Chuyện về những con ốc
.
Triển lãm Đời Ốc là một bước chuyển mình của Phương Quốc Trí, rất
khác và rất xa với những gì trước đây tôi từng biết về tác phẩm của
anh.
Đời Ốc bắt đầu bằng một cái tên đã làm tôi mường tượng đến một cách
nói khác, một sự “luẩn quẩn” của cuộc đời, một sự chiêm nghiệm
chẳng hạn – hay nó cũng có thể bằng những con ốc “nhỏ” để diễn một
ý tưởng nào khác chăng!?
Quả vậy, bước vào phòng triển lãm, ấn tượng đầu tiên của tôi là màu
đỏ. Hết màu đỏ với những vết trườn “ngoằn ngèo” lại đến màu trắng –
những xác chết của ốc tựa như hóa thạch. Hai không gian tách biệt, đối
lập nhau về màu sắc: yên ả, chầm chậm…
.
Câu chuyện về những con ốc trong tác phẩm của Phương Quốc Trí
được vẽ ra và nhân lên. Tập trung vào một sự vật, một hiện tượng,
Phương Quốc Trí đã làm nên tác phẩm có tính tự tình, hay tác phẩm là
một cái nhìn vào những giá trị sống.
Cũng vậy, ốc luôn mang trên thân mềm một vỏ bọc cứng cáp, bò chậm
chạp. Cái vỏ bọc cứng cáp và nặng nhọc đó là thứ bảo vệ duy nhất cho
sự tồn tại, và đó chính là sinh mệnh của nó.
Tác phẩm của Phương Quốc Trí làm tôi nhớ đến một câu chuyện về
những con ốc: “Ốc không giống sâu róm và cũng không thể biến thành
bướm để một ngày nào đó bầu trời sẽ bảo vệ, và ốc không thể biến
thành giun để một ngày nào đó lòng đất sẽ bảo vệ. Ốc không dựa vào
trời, không dựa vào đất, ốc dựa vào chính bản thân của nó. Đó cũng là
lý do vì sao nó luôn mang theo mình một cái vỏ bọc nặng trĩu.”
Tác phẩm với hình tượng “ốc” mang nhiều gợi ý!
Ốc là một cách nói ẩn dụ
Những con ốc bắt đầu bằng những câu chuyện dường như đơn giản đó
lại mang lại nhiều ý nghĩa, triết lý nhân sinh con người. Và hình tượng
ốc trong tác phẩm của Phương Quốc Trí cũng không nằm ngoài những
lẽ đó. Mượn câu chuyện của ốc, phỏng hình tượng của ốc, đưa vào thế
giới trực diện với những suy nghĩ của mình.
Với hơn hai trăm con ốc nằm trong “rọ”, là một con số chỉ mang tính
tượng trưng – lấy cái hữu hạn đựng cái vô hạn. Hai trăm con ốc, chỉ
khác nhau một vài động tác thân mềm, phần vỏ cứng chai lì và rập
khuôn. Thế giới của những con ốc trong tác phẩm thật chật chội, cố
hữu, và chúng như đang tự vươn mình để thoát khỏi những cám cảnh
tương tự.
Sự rập khuôn của những con ốc, của những đường xoắn ốc, thật khó
phân biệt. Ốc giống nhau như một, trong thế giới chồng lấn và ngụy
trang hợp lý.
.
Đi theo những con ốc như đang cố vươn mình thoát ra khỏi vỏ bọc,
gắng mình trườn dài với những vết nhờn chậm chạp và mệt mỏi, tác
phẩm như một cảnh đặc tả, quay chậm những chuyển động chậm rồi
ngưng hẳn – nhưng cũng có sự rộn ràng nháo nhiệt, bởi cái lộn xộn dò
dẫm lẫn nhau.
Cái “Rọ ốc” là tác nhân chính gây ra cảnh hỗn loạn náo nhiệt và chậm
chạp đó. Bắt ốc bỏ rọ, rồi để ốc tự dò dẫm mà ra. Đây cũng là cách diễn
cảnh, vẽ ra một thế giới của ốc, một thế giới đã có sự can thiệp của con
người. Và, cũng bởi hình tượng nghệ thuật ẩn dụ này, thế giới chật chội
và khắc nghiệt được vẽ ra. Một màu đỏ tràn ngập không gian tác phẩm.
Bằng hình tượng của ốc, cái vỏ bọc tự nhiên đó, Phương Quốc Trí
dường như đã mượn hẳn cái tứ, nghĩa vốn có, cho những ý tưởng ẩn
chứa song hành cùng tác phẩm. Những cái gồng mình như đang cố
thoát ra trong vỏ bọc của chính mình – trong thế giới ngổn ngang thành
“đống”, trong một cái rọ được quy hoạch… dường như đang đặc tả về
những chiều ý không gian rộng lớn.
Và,
Một không gian trắng xóa, những con ốc vỡ vụn, đối diện với một màu
đỏ có vẻ hồ hởi và bức bối kia. Một sự ngổn ngang chồng lấn khác, đối
lập và tách biệt. Cái vòng tròn “luẩn quẩn” mà tôi mường tượng ngay
từ cái tên của triển lãm Đời Ốc dường như đã dừng lại nơi này – chỉ
còn những vết trườn dài, một đống vỏ, vô sự…
Đúng là lan man đời ốc!