BỘ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ KINH TẾ TRUNG ƯƠNG
PHẠM VĨNH THẮNG
CHÍNH SÁCH NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HÀNG NÔNG SẢN
XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM
(TRƯỜNG HỢP LÚA GẠO VÀ CÀ PHÊ)
Chuyên ngành : Quản lý kinh tế
Mã số : 9 31 01 10
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. NGUYỄN VĂN NAM
HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan đề tài luận án: “Chính sách nâng cao chất lượng
hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam (trường hợp lúa gạo và cà phê)” là
công trình nghiên cứu độc lập của tác giả dưới sự hướng dẫn khoa học của thầy
hướng dẫn.
Kết quả nghiên cứu của Luận án chưa được công bố ở bất kỳ ấn phẩm
hay công trình nghiên cứu nào, các số liệu trong luận án là hoàn toàn trung thực
và có nguồn gốc rõ ràng.
Tôi xin cam đoan những vấn đề nêu trên là đúng sự thực, nếu sai tôi xin
hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Tác giả luận án
Phạm Vĩnh Thắng
LỜI CẢM ƠN
Luận án được hoàn thành với sự nỗ lực học hỏi nghiêm túc của tôi tại
Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương.Trong quá trình nghiên cứu và
hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của các cơ quan, các
cấp lãnh đạo và các cá nhân. Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các tập
thể và cá nhân đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và
hoàn thành Luận án.
Trước tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn
Văn Nam, nhà khoa học đã luôn nhiệt tình, ân cần hướng dẫn cho tôi ngay từ
bước đầu cụ thể hóa hướng nghiên cứu đến nhận xét góp ý trong nghiên cứu và
hoàn thành luận án.
Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế
Trung ương, đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và
nghiên cứu tại Viện thông qua những khóa học và trao đổi về phương pháp
nghiên cứu, các buổi hội thảo khoa học, những buổi chia sẻ kinh nghiệm nghiên
cứu thực tiễn và những dịp sinh hoạt khoa học có liên quan khác.
Tôi xin dành lời cảm ơn chân thành tới Ban giám đốc, lãnh đạo Khoa
Quản trị kinh doanh - Học viện Ngân hàng và bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều
kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành
Luận án. Đặc biệt, tôi cũng xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới gia đình đã là chỗ dựa
và động lực để tôi quyết tâm hoàn thành luận án một cách tốt nhất.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng không thể tránh khỏi những hạn chế
và thiếu sót nhất định khi thực hiện Luận án. Rất mong nhận được sự đóng góp ý
kiến của quý Thầy, Cô giáo và bạn đọc.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận án
Phạm Vĩnh Thắng
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
DANH MỤC HÌNH
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ CHÍNH SÁCH NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG HÀNG NÔNG SẢN XUẤT KHẨU ................................... 5
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã công bố liên quan đến chính sách
nâng cao chất lượng hàng nông sản xuất khẩu ...................................................... 5
1.1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã công bố ở trong và ngoài nước 5
1.1.2.Đánh giá chung những kết quả nghiên cứu đã đạt được và những vấn đề
thuộc đề tài luận án chưa được các công trình công bố nghiên cứu giải quyết 22
1.1.3. Những vấn đề luận án sẽ tập trung nghiên cứu giải quyết ....................... 23
1.2. Phương hướng giải quyết các vấn đề nghiên cứu của Luận án ................... 24
1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 24
1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 24
1.2.3. Đối tượng và giới hạn phạm vi nghiên cứu.............................................. 25
1.2.4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu .............................................. 25
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH NÂNG CAO CHẤT
LƯỢNG HÀNG NÔNG SẢN XUẤT KHẨU ....................................................... 28
2.1. Các khái niệm liên quan .................................................................................. 28
2.1.1. Hàng nông sản và chất lượng hàng nông sản xuất khẩu .......................... 28
2.1.2. Khái niệm về chính sách nâng cao chất lượng hàng nông sản xuất khẩu 31
2.2. Mục tiêu và nội dung của chính sách nâng cao chất lượng hàng nông sản
xuất khẩu .................................................................................................................. 35
2.2.1. Mục tiêu ................................................................................................... 35
2.2.2. Nội dung của chính sách .......................................................................... 37
2.3. Phân loại chính sách......................................................................................... 38
