẩm quyền, đối tượng điều tra còn chưa cụ

thể nhất là về khái niệm: người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp.

Trong khi đó, việc giải thích, hướng dẫn pháp luật chưa kịp thời và chưa được

quan tâm đúng mức, khiến cho việc nhận thức, áp dụng giữa các cơ quan tư

pháp không thống nhất và cũng chưa phù hợp với thực tiễn... ảnh hưởng đến

hoạt động tiếp nhận, giải quyết tố giác về tội phạm và điều tra vụ án hình sự

thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra của VKSND tối cao thời gian qua.

Bên cạnh đó, hiện nay, liên ngành tư pháp Trung ương chưa có văn bản

hướng dẫn cụ thể về hoạt động phối hợp trong việc phát hiện, xử lý các tội

phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp nên chưa tạo cơ chế

thuận lợi bảo đảm cho Cơ quan điều tra của VKSND tối cao thực hiện có hiệu

quả công tác này. Vì vậy, trên thực tế việc xử lý những vụ phạm tội do các nhân

viên tư pháp thực hiện rất khó khăn, phức tạp, nhiều vụ bị kéo dài, thậm chí có

những vụ khó chứng minh lỗi cố ý, nên không xử lý được. Số vụ khởi tố, điều

tra chưa phản ánh đúng thực trạng tham nhũng xảy ra trong hoạt động tư pháp.

+ Về tổ chức bộ máy, biên chế

Tổ chức bộ máy của Cơ quan điều tra VKSND tối cao hiện chỉ có ở

Trung ương, 02 Đại diện Thường trực tại thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và

03 Phòng nghiệp vụ đặt tại ba khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam bộ,

không có đầu mối ở các địa phương và cũng không có mạng lưới cơ sở như của

các cơ quan điều tra chuyên trách trong Công an nhân dân nên việc nắm, xử lý

thông tin về tội phạm chưa đầy đủ và kịp thời.

Theo Nghị quyết 522e/NQ-UBTVQH13 của Quốc hội giao biên chế cho

Cơ quan điều tra VKSND tối cao năm 2012 là 185 người. Trong khi Cơ quan

điều tra VKSND tối cao phải thực hiện hoạt động điều tra, xác minh tội phạm

thuộc thẩm quyền và quản lý địa bàn của tất cả cơ quan, đơn vị trên toàn quốc

(địa bàn đến Công an cấp xã), cùng với nhiệm vụ trực ban hình sự 24/24, nên

với cơ cấu tổ chức bộ máy và biên chế như hiện nay, Cơ quan điều tra VKSND

tối cao chưa đủ đảm bảo đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mới tăng thêm.

+ Về kinh phí hoạt động, chế độ chính sách, điều kiện làm việc:

Về chức năng, nhiệm vụ của các Cơ quan điều tra là giống nhau, nhưng

kinh phí cấp cho hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra Bộ Công an, Bộ Quốc

phòng lại được Bộ Tài chính xếp vào dạng kinh phí đặc thù và có quy định

riêng về tiền lương, chế độ đãi ngộ đối với lực lượng cán bộ, điều tra viên,

nhưng kinh phí cấp cho hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối

cao lại phân bổ theo kinh phí hành chính, chưa có kinh phí riêng phục vụ chế

độ mua tin, chế độ trực ban hình sự, chế độ tiếp công dân, kinh phí rất hạn hẹp.

Trong khi đó, chế độ tiền lương và chính sách đãi ngộ đối với Điều tra viên,

Cán bộ điều tra chưa phù hợp, chưa tương xứng với tính chất khó khăn, phức

tạp của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm; cơ sở vật chất, trang thiết

bị, phương tiện làm việc chưa đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ tăng thêm.

+ Về công tác phối hợp với các cơ quan tư pháp:

Do chưa được tập huấn chuyên sâu nên kỹ năng phát hiện, phân loại xử lý

đối với các tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp của các cán bộ thuộc

Cơ quan điều tra, Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều

tra, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân cấp huyện, tỉnh còn hạn chế.

Chưa có Thông tư liên tịch hướng dẫn cụ thể về quan hệ phối hợp giữa

các cơ quan tư pháp trong việc tiếp nhận, giải quyết, chuyển các tố giác về tội

phạm, các vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền điều tra của

Cơ quan điều tra VKSND tối cao nên trong việc xác định thẩm quyền và thủ

tục chuyển các vụ, việc thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND

tối cao giữa các cơ quan điều tra của Công an nhân dân và trong Quân đội nhân

dân còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

1.2.3. Nội dung bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt

động tư pháp

Khi Người tố giác về tội phạm thực hiện việc tố giác về tội phạm tới các

Cơ quan có thẩm quyền thì sẽ phát sinh các quyền sau:

Thứ nhất: Quyền Được yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giữ bí mật việc

tố giác, được bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản

và được đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp khác của họ, người thân thích

của họ khi bị đe dọa;

Thứ 2: Được thông báo kết quả giải quyết tố giác về tội phạm;

Thứ 3: Được Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có

thẩm quyền tiến hành tố tụng trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác về tội phạm.

Bảo vệ người tố giác tội phạm được quy định trong Bộ luật Tố tụng Hình

sự số 101/2015/QH13 ngày 27 tháng 11 năm 2015, nội dung như sau:

- Người được bảo vệ và quyền, nghĩa vụ của họ: Những người được bảo

vệ gồm người tố giác tội phạm; người làm chứng; bị hại; người thân thích của

người tố giác tội phạm, người làm chứng, bị hại.

