Tp chí Khoa hc và Công ngh, S 42, 2019
© 2019 Trƣờng Đại hcng nghip Thành ph H Chí Minh
CÁC YU T ẢNH HƢỞNG ĐN QUYẾT ĐỊNH MUA
ĐỐI VI TƠ LỤA B’LAO
BÙI VĂN QUANG
Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh
buivanquang@iuh.edu.vn
Tóm tt. Môi trƣờng kinh tế phát trin dẫn đến ngƣời tiêu ng thay đi trong vic la chọn các loai
la. Tuy nhiên, sn nhc của ngƣi tiêu dùng đối với tơ la truyn thng với chi phí cao và tơ lụa công
nghip vi giá thp chƣa sự ràng. Bài báo nghiên cu v các yếu t ảnh hƣởng đến quyết định la
chọn tơ lụa B‟Lao nhm giúp các doanh nghiệp có định ng sn xut kinh doanh phù hp. Nghiên cứu
đƣợc thực hiện thông qua khảo sát 226 ngƣời tiêu dùng đã từng sử dụng lụa BLao tại các siêu thị
cửa hàng . Việc phân tích kết quả nghiên cứu thông qua mô hình PLS-SEM with Smart PLS. Kết quả cho
thấy, các yếu ttác động từ cao đến thấp liên quan quyết định lựa chọn tơ lụa B‟Lao gồm: marketing,
nhóm ảnh hƣởng, tâm lý, thông tin tơng hiệu. Kết quả nghiên cứu tạo điều kiện cho các sở kinh
doanh có giải pháp tăng cƣờng sự lựa chọn của ngƣời tiêu dùng tơ lụa B‟Lao.
T Khóa. Quyết định la chọn, tơ lụa B‟Lao, marketing, nhóm ảnh hƣởng, tâm lý, thông tin và thƣơng
hiệu.
FACTORS AFFECTING THE BUYING DECISION FOR B’LAO SILK
Abtract. The developeding economic environment leads to consumers‟ changes in choosing silk types.
However, consumers' comparison between traditional silk with high cost and industrial silk at low prices
is unclear. This research aims to explore the factors that influence to choose the B‟Lao silk to provide
enterprises with appropriate production and business orientations. The study was conducted through a
survey of 226 consumers who have used B‟Lao silk at supermarkets and shops. Analysis of research
results through PLS-SEM model with Smart PLS. The results showed that affecting factors to choose
B‟Lao silk selection from high to low: marketing, influence group, psychology, information and brand.
The research results enable businesses to increase consumer‟s choice of B‟Lao silk.
Keywords. Choice decision, B‟Lao silk, marketing, influence group, psychology, information and brand.
1. GIỚI THIỆU
Thành phố Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng từ lâu đƣợc mệnh danh thủ phủ ngành dâu tằm lụa Việt Nam.
Hiện nay, mỗi m Bảo Lộc sản xuất khoảng 1.000 tấn , 3 triệu mét lụa, trên 200.000 sản phẩm tơ
lụa…, chiếm 90% tổng sản phẩm chế biến tơ lụa của cả tỉnh Lâm Đồng. Bằng sự kết hợp sản xuất truyền
thống với công nghệ tiên tiến, sản phẩm tơ lụa đã đạt đến chất lƣợng hoàn hảo.[20]
Đặc điểm sn phm: Sn phẩm tơ lụa B‟lao từ lâu đã đƣợc đánh giá là mt trong nhng sn phm có cht
lƣợng vi nhiu mt ng gm: Sợi tằm, la tằm hoc các sn phm t tm: caravat, vi la in
hoa, quần áo, khăn choàng, áo dài,. [26].
Hin nay, các doanh nghiệp la Bo Lộc đang tiếp cn h thng ca hàng vi, các cửa hàng bán đồ
lƣu niệm, ca hàng qun áo thi trang ti các điểm du lch hoc c thành ph ln.. Theo Hip Hi
Qung Cáo Vit Nam (VAA), vic tiêu th hàng hóa y dựng thƣơng hiệu là xu thế tt yếu đ phát
trin chiến lƣợc ca công ty. Tuy nhiên, hu hết các doanh nghip sn xuất la Bo Lộc chƣa có các
hoạt động qung cáo, phát triển thƣơng hiệu. Vic gii thiu sn phm lụa B‟Lao chủ yếu thông qua
trang website ca doanh nghip hoc mng internet, catalogue, trƣng bày ti h thng ca hàng. Do vy,
vic ph biến thông tin liên quan sn phm, chất lƣợng, mu mã, chng loi còn hn chế.[19]
94 C YU T ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA
ĐỐI VỚI TƠ LỤA B‟LAO
© 2019 Trƣờng Đại hcng nghip Thành ph H Chí Minh
Qua đánh giá của Hip hi u tằm Việt Nam, trong những năm gần đây tình hình sn xuất tơ la
đang nhiều khi sc. Các sn phm t sợi tơ tằm đã mang li hiu qu cho nn kinh tế, đc bit là s
kết hp thi trang truyn thng và hiện đại đang mở ra hƣớng đi mới cho sn phẩm tơ lụa. Đặc trƣng ca
sn phẩm lụa ngƣời tiêu dùng rt khó nhn biết giữa lụa truyn thng với giá cao các măt
hàng la khác vi giá thp[20].
Cho đến hin nay, vic nghiên cu v lụa trong nƣớc quc tế rt hn chế. Việt nam chƣa
nghiên cu nào v nh vi la chọn tơ la của ngƣời tiêu dùng. Khu vc Asian ch có mt nghiên cu v
tơ la Thái Lan nhƣng dƣới dng đánh giá trung bình các yếu t. Do vy, hu hết các doanh nghip sn
xuất tơ lụa gp nhiu khó khăn trong việc định hƣớng hoạt động sn xut kinh doanh phù hp yêu cu ca
th trƣng.
T nhu cu thc tin, vic nghiên cu các yếu t ảnhng quyết đnh chn mua tơ la B‟Lao rt cn
thiết nhm xác đnh nhng yếu t tác đng, qua đó làm s đề xut hàm ý qun tr cho các doanh
nghip kinh doanh tơ lụa.
2. CƠ SỞ THUYẾT LƢỢC KHẢO CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM LIÊN
QUAN
2.1. Cơ sở lý thuyết
2.1.1. Sản phẩm tơ lụa
Đặc trƣng chất lƣng sn phẩm tơ la B‟Lao chu ảnh hƣởng bi nguyên liệu đầu vào, quy trình sn xut,
đặc trƣng của th nhƣỡng, khậu, thƣơng hiệu ngành, đa danh. Quy trình sn xuất lụa tri qua các
công đoạn t vic trng dâu nuôi tằm, ƣơm tơ, xe tơ, dệt vi, nhuộm, in hoa. Đối vi sn phm thi trang
nhƣ quần áo, khăn, carvat …thì bổ sung thêm công đoạn thiết kế và may. T l sợi chiếm 62%, vi la
các loi chiếm 24,3%, sn phm làm t tơ lụa nhƣ quần áo, khăn, caravat, tất… chiếm 13,7%. [26]
2.1.2. Hành vi quyết định lựa chọn sản phẩm
Theo Ajzen (2005)[1], hành vi ngƣời tiêu dùng đƣợc hiu mt lot c quyết định v vic mua cái gì,
ti sao, khi nào, nhƣ thế o, nơi nào, bao nhiêu ngƣời tiêu dùng phi quyết định qua thi gian v
vic chn dùng sn phm, dch v. Đồng thời, theo Jeff Bray (1998)[12], quyết định lựa chọn mt quá
trình mô t cách thức mà ngƣời tiêu dùng ra quyết định chn mt loi sn phm bị nh hƣởng bởi các
yếu tố khác nhau.