2.3.1. Chính sách nâng cao chất lượng trong sản xuất nông nghiệp .................. 39
2.3.2. Chính sách bảo quản sau thu hoạch ......................................................... 41
2.3.3. Chính sách khuyến khích chế biến sâu nông sản ..................................... 41
2.3.4. Chính sách tiêu thụ nông sản ................................................................... 42
2.3.5. Chính sách thị trường ............................................................................... 43
2.4.Chu trình chính sách nâng cao chất lượng hàng nông sản xuất khẩu ......... 44
2.5. Đánh giá tác động của chính sách ................................................................... 50
2.5.1. Mục tiêu và nội dung đánh giá ................................................................. 50
2.5.2. Tiêu chí đánh giá chính sách .................................................................... 51
2.6.Kinh nghiệm nước ngoài trong hoạch định và thực thi chính sách nâng cao
chất lượng hàng nông sản xuất khẩu và bài học cho Việt Nam .......................... 55
2.6.1.Kinh nghiệm của một số nước trong hoạch định và thực thi chính sách
nâng cao chất lượng hàng nông sản xuất khẩu................................................... 55
2.6.2. Một số bài học rút ra cho Việt Nam ......................................................... 64
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HÀNG
NÔNG SẢN XUẤT KHẨU VIỆT NAM (TRƯỜNG HỢP GẠO VÀ CÀ PHÊ) ......... 66
3.1. Khái quát thực trạng chất lượng hàng nông sản xuất khẩu ........................ 66
3.1.1. Thực trạng xuất khẩu hàng nông sản ....................................................... 66
3.1.2. Thực trạng chất lượng hàng nông sản xuất khẩu ..................................... 70
3.2.Thực trạng chính sách nâng cao chất lượng hàng nông sản xuất khẩu ....... 80
3.2.1. Về các chính sách hỗ trợ, khuyến khích, đầu tư nâng cao chất lượng trong
sản xuất nông nghiệp .......................................................................................... 80
3.2.2. Chính sách bảo quản giảm tổn thất sau thu hoạch ................................... 87
3.2.4. Chính sách tiêu thụ nông sản ................................................................... 90
3.2.5. Chính sách thị trường và xúc tiến thương mại ......................................... 91
3.2.6. Chính sách liên quan đến nguồn lực trong nông nghiệp .......................... 92
3.2.7. Chính sách cụ thể về gạo và cà phê ......................................................... 93
3.3. Đánh giá thực trạng chính sách nâng cao chất lượng hàng nông sản xuất khẩu ..... 97
3.3.1.Đánh giá của các chuyên gia và nhà quản lý ............................................ 98
3.3.2.Đánh giá của các nhà quản trị doanh nghiệp xuất khẩu nông sản .......... 103
3.4. Đánh giá chung về hệ thống chính sách nâng cao chất lượng hàng nông sản
xuất khẩu ................................................................................................................ 105
CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH NÂNG CAO CHẤT
LƯỢNG HÀNG NÔNG SẢN XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG GIAI
ĐOẠN TỚI ............................................................................................................. 109
4.1. Bối cảnh và những vấn đề đặt ra cho Việt Nam .......................................... 109
4.1.1.Bối cảnh quốc tế ...................................................................................... 109
4.1.2. Những vấn đề đặt ra cho hàng nông sản xuất khẩu Việt Nam ............... 112
4.2.Quan điểm, phương hướng hoàn thiện chính sách nâng cao chất lượng
hàng nông sản xuất khẩu ...................................................................................... 114
4.2.1. Quan điểm hoàn thiện chính sách .......................................................... 114
4.2.2. Phương hướng hoàn thiện chính sách .................................................... 115
4.3. Một số giải pháp về chính sách nhằm nâng cao chất lượng hàng nông sản
xuất khẩu của Việt Nam ....................................................................................... 117
4.3.1. Những chính sách chung ........................................................................ 117
4.3.2. Chính sách với mặt hàng gạo xuất khẩu ................................................ 133
4.3.3. Chính sách với mặt hàng cà phê ............................................................ 139
4.3.4. Một số kiến nghị nhằm nâng cao năng lực thực thi các chính sách nâng
cao chất lượng hàng nông sản xuất khẩu Việt Nam ......................................... 144
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 147
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC