23Số 3/2024TẠP CHÍ ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNGTóm tắt: Các học phần “Cơ sở toán học của dạy học môn Toán ở tiểu học” (gọi tắt là các học phần “Cơ sở Toán học”) là một nội dung quan trọng trong chương trình đào tạo sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học. Các học phần này cung cấp cho sinh viên các kiến thức cơ bản của Toán học có liên quan đến các nội dung dạy học môn Toán ở tiểu học. Việc dạy học học phần theo định hướng năng lực nghề nghiệp giúp sinh viên thích ứng với các yêu cầu đổi mới của giáo dục, đảm bảo sinh viên ra trường đáp ứng được các tiêu chuẩn mới trong giảng dạy ở bậc tiểu học. Bài viết này giới thiệu một số định hướng năng lực nghề nghiệp giáo viên tiểu học và nội dung của các học phần “Cơ sở Toán học”. Dựa trên thực tế học tập của học sinh, sinh viên chúng tôi đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các học phần này cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học. Từ khoá: Cơ sở Toán học, Toán tiểu học, Giáo dục Tiểu học, năng lực nghề nghiệp giáo viên tiểu họcDạy học các học phần “Cơ sở Toán học” cho sinh viên Ngành Giáo dục Tiểu học theo định hướng tiếp cận năng lực nghề 1ThS. Đào Hồng Diệu 1 Khoa Giáo dục tiểu học, Trường Đại học Hải DươngEmail: daohongdieu@gmail.com1. ĐẶT VẤN ĐỀTrong bối cảnh triển khai chương trình GDPT 2018 hiện nay, yêu cầu về đào tạo giáo viên đáp ứng năng lực nghề nghiệp ngày càng trở nên cấp thiết. Đối với sinh viên ngành giáo dục Tiểu học việc tiếp cận năng lực nghề nghiệp là mục tiêu trọng tâm trong chương trình đào tạo. Điều này đòi hỏi các giảng viên, sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học cần nỗ lực chuẩn bị toàn diện. Sinh viên cần được trang bị không chỉ kiến thức chuyên ngành và phương pháp dạy học mà còn về khả năng vận dụng chương trình vào thực tiễn đáp ứng yêu cầu của chương trình GDPT 2018.Để đạt được điều này, các đơn vị đào tạo sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học cần chú trọng nâng cao chất lượng giảng dạy các học phần, xây dựng chương trình đào tạo gắn với thực tế và chương trình GDPT 2018. Trong đó các học phần thuộc bộ môn Toán - một trong những bộ môn quan trọng nhất trong chương trình đào tạo cần được chú trọng nâng cao chất lượng. Trước khi học các học phần “Phương pháp giảng dạy” và “Thực hành giải toán” sinh viên được học các học phần về “Cơ sở Toán học của dạy học môn Toán ở tiểu học”. Các học phần này cung cấp nền tảng cần thiết, giúp sinh viên nắm vững kiến thức cơ bản và hiểu rõ mối liên hệ với nội dung Toán học ở tiểu học.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU2.1. Định hướng năng lực nghề nghiệp trong giảng dạy môn Toán ở tiểu họcNăng lực nghề nghiệp của giáo viên tiểu học không chỉ bao gồm khả năng truyền đạt kiến thức mà còn là khả năng thiết kế và thực hiện các hoạt động học tập hiệu quả, đánh giá học sinh một cách công bằng và sáng tạo, cũng như áp dụng phương pháp giảng dạy linh hoạt. Dạy học các học phần Cơ sở Toán Tiểu học cần chú trọng vào việc phát triển các năng lực sau đây cho sinh viên:Năng lực chuyên môn: Sinh viên cần hiểu sâu kiến thức Toán học (về số học, đại số, hình học, lý thuyết tập hợp,...) và vận dụng hiệu quả vào nội dung sách giáo khoa tiểu học. Từ đó sinh viên có thể thiết kế kế hoạch bài dạy sáng tạo và hiệu quả.Năng lực ứng dụng công nghệ: Sinh viên biết sử dụng công cụ hỗ trợ học tập và công nghệ thông tin để khai thác hiệu quả các tài nguyên giáo dục trực tuyến.Năng lực tư duy phản biện và giải quyết vấn đề: Sinh viên có khả năng phân tích, đánh giá và giải quyết các vấn đề toán học trong thực tế giảng dạy, đồng thời tự nghiên cứu và sáng tạo trong học tập.Tiếp cận năng lực nghề nghiệp giúp sinh viên không chỉ nắm vững kiến thức Toán học mà còn áp dụng linh hoạt vào thực tế giảng dạy, tạo nền tảng vững chắc cho công việc sau khi tốt nghiệp.2.2. Tổng quan về các học phần: Cơ sở Toán học của dạy học môn Toán ở tiểu học“Cơ sở Toán học của dạy học môn Toán ở tiểu học” có thể được chia thành nhiều học phần, giảng dạy trong các học kì đầu cho sinh viên. Các học phần này cung cấp cho sinh viên các kiến thức về:• Lý thuyết tập hợp: Các khái niệm cơ bản về tập hợp, phép toán trên tập hợp.• Cơ sở logic: Các vấn đề của logic học như: mệnh đề, suy luận, và chứng minh.• Số học: Tìm hiểu về các khái niệm cơ bản về phép toán hai ngôi, các tập hợp số: tập hợp số tự nhiên, tập hợp số hữu tỉ (trong đó nghiên cứu chủ yếu về tập hợp các phân số và các số
24Số 3/2024TẠP CHÍ ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNGthập phân), tập hợp các số thực.• Đại số: Các khái niệm về biểu thức đại số, phương trình, hệ phương trình, bất phương trình,… và các bài toán ứng dụng đơn giản.• Hình học và đại lượng: Các khái niệm cở bản về hình hình học, quan hệ hình học, đại lượng hình học, các đại lượng vô hướng, có hướng được đề cập đến trong chương trình môn Toán ở tiểu học. Tất cả các kiến thức được giới thiệu trong các học phần đều có liên quan trực tiếp tới chương trình môn Toán ở tiểu học, giúp sinh viên có hiểu biết cơ bản khi đọc và thực hành dạy trên sách giáo khoa tiểu học.2.2. Một số khó khăn khi giảng dạy các học phần Cơ sở Toán học cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học Sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học thường theo học các khối C00 (Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí) hoặc khối D00 (Toán, Ngữ văn, Tiếng Anh) nên các em chưa chú trọng vào môn Toán cũng như năng lực học tập môn Toán chưa cao. Hơn nữa hình thức đánh giá thi tốt nghiệp môn Toán hiện nay chủ yếu là trắc nghiệm, dẫn đến việc hạn chế khả năng suy luận, tư duy logic và sự sáng tạo của học sinh. Đặc biệt là kĩ năng trình bày bài chưa được chú trọng đúng mức, gây ảnh hưởng đến việc rèn luyện kĩ năng giải thích và diễn đạt trong giảng dạy sau này. Khi học phổ thông, học sinh thường xuyên dùng máy tính cầm tay để tính toán nên phụ thuộc vào máy tính và mất đi khả năng tính nhẩm hay thực hiện các phép tính nhân chia số tự nhiên, phân số, số thập phân. Do đó sinh viên những năm đầu thường gặp nhiều khó khăn khi thực hành tính toán. Nhiều sinh viên khi thực hành với sách giáo khoa Toán tiểu học thường gặp khó khăn, như quên công thức, cách giải toán, hoặc sử dụng các phương pháp không phù hợp với học sinh. Do đó việc dạy học học phần gắn với thực tế chương trình GDPT 2018 là rất cần thiết nhằm hoàn thành mục tiêu đào tạo sinh viên đáp ứng nhu cầu thực tế của nghề nghiệp2.3. Một số biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy học phần gắn với chương trình giáo dục phổ thông 2018.Để nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên với mục tiêu đào tạo sinh viên gắn với thực tiễn nghề nghiệp, gắn với chương trình GDPT 2018, chúng tôi đã đã có những trao đổi thống nhất chuyên môn một số vấn đề cơ bản sau:2.3.1. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy họcSử dụng các phương pháp giảng dạy tích cực và các hình thức tổ chức dạy học mang tính tương tác cao như:Học theo tình huống giả định: Giảng viên có thể sử dụng tình huống giả định để sinh viên thực hành kỹ năng giải quyết các tình huống dạy học thực tế. Ví dụ, giảng viên cho sinh viên đóng vai giáo viên, học sinh tổ chức một hoạt động học trong một tiết học cụ thể của chương trình Toán ở tiểu học. Phương pháp này giúp sinh viên phát triển năng lực giao tiếp sư phạm, kĩ năng đặt câu hỏi và kỹ năng quản lý lớp học.Dạy học theo dự án: Sinh viên có thể thực hiện các dự án nhỏ như thiết kế một kế hoạch bài học môn Toán cho học sinh tiểu học, tổ chức một hoạt động học cho học sinh hoặc sáng tạo các trò chơi học tập để áp dụng trong lớp học. Phương pháp này khuyến khích tính sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề và kỹ năng hợp tác của sinh viên.Học tập theo nhóm: Sinh viên được khuyến khích làm việc nhóm trong các bài tập lớn hoặc dự án học tập. Việc trao đổi ý tưởng và giải quyết vấn đề cùng nhau không chỉ giúp sinh viên phát triển kỹ năng giao tiếp mà còn củng cố sự hiểu biết của họ về các khái niệm toán học và phương pháp giảng dạy.2.3.2. Xây dựng hệ thống tài liệu học tập bám sát chương trình GDPT 2018Các tài liệu tham khảo đều được cập nhật chương trình GDPT 2018. Mỗi nội dung cơ sở Toán đều được minh họa bằng các bài dạy trong sách giáo khoa Toán ở tiểu học. Sách giáo khoa cũng là tài liệu tham khảo bắt buộc đối với sinh viên. Ngoài ra chúng tôi còn giới thiệu, hướng dẫn cho sinh viên truy cập và sử dụng thành thạo các học liệu điện tử của sách giáo khoa. Các học liệu này có thể truy cập trên máy tính hoặc điện thoại thông minh nên rất thuận tiện cho việc tra cứu.Các kiến thức Toán học cao cấp đã được chọn lọc đưa vào chương trình là những kiến thức có liên quan đến đến chương trình Toán ở tiểu học. Các kiến thức này giúp sinh viên có những hiểu biết Toán học cơ bản liên quan đến các nội dung Toán học ở tiểu học. Đối với mỗi nội dung của học phần chúng tôi đều có phần vận dụng trong dạy học Toán ở tiểu học và sinh viên sẽ thực hành trên sách giáo khoa Tiểu học. Điều đó giúp sinh viên hiểu sách giáo khoa, hiểu các cơ sở Toán học của sách giáo khoa từ đó có định hướng dạy học đúng đắn.2.2.3 Thực hành trên sách giáo khoa tiểu họcSinh viên phải thường xuyên đọc, nghiên cứu và làm bài tập sách giáo khoa tiểu học. Điều này rất đơn giản nhưng rất hữu ích với sinh viên. Rất nhiều sinh viên đã quên các kiến thức trong sách cũng như cách thức trình bày các dạng toán ở tiểu học. Việc đọc sách thường xuyên giúp các em nắm được