2.1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định hành vi ngƣời tiêu dùng
Theo Hip hi Marketting Hoa Kỳ: nh vi tu dùng chính s tác động qua li gia các yếu t kích
thích của môi trường vi nhn thc và hành vi của con người mà qua s tương tác đó, con người thay đổi
cuc sng ca h”. Nói cách khác, hành vi tu dùng bao gồm những suy ng và cm nhận mà con ngƣời
có đƣợc và những hành động mà h thc hin trong quá trình tiêu dùng[18].
Các nhân t ảnh hưởng đến quyết định tiêu dùng sn phm gm:
nh vi tiêu dùng ca khách hàng chu ảnh hƣởng bi hai nhóm nhân t chính: nhóm các nhân t ni ti
ca khách hàng và nhóm nhân t t bên ngoài:[18]
Nhóm các nhân t ni ti gm:
Nhu cầu động cơ: Nhu cu v lụa s khác nhau tùy thuc vào tng loi khách ng. Ti thời điểm
khác nhau, nhu cu của khách hàng cũng bị thôi thúc để đƣợc đáp ứng một thƣơng hiệu lụa nào đó do
tác động t môi trƣờng nhƣ: khuyến mãi, trƣng bày, gii thiu của ngƣời n, ngun thông tin,
marketing…
Niềm tin thái độ: Mi khách hàng nim tin khác nhau khi chọn thƣơng hiệu lụa nhƣ khách
hàng nghĩ la gcàng cao càng uy tín hoặc khách hàng ƣa chuộng la truyn thng
ngun gc t nguyên liệu tơ
Nhân t cá nhân: S khác nhau v đặc điểm nhân nhƣ tui, ngh nghip, thu nhp, hoàn cnh kinh
tế,..dẫn đến quyết định chọn mua tơ lụa cũng khác nhau.
C YU T ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA 95
ĐỐI VỚI TƠ LỤA B‟LAO
© 2019 Trƣờng Đại hcng nghip Thành ph H Chí Minh
Nhóm văn hóa: bao gm nhng tp lp khác nhau nh thành nhng nhóm ảnh hƣởng trc tiếp hay
gián tiếp đến quyết đnh ca ngƣời tiêu dùng nhƣ: Gia đình, bn bè, hàng xóm láng giềng, đng
nghip,
Các yếu n ngoài ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng
Theo Philip Kotler(2005), các thành phn trong marketing mix (sn phm, giá c, phân phi, chiêu th)
ảnh hƣởng đế quyết định khác nhau của ngƣời tiêu dùng[18].
Sn phm: Sn phẩm lụa có nhiu thuộc tính nhƣ: nhãn hiệu, chất lƣợng, đặc tính sn phm, bao
bì….có th ảnh hƣởng đến quyết định của ngƣời tiêu dùng.
Giá c: Tùy thuc vào hoàn cnh kinh tế, thái độ đặc đim cá nhân của ngƣời tiêu dùng mà giá c tác
động khác nhau đến quyết định mua lụa. Trong ngành lụa, ngƣời tiêu dùng đôi khi quyết đnh mua
đối với tơ la truyn thng vi giá cao, có ngun gc thiên nhiên và h tin rngcó t l thun vi cht
lƣợng.
Phân phi: Phân phi sn phm la bng nhiu cách qua đó gia tăng hội để ngƣời tiêu dùng th
dng tìm thy và chn mua sn phm.
Chiêu th: Các hoạt động qung cáo, khuyến mại, đội ngũ bán hàng, các hoạt động truyn thông, qung
sn phm,… ảnhởng đc biệt đến quyết định mua lụa của ngƣời tiêu ng. Các thƣơng hiệu
lụa thƣờng tập trung o các chƣơng trình khuyến mãi, gii thiệu, trƣng bày,.. ti ca hàng chuyên bit,
cách trang trí, nhân vt qung cáo.