Người được bảo vệ có quyền đề nghị được bảo vệ; được thông báo, giải

thích về quyền và nghĩa vụ; được biết về việc áp dụng biện pháp bảo vệ; đề nghị

thay đổi, bổ sung, hủy bỏ biện pháp bảo vệ; được bồi thường thiệt hại, khôi phục

danh dự, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp trong thời gian bảo vệ.

Người được bảo vệ có nghĩa vụ chấp hành nghiêm chỉnh các yêu cầu của

cơ quan bảo vệ liên quan đến việc bảo vệ; giữ bí mật thông tin bảo vệ; thông

báo kịp thời đến cơ quan có trách nhiệm bảo vệ về những vấn đề nghi vấn trong

thời gian được bảo vệ.

- Cơ quan, người có thẩm quyền quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ:

Cơ quan có thẩm quyền áp dụng các biện pháp bảo vệ gồm: (1) Cơ quan điều

tra của Công an nhân dân; Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân (2).

Người có thẩm quyền ra quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ gồm: (1)

Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra của Công an nhân dân có thẩm

quyền ra quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ đối với người được bảo vệ trong

các vụ việc, vụ án hình sự do cơ quan mình thụ lý, giải quyết, điều tra hoặc theo

đề nghị của Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân cùng cấp; đề nghị của Viện

kiểm sát nhân dân tối cao; (2) Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra

trong Quân đội nhân dân có thẩm quyền ra quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ

đối với người được bảo vệ trong các vụ việc, vụ án hình sự do cơ quan mình thụ

lý, giải quyết, điều tra hoặc theo đề nghị của Viện kiểm sát quân sự, Tòa án quân

sự cùng cấp; đề nghị của Viện kiểm sát quân sự trung ương; (3) Viện kiểm sát

nhân dân, Tòa án nhân dân các cấp nếu xét thấy cần áp dụng biện pháp bảo vệ

đối với người được bảo vệ thì đề nghị Cơ quan điều tra trực tiếp thụ lý vụ án hình

sự ra quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ đối với người được bảo vệ. Đề nghị

phải được thể hiện bằng văn bản; (4) Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân

tối cao, Cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương nếu xét thấy cần áp

dụng biện pháp bảo vệ đối với người được bảo vệ trong vụ việc, vụ án hình sự

do cơ quan mình thụ lý, giải quyết, điều tra thì báo cáo Viện trưởng Viện kiểm

sát nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự trung ương có văn bản

đề nghị với Cơ quan Cảnh sát điều tra, Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an,

Cơ quan điều tra hình sự, Cơ quan An ninh điều tra Bộ Quốc phòng ra quyết

định áp dụng biện pháp bảo vệ.

- Các biện pháp bảo vệ: Khi có căn cứ xác định tính mạng, sức khỏe, tài

sản, danh dự, nhân phẩm của người được bảo vệ bị xâm hại hoặc bị đe dọa xâm

hại do việc cung cấp chứng cứ, tài liệu, thông tin liên quan đến tội phạm thì cơ

quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng quyết định áp dụng những biện

pháp sau đây để bảo vệ họ: (1) Bố trí lực lượng, tiến hành các biện pháp nghiệp

vụ, sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ và các phương tiện khác để canh gác, bảo

vệ; (2) Hạn chế việc đi lại, tiếp xúc của người được bảo vệ để bảo đảm an toàn

cho họ; (3) Giữ bí mật và yêu cầu người khác giữ bí mật các thông tin liên quan

đến người được bảo vệ; (4) Di chuyển, giữ bí mật chỗ ở, nơi làm việc, học tập;

thay đổi tung tích, lý lịch, đặc điểm nhân dạng của người được bảo vệ, nếu

được họ đồng ý; (5) Răn đe, cảnh cáo, vô hiệu hóa các hành vi xâm hại người

được bảo vệ; ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi xâm hại theo quy định của

pháp luật; (6) Các biện pháp bảo vệ khác theo quy định của pháp luật.

Việc áp dụng, thay đổi các biện pháp bảo vệ quy định trên không được

làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người được bảo vệ.

- Về trình tự, thủ tục bảo vệ: Đề nghị, yêu cầu áp dụng các biện pháp bảo

vệ: Người được bảo vệ có quyền làm văn bản đề nghị, yêu cầu cơ quan có thẩm

quyền áp dụng biện pháp bảo vệ. Văn bản đề nghị, yêu cầu có các nội dung

chính: ngày, tháng, năm; tên, địa chỉ của người đề nghị; lý do và nội dung đề

nghị áp dụng biện pháp bảo vệ; chữ ký hoặc điểm chỉ của người đề nghị.

Trường hợp đề nghị của cơ quan, tổ chức thì người đại diện theo pháp luật của

cơ quan, tổ chức đó ký tên và đóng dấu.

Trường hợp khẩn cấp, người được bảo vệ trực tiếp đề nghị cơ quan,

người có thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ hoặc thông qua phương tiện

thông tin liên lạc nhưng sau đó phải thể hiện bằng văn bản đề nghị. Cơ quan,

người có thẩm quyền nhận được đề nghị, yêu cầu phải lập biên bản và đưa vào

hồ sơ bảo vệ.

