Đ án: Hình th c TTKDTM Vi t Nam - th c tr ng và gi i pháp ề ứ ở ệ ự ạ ả 1
L I M ĐUỜ Ở Ầ
Ti n m t đã xu t hi n t lâu và là m t ph ng th c thanh toán không thề ặ ấ ệ ừ ộ ươ ứ ể
thi u b t c m t qu c gia nào. Tuy nhiên, s n xu t và l u thông hàng hoá phátế ở ấ ứ ộ ố ả ấ ư
tri n đã kéo theo các ph ng th c thanh toán phát tri n, ph ng th c này là s kể ươ ứ ể ươ ứ ự ế
th a và phát tri n c a ph ng th c tr c đó. Kh c ph c nh ng nh c đi m c aừ ể ủ ươ ứ ướ ắ ụ ữ ượ ể ủ
ph ng th c thanh toán b ng ti n m t (TTBTM), thanh toán không dùng ti n m tươ ứ ằ ề ặ ề ặ
(TTKDTM) là ph ng th c thanh toán m i u vi t h n, đáp ng m t cách t t h nươ ứ ớ ư ệ ơ ứ ộ ố ơ
cho yêu c u c a s phát tri n kinh t .ầ ủ ự ể ế
Hi n nay r t nhi u n c trên th gi i vi c TTKDTM đã tr nên quen thu cệ ở ấ ề ướ ế ớ ệ ở ộ
v i m i ng i dân, trong khi đó Vi t Nam kh i l ng TTKDTM còn chi m t lớ ỗ ườ ở ệ ố ượ ế ỷ ệ
r t h n ch . TTKDTM ch a đc ng i dân ch p nh n r ng rãi, th m chí nhi uấ ạ ế ư ượ ườ ấ ậ ộ ậ ề
ng i còn ch a nhìn th y t séc, t m th tín d ng bao gi . Có th nói m i m tườ ư ấ ờ ấ ẻ ụ ờ ể ỗ ộ
chúng ta ch a phát huy đc tính u vi t c a TTKDTM và nh v y chúng ta ch aư ượ ư ệ ủ ư ậ ư
t n d ng h t các đi u ki n t t nh t cho s phát tri n c a n n kinh t .ậ ụ ế ề ệ ố ấ ự ể ủ ề ế
Hi n nay khi mà thanh toán b ng ti n m t đang là ph bi n thì vi c tìm ra gi iệ ằ ề ặ ổ ế ệ ả
pháp cho s phát tri n c a TTKDTM là r t c n thi t tuy r ng đi u đó không đnự ể ủ ấ ầ ế ằ ề ơ
gi n. Nó đòi h i ph i có s quan tâm, nghiên c u m t cách đy đ, ph i có cái nhìnả ỏ ả ự ứ ộ ầ ủ ả
sâu h n, r ng h n. V i mong mu n các hình th c TTKDTM s ngày càng phát tri nơ ộ ơ ớ ố ứ ẽ ể
m nh m h n n a t i Vi t Nam, tôi đã ch n đ tài :ạ ẽ ơ ữ ạ ệ ọ ề
“Hình th c thanh toán không dùng ti n m t Vi t Nam - th c tr ng và gi iứ ề ặ ở ệ ự ạ ả
pháp”
N i dung chính c a đ tài bao g m:ộ ủ ề ồ
Ch ng 1ươ : Hình th c thanh toán không dùng ti n m tứ ề ặ
Ch ng 2:ươ Th c tr ng v các hình th c thanh toán không dùng ti n m t Vi tự ạ ề ứ ề ặ ở ệ
Nam trong th i gian quaờ
Ch ng 3ươ :Gi i pháp phát tr n các hình th c thanh toán không dùng ti n m t t iả ể ứ ề ặ ạ
Vi t Namệ
Đ án: Hình th c TTKDTM Vi t Nam - th c tr ng và gi i pháp ề ứ ở ệ ự ạ ả 2
Ch ng 1:ươ HÌNH TH C THANH ỨTOÁN KHÔNG DÙNG TI N M TỀ Ặ
1.1 L u thông ti n tư ề ệ
1.1.1 Khái ni m l u thông ti n tệ ư ề ệ
L u thông ti n t là s v n đng c a ti n t trong n n kinh t đ th c hi nư ề ệ ự ậ ộ ủ ề ệ ề ế ể ự ệ
các quan h th ng m i, hàng hóa, phân ph i thu nh p, hình thành ngu n v n vàệ ươ ạ ố ậ ồ ố
