Công ngh gen – vũ khí “hu di t” c a t ng lai (P.I) ệ ỷ ệ ủ ươ
QĐND - Th Ba, 16/06/2009, 20:58 (GMT+7)ứ
Gen là chi c chìa khoá đ gi i mã sinh m nh conế ể ả ệ
ng i. Nh ng thành t u thu đ c t nh ng côngườ ữ ự ượ ừ ữ
trình nghiên c u v gen s giúp cho con ng i cóứ ề ẽ ườ
th t n m gi và quy t đ nh sinh m nh c a mình.ể ự ắ ữ ế ị ệ ủ
S ra đ i c a chú c u Dony b ng ph ng phápự ờ ủ ừ ằ ươ
nhân b n vô tính và s thành công trong vi c l p raả ự ệ ậ
bi u đ gi i mã gen đã làm ch n đ ng th gi i.ể ồ ả ấ ộ ế ớ
Đây có th coi là "thành t u khoa h c vĩ đ i nh tể ự ọ ạ ấ
trong l ch s loài ng i", "cái m c v khoa h cị ử ườ ố ề ọ
nghiên c u sinh m nh con ng i" ngu n t li uứ ệ ườ ồ ư ệ
sinh đ ng nh t trong l ch s nhân lo i t tr cộ ấ ị ử ạ ừ ướ
đ n nay". Thành công c a nh ng phát ki n m iế ủ ữ ế ớ
trong lĩnh v c gen di truy n đ c sánh ngang v iự ề ượ ớ
vi c ch t o thành công bom nguyên t đ u tiênệ ế ạ ử ầ
và vi c con ng i l n đ u tiên đ b lên m t trăng. ệ ườ ầ ầ ổ ộ ặ
T ng t nh nh ng phát minh khoa h c quan tr ng khác, lĩnh v c ng d ng đ u tiênươ ự ư ữ ọ ọ ự ứ ụ ầ
c a công ngh gen chính là quân s . S phát tri n nh vũ bão c a các công trình genủ ệ ự ự ể ư ủ
đã t o ra lĩnh v c m i đ ph c v cho vi c tìm hi u, nghiên c u nh m ch t o m tạ ự ớ ể ụ ụ ệ ể ứ ằ ế ạ ộ
lo i vũ khí sinh h c m i, có tính sát th ng l n v i nh ng tính năng đ c bi t. ạ ọ ớ ươ ớ ớ ữ ặ ệ
Các chuyên gia quân s nh n đ nh r ng, trong th k 21, con ng i có kh năng ph iự ậ ị ằ ế ỉ ườ ả ả
đ i m t v i cu c chi n tranh còn đáng s h n c chi n tranh h t nhân đó chính làố ặ ớ ộ ế ợ ơ ả ế ạ
"chi n tranh gen". Nh ng v b n ch t vũ khí gen là lo i vũ khí sinh h c th h m i -ế ư ề ả ấ ạ ọ ế ệ ớ
vũ khí sinh h c th h th 3.ọ ế ệ ứ
Đặc điểm của vũ khí gen
- Uy l c sát th ng c c l n, giá thành s n xu t c c rự ươ ự ớ ả ấ ự ẻ
Theo Tu n báo Thames s ch nh t (1-10-1995), các nhà khoa h c Nga đã thành côngầ ố ủ ậ ọ
trong nghiên c u tách ADN c a m t lo i siêu vi trùng r i k t h p v i ADN c a siêu viứ ủ ộ ạ ồ ế ợ ớ ủ
trùng khác đ t o nên ch t c u đ c có tên là "Nhi t đ c t ". Ch c n dùng đ u kimể ạ ấ ự ộ ệ ộ ố ỉ ầ ầ
g y m t l ng r t nh đ c t này thì cũng đ đẩ ộ ượ ấ ỏ ộ ố ủ ể
gi t ch t 500.000 ng i, v i m t l ng kho ngế ế ườ ớ ộ ượ ả
20g thì cũng đ gi t ch t 6 t ng i trên th gi iủ ế ế ỉ ườ ế ớ
trong giây lát. Lo i “vũ khí này” hi n v n ch a cóạ ệ ẫ ư
thu c gi i .ố ả
Các nhà khoa h cọ ti n hành so sánh vũ khí gen v iế ớ
vũ khí h t nhân uy l cạ ự
m nh. Theo tính toán, n u b ra 50 tri u đôla Mạ ế ỏ ệ ỹ
đ xây d ng m t kho vũ khí gen thì kh năng sátể ự ộ ả