2.2. Lƣợc khảo các nghiên cứu thực nghiệm có liên quan và giả thuyết nghiên cứu
Hành vi ngƣời tiêu dùng đƣợc hiu là mt lot các quyết định v vic mua cái gì, ti sao, khi nào, nhƣ
thế nào, nơi nào, bao nhiêu ngƣi tiêu dùng phi có quyết định qua thi gian v vic chn dùng sn
phm, dch v [1]. Quyết định lựa chọn mt quá trình t cách thức mà ngƣời tiêu dùng ra quyết
định chn mt loi sn phm và bị ảnh hƣởng bởi các yếu tố khác nhau.[3]
2.2.1. Yếu tố thƣơng hiệu và quyết định lựa chọn
Thƣơng hiệu thể hiện niềm tin của khách hàng khi sản phẩm đó mang lại giá trị công ty đã hứa
mang lại lợi ích cho khách hàng, đƣợc hình thành thông qua quá trình tích lũy những đánh giá thông tin
nhƣ: tên thƣơng hiu, s khác bit ca sn phm (Delgado Munuera, 2001)[7], (Miremadi ctg,
2011)[15]. Tơng hiệu cũng thể hiện thông qua danh tiếng của xã hội, qua đó giúp khách hàng yên tâm
về sản phẩm, tin tƣởng, tìm kiếm, chọn mua hay sử dụng sản phẩm (Lassar và ctg, 1995)[14]. Đối với tơ
lụa, thƣơng hiệu dựa trên những khác biệt liên quan sản phẩm tơ tằm thiên nhiên, đƣợc biết đến từ lâu, do
đó giúp ngƣời tiêu dùng nhận biết, tìm kiếm và quyết định mua [10].
Giả thuyết: H
1:
Thương hiệu có tác động tích cực đến quyết định lựa chọn tơ lụa B’Lao (+).
2.2.2. Yếu tố tâm lý và quyết định lựa chọn
Yếu tố tâm lý nhn thc của con ngƣời v vic phi ng x nhƣ thế o cho phù hợp trong việc ra
quyết định mà h mong mun hoc không thc hin mt hành vi c th nào đó (Ajzen, 1991)[1]. Tác giả
Jeff Bray[12] cho rằng tâm của ngƣời tiêu dùng liên quan cảm nhận của họ về một sản phẩm đáp ứng
sự mong đợi của họ. Đồng thời, tâm lý đối vi sn phẩm càng cao nghĩa là ngƣi tiêu dùng th
nhận ra đƣợc s khác biệt vƣợt tri ca sn phm, do đó càng ng s la chn (Yoo cng s,
2000)[23]. Đối với la, sn phm liên quan thm m, cht liệu thiên nhiên tm s giúp khách hàng
cm nhn s sang trọng, sành điệu hơn nên là yếu t nh hƣởng đến quyết định mua của ngƣời tiêu dùng
[17].
Giả thuyết: H
2:
Yếu t Tâm lý tác động tích cực đến quyết định lựa chọn tơ lụa B’Lao(+).
2.2.3. Yếu tố marketing và quyết định lựa chọn
Yếu t marketing bao gm sn phm, giá c, phân phi, chiêu th có ảnh hƣởng đến quyết định khác nhau
của ngƣời tiêu dùng (Philip Kotler,2005).[18]. Đối vi sn phẩm lụa B‟Lao, các yếu t liên quan
marketing nhƣ: đặc đim sn phm gm nhãn hiu, chất lƣợng, thuc tính, bao bì,..; chính sách giá c linh
hot; h thng pn phi liên quan các kênh bán ng, trƣng y,…; hoạt đng qung cáo, khuyến mi,
đội ngũ bán hàng, marketing đin tử…..Trong ngành lụa, ngƣời tiêu dùng đôi khi quyết định mua đi
với lụa truyn thng vi giá cao, ngun gc thiên nhiên h tin rng t l thun vi cht
96 C YU T ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA
ĐỐI VỚI TƠ LỤA B‟LAO
© 2019 Trƣờng Đại hcng nghip Thành ph H Chí Minh
lƣợng (Zeithaml, 1988)[22]. Khi chính sách marketing thích hợp giúp gia tăng hội để ngƣời tiêu dùng
th d dàng tìm thy, la chn có ảnh ởng đặc biệt đến quyết định mua lụa của ngƣời tiêu
dùng [17].
Giả thuyết: H
3:
Marketing có tác động tích cực đến quyết định lựa chọn tơ lụa B’Lao (+).