các nội dung dạy học ở từng khối lớp. Việc đọc sách giúp sinh viên củng cố nền tảng lý thuyết, từ đó áp dụng vào thực tiễn dạy học. Làm bài tập, trình bày thành thạo các dạng toán trong sách giáo khoa cũng là điều kiện tiên quyết để các em học tốt các học phần về phương pháp dạy học và thực hành giải toán. Sinh viên có thể học hỏi từ các cách trình bày, ví dụ minh họa và hoạt động học tập được thiết kế trong sách. Thói quen đọc sách giáo khoa giúp sinh viên hình thành kỹ năng tự học, tự nghiên cứu, từ đó tự tin hơn trong việc giảng dạy sau này. Do những vấn đề nghiên cứu của sinh viên luôn gắn với đào tạo nghề, vì vậy sinh viên dần hình thành ý thức, cách
25Số 3/2024TẠP CHÍ ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNGthức tìm hiểu về môn học, về nghề của mình một cách tích cực, chủ động.2.3.4. Đổi mới trong kiểm tra đánh giáThay vì chỉ đánh giá sinh viên qua các bài kiểm tra lý thuyết, giảng viên có thể sử dụng phương pháp đánh giá theo năng lực, tập trung vào khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tế giảng dạy. Giảng viên cần tăng cường giao các bài tập cá nhân, bài tập nhóm, đồng thời yêu cầu sinh viên báo cáo kết quả tự học, tự nghiên cứu sau mỗi nội dung học tập của học phần. Việc kiểm tra kết thúc học phần nên được thực hiện dưới hình thức thi vấn đáp, trong đó mỗi sinh viên phải liên hệ trực tiếp với nội dung bài dạy trong sách giáo khoa tiểu học. Hình thức thi được công bố ngay từ đầu học phần để sinh viên có ý thức hơn trong học tập cũng như có ý thức thực hành với sách giáo khoa tốt hơn.Ngoài ra chúng tôi luôn hướng dẫn, khuyến khích sinh viên ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ trí tuệ nhân tạo AI trong quá trình học là nghiên cứu. Thực tế thông qua các họat động làm bài tập nhóm, thuyết trình sinh viên đã sử dụng tương đối thành thạo các ứng dụng công nghệ hay các khai thác học liệu điện tử vào bài thuyết trình. Điều đó càng làm các em hứng thú hơn trong quá trình học tập. 2.4. Minh họa bài dạy bài dạy cụ thểBài dạy : “Mệnh đề và các phép logic" – Học phần “ Cơ sở Toán học của dạy học môn Toán ở tiểu học 1” dành cho sinh viên năm thứ nhất trong học kì I.Trong bài học này sinh viên sẽ được tìm hiểu các nội dung: Khái niệm mệnh đề, tính đúng sai của mệnh đề, thiết lập các phép logic trên mệnh đề (phủ định, hội, tuyển, kéo theo, tương đương)Giảng viên yêu cầu sinh viên nghiên cứu trước giáo trình, tìm các nội dung liên quan đến mệnh đề trong sách khoa tiểu học. Sinh viên chia nhóm làm việc, báo cáo kết quả bằng sản phẩm bài thuyết trình. Trong khi thuyết trình sinh viên tạo các tình huống giả định một hoạt động học của học sinh tiểu học về nội dung đó. Sinh viên báo cáo các nội dung được sử dụng trong sách giáo khoa tiểu học: Thiết lập mệnh đề, sử dụng các mệnh đề phủ định, hội và tuyển các mệnh đề, mệnh đề kéo theo, mệnh đề tương đươngNội dung thiết lập mệnh đề, tính đúng sai của mệnh đề được liên hệ với dạng bài tập trong sách giáo khoa tiểu học. Sinh viên thực hành thiết lập các mệnh đề đúng, mệnh đề sai. Ví dụ nội dung thiết lập các mệnh đề, khẳng định tính đúng sai của mệnh có thể được thiết lập từ các dạng bài tập trong sách