Khi tiến hành tố tụng đối với vụ án, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến

hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án nhận được đề nghị, yêu

cầu áp dụng biện pháp bảo vệ có trách nhiệm xem xét, đề nghị Cơ quan điều

tra cùng cấp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ. Trường hợp Viện

kiểm sát nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân cấp cao nhận được đề nghị, yêu

cầu bảo vệ thì đề nghị Cơ quan điều tra Bộ Công an xem xét, quyết định áp

dụng biện pháp bảo vệ.

Cơ quan điều tra phải kiểm tra căn cứ, tính xác thực của đề nghị, yêu cầu

bảo vệ. Trường hợp xét thấy không cần thiết áp dụng biện pháp bảo vệ thì phải

giải thích rõ lý do cho người đã yêu cầu, đề nghị biết.

- Quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ: Quyết định áp dụng biện pháp

bảo vệ gồm các nội dung chính: số, ngày, tháng, năm; địa điểm ra quyết định;

chức vụ của người ra quyết định; căn cứ ra quyết định; họ tên, ngày, tháng, năm

sinh, nơi cư trú của người được bảo vệ; điện pháp bảo vệ và thời gian bắt đầu

thực hiện biện pháp bảo vệ.

Quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ được gửi cho người yêu cầu bảo

vệ, người được bảo vệ, Viện kiểm sát, Tòa án đã đề nghị áp dụng biện pháp bảo

vệ và cơ quan, tổ chức, đơn vị liên quan đến việc bảo vệ.

Sau khi ra quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ, Cơ quan điều tra có

thẩm quyền áp dụng phải tổ chức thực hiện ngay biện pháp bảo vệ. Trường hợp

cần thiết có thể phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong Công an nhân dân, Quân

đội nhân dân để thực hiện việc bảo vệ.

Cơ quan điều tra đã ra quyết định áp dụng có thể thay đổi, bổ sung biện

pháp bảo vệ trong quá trình bảo vệ nếu xét thấy cần thiết.

Thời gian bảo vệ được tính từ khi áp dụng biện pháp bảo vệ cho đến khi

có quyết định chấm dứt áp dụng biện pháp bảo vệ.

- Về chấm dứt việc bảo vệ: Khi xét thấy căn cứ xâm hại hoặc đe dọa xâm

hại tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm của người được bảo vệ

không còn, Thủ trưởng Cơ quan điều tra đã quyết định áp dụng biện pháp bảo

vệ phải ra quyết định chấm dứt áp dụng biện pháp bảo vệ. Quyết định chấm dứt

áp dụng các biện pháp bảo vệ phải được gửi cho người được bảo vệ, cơ quan

đã đề nghị áp dụng biện pháp bảo vệ và cơ quan, tổ chức, đơn vị liên quan đến

việc bảo vệ.

- Về Hồ sơ bảo vệ: Cơ quan điều tra đã ra quyết định áp dụng biện pháp

bảo vệ phải lập hồ sơ bảo vệ. Hồ sơ bảo vệ gồm: Văn bản đề nghị, yêu cầu áp

dụng biện pháp bảo vệ; biên bản về việc đề nghị, yêu cầu áp dụng biện pháp

bảo vệ; Kết quả xác minh về hành vi xâm hại hoặc đe dọa xâm hại tính mạng,

sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm của người được bảo vệ; Tài liệu về hậu

quả thiệt hại đã xảy ra (nếu có) và việc xử lý của cơ quan có thẩm quyền; Văn

bản yêu cầu, đề nghị thay đổi, bổ sung, hủy bỏ biện pháp bảo vệ; Quyết định

áp dụng, thay đổi, bổ sung, hủy bỏ biện pháp bảo vệ; Tài liệu phản ánh diễn

biến quá trình áp dụng biện pháp bảo vệ; Văn bản yêu cầu, đề nghị cơ quan, tổ

chức, cá nhân phối hợp bảo vệ; Báo cáo kết quả thực hiện biện pháp bảo

vệ; Quyết định chấm dứt biện pháp bảo vệ; Các văn bản, tài liệu khác có liên

quan đến việc bảo vệ.

1.2.4. Vài trò, trách nhiệm của Cơ quan điều tra VKSND tối cao trong

việc bảo đảm quyền tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

Theo quy định tại Khoản 2 Điều 110 BLTTHS năm 2003, khoản 2 Điều

3 Luật tổ chức VKSND năm 2002, Điều 18 Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự

năm 2004, Cơ quan điều tra VKSND tối cao, chỉ có thẩm quyền tiến hành điều

tra đối với chủ thể phạm tội là cán bộ thuộc các cơ quan tư pháp (Cơ quan Công

an, Viện kiểm sát, Tòa án, Cơ quan thi hành án).

Theo các quy định mới thì thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra

VKSND tối cao được mở rộng và tăng thêm như sau:

- Tại Điều 20 Luật tổ chức VKSND năm 2014, quy định:

“Điều 20. Thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát

nhân dân tối cao, Cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương

Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Cơ quan điều tra Viện

kiểm sát quân sự trung ương điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp,

tội phạm về tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp theo quy định

của luật mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa

án, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án, người có thẩm quyền tiến

hành hoạt động tư pháp.”

- Tại khoản 3 Điều 163 BLTTHS năm 2015 quy định về thẩm quyền điều

tra vụ án hình sự như sau:

“Điều 163. Thẩm quyền điều tra

1...

3. Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Cơ quan điều tra

Viện kiểm sát quân sự trung ương điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư

pháp, tội phạm về tham nhũng, chức vụ quy định tại Chương XXIII và Chương

XXIV của Bộ luật hình sự xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội

là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan

thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp.”

