ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
PHÁP LUẬT VÀ ĐỜI SỐNG
Mục tiêu là giúp sinh viên:
1. Hiểu được những nguyên tắc pháp luật cơ bản.
2. Biết cách tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân.
3. Tuân thủ pháp luật, sống và làm việc có trách nhiệm trong cộng đồng.
Chuyên đề 1 (buổi 11): Giới thiệu chung về “Pháp luật và đời sống”
Nội dung chính: Khái niệm nhà nước pháp quyền (quyền lực nhà nước bị
ràng buộc bởi pháp luật, bảo vệ quyền con người). Tầm quan trọng của pháp
luật trong đời sống hàng ngày: bảo vệ cá nhân, duy trì trật tự xã hội, thúc
đẩy công bằng. Giới thiệu cấu trúc khóa học và phương pháp học (thảo luận,
case study).
Mục tiêu: Giúp sinh viên hiểu pháp luật là “công cụ sống” chứ không phải
gánh nặng.
Tài liệu tham khảo: Hiến pháp Việt Nam 2013 (Chương II về quyền con
người).
Chuyên đề 2 (buổi 2): Tổng quan hệ thống pháp luật Việt Nam
Nội dung chính: Cơ cấu các ngành Luật và hệ thống văn bản quy phạm
pháp luật Việt Nam
Mục tiêu: Giúp sinh viên hiểu giá trị pháp lý cao thấp của từng loại văn bản
quy phạm pháp luật.
Tài liệu tham khảo: Hiến pháp Việt Nam 2013 (Chương II về quyền con
người).
Chuyên đề 3: Sinh viên tự tin giao dịch dân sự
Chuyên đề 3.1. (buổi 3): Sinh viên và các giao dịch đời thường
Bối cảnh
Thuê phòng trọ/KTX: Thuê nhà, ký túc xá để học tập.
Vay tiền: Vay bạn bè, gia đình, hoặc tín chấp qua ngân hàng/app.
Mua đồ: Mua điện thoại, laptop, sách vở qua cửa hàng hoặc chợ.
Làm thêm: Làm gia sư, phục vụ quán ăn, cộng tác viên.
Chủ đề pháp luật
Giao dịch dân sự (Bộ luật Dân sự 2015, Điều 116): Thỏa thuận xác lập, thay
đổi, chấm dứt quyền/nghĩa vụ.
Hợp đồng dân sự (Điều 401): Thuê trọ, mua bán, vay mượn; có thể bằng văn
bản, miệng, hành vi.
Bảo vệ người tiêu dùng (Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010):
Quyền đổi trả, yêu cầu hóa đơn.
Quyền và nghĩa vụ (Điều 3): Tự do thỏa thuận, không vi phạm pháp luật
hoặc đạo đức.
Hiểu lầm: Hợp đồng phải công chứng mới hợp lệ; sinh viên không đủ tư
cách giao dịch.
Chuyên đề 3.2. (buổi 4): Sinh viên và các giao dịch trực tuyến
Bối cảnh
Mua hàng online: Mua quần áo, điện thoại trên Shopee, Lazada.
Ngân hàng số: Chuyển khoản qua app ngân hàng, sử dụng thẻ tín dụng.
Ví điện tử: Nạp tiền qua Momo, ZaloPay, thanh toán dịch vụ.
Chủ đề pháp luật
Hợp đồng điện tử (Luật Giao dịch điện tử 2005): Hợp đồng qua mạng có
giá trị pháp lý như hợp đồng truyền thống.
Bảo vệ người tiêu dùng online (Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
2010): Quyền đổi trả, bảo mật thông tin.
Bảo mật dữ liệu cá nhân (Luật An ninh mạng 2018): Quyền không bị xâm
phạm thông tin cá nhân.
Trách nhiệm nền tảng (Nghị định 85/2021/NĐ-CP): Nền tảng thương mại
điện tử chịu trách nhiệm nếu vi phạm.
Hiểu lầm: Giao dịch online không được pháp luật bảo vệ; thông tin cá nhân
online là "công khai".
Chuyên đề 3.3. (buổi 5): Sinh viên phòng tránh các bẫy lừa đảo
Bối cảnh
Lừa đảo qua mạng: Tin nhắn giả mạo ngân hàng, cuộc gọi lừa đảo.
Kinh doanh đa cấp bất hợp pháp: Lôi kéo sinh viên với lời hứa lợi nhuận
cao.
Đầu tư ảo: Đầu tư tiền ảo, chứng khoán không rõ nguồn gốc.
Chủ đề pháp luật
Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Bộ luật Hình sự 2015, Điều 174): Hành vi
lừa đảo bị xử lý hình sự.
Kinh doanh đa cấp (Nghị định 40/2018/NĐ-CP): Cấm kinh doanh đa cấp
bất hợp pháp.
Bảo vệ người tiêu dùng (Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010):
Quyền khiếu nại khi bị lừa.
An ninh mạng (Luật An ninh mạng 2018): Bảo vệ thông tin cá nhân trước
lừa đảo online.
