Ộ DÂN T C K’HO

ồ ế ầ ớ ọ ạ ệ ộ ộ ể   t dân t c K'Ho.H  đ i di n cho ph n l n dân t c thi u

ế Đ n Lâm Đ ng,không ai nói không bi ố s  vùng cao nguyên Lâm Viên.

(cid:0) NGÔN   NG   :  Ữ Ng

C   Hoờ ơ ườ ơ , K   Hoơ i  C  Ho  nói ,   ho cặ  K hoơ , K'Ho ,   là  , ngôn ngữ  ế  ti ng C   Ho

m tộ  dân  t cộ  trong s  54ố ữ thu cộ  ng  chi Ba Na (cid:0) ườ Vi

,   còn   g i   làọ ườ ơ i   C   Ho ệ ộ ạ . Ng t Nam i Vi  dân t c  t  thu cộ  Ng  h  Nam Á ữ ệ ề ạ ố ở ơ i C  Ho  ơ ườ ở năm 2009, ng  t nhỉ , thành phố. Ng ệ t Nam có   ậ   ư i C  Ho c  trú t p

(cid:0) ườ ượ ơ ư i C  Ho đ

ệ ở ị ơ ơ ạ ạ ơ ổ DÂN S : Ố Theo T ng đi u tra dân s  và nhà  ố ổ ư iườ , c  trú t i 46 trên t ng s  63  Lâm Đ ngồ , Bình Thu nậ , Khánh Hòa , Ninh Thu nậ ư c phân bi ư c chia thành các nhóm nh  : C  Ho Srê, C  Ho Chil t b i đ a bàn c  trú, sinh ho t cũng nh  ngôn   ộ   ơ  ,  C  Ho L ch, C  Ho N p,

ữ ơ dân s  ố 166.112 ng ỉ ạ i các t nh: trung t Ộ Ộ ng B  T C :  ượ ng , và đ ờ C  Ho C  Dòn, C  Ho T'ring ... (cid:0) ơ Ụ ờ ơ ề

ầ ế ộ ẫ ầ ầ Ậ ườ ơ ng i c  ho có t

ườ ặ ườ ổ ứ  ch c gia đình theo “ Ch  Đ  M u H  “,Ng ộ ư ầ ệ ộ ợ ụ ệ ắ ồ ủ ộ ờ   i C  Ho Th  nhi u th n linh nh  th n M t Tr i,   i con ồ    b t ch ng ). Hôn nhân m t v , m t ch ng

ợ ồ (cid:0) ươ ố ẹ i nhà v . con mang h  c a m . ơ ọ ủ ữ ng ăn ba b a, theo t p quán ăn b c, l

PHONG T C – T P QUÁN :   ng th n Núi, th n Sông... gái đóng vai trò ch  đ ng trong hôn nhân ( t c l ề ữ ố b n v ng, đôi v  ch ng s ng t ườ SINH HO T :  Ạ  Ng ẩ ự ườ ị ớ ậ ườ ạ

ượ ứ ệ ố ố c tr

ạ ợ i C  Ho th ư ố ướ c su i, đ ế ơ ự   ng th c ậ   ể ế ế ng ch  bi n khô đ  thu n ọ   ả ầ ữ ướ c u ng là nh ng qu  b u khô. M i  n ễ ề ữ ế ử ố ủ ế ạ ố chính là g o ăn v i th c ph m nh  cá, th t, rau . Các món ăn th ti n cho ăn b c. Th c u ng là n ỉ sinh ho t ch  y u (ăn u ng, ngh  ng i, ti p khách) đ u di n ra quanh b p l a trong nhà.

(cid:0) ườ ơ ợ ướ ử i C ­ho là nhà sàn dài, mái l p tranh, phía tr ầ   c c a nhà có c u NHÀ Ở: c a ng

ầ ạ ề ố ủ thang lên xu ng. Nhi u nhà quây qu n l i thành làng.