- Tại Khoản 2 Điều 30 Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015

quy định như sau:

“Điều 30. Nhiệm vụ, quyền hạn của Cơ quan Điều tra Viện kiểm sát nhân

dân tối cao

1. Tổ chức công tác trực ban hình sự, tiếp nhận tố giác, tin báo về tội

phạm, kiến nghị khởi tố; phân loại và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm,

kiến nghị khởi tố thuộc thẩm quyền giải quyết của mình hoặc chuyển ngay đến

cơ quan có thẩm quyền để giải quyết.

2. Tiến hành Điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm

về tham nhũng, chức vụ quy định tại Chương XXIII và Chương XXIV của Bộ

luật hình sự xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ, công

chức thuộc Cơ quan Điều tra, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ

quan thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp khi các tội

phạm đó thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân.

3. Kiến nghị với cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng biện pháp khắc phục

nguyên nhân, Điều kiện làm phát sinh tội phạm.

4. Tổ chức sơ kết, tổng kết công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo

về tội phạm, kiến nghị khởi tố và công tác Điều tra, xử lý tội phạm thuộc nhiệm

vụ, quyền hạn của Cơ quan Điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

5. Giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.”

Như vậy, so với quy định của pháp luật trước đây, thì chủ thể phạm tội

thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao được tăng thêm

rất nhiều. Ngoài chủ thể phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra,

Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan Thi hành án, thì Cơ quan điều tra Viện kiểm

sát nhân dân tối cao còn có thẩm quyền tiến hành điều tra đối với chủ thể là

người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp.

Theo quy định của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014, Luật

tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015,

Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015, Luật thi hành án hình sự, Luật thi hành án

dân sự, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam thì thẩm quyền điều tra của Cơ quan

điều tra VKSND tối cao đối với chủ thể phạm tội được xác định đối với những

những nhóm chủ thể sau đây:

Phạm vi và địa bàn điều tra được mở rộng hơn

Trước đây phạm vi và địa bàn điều tra thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ

quan điều tra VKSND tối cao thường chỉ diễn ra ở cấp trung ương, cấp tỉnh,

huyện. Nay theo quy định mới của pháp luật, phạm vi và địa bàn điều tra thuộc

thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao được mở rộng xuống

địa bàn Công an các xã, phường, thị trấn, Đồn Công an, Trạm Công an (với

trên 12.000 cơ quan, tổ chức, gồm: Hơn 11.000 đơn vị công an cấp xã, phường

và các cơ quan, cá nhân, tổ chức khác có thẩm quyền) khi họ thực hiện việc

tiếp nhận, giải quyết ban đầu tin báo, tố giác về tội phạm (theo quy định tại

Điều 44 Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, khoản 3 Điều 145

BLTTHS năm 2015) mà vi phạm pháp luật. Vì vậy, sẽ có rất nhiều khó khăn

về mặt địa lý cũng như yêu cầu đòi hỏi về mặt thời gian đảm bảo cho công tác

khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, thu thập dấu vết ban đầu đối

với những vụ việc do Công an xã thực hiện có vi phạm hoạt động tư pháp ở

những địa bàn xa trụ sở, vì hiện tại Cơ quan điều tra VKSND tối cao không có

hệ thống tổ chức bộ máy các phòng nghiệp vụ ở tất cả 63 tỉnh thành, phố trên

cả nước mà chỉ có ở trung ương và 5 phòng nghiệp vụ đặt ở 5 khu vực (thành

phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng, thành phố Yên Bái, thành phố Buôn Ma

Thuột và thành phố Cần Thơ).

Theo quy định tại Điều 20 Luật tổ chức VKSND năm 2014, Điều 163

BLTTHS năm 2015 và Điều 30 Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm

2015 đã nêu trên thì Cơ quan điều tra VKSND tối cao có thẩm quyền điều tra

như sau: Điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm tham nhũng,

chức vụ quy định tại Chương XXIII và Chương XXIV của Bộ luật hình sự xảy

ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ

quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan thi hành án, người có thẩm quyền

tiến hành hoạt động tư pháp.

Theo quy định trên thì nguồn tin về tội phạm phải có đủ ba yếu tố sau

đây mới thuộc thẩm quyền giải quyết của Cơ quan điều tra VKSND tối cao:

- Một là. Tội phạm thuộc Chương XXIII (Chương các tội phạm về chức

vụ) và Chương XXIV (Chương các tội xâm phạm hoạt động tư pháp).

- Hai là. Người thực hiện hành vi phạm tội là cán bộ, công chức thuộc

Cơ quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan thi hành án, người có thẩm

quyền tiến hành hoạt động tư pháp.

- Ba là. Khách thể của tội phạm là xâm phạm (xảy ra) trong lĩnh vực tư pháp.

Ví dụ: Điều tra viên được phân công giải quyết tố giác về tội phạm

nhưng đã có hành vi thỏa thuận, nhận tiền của người phạm tội để làm sai lệch

hồ sơ vụ án nhằm mục đích không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người

phạm tội. Hoặc Thủ kho của Cơ quan Thi hành án dân sự có thẩm quyền quản

lý vật chứng của vụ án nhưng đã tự ý lấy vật chứng trong kho để mang đi bán

lấy tiền tiêu xài cá nhân.

Tuy nhiên, có những trường hợp mặc dù thỏa mãn về tội danh, về chủ

thể nhưng hành vi không xảy ra thuộc lĩnh vực hoạt động tư pháp (không xâm

phạm vào khách thể trong lĩnh vực tư pháp) thì không thuộc thẩm quyền điều

tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao.

Ví dụ: Thủ trưởng Cơ quan thi hành án cấp huyện hoặc Chánh án TAND

cấp huyện trong quá trình mua sắm trang thiết bị cho cơ quan đã cùng với kế

toán đơn vị lập khống chứng từ để tham ô tài sản. Tuy những người này có

chức danh tư pháp và có hành vi phạm tội Tham ô tài sản quy định tại Điều 353

Chương XXIII BLHS, nhưng không thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan

điều tra VKSND tối cao, vì hành vi phạm tội của họ không xảy ra trong hoạt

động tư pháp.

Để thể chế hóa các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật hình sự,

Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, Luật Tổ chức Viện kiểm sát

nhân dân năm 2014 thì ngày 29/12/2017, Viện trưởng VKSND tối cao đã ban

hành Quyết định số 565/QĐ-VKSTC về việc ban hành Quy chế tiếp nhận, thu

thập, quản lý, xử lý và giải quyết nguồn tin về tội phạm thuộc thẩm quyền của

Cơ quan điều tra VKSND tối cao (sau đây viết tắt là Quy chế 565).

Theo quy định Khoản 1 Điều 4 Quy chế 565 thì thẩm quyền giải quyết

của Cơ quan điều tra VKSND tối cao đối với các chủ thể sau:

a) Cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa án nhân dân, Viện

kiểm sát nhân dân, Cơ quan thi hành án hình sự, Cơ quan thi hành án dân sự

gồm: cán bộ, công chức có chức danh tư pháp hoặc không có chức danh tư pháp

như:

- Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng, Điều tra viên, Cán bộ điều tra, thủ kho

vật chứng và cán bộ, công chức, chiến sỹ khác thuộc Cơ quan điều tra các cấp

khi được giao nhiệm vụ tham gia giải quyết nguồn tin về tội phạm, điều tra vụ

án hình sự.

- Viện trưởng, Phó Viện trưởng, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên và cán bộ,

công chức khác thuộc VKSND các cấp khi được phân công thực hành quyền

công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp.

- Chánh án, Phó Chánh án, Hội thẩm nhân dân, Thẩm phán, Thư ký Tòa

án, Thẩm tra viên và cán bộ, công chức khác thuộc Tòa án nhân dân các cấp

khi được phân công tham gia giải quyết các vụ án hình sự, vụ việc dân sự, hôn

nhân gia đình, hành chính, lao động, kinh doanh thương mại và những việc

khác theo quy định của pháp luật.

- Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng, Chấp hành viên, Thẩm tra viên, Thư ký

thi hành án, Thủ quỹ, Thủ kho, Kế toán thi hành án và cán bộ, công chức khác

thuộc Cơ quan thi hành án dân sự các cấp khi được phân công nhiệm vụ.

- Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng, cán bộ, chiến sỹ thuộc Cơ quan thi hành

án hình sự Công an các cấp; Giám thị, Phó giám thị, Trưởng phân trại, Phó

trưởng phân trại, Đội trưởng, Phó đội trưởng; sĩ quan, quân nhân chuyên

nghiệp, hạ sĩ quan, chiến sĩ và công nhân, viên chức của các trại giam trong

Công an nhân dân thực hiện công tác thi hành án hình sự.

b) Người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra gồm:

- Trong Công an nhân dân:

Cục trưởng, Phó Cục trưởng của các cơ quan: Cục Quản lý xuất nhập

cảnh; các cục nghiệp vụ an ninh ở Bộ Công an. Trưởng phòng, Phó Trưởng

phòng của các cơ quan: Phòng Quản lý xuất nhập cảnh; các phòng nghiệp vụ

an ninh thuộc Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Đội trưởng, Phó

Đội trưởng Đội An ninh ở Công an huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh,

thành phố trực thuộc trung ương; Cán bộ điều tra khi được giao tiến hành một

số hoạt động điều tra (Điều 35 BLTTHS, Điều 37 Luật tổ chức Cơ quan điều

tra hình sự).

Cục trưởng, Phó Cục trưởng của các cơ quan: Cục Cảnh sát giao thông;

Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; Cục Cảnh sát phòng,

chống tội phạm về môi trường; Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công

nghệ cao. Trưởng phòng, Phó Trưởng phòng của các cơ quan sau: Phòng Cảnh

sát giao thông; Phòng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; Phòng

Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường; Phòng Cảnh sát phòng, chống tội

phạm sử dụng công nghệ cao. Giám đốc, Phó Giám đốc Cảnh sát phòng cháy và

chữa cháy tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Giám thị, Phó giám thị Trại

giam; Cán bộ điều tra khi được giao tiến hành một số hoạt động điều tra (Điều 35

BLTTHS; Điều 38 Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự).