giáo khoa như:Nội dung thiết lập các phép logic trên mệnh đề cũng thường xuyên được sử dụng trong sách giáo khoa Toán ở tiểu học trong các quy tắc, tính chất,...Ví dụ trong bài tập sau học sinh được tập diễn đạt dạng mệnh đề kéo theo.Toán 1 - T127 - Bộ Cánh DiềuToán 3 - T39 - Bộ Cánh DiềuToán 4 - T65 - Bộ Kết nối tri thức với cuộc sốngTrên lớp sinh viên sẽ trực tiếp truy cập và sử dụng học liệu điện tử để trình bày. Trong quá trình giảng dạy, giảng viên hướng dẫn sinh viên cách khai thác và sử dụng hiệu quả các
26Số 3/2024TẠP CHÍ ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNGhọc liệu này. Đối với mỗi bài toán trong sách giáo khoa tiểu học, sinh viên được thực hành hướng dẫn học sinh giải bài. Ngoài ra, sinh viên được tổ chức các tình huống giả định, đóng vai giáo viên và học sinh tiểu học, qua đó rèn luyện các kĩ năng giao tiếp và nghiệp vụ sư phạm.Trong thời gian tuần dự giờ tại trường thực hành, giảng viên yêu cầu mỗi sinh viên ghi lại các tính huống mà giáo viên, học sinh thiết lập các mệnh đề, sử dụng tính đúng sai của mệnh đề trong hoạt động nhận xét bài của bạn,... là minh chứng cho việc sử dụng mệnh đề trong các tình huống dạy học trên lớp.3. KẾT LUẬNViệc dạy học các học phần Cơ sở Toán học của dạy học môn Toán ở tiểu học theo hướng tiếp cận năng lực nghề nghiệp giúp sinh viên nắm vững kiến thức Toán học cơ bản, đồng thời kết hợp hiệu quả giữa lí thuyết và thực hành. Qua đó sinh viên nhận thấy mối liên hệ giữa kiến thức Toán học và các tình huống thực tiễn trong giảng dạy ở tiểu học. Sự đổi mới trong phương pháp giảng dạy, tổ chức lớp học, khai thác tài liệu và kiểm tra đánh giá khuyến khích sinh viên tích cực, chủ động hơn trong học tập và nghiên. Phương pháp không chỉ trang bị cho sinh viên kiến thức chuyên môn mà còn phát triển kỹ năng sư phạm, tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề, giúp họ sẵn sàng cho công việc giảng dạy trong tương lai. Những yếu tố này khẳng định tầm quan trọng của việc dạy học theo định hướng tiếp cận năng lực nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu của nền giáo dục hiện đại.TÀI LIỆU THAM KHẢO[1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018) Chương trình giáo dục phổ thông môn Toán. Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng bộ GD&ĐT.[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, (2018a), Thông tư 20/2018/ TT-BGDĐT về Ban hành Quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở Giáo dục phổ thông.[3] Trần Diên Hiển (Chủ biên), Nguyễn Thủy Chung, Cơ sở Toán học của môn Toán ở tiểu học, NXB Đại học Sư phạm. 2018[4] Vũ Xuân Hùng, Dạy học hiện đại và nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên, NXB Lao động - Xã hội, 2012.[5] Hà Huy Khoái (Tổng chủ biên), Lê Anh Vinh (Chủ biên), Nguyễn Áng, Vũ Văn Dương, Nguyễn Minh Hải, Bùi Bá Mạnh, Toán 1, Toán 2, Toán 3, Toán 4, Toán 5 (Bộ sách giáo khoa Kết nối Tri thức với cuộc sống), NXB Giáo dục. 2020 - 2024.[6] Đỗ Đức Thái (Tổng chủ biên), Đỗ Tiến Đạt (Chủ biên), Nguyễn Hoài Anh, Trần Thúy Ngà, Nguyễn Thị Thanh Sơn (2022), Toán 1, Toán 2, Toán 3, Toán 4, Toán 5 (Bộ sách giáo khoa Cánh Diều), NXB Đại học Sư phạm. 2020 - 2024.