(cid:0) ả ả ộ ố ằ

ụ ủ ụ ữ ả ườ ồ ả ấ i r i gi

ả ọ ề ế ề TRANG PH CỤ : trang ph c c a đàn ông là kh  b ng v i b n r ng, dài kho ng 1,5 – 2   ắ   ằ ộ ấ t ờ ế ạ   t l nh, h  khoác thêm chăn (ùi) ra ngoài.

ụ ữ ọ ồ ườ ứ ổ m, có hoa văn theo d i d c. Ph  n  dùng váy b ng m t t m v i qu n quanh ng ắ ạ c p. Vay n n đen, có di m hoa văn tr ng. N u th i ti Ph  n  dùng vòng c , vòng tay, c m và khuyên căng tai làm đ  trang s c.

(cid:0) ổ ườ ạ ứ  ch c ăn L  H I

ườ ậ ng vào tháng 12

ơ i C  Ho t ế ộ ươ  d ỗ

ừ

ị  đâm trâu.Th t trâu đ ư ộ ự ầ  nh  m t s  c u phúc. L ự ề ổ ứ ễ  ch c l ườ ự ễ i d  l ớ ớ ượ ườ ệ i ta m i đ

t kéo dài 7 ­ 10 ngày. Sau T t, ng ể ư Ễ Ộ :  Hàng năm, ng  T tế  khi mùa màng đã thu ho ch xong   ị   ). T t này có ý nghĩa đón lúa v  nhà. Theo t p quán, các gia ng l ch (th ượ   ế ể ả bon t c đình thay phiên nhau m i năm hi n m t con trâu đ  c ữ ễ  chia cho t ng gia đình, còn máu trâu bôi vào trán nh ng ng ệ ớ   ế ế c ăn lúa m i và th c hi n các công vi c l n t nh  làm nhà, chuy n làng...

(cid:0) ộ

ề

ệ ờ ố ượ ệ  Vũ khúc c  truy n đ ổ ầ ế ố ố ố

ủ ọ ậ ạ ụ ữ ộ VĂN HÓA – VĂN NGH  : Ệ Dân t c K’ho có đ i s ng văn ngh  phong phú, đ c đáo.   ạ ấ ữ ơ ễ Th  ca c a h  đ m ch t tr  tình giàu nh c đi u.   c trình di n trong các ư ộ ồ ễ ộ ố ề l  h i. Nh c c  truy n th ng nh  b  c ng chiêng 6 chi c, kèn  ng b u, đàn  ng tre, tr ng… ặ ộ ấ ạ t o thành nh ng dàn hòa âm ho c đ c t u.

(cid:0) ủ ế ằ ẫ ướ ụ ồ ạ   ẫ c. Công c  làm r y g m rìu, xà g t, KINH T  :Ế  S ng ch  y u b ng lúa r y và lúa n

ậ xà bách, g y ch c l ố ọ ỗ ...

(cid:0) ự ệ ạ

ộ ườ ườ ồ ế ọ ữ ề ẫ ư i K’ho v n trân tr ng gìn gi

ứ ủ ả ượ ữ ữ ộ ố ậ   i K’ho đã có s  giao l u, ti p nh n cu c s ng hi n đ i cùng các ố ề  n n văn hoá truy n th ng,   ố ự ề     thành viên c a buôn làng K’ho luôn có ý th c c ng c  s  b n ủ   c coi là c a

ướ  gìn đ t r ng, ngu n n ố ủ ề ộ Ngày nay bà con ng ộ ư dân t c khác, nh ng c ng đ ng ng ộ ả ắ ủ b n s c c a dân t c mình. Các ọ ế ủ ữ v ng và đoàn k t c a dòng h , gi ệ ự ự ủ chung, tuân th  và th c hi n t ồ c, nh ng tài s n đ  giác các lu t t c truy n th ng c a dân t c mình.

