I. ĐT V N Đ Ặ Ấ Ề
Vi c đi m i ph ng pháp d y h c theo h ng phát huy tính tích c c c a ng iệ ổ ớ ươ ạ ọ ướ ự ủ ườ
h c đ nâng cao hi u qu trong nghiên c u và h c t p các c p h c ph thông và cọ ể ệ ả ứ ọ ậ ở ấ ọ ổ ở
s luôn đc các nhà qu n lý, các nhà giáo d c đu t nghiên c u và phát tri n m nhở ượ ả ụ ầ ư ứ ể ạ
trong vài th p niên tr l i đây.ậ ở ạ
n c ta hi n nay, v n đ ch t l ng d y h c nói chung, d y h c Giáo d cỞ ướ ệ ấ ề ấ ượ ạ ọ ạ ọ ụ
công dân (GDCD) nói riêng ngày càng tr thành m i quan tâm chung c a các nhà giáoở ố ủ
d c và toàn xã h i. Vì v y Đng, Nhà n c đã kh ng đnh: “Giáo d c là qu c sáchụ ộ ậ ả ướ ẳ ị ụ ố
hàng đu, đu t cho giáo d c là đu t cho s phát tri n”, đi u đó đc th hi nầ ầ ư ụ ầ ư ự ể ề ượ ể ệ
trong Ngh quy t Trung ng II khóa VIII “Ph ng pháp giáo d c ph i phát huy tínhị ế ươ ươ ụ ả
tích c c, t giác, ch đng, t duy sáng t o c a ng i h c, b i d ng năng l c tự ự ủ ộ ư ạ ủ ườ ọ ồ ưỡ ự ự
h c, lòng say mê h c t p và ý chí v n lên…”.“ Đi m i m nh m ph ng phápọ ọ ậ ươ ổ ớ ạ ẽ ươ
giáo d c và đào t o, kh c ph c l i truy n th m t chi u, rèn luy n n p t duy, sángụ ạ ắ ụ ố ề ụ ộ ề ệ ế ư
t o c a ng i h c, t ng b c áp d ng các ph ng pháp tiên ti n và ph ng ti nạ ủ ườ ọ ừ ướ ụ ươ ế ươ ệ
hi n đi vào quá trình d y h c…”.ệ ạ ạ ọ
Vi c phát tri n t duy cho h c sinh và gi ng d y ki n th c v th gi i xung quanhệ ể ư ọ ả ạ ế ứ ề ế ớ
luôn là m t trong nh ng u tiên hàng đu c a nh ng ng i làm công tác giáo d c.ộ ữ ư ầ ủ ữ ườ ụ
Nh m h ng các em đn m t ph ng cách h c t p tích c c và t ch , ng i giáo viênằ ướ ế ộ ươ ọ ậ ự ự ủ ườ
không ch c n giúp các em khám phá các ki n th c m i mà còn ph i giúp các em hỉ ầ ế ứ ớ ả ệ
th ng đc nh ng ki n th c đó. Vi c xây d ng đc m t “hình nh” th hi n m i liênố ượ ữ ế ứ ệ ự ượ ộ ả ể ệ ố
h gi a các ki n th c s mang l i nh ng l i ích đáng quan tâm v các m t: Ghi nh ,ệ ữ ế ứ ẽ ạ ữ ợ ề ặ ớ
phát tri n nh n th c, t duy, óc t ng t ng và kh năng sáng t o…Đ làm đc đi uể ậ ứ ư ưở ượ ả ạ ể ượ ề
đó thì v n đ đu tiên mà ng i giáo viên c n nh n th c rõ ràng là quy lu t nh n th cấ ề ầ ườ ầ ậ ứ ậ ậ ứ
c a ng i h c. Ng i h c là ch th ho t đng chi m lĩnh tri th c, k năng, k x o vàủ ườ ọ ườ ọ ủ ể ạ ộ ế ứ ỹ ỹ ả
thái đ ch không ph i là “cái bình ch a ki n th c” m t cách ch đng.ộ ứ ả ứ ế ứ ộ ủ ộ