th ng còn l n h n r t nhi u so v i đ u t 5 t đôươ ớ ơ ấ ề ớ ầ ư ỉ
la đ xây d ng m t kho vũ khí h t nhân. Ph m viể ự ộ ạ ạ
sát th ng (không có v t che ch n) c a m t quươ ậ ắ ủ ộ ả
bom h t nhân 1kt (t ng đ ng v i 1 tri u t nạ ươ ươ ớ ệ ấ
Hình minh ho . nh: internetạ Ả
Vũ khí nguyên t li u đã l c h u?ử ệ ạ ậ
thu c n TNT) là 300 km2. Trong khi ph m vi sát th ng c a 10 t n ch t chi n đ uố ổ ạ ươ ủ ấ ấ ế ấ
sinh h c thông th ng là 100.000 km2, còn đ i v i vũ khí gen ph m vi sát th ng cóọ ườ ố ớ ạ ươ
th g p hàng ch c l n th m chí trên trăm l n ch t chi n đ u sinh h c thông th ng.ể ấ ụ ầ ậ ầ ấ ế ấ ọ ườ
- "Không có thuốc chữa"
Vũ khí gen đã v n d ng nh ng thành t u m i nh t c a nh ng công trình nghiên c uậ ụ ữ ự ớ ấ ủ ữ ứ
v di truy n. Thông qua t h p gen chính, ng i ta đã thay đ i m t s gen di truy nề ề ổ ợ ườ ổ ộ ố ề
c a vi sinh v t gây b nh đ t o ra ch t chi n đ u sinh h c nguy h i r t l n. Do ph iủ ậ ệ ể ạ ấ ế ấ ọ ạ ấ ớ ả
thay đ i "m t mã gen" c a siêu vi trùng, vi khu n trong quá trình bi n đ i gen (gi ngổ ậ ủ ẩ ế ổ ố
nh quá trình pha ch thu c theo đ n), nên ch có ng i ch t o m i n m b t đ cư ế ố ơ ỉ ườ ế ạ ớ ắ ắ ượ
nh ng bí quy t c a quá trình đó. Do đó, trong m t th i gian ng n s r t khó phá gi i,ữ ế ủ ộ ờ ắ ẽ ấ ả
cũng nh phòng v và tr li u. Vì th , nó tr thành vũ khí "vô ph ng c u ch a nên sư ệ ị ệ ế ở ươ ứ ữ ẽ
gây tâm lý hoang mang, s hãi c c đ cho đ i ph ng.ợ ự ộ ố ươ
- Vũ khí gi t ng i không c n đ máuế ườ ầ ổ
Khác với những vũ khí hiện đại khác, vũ khí gen thuộc loại vũ khí phi sát thương. Người ta sẽ chẳng thấy
những tập đoàn quân với những trang bị hạng nặng, hạng nhẹ ầm ầm rung chuyển cả đất trời; sẽ chẳng có
cảnh nhà tan, cửa nát, khói lửa mịt mùng nhưng hậu quả của nó thật khó lường.
Chiến tranh sẽ không phải huy động nhiều người mà chỉ cần đưa những vi khuẩn gây bệnh gen xâm nhập
vào lãnh thổ nước khác bằng nhiều con đường và phương pháp khác nhau. Sau đó để chúng tự khuếch tán
trong tự nhiên và sinh sôi nảy nở. Nó sẽ làm cho người, súc vật trong thời gian ngắn mắc phải những "căn
bệnh kì lạ" vô phương cứu chữa. Nhẹ nhất thì cũng vô cùng khó điều trị, lặng lẽ tiêu hao và tan rã khả năng
kháng cự của đối phương.
Chúng ta có thể hình dung ra viễn cảnh rằng, nếu đưa "vi khuẩn sốt xuất huyết cấp tính" xâm nhập vào
nguồn nước của đối phương, sẽ làm cho đa số cư dân đang sử dụng nguồn nước đó mắc bệnh, làm tiêu hao
phần lớn sức lực của họ, thậm chí dẫn đến tử vong. Điều đó cho thấy khả năng sát thương của vũ khí gen có
thể cao hơn vũ khí hạt nhân hàng chục lần.