ủ ấ ừ ậ ụ ồ Không gian văn hóa C ng Chiêng Tây Nguyên

(cid:0) ệ đ Ki ồ Không gian văn hóa C ng Chiêng Tây Nguyên cượ  UNESCO công nh n làậ ẩ ể ề ạ

ệ ượ ậ ứ đ c nh n danh hi u. t tác ạ  vào ngày 15 tháng 11 năm 2005. Sau Nhã nh c cung đình   t Nam (cid:0) truy n kh u và phi v t th  nhân lo i Huế, đây là di s n th  hai c a ủ  Vi ả ồ ệ ả ộ ắ ắ ố

ắ ỉ ặ ắ ủ ư ạ ồ ộ ơ (cid:0) ế ố ộ ồ ồ ủ ơ ư Không gian văn hóa C ng Chiêng ữ ả ồ

ế ể ễ ế ậ Không gian văn hóa c ng chiêng Tây Nguyên tr i r ng su t 5 t nh Đ k L k, Gia Lai, Kon Tum, Đ k Nông và Lâm Đ ng, Ch  nhân c a lo i hình văn hóa đ c s c này là c  dân các dân t c Tây Nguyên nh  Êđê, Ba na, X  đăng, Gia rai, M’nông, C  ho…   c ngồ   ậ  b  ph n sau:  Tây Nguyên bao g m các y u t ử  ơ ồ ễ ộ ườ  h i có s i ch i c ng chiêng, các l ễ  ị ữ ứ ổ ướ ...), nh ng đ a đi m t  ch c các l c ạ ừ ướ , nhà   mồ,   các   khu   r ng   c nh   các   buôn   làng   Tây ễ ừ nhà   dài, nhà   rông,   r y,ẫ  b n   n c

ằ ạ ấ chiêng, các b n nh c t u b ng c ng chiêng, nh ng ng ụ ớ , L  cúng B n n ồ d ng c ng chiêng ( L  m ng lúa m i ộ h i   đó   ( Nguyên,...), v.v. (cid:0) ồ ằ ạ ạ ặ ồ

ồ ườ ồ ượ ng đ ạ ụ 20cm đ n 60cm, lo i c c đ i t ồ ộ ừ ế ỡ ườ c dùng đ n l ễ ộ ế  ho c dùng theo dàn, b  t ế ừ ặ ộ ộ ế ẹ

ạ ợ C ng chiêng là lo i nh c khí b ng h p kim đ ng, có khi pha vàng, b c ho c đ ng đen . ạ  h i. C ng là lo i có núm, chiêng  và trong các l ạ ừ ạ ự  90cm ng kính t ặ ơ ẻ  2 đ n 12 ho c 13  18 đ n 20 chi c. Trong m t b  chiêng, chi c chiêng m  (chiêng cái) c gõ b ng dùi ho c đ m b ng tay. (cid:0) ổ th c dùng trong các bu i cúng t ề không núm. Nh c c  này có nhi u c , đ ể ượ ế đ n 120cm. C ng chiêng có th  đ ậ ế chi c, th m chí có n i t ọ là quan tr ng nh t. ồ ằ ộ ố ặ ấ ộ ủ

ơ ừ ồ ắ C ng chiêng g n bó m t thi ườ ồ ộ ố ủ ỗ ồ ề ự ủ ị ầ

ổ ề ự ộ ồ ả ờ ế ằ ế   ườ i Tây Nguyên, là ti ng    ni m vui, n i bu n trong cu c s ng, trong lao ủ ọ C ng chiêng càng c  thì quy n l c c a v  th n càng cao.   ộ   ự ng cho quy n l c và s  giàu có. Đã có th i m t

.

ế ể ượ ấ C ng chiêng có th  đ ế ớ t v i cu c s ng c a các t c ng ể ễ ả ề i, đ  di n t ồ ể ượ ặ ế ậ nói c a tâm linh, tâm h n con ng ạ đ ng và sinh ho t hàng ngày c a h . C ng chiêng còn là tài s n quý giá, bi u t ị ằ chi c chiêng giá tr  b ng hai con voi ho c 20 con trâu (cid:0) ồ ả ằ ị ộ ằ ữ ườ ổ ả  nh ng giá tr  văn hóa c a c  dân các dân t c, h ng năm ng ồ ừ ư ễ ồ i ta t ớ ừ ệ ạ ở i, ồ ạ ộ ả ồ ừ ứ ả