- Trong cơ quan Hải quan gồm: Cục trưởng, Phó Cục trưởng Cục điều tra

chống buôn lậu; Cục trưởng, Phó Cục trưởng Cục kiểm tra sau thông quan; Cục

trưởng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc trung

ương; Chi cục trưởng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu; Cán bộ

điều tra thuộc Hải quan khi được giao tiến hành một số hoạt động điều tra ( Điều

35 BLTTHS; Điều 33 Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự).

- Trong cơ quan Kiểm lâm gồm: Cục trưởng, Phó Cục trưởng Cục Kiểm

lâm; Chi cục trưởng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm vùng; Chi cục

trưởng, Phó Chi cục trưởng Chi cục kiểm lâm cấp tỉnh; Hạt trưởng, Phó Hạt

trưởng Hạt Kiểm lâm; Cán bộ điều tra thuộc Kiểm lâm khi được giao tiến hành

một số hoạt động điều tra (Điều 35 BLTTHS; Điều 34 Luật tổ chức Cơ quan

điều tra hình sự).

- Trong cơ quan Kiểm ngư gồm: Cục trưởng, Phó Cục trưởng Cục Kiểm

ngư; Chi cục trưởng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm ngư vùng và cán bộ

điều tra thuộc Kiểm ngư khi được giao tiến hành một số hoạt động điều tra

(Điều 35 BLTTHS; Điều 36 Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự).

Riêng đối với người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều

tra thuộc Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển và cơ quan khác trong Quân đội

nhân dân nếu có hành vi phạm tội thì thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan

điều tra VKSQS trung ương.

c) Người được giao nhiệm vụ quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam; tiếp

nhận, quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo phạm nhân và thực hiện các nhiệm vụ

khác theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự gồm:

Trưởng nhà tạm giữ, Phó Trưởng nhà tạm giữ, sỹ quan, hạ sỹ quan, chiến

sỹ và công nhân, viên chức của nhà tạm giữ trong Công an nhân dân; Giám thị,

Phó Giám thị, Trưởng phân trại, Phó trưởng phân trại, Đội trưởng, Phó đội

trưởng, Trưởng cơ sở y tế, sỹ quan, hạ sỹ quan, chiến sỹ, công nhân và viên

chức của Trại tạm giam trong Công an nhân dân thực hiện công tác thi hành

việc tạm giữ, tạm giam; tiếp nhận, quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo phạm

nhân và thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật về thi hành

án hình sự (Điều 13, Điều 14 Luật thi hành tạm giữ, tạm giam).

d) Người được giao nhiệm vụ quản lý, bảo quản vật chứng, tài sản bị niêm

phong, bị kê biên, tài khoản bị phong tỏa trong hoạt động tố tụng, thi hành án

gồm: Những người trên thuộc các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng và

thi hành án được giao nhiệm vụ quản lý, bảo quản vật chứng, tài sản trong các

vụ án hình sự, vụ việc dân sự, hôn nhân gia đình, hành chính, lao động, kinh

doanh thương mại và những việc khác theo quy định của pháp luật.

đ) Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an, Trạm Công an (sau đây

gọi chung là Công an cấp xã) khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được quy định

tại Điều 146 BLTTHS, Điều 44 Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự.

Tại Điều 146 BLTTHS và Điều 44 Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình

sự quy định:

“1. Công an xã có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm,

lập biên bản tiếp nhận, lấy lời khai ban đầu....

2. Công an phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận,

tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ....

3. Trường hợp Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an phát hiện,

bắt giữ, tiếp nhận người phạm tội quả tang, người đang bị truy nã thì thu giữ,

tạm giữ vũ khí, hung khí và bảo quản tài liệu đồ vật có liên quan, lập biên bản

bắt người, lấy lời khai ban đầu, bảo vệ hiện trường...”.

Như vậy, theo quy định trên khi Công an cấp xã thực hiện các nhiệm vụ

trên mà thực hiện hành vi phạm tội thì thuộc thẩm quyền giải quyết của Cơ quan

điều tra VKSND tối cao. Ví dụ: Công an xã khi lấy lời khai ban đầu của người

thực hiện hành vi phạm tội Trộm cắp tài sản, đã dùng nhục hình đối với người

phạm tội thì thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao.

Tuy nhiên, cần lưu ý trường hợp cán bộ Công an cấp xã khi thực hiện các

nhiệm vụ, quyền hạn khác thì không thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra

VKSND tối cao. Ví dụ: Công an cấp xã có hành vi đánh người vi phạm các quy

định về giao thông trật tự (không đội mũ bảo hiểm, lấn chiếm lòng đường, vỉa hè

...) thì không thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao.

Theo Khoản 2 Điều 4 Quy chế 565 thì các chủ thể của một số tội phạm

cụ thể sau đây thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao:

a) Người thi hành các biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào

cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc có hành vi phạm

tội dùng nhục hình quy định tại Điều 373 Bộ luật hình sự: Tội Dùng nhục hình

quy định tại Điều 373 BLHS đã mở rộng chủ thể của tội phạm không chỉ ở các

giai đoạn tố tụng, thi hành án mà còn ở các biện pháp cưỡng chế hành chính

như: đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ

sở cai nghiện bắt buộc.

b) Những người khác có nhiệm vụ, quyền hạn trong hoạt động tư pháp,

người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự

có hành vi phạm tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc quy định tại Điều 375 Bộ

luật hình sự: Người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị

hại, đương sự và những người khác có hành vi phạm tội làm sai lệch hồ sơ vụ

án, vụ việc quy định tại Điều 375 BLHS thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan

điều tra VKSND tối cao.

c) Người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch

thuật, người bào chữa có hành vi phạm tội cung cấp tài liệu sai sự thật quy

định tại Điều 382 Bộ luật hình sự.

d) Người giám định, người định giá tài sản, người dịch thuật có hành vi

phạm tội từ chối kết luận giám định, định giá tài sản hoặc từ chối cung cấp tài

liệu quy định tại Điều 383 Bộ luật hình sự.