Qua nghiên c u lí thuy t v s đ t duy cũng nh nh ng thành công vi c áp d ng cácứ ế ề ơ ồ ư ư ữ ệ ụ
ph ng pháp c a s đ t duy, tôi th y s đ t duy có nhi u l i ích trong gi ng d y vàươ ủ ơ ồ ư ấ ơ ồ ư ề ợ ả ạ
h c t p b môn GDCD, t o cho h c sinh h ng thú h c t p và rèn luy n năng l c t duyọ ậ ộ ạ ọ ứ ọ ậ ệ ự ư
1
đc l p, sáng t o, rèn luy n năng l c t h c, sáng t o cho h c sinh và giúp h c sinh có cáiộ ậ ạ ệ ự ự ọ ạ ọ ọ
nhìn t ng th .ổ ể
Hi n nay tr ng THPT nói chung và Tr ng THPT Tr ng Chinh nói riêng, đaệ ở ườ ườ ườ
s h c sinh th ng l i h c các môn xã h i, đc bi t v i môn GDCD các em choố ọ ườ ườ ọ ộ ặ ệ ớ
r ng đây là môn h c ph nên các em không chú tr ng d n đn h c đ đi phó. Bênằ ọ ụ ọ ẫ ế ọ ể ố
c nh đó, ph ng pháp d y h c truy n th ng cũng ph n nào làm gi m đi h ng thúạ ươ ạ ọ ề ố ầ ả ứ
c a các em khi ti p c n v i b môn. M t khác, m t s giáo gi ng d y b mônủ ế ậ ớ ộ ặ ộ ố ả ạ ộ
GDCD m t ph n nào đó ch a gây đc h ng thú cho h c sinh, vì v y h c sinh ch aộ ầ ư ượ ứ ọ ậ ọ ư
th y đc giá tr c a môn h c, d n đn chán ghét môn h c và ch h c đ đi phóấ ượ ị ủ ọ ẫ ế ọ ỉ ọ ể ố
nên ch t l ng h c t p ch a cao. ấ ượ ọ ậ ư
Nh m phát huy tính tích c c, ch đng, sang t o c a h c sinh trong quá trình ti pằ ự ủ ộ ạ ủ ọ ế
c n và lĩnh h i ki n th c b môn GDCD. Trong nh ng năm qua, tôi đã ti n hành điậ ộ ế ứ ộ ữ ế ổ
m i ph ng pháp d y h c, tôi s d ng các ph ng pháp, các cách truy n th ki nớ ươ ạ ọ ử ụ ươ ề ụ ế
th c khác nhau cho nh ng bài, nh ng đi t ng h c sinh khác nhau, th m chí cùngứ ữ ữ ố ượ ọ ậ
m t bài nh ng tôi đã áp d ng nhi u ph ng pháp khác nhau đ so sánh, trong đó tôiộ ư ụ ề ươ ể
th y ph ng pháp “H th ng hóa ki n th c bài h c b ng s đ t duy” đã phát huyấ ươ ệ ố ế ứ ọ ằ ơ ồ ư
đc tính tích c c, ch đng c a h c sinh, đc bi t là giúp các em d n m b t, dượ ự ủ ộ ủ ọ ặ ệ ễ ắ ắ ễ
nh ki n th c bài h c, th i gian đu t cho h c bài vào các đt ki m tra, thi h c k ,ớ ế ứ ọ ờ ầ ư ọ ợ ể ọ ỳ
thi cu i năm đc gi m đi r t nhi u, t đó đã làm cho các em yêu thích môn h c h nố ượ ả ấ ề ừ ọ ơ
và đã đa l i hi u qu cao trong ch t l ng d y và h c. Chính vì v y mà tôi đãư ạ ệ ả ấ ượ ạ ọ ậ
m nh d n l a ch n đ tài “ạ ạ ự ọ ề H th ng hóa ki n th c bài h c b ng s đ t duyệ ố ế ứ ọ ằ ơ ồ ư ”.