phúc l i xã h i.ợ ộ
Có th nói s l u thông ti n t trong n n kinh t đóng vai trò nh h th ngể ự ư ề ệ ề ế ư ệ ố
m ch máu trong m t c th s ng, n u h th ng m ch máu này ho t đng t t thì cạ ộ ơ ể ố ế ệ ố ạ ạ ộ ố ơ
th s kh e m nh và phát tri n, ng c l i n u h th ng m ch máu này ho t đngể ẽ ỏ ạ ể ượ ạ ế ệ ố ạ ạ ộ
tr c tr c ho c h n th n a là b t c ngh n thì c th s m y u và s không thụ ặ ặ ơ ế ữ ị ắ ẽ ơ ể ẽ ố ế ẽ ể
phát tri n bình th ng.ể ườ
1.1.2 Hai hình th c l u thông ti n tứ ư ề ệ
- L u thông b ng ti n m tư ằ ề ặ
Khái ni m : Là s v n đng c a ti n m t trong n n kinh t ph c v cho cácệ ự ậ ộ ủ ề ặ ề ế ụ ụ
quan h th ng m i v i quy mô nh và trong n i b dân c là chính.ệ ươ ạ ớ ỏ ộ ộ ư
Đây là hình th c trong đó ti n t và hàng hóa đng th i v n đng v i nhau.ứ ề ệ ồ ờ ậ ộ ớ
u đi m: Đy là hình th c đn gi n, chu chuy n nhanh, không gây ách t cƯ ể ấ ứ ơ ả ể ắ
trong chu chuy n và nó có hi u qu kinh t cao đi v i ng i tham gia l u thông.ể ệ ả ế ố ớ ườ ư
Nh c đi m: Hình th c l u thông này t n kém v m t chi phí l u thông ti nượ ể ứ ư ố ề ặ ư ề
t nh in n, b o qu n, t ch c l u thông...và gây ra nh ng hi n t ng tiêu c c xãệ ư ấ ả ả ổ ứ ư ữ ệ ượ ự
h i nh tr m c p, r a ti n, tr n thu và n n ti n gi .ộ ư ộ ắ ử ề ố ế ạ ề ả
- L u thông không dùng ti n m tư ề ặ
Khái ni m: Là hình th c l u thông trong đó ti n t và hàng hóa v n đngệ ứ ư ề ệ ậ ộ
t ng đi đc l p v i nhau, đáp ng cho nhu c u thanh toán v i quy mô l n, thôngươ ố ộ ậ ớ ứ ầ ớ ớ
th ng là các doanh nghi p.ườ ệ
Đ án: Hình th c TTKDTM Vi t Nam - th c tr ng và gi i pháp ề ứ ở ệ ự ạ ả 3
Nh c đi m: Hình th c này đòi h i ph i có trình đ nh t đnh m i tham giaượ ể ứ ỏ ả ộ ấ ị ớ
đc, m i thanh toán ph i thông qua ngân hàng, trang b c s v t ch t ban đu kháượ ọ ả ị ơ ở ậ ấ ầ
t n kém, ngoài ra v n đ b o m t cũng ph i quan tâm nhi u.ố ấ ề ả ậ ả ề
u đi m: L u thông không dùng ti n m t kh c ph c đc m t ph n chi phíƯ ể ư ề ặ ắ ụ ượ ộ ầ
l u thông, tăng c ng kh năng ki m soát c a nhà n c, c a ngân hàng, t o ra sư ườ ả ể ủ ướ ủ ạ ự
văn minh l ch s trong thanh toán.ị ự
1.2 Thanh toán ti n tề ệ
Trong n n kinh t th tr ng, các quan h thanh toán chi tr l n nhau ph iề ế ị ườ ệ ả ẫ ả
dùng hình th c ti n t . Vì v y, thanh toán ti n t là m t yêu c u t t y u kháchứ ề ệ ậ ề ệ ộ ầ ấ ế
quan, là đi u ki n c n thi t đ ph c v cho quá trình tái s n xu t xã h i. T ngề ệ ầ ế ể ụ ụ ả ấ ộ ươ
ng v i hai hình th c l u thông ti n t ta có hai hình th c thanh toán ti n t : Thanhứ ớ ứ ư ề ệ ứ ề ệ