Ngoài ra, còn có “Những trường hợp khác” theo quy định tại khoản

3 Điều 4 Quy chế 565, cũng thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra

VKSND tối cao:

Khoản 3 Điều 4 Quy chế 565 quy định: “3. Tội phạm quy định tại

Chương XXIII (Chương các tội phạm về chức vụ), Chương XXIV (Chương các

tội xâm phạm hoạt động tư pháp) của Bộ luật hình sự, xảy ra trong hoạt động

tư pháp do người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp thực hiện mà

không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 và 2”.

Về trách nhiệm, trình tự, thủ tục tiếp nhận tố giác về tội phạm thuộc

thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra VKSND tối cao

Theo quy định tại Điều 145 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và Thông

tư liên tịch số 01/2017/TTLT – BCA – BQP – BTC - BNN&PTNT-VKSNDTC

ngày 29/12/2017 quy định việc phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền trong

việc thực hiện một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về tiếp

nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố (sau đây viết tắt

là Thông tư 01/2017), quy định:

“Điều 145. Trách nhiệm tiếp nhận và thẩm quyền giải quyết tố giác,

tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố

1. Mọi tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố phải được tiếp nhận

đầy đủ, giải quyết kịp thời. Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận không

được từ chối tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

2. Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm,

kiến nghị khởi tố gồm:

a) Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm,

kiến nghị khởi tố;

b) Cơ quan, tổ chức khác tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm.

3. Thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố:

a) Cơ quan điều tra giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị

khởi tố theo thẩm quyền điều tra của mình;

b) Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra giải

quyết tố giác, tin báo về tội phạm theo thẩm quyền điều tra của mình;

c) Viện kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố

trong trường hợp phát hiện Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến

hành một số hoạt động điều tra có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong hoạt

động kiểm tra, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố hoặc có

dấu hiệu bỏ lọt tội phạm mà Viện kiểm sát đã yêu cầu bằng văn bản nhưng

không được khắc phục.

4. Cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến

nghị khởi tố có trách nhiệm thông báo kết quả giải quyết cho cá nhân, cơ quan,

tổ chức đã tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố.”

Để có cơ sở triển khai thực hiện có hiệu quả các quy định của Bộ luật Tố

tụng hình sự và Thông tư 01/2017 thì Quy chế 565 đã quy định chi tiết việc tiếp

nhận, thu thập, quản lý, xử lý và giải quyết nguồn tin về tội phạm của Cơ quan

điều tra VKSND tối cao, cụ thể:

- Trong việc tiếp nhận tố giác về tội phạm: Tại Điều 8 Quy chế 565 đã

bổ sung một số hình thức thu thập, tiếp nhận nguồn tin tội phạm như sau: tổ

chức chế độ trực ban hình sự tại trụ sở chính và tại các phòng ở các khu vực;

lập hộp thư điện tử tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm trên trong thông tin

điện tử của Cơ quan điều tra VKSND tối cao; lập đường dây nóng có số điện

thoại trực 24/24 để tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm...

Để tăng tính chủ động trong việc phát hiện tội phạm Quy chế đã quy định

Cơ quan điều tra VKSND tối cao được thực hiện các biện pháp nghiệp vụ khác

theo quy định của pháp luật để tiếp nhận, thu thập nguồn tin về tội phạm.

- Trong việc quản lý tố giác về tội phạm: Tại Điều 9 Quy chế 565 quy

định mọi nguồn tin về tội phạm do Cơ quan điều tra VKSND tối cao tiếp nhận,

thu thập đều phải chuyển đến Phòng Tiếp nhận, thu thập và xử lý thông tin về

tội phạm (Phòng 1) để quản lý theo quy định. Đồng thời, sau khi có kết quả giải

quyết phải thông báo cho Phòng 1 để thống nhất quản lý. Phòng 1 có trách

nhiệm giúp Thủ trưởng Cơ quan điều tra VKSND tối cao đôn đốc thời hạn kiểm

tra thông tin về tội phạm; Phòng 2 có trách nhiệm giúp Thủ trưởng Cơ quan

điều tra VKSND tối cao đôn đốc thời hạn giải quyết nguồn tin về tội phạm và

thời hạn điều tra vụ án.

- Trong việc xử lý tố giác về tội phạm: Tại Điều 10 Quy chế 565 quy định

các phòng nghiệp vụ thực hiện các quy trình nghiệp vụ về xử lý nguồn tin về

tội phạm như sau:

+ Đối với quy định tại điểm b khoản 1 Điều 10 Quy chế 565: Ngay sau

khi nhận được báo cáo đề xuất của Phòng 1 về việc phân công phòng nghiệp vụ

tổ chức kiểm tra, xác minh nguồn tin về tội phạm thuộc thẩm quyền và tài liệu

liên quan, các nghiệp vụ trình ngay Thủ trưởng Cơ quan điều tra ra Quyết định

phân công Phó Thủ trưởng, Điều tra viên, Cán bộ điều tra kiểm tra, xác minh và

thông báo cho Phòng 2 vào Sổ theo dõi, phân loại, giải quyết nguồn tin về tội

phạm. Điều tra viên thụ lý chính trình Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra ký thông

báo việc tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố (mẫu số 10

Thông tư 61) gửi Vụ 6 và cơ quan, tổ chức, cá nhân tố giác, báo tin.