Ng i ta có th thay đ i gen di truy n c a vi sinh v t không gây b nh, đ t o raườ ể ổ ề ủ ậ ệ ể ạ
nh ng vi khu n gây b nh lo i m i có tính kháng thu c cao. Ngoài ra, có th l i d ngữ ẩ ệ ạ ớ ố ể ợ ụ
s khác bi t v đ c tr ng c u trúc sinh lí c a các ch ng t c ng i đ t o ra nh ng viự ệ ề ặ ư ấ ủ ủ ộ ườ ể ạ ữ
khu n ch gây b nh cho m t nhóm ng i có đ c đi m di truy n riêng bi t, nh m sátẩ ỉ ệ ộ ườ ặ ể ề ệ ằ
th ng có tr ng đi m sinh l c đ ch.ươ ọ ể ự ị
Theo tu n báo ầThames s ch nh t (15-11-1998), các nhà khoa h c Israel đã gây vàố ủ ậ ọ
nuôi d ng nh ng gen di truy n đ c bi t c a siêu vi trùng, vi khu n c a các ch ngưỡ ữ ề ặ ệ ủ ẩ ủ ủ
t c ng i khác nhau nh m m c đích nghiên c u ch t o ra vũ khí gen ch tác h i đ iộ ườ ằ ụ ứ ế ạ ỉ ạ ố
v i ng i R p, không nguy h i đ i v i ng i Do Thái. Tu n báo ớ ườ Ả ậ ạ ố ớ ườ ầ Defence c a Anhủ
còn ti t l r ng, các nhà khoa h c Israrel đã l i d ng m t s thành qu nghiên c u c aế ộ ằ ọ ợ ụ ộ ố ả ứ ủ
Nam Phi đ t o ra "vũ khí nhi m s c th " có tác h i t i b gen c u thành c a ng i ể ạ ễ ắ ể ạ ớ ộ ấ ủ ườ Ả
R p đ c bi t là c a ng i Ir c. Phía Ixaren thì m t m c bác b ngu n tin này và tuyênậ ặ ệ ủ ườ ắ ộ ự ỏ ồ
b r ng nh ng nghiên c u sinh h c c a h ch mang tính phòng v đ n thu n.ố ằ ữ ứ ọ ủ ọ ỉ ệ ơ ầ
Hiện trạng phát triển
Do vũ khí gen có th ch ng hoàn toàn đ i ph ng trong các cu c chi n phi sátể ế ự ố ươ ộ ế
th ng. B i v y, trong nh ng năm g n đây, các n c phát tri n và c ng qu c quânươ ở ậ ữ ầ ướ ể ườ ố
s trên th gi i đ c bi t coi tr ng vi c nghiên c u vũ khí gen, trong đó M và Nga làự ế ớ ặ ệ ọ ệ ứ ỹ
hai c ng qu c đi đ u trong lĩnh v c này. ườ ố ầ ự
Trong k ho ch nghiên c u vũ khí sinh h c c aế ạ ứ ọ ủ
B Qu c phòng M , có 11 đ tài nghiên c u doộ ố ỹ ề ứ
quân đ i tr c ti p đ m nhi m, 32 đ tài do các cộ ự ế ả ệ ề ơ
quan ngoài quân đ i ti n hành. T t c các đ tàiộ ế ấ ả ề
đ u do B Qu c phòng M b o h v k thu t vàề ộ ố ỹ ả ộ ề ỹ ậ
tài chính. T năm 1983 đ n nay, các nhà nghiênừ ế
c u c a M đã b t đ u áp d ng nh ng k thu tứ ủ ỹ ắ ầ ụ ữ ỹ ậ
hi n đ i đ gi i m t mã gen c a khu n l a-míp,ệ ạ ể ả ậ ủ ẩ ị
đ c t c a khu n b ch h u, khu n d ch t , khu nộ ố ủ ẩ ạ ầ ẩ ị ả ẩ
b nh than. Ngoài ra, h còn th đ a nh ng genệ ọ ử ư ữ
đ c bi t c y vào nh ng vi khu n v n không gâyặ ệ ấ ữ ẩ ố
b nh đ bi n thành nh ng vi khu n gây b nh. C c nghiên c u y h c quân s c a Mệ ể ế ữ ẩ ệ ụ ứ ọ ự ủ ỹ
đ t t i Maryland kì th c là trung tâm chuyên nghiên c u v vũ khí gen.ặ ạ ự ứ ề
Mỹ đã lưu ý đến mối đe doạ của vũ khí sinh học đối với an toàn quốc gia và đã có sự dự trữ vác xin phòng
chiến tranh sinh hoá và vác xin chống độc tố sinh học để kịp thời ứng phó với vũ khí sinh học có thể tạo ra,
đặc biệt là vũ khí gen.