ồ t n và phát huy h iộ  C ng Chiêng Tây Nguyên ướ ượ ừ c i, M ng đ ượ ổ ộ c t h i C ng chiêng văn hóa v a là m t s n ph m du l ch ăn khách. (cid:0) ị ế ồ ạ ớ ờ ả   Nh m qu ng bá hình  nh không gian văn hóa c ng chiêng Tây Nguyên đ ng th i b o ễ  ủ ư ữ  nh ng l ừ  Đâm trâu, M ng nhà rông, M ng lúa m i, M ng đám    nh : l ư ở Tây nguyên, Lễ  ỏ ả  Hi n t ồ  các vùng có c ng chiêng nh   ắ   ộ  ch c hàng năm là m t ho t đ ng v a có ý nghĩa b o t n b n s c ẩ ạ Đ n v i không gian văn hóa c ng chiêng Tây Nguyên t ữ ủ ồ

ể ậ ấ

ơ ộ ủ ữ ề c mùa, B  m …  đ ộ ả i Đà C ng Chiêng Đà L t:    ộ   ữ ẽ ượ c hòa mình vào nh ng giai đi u, nh ng âm vang c ng chiêng c a dân t c ử ồ c tìm hi u khám phá rõ h n và tham gia    C ngồ   ễ ậ ụ  t p t c truy n th ng c a ng ệ ượ i dân k’ho vùng cao nguyên l ng gió. ố ặ ắ ạ ị ị ừ ồ L tạ  du khách s  đ k’ho, bên ánh l a h ng b p bùng,  m áp. Và đ ườ nh ng nghi l ủ ạ chiêng Đà L t là 1 nét văn hóa đ c s c du l ch c a du l ch Đà L t

ỗ ệ ủ ề ẩ ứ ầ ả ồ

ể ượ ằ ề ự ủ ị ầ ự ữ ộ ọ ử ữ ả ầ

ế ề ả ạ ậ ừ ầ ạ ộ ữ ừ ữ ử ậ ấ ơ

ộ ị  ế ồ ườ i Tây Nguyên, đ ng sau m i chi c c ng, chiêng đ u  n ch a m t v Theo quan ni m c a ng ổ ồ th n. C ng chiêng càng c  thì quy n l c c a v  th n càng cao. C ng chiêng còn là tài s n quý   ườ   ữ ề ự ả ng cho quy n l c và s  giàu có. Vào nh ng ngày h i, hình  nh nh ng vòng ng i giá, bi u t ọ   ồ ượ u c n trong ti ng c ng chiêng vang v ng nh y múa quanh ng n l a thiêng, bên nh ng vò r ồ ạ núi r ng, t o cho Tây Nguyên m t không gian lãng m n và huy n  o. C ng chiêng do v y góp   ạ   ph n t o nên nh ng s  thi, nh ng áng th  ca đ m ch t văn hóa Tây Nguyên v a lãng m n, ừ v a hùng tráng.

ể ừ ạ ự ậ ự ỡ ắ

ề ộ ế

ể ạ

ở ệ ậ ạ ậ ộ ế ồ ế ệ

ế ủ ổ ễ ọ  quan tr ng nh : l ế ừ ể ẻ ễ ừ ễ ầ ữ ớ ễ ắ ạ ụ ứ  chúc s c kho , l m ng nhà rông m i, m ng chi n th ng, l ủ ừ ắ ề ệ ạ ồ ộ ớ