II. NH NG BI N PHÁP GI I QUY T V N Đ Ữ Ệ Ả Ế Ấ Ề
Đ áp d ng và th nghi m ph ng pháp c a mình, b t đu t đu năm h cể ụ ử ệ ươ ủ ắ ầ ừ ầ ọ
2009 - 2010 tôi đã ti n hành kh o sát, tìm hi u tình hình h c t p, tình hình ti p c nế ả ể ọ ậ ế ậ
v i n i dung và ph ng pháp m i c a h c sinh nói chung, đc bi t nh ng l p mìnhớ ộ ươ ớ ủ ọ ặ ệ ữ ớ
tr c ti p gi ng d y đ t đó lên k ho ch cho vi c th c hi n ph ng pháp c aự ế ả ạ ể ừ ế ạ ệ ự ệ ươ ủ
2
mình. V i đ tài này tôi m i ch áp d ng cho h c sinh kh i 12 b t đu t năm h cớ ề ớ ỉ ụ ọ ố ắ ầ ừ ọ
2009 – 2010. Đ th c nh ng gi i pháp th nghi m đ ra:ể ự ữ ả ử ệ ề
2.1. Qúa trình chu n b c a giáo viên và h c sinhẩ ị ủ ọ
2.1.1. Đi v i giáo viênố ớ
- Tr c h t c n ph i n m v ng m c đích đào t o c a b môn Giáo d c côngướ ế ầ ả ắ ữ ụ ạ ủ ộ ụ
dân tr ng Trung h c ph thông, đc bi t ph i chú tr ng đn m i liên h v i th cở ườ ọ ổ ặ ệ ả ọ ế ố ệ ớ ự
ti n, m i liên h liên môn trong gi ng d y các bài c th .ễ ố ệ ả ạ ụ ể
- Đ th c hi n thành công đ tài này ng i giáo viên c n ph i tìm hi u tâm lý,ể ự ệ ề ườ ầ ả ể
đi t ng h c sinh, c n có s so sánh v các ph ng pháp mà mình đã th c hi nố ượ ọ ầ ự ề ươ ự ệ
cùng m t bài d y nhi u đi t ng, nhi u l p khác nhau t đó rút ra đâu là ph ngộ ạ ở ề ố ượ ề ớ ừ ươ
pháp mà các em yêu thích và đa l i hi u qu cao.ư ạ ệ ả
- Vì đây là m t thu t ng , m t ph ng pháp t ng đi m i l đi v i h cộ ậ ữ ộ ươ ươ ố ớ ạ ố ố ọ
sinh, đc bi t là đi v i h c sinh vùng cao, vì v y giáo viên c n làm cho các em hi uặ ệ ố ớ ọ ậ ầ ể
nh th nào là “ư ế s đ t duyơ ồ ư ” và trong quá trình th c hi n gi ng d y các ph n ki nự ệ ả ạ ầ ế
th c có th áp d ng cho các em h th ng hóa ki n th c t ng ph n, t ng n i dung đứ ể ụ ệ ố ế ứ ừ ầ ừ ộ ể
các em làm quen d n v i ph ng pháp này.ầ ớ ươ
- Đ s d ng ph ng pháp “H th ng hóa ki n th c b ng s đ t duy” giáoể ử ụ ươ ệ ố ế ứ ằ ơ ồ ư
viên c n có s đu t , chu n b c th cho t ng bài, t ng ph n; ph i nghiên c u,ầ ự ầ ư ẩ ị ụ ể ừ ừ ầ ả ứ
thi t k tr c t ng s đ dùng đ h th ng ki n th c t ng bài, t ng m c; t đó m iế ế ướ ừ ơ ồ ể ệ ố ế ứ ừ ừ ụ ừ ớ
thi t l p s đ t duy c a t ng bài bìa roky ho c gi y kh l n (đ dùng d y h c),ế ậ ơ ồ ư ủ ừ ở ặ ấ ổ ớ ồ ạ ọ
đc bi t, s d dàng h n đi v i nh ng ti t s d ng giáo án Powerpoint.ặ ệ ẽ ễ ơ ố ớ ữ ế ử ụ