2.2.4. Nguồn thông tin và quyết định lựa chọn
Yếu tố nguồn thông tin tác động đến nh ảnh nhận thức, qua đó ảnh hƣởng đến quyết định chọn sản
phẩm, dịch vụ (Baloglu McCleary,1999)[2]; (Woodside và Lysonski, 1989) [24] Gartner
(1993)[5]. Trong nghiên cứu của họ, các nhà nghiên cứu đƣa ra thang đo Likert 5 điểm để đo lƣờng
cấp độ quan trọng của các nguồn thông tin liên quan nhƣ lời khuyên chuyên môn, truyền miệng, quảng
cáo và ch/ phim/tin tức, gia đình/bạn bè, internet,...Đối với sản phẩm tơ lụa còn mi lạ đối với nhiều
ngƣời nên khi đƣc chia sẽ thông qua nhiều kênh thông tin khác nhau sẽ ảnh hƣởng đến quyết định lựa
chọn [10],[17].
Giả thuyết: H
4:
Yếu t ngun thông tin tác động tích cực đến quyết định lựa chọn tơ lụa BLao(+).
2.2.5. Nhóm ảnh hƣởng và quyết định lựa chọn
Nhóm ảnh hƣởng liên quan yếu tố xã hội về niềm tin của một ngƣời về ý kiến những ngƣời khác đồng
tình trong việc lựa chọn sản phẩm, dịch vụ. Theo Geert Hofstede[6], nền văn hóa Việt Nam đƣợc coi
nền văn hóa tập thkhác với nền văn hóa nhân một số nƣớc phƣơng Tây mang tính tự do nhân.
Một khi ngƣời tiêu dùng hòa nhập với cộng đồng rộng lớn, tâm lý của họ dễ bị ảnh hƣởng “hiệu ứng bầy
đàn. Đối với sản phẩm, dịch vụ nhƣ lụa, ngƣời tiêu dùng chƣa nắm bắt đƣợc đầy đủ thông tin chính
xác, họ thƣờng thông qua việc quan t nh vi của mọi ngƣời xung quanh để tìm hiểu yên tâm hơn
trong quyết định lựa chọn.[17,25]
Giả thuyết: H
5:
Yếu t Nhóm ảnh ởng tác động tích cực đến quyết định lựa chọn tơ lụa B’Lao(+).
3.PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Da trên các nghiên cứu trƣớc đây liên quan lụa (Penthip Vadhanasindhu, 2006)[17] và ngoài ngành
(Nadine Wettstein, Jon H. Hanf, 2009)[16], (Lakkana Ruekkasaem and Montalee Sasananan, 2017)[13],
(Quân, 2006)[21], các yếu t ảnh ng trc tiếp đến quyết định la chn bao gm: chất lƣợng, khuyến
mãi, bao bì, phân phi, g c, chất lƣợng cm nhn, niềm tin, thƣơng hiu, ngun thông tin, s nh
hƣởng.
Nghiên cu định nh đƣc s dng k thut tho lun tay đôi kết hp tho lun nhóm vi 5 nhân
viên cửa hàng bán tơ lụa, 4 đại din bán hàng của các cơ sở sn xuất và 6 khách hàng đại din đ c định
các yếu t có ảnh hƣởng đến quyết định mua tơ lụa B‟Lao điu chỉnh thang đo ca tng yếu t.
Phƣơng pháp phng vn trc tiếp ti các ca hàng tng hợp có bán tơ la Bo lc ti TP Bo Lộc, TP. Đà
Lt và Hi ch Lụa tơ tằm ti TP. Bo Lc. Thi gian thc hin t tháng 5/2019 đến tháng 7/2019. Vic
nghiên cu định nh để sàng lc, b sung, hoàn thin các yếu t trong hình nhƣ sau: yếu t cht
lƣợng, khuyến mãi, bao bì, phân phi giá c thành yếu t marketing; nim tin gp chung vào yếu
thƣơng hiệu; yếu t chất ng cm nhn thành yếu t tâm lý; yếu t s ảnh hƣng thành yếu t nhóm nh
hƣởng; gi nguyên yếu t ngun thông tin. Mô hình nghiên cứu sau khi điều chỉnh nhƣ sau: (Hình 1).