Đầu năm 2000, Bộ Quốc phòng Mỹ điều chỉnh chiến lược phòng chống đối với vũ khí hạt nhân và vũ khí
sinh hoá như: đề xuất việc xây dựng kế hoạch liên hợp quân binh chủng trong việc phòng chống vũ khí sát
thương lớn, đề cao khả năng tác chiến phi truyền thống; điều chỉnh việc bố trí nhân lực và kinh phí dành
cho mua sắm, nghiên cứu chế tạo và phát triển trang bị phòng hộ. Từ năm 1999 đến năm 2003, Mỹ đã đầu
tư 4 tỷ 600 triệu đô la cho phòng chống vũ khí sinh hoá.
D i th i c a T ng th ngướ ờ ủ ổ ố G. Bush, quân đ i M đã lên k ho ch tăng thêm chi phíộ ỹ ế ạ
cho vi c nghiên c u đ s n xu t ra lo i vũ khí m i trong đó có vũ khí gen. Tr c nămệ ứ ể ả ấ ạ ớ ướ
2003, t t c s quân hi n đang t i ngũ và s quân d b đ u ph i tiêm vác xin phòngấ ả ố ệ ạ ố ự ị ề ả
sinh h c.ọ
Nga cũng r t coi tr ng nghiên c u v vũ khí gen. Cu i nh ng năm 80 c a th k 20ấ ọ ứ ề ố ữ ủ ế ỉ
Trung tâm nghiên c u Siberia c a Nga đã nghiên c u đ a gen c a vi khu n b nh s tứ ủ ứ ư ủ ẩ ệ ố
c p tính xâm nh p vào men r u thông th ng đ truy n b nh s t c p tínhấ ậ ượ ườ ể ề ệ ố ấ m c đở ứ ộ
n ng nh t, nghiên c u vũ khí sinh h c gây b nh tiêu ch y. C quan tình báo ph ngặ ấ ứ ọ ệ ả ơ ươ
Tây cho r ng lo i vũ khí gen này có th làm m t tác d ng c a các thi t b phòng hoáằ ạ ể ấ ụ ủ ế ị
mà NATO đang s d ng và lo i vũ khí này đã đ c ti n hành th nghi m trong m tử ụ ạ ượ ế ử ệ ộ
s trung tâm bí m t c a Nga. Đ c bi t "Nhi t đ c t " là m t "ki t tác" c a các nhàố ậ ủ ặ ệ ệ ộ ố ộ ệ ủ
khoa h c Nga.ọ
Hi n nay, Nga có 4 phòng thí nghi m chuyên nghiên c u v vũ khí sinh h c có liênệ ệ ứ ề ọ
quan đ n gen. H đã s m b t tay nghiên c u gen c a đ c t có trong n c r n, k t h pế ọ ớ ắ ứ ủ ộ ố ọ ắ ế ợ
v i gen c a vi khu n gây b nh cúm đ t o ra m t siêu vi trùng cúm m i mang trong nóớ ủ ẩ ệ ể ạ ộ ớ
c đ c t c a loài r n. Sau khi siêu vi trùng này đ c phát tán, ng i nhi m ả ộ ố ủ ắ ượ ườ ễ b nh v aệ ừ
có tri u ch ng c a b nh cúm l i v a có tri u ch ng gi ng nh b r n đ c c n, khi nệ ứ ủ ệ ạ ừ ệ ứ ố ư ị ắ ộ ắ ế
ng i b nh tê li t và d n đ n t vong.ườ ệ ệ ẫ ế ử
"vũ khí" gen đang đ oc các c ngự ườ
qu c đ c bi t quan tâmố ặ ệ
Ngoài M và Nga, các n c Anh, Đ c, Ixraen…vv cũng không cam ch u “đi sau” trongỹ ướ ứ ị
lĩnh v c nghiên c u vũ khí gen. Các trung tâm phòng d ch sinh, hóa h c do chính phự ứ ị ọ ủ
Anh qu n lý đang bí m t v n d ng nh ng kĩ thu t gen đ t p trung nghiên c u nh mả ậ ậ ụ ữ ậ ể ậ ứ ằ
bi n đ i gen c a các siêu vi trùng c p tính. B qu c phòng Đ c đang ti n hành nghiênế ổ ủ ấ ộ ố ứ ế
c u đ bi n đ i gen c a nh ng vi khu n gây b nh d ch h ch, d ch t và khu n đ iứ ể ế ổ ủ ữ ẩ ệ ị ạ ị ả ẩ ạ
tràng.
Nguyên Bình (T ng h p)ổ ợ