+ Trong trường hợp các phòng nghiệp vụ trực tiếp kiểm tra thông tin về

tội phạm thì sau khi kết thúc kiểm tra nếu xác định là nguồn tin về tội phạm

thuộc thẩm quyền thì đề xuất Thủ trưởng Cơ quan điều tra ra Quyết định phân

công Phó Thủ trưởng, Điều tra viên, Cán bộ điều tra kiểm tra, xác minh và

thông báo cho Phòng 1 và Phòng 2. Điều tra viên thụ lý chính trình Phó Thủ

trưởng Cơ quan điều tra ký thông báo việc tiếp nhận tố giác, tin báo về tội

phạm, kiến nghị khởi tố (mẫu số 10 Thông tư 61) và gửi Vụ 6 và cơ quan, tổ

chức, cá nhân tố giác, báo tin.

- Về thời hạn, thủ tục giải quyết nguồn tin về tội phạm: Tại Điều 11 Quy

chế 565 quy định thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị

khởi tố là 20 ngày, trường hợp vụ việc có nhiều tình tiết phức tạp hoặc phải

kiểm tra, xác minh tại nhiều địa điểm thì có thể kéo dài nhưng không quá hai

tháng, trường hợp gia hạn một lần nhưng không quá hai tháng. Thời hạn trên

được tính bắt đầu từ ngày Cơ quan điều tra VKSND tối cao nhận được tố giác,

tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố thuộc thẩm quyền đến ngày ra một trong

các quyết định sau đây: Quyết định không khởi tố vụ án hình sự; Quyết định

khởi tố vụ án hình sự; Quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác, tin báo

về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

- Về trách nhiệm của các đơn vị và VKS các cấp trong việc tiếp nhận,

thu thập, quản lý, xử lý nguồn tin về tội phạm thuộc thẩm quyền Cơ quan điều

tra VKSNDTC: Trong thực tiễn, việc xác định nguồn tin về tội phạm thuộc

thẩm quyền giải quyết của Cơ quan điều tra VKSND tối cao rất khó khăn, phức

tạp bởi nhiều lý do, trong đó nhiều tố giác, tin báo về tội phạm xảy ra trong

hoạt động tư pháp về mặt khách quan giống với khiếu nại trong hoạt động tư

pháp, vì đều phản ánh những vi phạm pháp luật trong quá trình giải quyết các

vụ án hình sự; vụ, việc dân sự, kinh doanh thương mại hoặc trong hoạt động thi

hành án... chỉ khác nhau về tính chất, mức độ và thẩm quyền giải quyết. Quá

trình thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp, trong phạm vi chức

trách, nhiệm vụ của mình, các đơn vị, VKS các cấp phải kịp thời phát hiện mọi

vi phạm trong hoạt động tư pháp để xử lý nghiêm minh, kịp thời. Nếu có dấu

hiệu của hành vi tội phạm thuộc thẩm quyền Cơ quan điều tra VKSND tối cao

thì phải chuyển ngay đến Cơ quan điều tra VKSND tối cao để giải quyết theo

đúng quy định của pháp luật. Mọi vụ việc vi phạm pháp luật nghiêm trọng xảy

ra trong hoạt động tư pháp (kể cả những vụ việc mà cấp ủy, chính quyền đang

xem xét, xử lý) đều phải thông báo cho Cơ quan điều tra VKSND tối cao (các

phòng khu vực hoặc trụ sở chính) để phối hợp xử lý. Nếu xác định rõ là nguồn

tin về tội phạm thuộc thẩm quyền Cơ quan điều tra VKSND tối cao thì chuyển

ngay; nếu chưa rõ về nội dung và thẩm quyền thì kiểm tra ban đầu; trong trường

hợp Cơ quan điều tra VKSND tối cao có yêu cầu thì tổ chức kiểm tra ban đầu).

- Về thời hạn chuyển nguồn tin về tội phạm đến Cơ quan điều tra

VKSNDTC: Điều 146 và Điều 152 BLTTHS năm 2015 không quy định thời

hạn cụ thể về việc chuyển tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố hoặc

người phạm tội đến tự thú mà chỉ quy định là “chuyển ngay” đến cơ quan điều

tra có thẩm quyền giải quyết. Thông tư liên tịch 01/2017 quy định thời hạn này

là 24h kể từ khi tiếp nhận. Trong trường hợp không thể chuyển ngay thì phải

thông báo bằng hình thức liên lạc nhanh nhất cho Cơ quan điều tra có thẩm

quyền biết (Khoản 3 Điều 8).

Do vậy, khi các đơn vị, địa phương tiếp nhận được tố giác, tin báo về tội

phạm thuộc thẩm quyền Cơ quan điều tra VKSND tối cao, phải chuyển ngay.

Trường hợp không thể chuyển ngay được thì phải điện thoại, fax hoặc có thông

tin kịp thời cho Cơ quan điều tra VKSND tối cao nắm được vụ việc. Trên thực

tế, nhiều VKS địa phương đề nghị thời hạn này từ 03 đến 05 ngày, tuy nhiên cần

thực hiện nghiêm túc quy định của luật và thông tư hướng dẫn, đối với trường

hợp không thể thực hiện được thì thông tin kịp thời và chuyển tài liệu sau.

Về thực hiện thẩm quyền tiếp nhận tố giác về tội phạm xâm phạm hoạt