C YU T ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA 97
ĐỐI VỚI TƠ LỤA B‟LAO
© 2019 Trƣờng Đại hcng nghip Thành ph H Chí Minh
Hình 1: Mô hình quyết định chọn tơ lụa B‟Lao
Thang đo Litkert 5 đim đƣc s dng vi 1 hoàn toàn không đồng ý 5 hoàn toàn đồng ý. Trên
sở mô hình nghiên cứu, thang đo đƣợc xây dng gm: thƣơng hiệu (TH): 4 biến quan sát đƣợc hiệu
chỉnh t nghiên cứu Delgado và Munuera (2001)[7], Miremadi ctg (2011)[15]; yếu ttâm lý(TL): 4
biến quan sát đƣợc kế thừa hiệu chỉnh từ nghiên cứu (Penthip Vadhanasindhu, 2006)[17] Quang
[3]. yếu t marketing(MK): 4 biến quan sát đƣợc hiệu chỉnh từ nghiên cứu Philip Kotler (2005)[18]
Zeithaml (1988)[22]; nguồn thông tin(TT): 4 biến quan sát đƣợc đƣợc kế thừa hiệu chỉnh từ Baloglu
McCleary (1999)[2] Penthip Vadhanasindhu (2006)[17]; nhóm ảnh hƣởng(AH): 4 biến quan sát
đƣợc đƣợc kế thừa hiệu chỉnh từ Geert Hofstede[6]; quyết định lựa chọn(QD): 3 biến quan sát đƣợc
hiệu chỉnh từ Nadine Wettstein, Jon H. Hanf (2009)[16] (Bng 2).
Nghiên cứu định lƣợng: Để đạt kích thƣớc mu, 280 bng câu hỏi đƣợc phát ra, thu v 232, s mu kng
hp l 6, s mu hp l 226. Mẫu đƣợc chn n đƣợc áp dng theo phƣơng pháp ngu nhiên chia
theo ngh nghip, thu nhập, địa bàn nhằm đảm bảo tính đi din trong việc đánh giá hành vi khách ng.
Nơi khảo sát gm các địa điểm bán lụa B‟Lao gồm các cửa hàng, các điểm ghé khách du lch
trung tâm Hi Ch TP. Bo Lộc. Phƣơng pháp phỏng vn trc tiếp có sàng lọc đối tƣợng khảo sát đã mua
tơ lụa B‟Lao.
Tt c s liu thu thp t bng câu hỏi điều tra đƣợc hóa, chy thng t trên phn mm SPSS.
c thang đo đƣợc đƣa vào phân tích mô hình cu trúc tuyến tính theo k thut PLS - SEM vi phn mm
Smart PLS 3.0. Các kết qu phân tích mô hình đo lƣng liên quan nhƣ đ tin cy Cronbach Alpha, đ tin
cy tng hợp, AVE, HTMT và đa cng tuyến đu đƣợc xem xét, đánh giá.
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
4.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu
V đặc điểm độ tui: la tui 32-42 chiếm t trng cao nht (49,1%), la tui 20-25 chiếm t trng thp
nht (3,1%). V đặc điểm ngh nghip: ngh qun lý chiếm t l cao nht (41,2%), buôn bán (31,4%),
ngh khác thp nht (12,4%). V đặc điểm thu nhp: thu nhp t 10 -20 triu chiếm t l cao nht
(47,8%), thu nhp 5-10 triu chiếm t l thp nht (7,1%). V nơi khách lƣu trú: TP.HCM chiếm t l
cao nhất (36,3%), Lâm Đồng chiếm t l thp nht (6,2%).
H
1
H
2
H
4
H
3
H
5
Thƣơng hi
u
Tâm lý
Marketing
Nguồn
thông tin
Nhóm
nh hƣ
ng
Quyết định la
chọn tơ lụa
B‟Lao