BÀI 1: LÃNH ĐẠO VÀ QUẢN LÝ
TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ HÀ NỘI
GIÁO TRÌNH
QUẢN LÝ ĐIỀU DƯỠNG
Hà nội, 8-2022
1
MỤC TIÊU BÀI HỌC
* Kiến thức
1. Phân biệt được khái niệm quản lý- lãnh đạo và những yếu tố cơ bản của
quản lý – lãnh đạo. (CĐRMH 1)
2. Phân tích được sáu mô hình quản lý và lãnh đạo. (CĐRMH 1)
3. Phân tích được những phẩm chất cá nhân và kỹ năng cần thiết của người
lãnh đạo/quản lý. (CĐRMH 1)
* Năng lực tự chủ và trách nhiệm
4. Thể hiện được thái độ nghiêm túc, tự chủ trong học tập để phân tích các
tình huống quản lý, lãnh đạo trong các tình huống giả định. (CĐRMH 2)
NỘI DUNG
1. Quản lý
1.1. Khái niệm về quản lý
Quản lý là nhân tố có ý nghĩa quyết định sự tồn tại và phát triển hay suy
thoái của một tổ chức, một quốc gia và toàn cầu. Quản lý tốt thì khoa phòng, bệnh
viện sẽ phát triển, ngược lại nếu buông lỏng hay quản lý tồi thì sẽ kìm hãm sự phát
triển của mọi tổ chức xã hội.
Robert Albanese: Quản lý là sử dụng các nguồn lực hiệu quả và có tác động
tới hoạt động của con người để đạt được mục tiêu đề ra.
Mary Parker Follet: Quản lý là nghệ thuật làm cho mọi công việc được thực
hiện bởi mọi người.
Henry Fayol: Quản lý là dự báo, lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều phối và
kiểm soát.
Quản lý là việc đạt tới mục đích của tổ chức một cách có kết quả và hiệu quả
thông qua quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra các nguồn lực của tổ
chức (Khoa học quản lý, tập I, Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, Hà Nội 2001)
Nguồn lực của tổ chức chăm sóc sức khỏe bao gồm:
- Khách hàng
- Tài chính
2
- Nguồn nhân lực
- Thiết bị máy móc
- Tài sản cố định
- Năng lực chuyên môn, quản lý
- Quy trình chuyên môn kỹ thuật
- Thương hiệu bệnh viện, uy tín của từng dịch vụ chăm sóc sức khỏe
- Thông tin
1.2. Quy trình quản lý
Quy trình quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm soát các
nguồn lực và thông tin nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức.
- Lập kế hoạch: gồm phân tích môi trường, xác định mục tiêu của tổ chức, đề
ra chiến lược tổng thể, các kế hoạch thực hiện để đạt được những mục tiêu đề ra.
- Tổ chức: gồm xác định cấu trúc tổ chức, mô tả nhiệm vụ, phân công, đào
tạo, phân bổ nguồn lực.
- Chỉ đạo: gồm điều phối các hoạt động, thiết lập kênh báo cáo, phản hồi
thông tin, giải quyết các xung đột, mâu thuẫn, sửa chửa sai lệch….
- Kiểm soát: gồm kiểm tra, theo dõi, giám sát, đánh giá các hoạt động so
sánh với mục tiêu đặt ra và điều chỉnh so với mục tiêu
1.3. Phân cấp quản lý
- Quản lý cấp cao (Top - level managers) bao gồm Ban giám đốc, chủ tịch và các
phó chủ tịch, giám đốc điều hành và các vị trí tương tự khác
- Quản lý cấp trung gian (Middle – level managers): Trong bệnh viện, quản lý cấp
trung gian bao gồm các nhà quản lý của các lĩnh vực, các phòng ban, các khối….
- Quản lý cấp đầu tiên (First – level managers: bao gồm các vị trí quản lý như giám
thị, điều dưỡng trưởng khoa, tổ trưởng, trưởng các bộ phận. Quản lý cấp đầu tiên
tập trung vào việc chỉ đạo và kiểm soát.
2. Lãnh đạo
2.1 Khái niệm về lãnh đạo
Mọi người ai cũng nói tới sự lãnh đạo, lãnh đạo là một cái gì đó dường như
ai cũng biết nó đang hiện hữu nhưng không định nghĩa chính xác được, người trẻ
lao vào trong khi nhiều người già tiếc nuối, nhiều người tỏ ra mình có khả năng
lãnh đạo, người làm chính trị ước muốn có vai trò lãnh đạo.