toán b ng ti n m t và thanh toán không dùng ti n m t.ằ ề ặ ề ặ
1.2.1 Thanh toán dùng ti n m tề ặ
- Khái ni m: Thanh toán ti n m t là vi c chi tr tr c ti p b ng ti n m t trongệ ề ặ ệ ả ự ế ằ ề ặ
các quan h thanh toán thu chi gi a nhân dân v i nhau, gi a các xí nghi p, t ch cệ ữ ớ ữ ệ ổ ứ
kinh t , c quan nhà n c v i nhân dân.ế ơ ướ ớ
- Đc đi m ặ ể
Ng i tham gia thanh toán là nhân dân, các t ch c kinh t , các c quan nhàườ ổ ứ ế ơ
n c, nh ng ng i không có tài kho n m t i ngân hàng, thanh toán b ng ti n m tướ ữ ườ ả ở ạ ằ ề ặ
không có s xu t hi n c a nhân v t th ba.ự ấ ệ ủ ậ ứ
Thanh toán ti n m t thích h p v i vai trò c a ti n t làm v t mô gi i trongề ặ ợ ớ ủ ề ệ ậ ớ
quá trình l u thông. Sau khi xu t chuy n hàng hóa hay cung ng d ch v cho ng iư ấ ể ứ ị ụ ườ
mua, ng i bán nh n đc ti n ngay. Và quá trình thanh toán cũng ch m d t ngayườ ậ ượ ề ấ ứ
t i đó.ạ
Khi s n xu t và trao đi phát tri n đn m t trình đ cao h n, thì vi c thanhả ấ ổ ể ế ộ ộ ơ ệ
toán tr c ti p b ng ti n m t không còn t ra là m t ph ng th c duy nh t n a. Sự ế ằ ề ặ ỏ ộ ươ ứ ấ ữ ự
h n ch c a nó bi u hi n ch , mu n th c hi n m t kh i l ng l n t ng giá cạ ế ủ ể ệ ở ỗ ố ự ệ ộ ố ượ ớ ổ ả
hàng hóa thì ph i có l ng ti n m t l n, đi u đó làm cho chi phí l u thông ti n tả ượ ề ặ ớ ề ư ề ệ
tăng lên, vi c t ch c l u thông ti n m t thêm ph c t p, t c đ luân chuy n v nệ ổ ứ ư ề ặ ứ ạ ố ộ ể ố
Đ án: Hình th c TTKDTM Vi t Nam - th c tr ng và gi i pháp ề ứ ở ệ ự ạ ả 4
ch m. Ng c l i, n u vì m t lý do nào đó không có ti n t , thì quá trình thanh toánậ ượ ạ ế ộ ề ệ
không gi i quy t đc, t đó quá trình tái s n xu t không th ti p t c đc.ả ế ượ ừ ả ấ ể ế ụ ượ
Nh ng b t ti n c a vi c s d ng ti n m t trong thanh toán đòi h i ph i cóữ ấ ệ ủ ệ ử ụ ề ặ ỏ ả
thêm nh ng hình th c thanh toán thu n l i h n. Bên c nh đó, v i s phát tri n v tữ ứ ậ ợ ơ ạ ớ ự ể ượ
b c c a h th ng ngân hàng, các d ch v , các công c thanh toán đã đc ngân hàngậ ủ ệ ố ị ụ ụ ượ
nghiên c u đa ra đ khách hàng l a ch n cho mình m t hình th c thanh toán thíchứ ư ể ự ọ ộ ứ
h p thay cho thanh toán ti n m t. TTKDTM phát sinh t đó và ngày càng đóng vaiợ ề ặ ừ
trò quan tr ng trong n n kinh t .ọ ề ế
1.2.2 Thanh toán không dùng ti n m tề ặ
- Khái ni m: TTKDTM là thanh toán qua ngân hàng, là t ng h p các m i quanệ ổ ợ ố
h chi tr ti n t đc th c hi n b ng cách trích chuy n t tài kho n c a ng iệ ả ề ệ ượ ự ệ ằ ể ừ ả ủ ườ
này sang tài kho n c a ng i khác t i ngân hàng v i s ki m soát c a ngân hàngả ủ ườ ạ ớ ự ể ủ
