BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------
LÊ ĐỨC HOÀNG
VŨ THỊ QUỲNH CHI
BẤT BÌNH ĐẲNG TRONG GIÁO DỤC VÀ
SUẤT SINH LỢI CỦA GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH KINH TẾ HỌC
HÀ NỘI - NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------
LÊ ĐỨC HOÀNG
VŨ THỊ QUỲNH CHI
BẤT BÌNH ĐẲNG TRONG GIÁO DỤC VÀ
SUẤT SINH LỢI CỦA GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành: Kinh tế học (Toán kinh tế)
Mã số: 9310101
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học: 1. TS Nguyễn Mạnh Thế
1. 2. GS.TS Lê Quốc Hội.
HÀ NỘI – NĂM 2024
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam
kết bằng danh dự cá nhân rằng luận án này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu
cầu về sự trung thực trong học thuật.
Tôi xin cam đoan các số liệu được sử dụng trong luận án tiến sĩ “Bất bình đẳng
trong giáo dục và suất sinh lợi của giáo dục ở Việt Nam" hoàn toàn được thu thập từ thực
tế chính xác đáng tin cậy có nguồn gốc rõ ràng được xử lý trung thực và khách quan.
Hà Nội, ngày 2 tháng 4 năm 2024
Nghiên cứu sinh
Lê Đức Hoàng
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i
MỤC LỤC ..................................................................................................................... ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................................iv
DANH MỤC BẢNG ...................................................................................................... v
DANH MỤC HÌNH .................................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ....................... 7
1.1. Một số vấn đề lí luận về bất bình đẳng trong giáo dục.................................... 7
1.1.1. Bất bình đẳng trong giáo dục.......................................................................... 7
1.1.2. Một số phương pháp đo lường bất bình đẳng trong giáo dục ...................... 10
1.2. Tổng quan các nghiên cứu về bất bình đẳng trong giáo dục ........................ 16
1.2.1. Các nghiên cứu quốc tế về bất bình đẳng giáo dục ...................................... 16
1.2.2. Các nghiên cứu về bất bình đẳng trong giáo dục ở Việt Nam ..................... 27
1.3. Một số vấn đề lý luận về suất sinh lợi của giáo dục ....................................... 36
1.3.1. Lý thuyết vốn con người .............................................................................. 36
1.3.2. Vai trò của giáo dục trong việc hình thành và tích lũy vốn con người ........ 38
1.3.3. Hiệu quả kinh tế của đầu tư cho giáo dục .................................................... 38
1.3.4. Đo lường suất sinh lợi cá nhân của giáo dục ................................................ 40
1.3.5. Hàm thu nhập Mincer ................................................................................... 44
1.4. Tổng quan các nghiên cứu về suất sinh lợi của giáo dục ............................... 46
1.4.1. Các nghiên cứu quốc tế về suất sinh lợi của giáo dục .................................. 46
1.4.2. Tổng quan các nghiên cứu về suất sinh lợi của giáo dục ở Việt Nam ......... 52
CHƯƠNG 2. BẤT BÌNH ĐẲNG TRONG GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN
2020 - 2022 .................................................................................................................... 60
2.1. Giới thiệu về số liệu sử dụng ............................................................................ 60
2.2. Một số thống kê mô tả về bất bình đẳng trong giáo dục ............................... 61
2.2.1. Tỉ lệ nhập học chung .................................................................................... 62
2.2.2. Tỉ lệ nhập học đúng tuổi ............................................................................... 66
2.2.3. Số năm đi học bình quân .............................................................................. 71
2.2.4. Trình độ học vấn cao nhất về giáo dục phổ thông và giáo dục đại học ....... 74
2.2.5. Hệ số Gini giáo dục của Việt Nam ............................................................... 78
2.3. Một số mô hình kinh tế lượng xem xét bất bình đẳng trong giáo dục ......... 83
2.3.1. Mô hình các nhân tố quyết định đi học đúng độ tuổi ................................... 83
2.3.2. Mô hình nhân tố quyết định cá nhân đạt được một mức trình độ học vấn ... 91
iii
2.3.3. Kiểm chứng đường cong Kuznets giáo dục ở Việt Nam.............................. 94
2.3.4. Mối quan hệ giữa bất bình đẳng giáo dục và bất bình đẳng thu nhập .......... 97
CHƯƠNG 3 SUẤT SINH LỢI CỦA GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2020
- 2022 ........................................................................................................................... 104
3.1. Tình hình việc làm và thu nhập của người lao động giai đoạn 2020-2022 104
3.2. Mô hình hồi quy và một số vấn đề kỹ thuật ước lượng ............................... 114
3.2.1. Mô hình hồi quy ......................................................................................... 114
3.2.2. Vấn đề biến nội sinh ................................................................................... 115
3.2.3. Hiệu chỉnh tính chệch do chọn mẫu bằng thủ tục Heckman 2 bước .......... 116
3.3. Kết quả ước lượng các mô hình đo lường suất sinh lợi của giáo dục......... 118
3.3.1. Các biến số trong mô hình .......................................................................... 118
3.3.2. Lựa chọn mẫu ............................................................................................. 121
3.3.3. Kết quả ước lượng ..................................................................................... 121
CHƯƠNG 4: MỐI QUAN HỆ GIỮA SUẤT SINH LỢI CỦA GIÁO DỤC VÀ BẤT
BÌNH ĐẲNG TRONG GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM ................................................ 141
4.1. Mô hình xem xét mối quan hệ giữa suất sinh lợi giáo dục với xác suất học tập
đúng độ tuổi và xác suất đạt được bằng cấp ....................................................... 143
4.2. Mô hình xem xét mối quan hệ giữa suất sinh lợi giáo dục và bất bình đẳng
trong giáo dục theo các tỉnh/thành phố................................................................ 146
4.3. Đánh giá về một số yếu tố trong mối quan hệ với bất bình đẳng giáo dục và
suất sinh lợi của giáo dục ....................................................................................... 147
4.3.1. Yếu tố giới tính ........................................................................................... 148
4.3.2. Yếu tố dân tộc ............................................................................................. 149
4.3.3. Yếu tố khu vực thành thị - nông thôn ......................................................... 149
4.3.4. Yếu tố vùng kinh tế - xã hội ....................................................................... 150
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 153
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN .......................................................................................................... 160
PHỤ LỤC ................................................................................................................... 172