3
Hiện nay, có tới 850 định nghĩa khác nhau về lãnh đạo và đã có nhiều công
trình nghiên cứu đánh giá về lãnh đạo nhưng vẫn chưa đi tới một sự thống nhất lãnh
đạo là gì, ai có thể làm lãnh đạo và những người nào không phải là người lãnh đạo.
Người lãnh đạo hiệu quả là người xác định được các trọng tâm hoạt động và
tập trung vào 7 nhiệm vụ dưới đây:
- Thiết lập tầm nhìn cho tổ chức
- Tập hợp và động viên toàn bộ nhân viên
- Xây dựng chiến lược phát triển cho tổ chức.
- Ra quyết định đúng lúc
- Lãnh đạo thực hiện những sự đổi mới trong tổ chức
- Tạo dựng môi trường lành mạnh
Thế kỷ 21 là thế kỷ của toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế, nhiều biến
động toàn cầu, sự cạnh tranh gay gắt, sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học kỹ thuật,
sự đa dạng, liên kết chặt chẽ và đa văn hóa.
Ngành y tế và bệnh viện không ngoại lệ trong xu hướng chung của thời đại.
Vì vậy, điều dưỡng trưởng là người quản lý hoạt động chăm sóc người bệnh cũng bị
tác động của những thay đổi cả bên ngoài ngành y tế và bên trong ngành y tế. Do
đó, điều dưỡng trưởng phải chuẩn bị cho mình hành trang để đón nhận những thay
đổi và làm chủ được sự thay đổi.
2.2. Mô hình quy trình lãnh đạo
Trong thực tế lãnh đạo là một quá trình lâu dài. Mô hình quy trình lãnh đạo
thể hiện mối quan hệ giữa 4 yếu tố chính cấu thành nên sự thành công hay thất bại
trong lãnh đạo (xem Hình 1.1). Những yếu tố đó bao gồm:
- Người lãnh đạo: đây là người chịu trách nhiệm và định hướng hiệu suất công việc
của đơn vị, cơ quan, tổ chức.
- Cấp dưới: là những người đi theo định hướng của người lãnh đạo trong các nhiệm
vụ và hoạt động của đơn vị, cơ quan, tổ chức.
4
Theo Jones và Jeoge : “lãnh đạo là quá trình mà một người tạo ra ảnh hưởng tới
những người khác, thúc đẩy, khuyến khích và chỉ đạo các hoạt động để nhóm hoặc
tổ chức đạt được mục tiêu đề ra”.
- Bối cảnh: đây là tình huống mà công việc được thực hiện. Ví dụ: tình huống có thể
là một ngày làm việc bình thường trong chăm sóc người bệnh, hoặc một tình huống
phòng chống bệnh dịch khẩn cấp, hoặc những nhiệm vụ khó khăn, lâu dài. Bối cảnh
cũng có thể bao gồm môi trường sống xung quanh, nguồn tài sản vật tư có sẵn của
khoa/phòng và của bệnh viện.
- Kết quả: là đạt được một mục tiêu cụ thể, phát triển một ứng dụng của kết quả
nghiên cứu khoa học vào chăm sóc người bệnh dựa vào bằng chứng, hay giải quyết
được một vấn đề trong cung cấp dịch vụ chăm sóc tới người bệnh. Kết quả này cũng
bao gồm những điều như gia tăng sự tin tưởng và tôn trọng giữa cấp dưới với người
lãnh đạo, hoặc tạo ra hiệu quả và nâng cao tinh thần làm việc theo nhóm.
Mô hình cho thấy cách thức người lãnh đạo, cấp dưới và bối cảnh kết hợp
với nhau để tạo ảnh hưởng đến kết quả. Nó cũng thể hiện phản hồi kết quả ảnh
hưởng thế nào đến người lãnh đạo, cấp dưới và bối cảnh. Mô hình cũng nhấn mạnh
rằng lãnh đạo là một quá trình năng động và liên tục. Do đó, điều quan trọng là phải
linh hoạt tùy thuộc vào ngữ cảnh và kết quả. Mối quan hệ của người lãnh đạo với
cấp dưới là rất quan trọng trong mô hình. Mô hình này cũng giúp người lãnh đạo
hiểu được hành động của mình ảnh hưởng tới cấp dưới, phụ thuộc vào hoàn cảnh và
kết quả như thế nào, cấp dưới ảnh hưởng tới người lãnh đạo ra sao, bối cảnh và kết
quả ảnh hưởng tới người lãnh đạo và cấp dưới thế nào. Do đó những hành động tiêu
cực sẽ rất dễ dàng tạo ra hiệu suất tiêu cực trong tương lai và ngược lại, những hành
động tích cực sẽ giúp cải thiện hiệu suất công việc trong tương lai (xem Hình 1.1).
5