- C n ph i đa ra yêu c u tr c đi v i h c sinh v t ng ph n, t ng bài đầ ả ư ầ ướ ố ớ ọ ề ừ ấ ừ ể
các em ch đng và phát huy đc tính sáng t o c a các em. ủ ộ ượ ạ ủ
2.1.2. Đi v i h c sinhố ớ ọ
- Hoàn thành nhi m v c a ng i h c sinh đi v i b môn, đc bi t trong xuệ ụ ủ ườ ọ ố ớ ộ ặ ệ
h ng chúng ta đang đi sâu vào c i cách giáo d c đy h c theo ph ng pháp đi m iướ ả ụ ạ ọ ươ ổ ớ
“l y h c sinh làm trung tâm”. Vì v y, m i ti t h c đ thành công các em c n có sấ ọ ậ ở ỗ ế ọ ể ầ ự
chu n b bài nhà, c th :ẩ ị ở ụ ể
3
+ Tìm hi u, làm quen v i ph ng pháp thi t k s đ t duy.ể ớ ươ ế ế ơ ồ ư
+ Tìm hi u tr c n i dung bài h c, t đó suy nghĩ, t thi t k s đ hóa choể ướ ộ ọ ừ ự ế ế ơ ồ
n i dung t ng bài, t ng m c mà giáo viên đã đnh h ng.ộ ừ ừ ụ ị ướ
+ T p trình bày tr c l p v v n đ mà mình đã chu n b .ậ ướ ớ ề ấ ề ẩ ị
+ L ng nghe và gi i đáp nh ng trao đi c a các b n.ắ ả ữ ổ ủ ạ
- Sau khi k t thúc t ng ph n, t ng bài các em ph i th hi n s đ vào v và tế ừ ầ ừ ả ể ệ ơ ồ ở ừ
s đ các em l p lu n ki n th c toàn bài, đây là yêu c u b t bu c.ơ ồ ậ ậ ế ứ ầ ắ ộ
- Tìm các thông tin, các t li u khác có liên quan đn bài h c.ư ệ ế ọ
2.2. Ti n hành th nghi m gi i phápế ử ệ ả
Trong ph m vi đ tài này tôi ch áp d ng cho ch ng trình GDCD kh i 12. Tuyạ ề ỉ ụ ươ ố
nhiên, tùy vào t ng ph n, t ng n i dung, t ng ti t mà giáo viên có th linh đng ápừ ầ ừ ộ ừ ế ể ộ
d ng cho phù h p, có th s d ng “S đ t duy” đ ki m tra bài cũ, áp d ng vàoụ ợ ể ử ụ ơ ồ ư ể ể ụ
d y bài m i ..., qua đó các em s n m đc ki n th c t ng ph n, t ng ti t và đcạ ớ ẽ ắ ượ ế ứ ừ ầ ừ ế ặ
bi t là h th ng hóa ki n th c toàn bài. Sau đây là nh ng gi i pháp mà tôi đã ápệ ệ ố ế ứ ữ ả
d ng:ụ
Ví d 1ụ: S d ng s đ t duy h th ng hóa m t đn v ki n th cử ụ ơ ồ ư ệ ố ộ ơ ị ế ứ
Sau khi h c xong m c 1b c a bài 2 - Các hình th c th c hi n pháp lu t, giáoọ ụ ủ ứ ự ệ ậ
viên cho các em h th ng hóa ki n th c m c này b ng s đ.ệ ố ế ứ ụ ằ ơ ồ
4
S đ t duy – Các hình th c th c hi n pháp lu tơ ồ ư ứ ự ệ ậ
Ví d 2ụ: S d ng s đ t duy h th ng hóa ki n th c m t ti t d yử ụ ơ ồ ư ệ ố ế ứ ộ ế ạ
Sau khi h c xong ti t 1 bài 5, Quy n bình đng gi a các dân t c, tôn giáo, m cọ ế ề ẳ ữ ộ ụ
1: Bình đng gi a các dân t c.ẳ ữ ộ
S đ t duy – Quy n bình đng gi a các dân t cơ ồ ư ề ẳ ữ ộ
Ví d 3ụ: S d ng ử ụ sơ đ t duy đ ki m tra bài cũồ ư ể ể
5