Hiểu lầm: Lừa đảo online là "chuyện nhỏ", không thể kiện; sinh viên dễ bị
lừa vì thiếu hiểu biết.
Chuyên đề 3.4. (buổi 6): Sinh viên và ứng xử trên mạng xã hội
Bối cảnh
Bình luận, đăng bài: Đăng status, chia sẻ ảnh trên Facebook, TikTok.
Tương tác nhóm: Tham gia nhóm học tập, diễn đàn sinh viên.
Livestream, sáng tạo nội dung: Quay video, viết blog cá nhân.
Chủ đề pháp luật
Tự do ngôn luận (Hiến pháp 2013, Điều 25): Được bày tỏ ý kiến nhưng
không vi phạm pháp luật.
Tội vu khống (Bộ luật Hình sự 2015, Điều 156): Đăng thông tin sai sự thật
gây hại cho người khác.
Bảo vệ dữ liệu cá nhân (Luật An ninh mạng 2018): Quyền không bị xâm
phạm thông tin cá nhân.
Sở hữu trí tuệ (Luật Sở hữu trí tuệ 2005): Không sao chép nội dung mà
không xin phép.
Hiểu lầm: Mạng xã hội là "vùng tự do", muốn đăng gì cũng được; sinh viên
không bị xử lý vì đăng bài.
Chuyên đề 4 (buổi 7): Người lao động hiểu luật
Bối cảnh: Sinh viên làm thêm, và ra trường đi làm việc chính thức
Chủ đề pháp luật: Quan hệ lao động là một loại quan hệ dân sự đặc biệt;
Bên yếu thế trong quan hệ lao động và nguyên tắc tiếp cận của pháp luật lao
động; Hợp đồng lao động; Bảo hiểm xã hội; Chống phân biệt đối xử tại nơi
làm việc.
Ví dụ: Lương, thưởng, đào tạo, thăng tiến, sa thải, thôi việc, bảo mật thông
tin, quyền riêng tư.
Chuyên đề 5: Cả nhà hiểu luật
Chuyên đề 5.1. (buổi 8): Cặp đôi hiểu luật
Bối cảnh
Hẹn hò, tìm hiểu: Sinh viên hoặc người trẻ bắt đầu mối quan hệ tình cảm.
Tặng quà, chia sẻ tài sản: Mua quà, hỗ trợ tài chính cho nhau trong lúc yêu.
Sống chung trước hôn nhân: Cùng thuê nhà, chia sẻ chi phí sinh hoạt.
Chia tay: Kết thúc mối quan hệ, giải quyết tranh chấp tài sản hoặc quyền lợi.
Chủ đề pháp luật
Giao dịch dân sự trong quan hệ tình cảm (Bộ luật Dân sự 2015, Điều
116): Thỏa thuận tặng quà, vay mượn, hoặc chia sẻ tài sản.
Tài sản chung/tài sản riêng (Điều 209-213): Tài sản trong quan hệ yêu
đương không tự động là chung, trừ khi thỏa thuận.
Bảo vệ quyền riêng tư (Luật An ninh mạng 2018): Quyền không bị xâm
phạm thông tin cá nhân, hình ảnh.
Bảo vệ khỏi bạo lực (Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2007): Quyền an
toàn trong quan hệ tình cảm.
Hiểu lầm: Tặng quà khi yêu là "cho luôn", không thể đòi lại; sống chung
trước hôn nhân tự động có quyền lợi như vợ chồng.
Ví dụ
Tặng quà: Nam tặng Linh điện thoại 10 triệu, chia tay đòi lại. Nam không
thể đòi nếu không có thỏa thuận vay mượn (Điều 463, Bộ luật Dân sự).
Sống chung: Minh và Mai thuê nhà chung, Minh trả tiền thuê, chia tay đòi
chia tài sản. Minh chỉ được chia nếu chứng minh thỏa thuận chung (Điều
219).
Bạo lực tình cảm: Linh bị bạn trai đe dọa, đăng ảnh riêng tư. Linh có quyền
báo công an (Luật Phòng, chống bạo lực gia đình).
Quyền riêng tư: Huy đăng tin nhắn riêng tư của bạn gái lên mạng. Huy có
thể bị kiện vì vi phạm quyền riêng tư (Luật An ninh mạng).
Chuyên đề 5.2. (buổi 9): Vợ chồng hiểu luật
Bối cảnh
Kết hôn: Đăng ký kết hôn, chuẩn bị tài sản chung.
Cuộc sống hôn nhân: Chia sẻ tài sản, chi phí sinh hoạt, nuôi con.
Ly hôn: Giải quyết tài sản, quyền nuôi con, cấp dưỡng.
Bạo lực gia đình: Xung đột, bạo hành trong hôn nhân.
Chủ đề pháp luật
Hôn nhân hợp pháp (Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, Điều 8): Điều kiện
kết hôn, đăng ký tại cơ quan nhà nước.
Tài sản chung/tài sản riêng (Điều 33-38): Tài sản hình thành trong hôn
nhân là chung, trừ khi thỏa thuận khác.