ồ ạ i cao nguyên. ư  giao l u văn hóa c ng chiêng Tây Nguyên ẽ ượ ộ

di n ra hàng đêm t ớ ượ ươ ộ ưở ầ ấ ừ ụ ứ ữ ồ ơ ừ   ơ là đi m đ n v a yên bình nên th  v i th m th c v t r c r  s c màu, v a ả ơ ớ ế Đà L t m ng m ế ử ồ ậ ỗ ồ ng p tràn ti ng c ng chiêng m i khi đêm v  bên b p l a h ng. ậ ẩ ề ệ ượ t tác truy n kh u và phi v t th  nhân lo i" vào năm 2005, Đ c UNESCO công nh n là "Ki   ệ   ệ ủ ướ ứ ồ c ta đón nh n danh hi u này. Theo quan ni m c ng chiêng tr  thành đ i di n th  hai c a n ủ ồ ủ   c a đ ng bào dân t c Tây Nguyên, trong t ng chi c c ng, chi c chiêng luôn có hi n thân c a ư ễ ổ   ị ầ ữ  th i nh ng v  th n nên đây là nh c c  không th  thi u c a nh ng bu i l ẻ ơ  c u an cho tai cho tr  s  sinh, l   ẽ  ồ cây lúa… C ng chiêng còn là hi n thân c a tính c ng đ ng và g n li n v i tính cách m nh m ườ ủ c a con ng ng trình ch ơ M ng M , du khách s  đ th ồ   ị ễ i khu du l ch Đ i ệ ộ   c hòa mình vào đêm h i văn hóa Tây Nguyên v i vũ đi u r n ràng, ữ ị ướ u c n  m  n ng. ế ng  th m l ng và n m nh ng ng m r ng th c  nh ng xiên th t n

ử ậ ủ ồ ơ ừ ữ ệ

ẽ ượ ạ ệ ủ ẹ ắ ộ ệ ượ ị   c tái hi n, du ậ ể ủ   t tác văn hóa phi v t th  c a ấ   ạ t c a Đà L t mà b t ạ ỏ ả Trong ánh l a b p bùng, không gian văn hóa c a đ ng bào b n đ a n i đây đ khách s  đ c nghe nh ng bài ca núi r ng và cùng tôn vinh ki ấ ả nhân lo i. T t c  đã t o thành m t nét đ p văn hóa đa s c màu riêng bi ứ c  ai cũng không nên b  qua.

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trải rộng suốt 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông và Lâm Đồng. Chủ nhân của di sản văn hóa quý giá và đặc sắc này là 17 dân tộc thiểu số thuộc nhóm ngôn ngữ Nam Á (Austro-Asian) và Nam đảo (Austronesian) sống trên khu vực cao nguyên trung bộ của Việt Nam. Chứa đựng bên trong mỗi chiếc chiêng, chiếc cồng là một vị thần. "Cồng chiêng càng già thì thần linh càng mạnh và càng thiêng". Hầu như nhà nào cũng có cồng chiêng, thậm chí có gia đình có tới vài bộ. Điều này thể hiện sự giàu có và quyền thế, đồng thời cũng là vật che chắn, bảo vệ cho gia đình.

Bao đời nay, cồng chiêng gắn với Tây Nguyên như một phần không thể thiếu trong suốt vòng đời mỗi con người và trong hầu như tất cả sự kiện quan trọng của cộng đồng: từ lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh, lễ cưới xin, lễ tiễn đưa người chết, lễ đâm trâu trong ngày bỏ mả… cho đến lễ cúng máng nước, mừng lúa mới, lễ đóng cửa kho, lễ mừng nhà rông mới… Ngày 25/11/2005, Tổng giám đốc Tổ chức Văn hóa - Khoa học và Giáo dục Liên Hợp Quốc (UNESCO) Koichiro Matsuura đã trân trọng trao bằng công nhận kiệt tác di sản phi vật thể “Văn hóa cồng chiêng các dân tộc Tây Nguyên - Việt Nam”.

Nhằm gìn giữ và phát huy giá trị của di sản văn hóa cồng chiêng, các cơ quan chức năng cùng cộng đồng cần có những hành động cụ thể nhằm khôi phục các giá trị truyền thống, trả lại cho cồng chiêng linh hồn và cuộc sống đích thực của nó. Đồng thời, kêu gọi các doanh nghiệp ngành du lịch đừng quá ỷ lại vào thế mạnh của thiên nhiên, của di sản.. mà quên đi việc tạo ra các sản phẩm tương đồng thu hút du khách.