mà không c n dùng ti n m t. ầ ề ặ
- Đc đi m: So sánh v i thanh toán ti n m t, TTKDTM có nh ng đc tr ngặ ể ớ ề ặ ữ ặ ư
sau:
Trong TTKDTM, s v n đng c a v t t hàng hóa đc l p v i s v n đngự ậ ộ ủ ậ ư ộ ậ ớ ự ậ ộ
c a ti n ủ ề
t c v th i gian l n không gian, th ng không ăn kh p v i nhau. N u nhệ ả ề ờ ẫ ườ ớ ớ ế ư
trong thanh toán b ng ti n m t, v n đng c a hàng hóa g n li n v i v n đng c aằ ề ặ ậ ộ ủ ắ ề ớ ậ ộ ủ
ti n t , thì trong TTKDTM ng i bán có th thu đc ti n tr c ho c sau khi xu tề ệ ườ ể ượ ề ướ ặ ấ
hàng hóa cho ng i mua. S tách r i v m t th i gian và không gian trong quá trìnhườ ự ờ ề ặ ờ
thanh toán đt ra yêu c u cho ngân hàng khi t ch c h th ng TTKDTM là ph i rútặ ầ ổ ứ ệ ố ả
ng n kho ng cách gi a ti n và hàng.ắ ả ữ ề
Trong TTKDTM, v t trung gian trao đi (ti n m t) không xu t hi n nh thanhậ ổ ề ặ ấ ệ ư
toán b ng ti n m t theo ki u hàng - ti n - hàng (H-T-H), mà ch xu t hi n d iằ ề ặ ể ề ỉ ấ ệ ướ
hình th c ti n t k toán (ti n ghi s ) và đc ghi chép trên các ch ng t s sách.ứ ề ệ ế ề ổ ượ ứ ừ ổ
M i bên tham gia thanh toán (ch y u là ng i mua) ph i m tài kho n t iỗ ủ ế ườ ả ở ả ạ
ngân hàng (tr m t vài hình th c thanh toán nh ngân phi u thanh toán c a Vi từ ộ ứ ư ế ủ ệ
Nam). Vì m t l r t đn gi n, n u không nh v y thì vi c thanh toán không thộ ẽ ấ ơ ả ế ư ậ ệ ể
ti n hành.ế
Đ án: Hình th c TTKDTM Vi t Nam - th c tr ng và gi i pháp ề ứ ở ệ ự ạ ả 5
Khác v i thanh toán b ng ti n m t ch là quan h tr c ti p gi a ng i mua vàớ ằ ề ặ ỉ ệ ự ế ữ ườ
ng i bán, trong TTKDTM, ngoài ch th ch u trách nhi m thanh toán và ch thườ ủ ể ị ệ ủ ể
đc h ng, còn có s tham gia c a ít nh t m t ngân hàng. Quá trình TTKDTMượ ưở ự ủ ấ ộ
đc di n ra t i ngân hàng, nên ngân hàng có m t vai trò l n và không th “v ngượ ễ ạ ộ ớ ể ắ
m t” trong thanh toán qua ngân hàng, v a là ng i t ch c,v a là ng i th c hi nặ ừ ườ ổ ứ ừ ườ ự ệ
các kho n thanh toánả
1.3 Ngu n g c và vai trò c a các hình th c thanh toán không dùng ti n m t ồ ố ủ ứ ề ặ
1.3.1 Ngu n g c c a thanh toán không dùng ti n m tồ ố ủ ề ặ
Trong xã h i loài ng i, n u còn s n xu t hàng hóa và l u thông hàng hóa, thìộ ườ ế ả ấ ư
s t n t i c a m i quan h Ti n - Hàng là m t t t y u khách quan. Đó là m i quanự ồ ạ ủ ố ệ ề ộ ấ ế ố
h bi n ch ng và tác đng l n nhau.ệ ệ ứ ộ ẫ
Theo ti n trình l ch s hình thành ti n t , đng ti n đã có nh ng b c phátế ị ử ề ệ ồ ề ữ ướ
tri n t th p đn cao. Trong n n kinh t t nhiên khép kín, do nhu c u còn r t đnể ừ ấ ế ề ế ư ầ ấ ơ
gi n, con ng i t s n xu t đc nh ng gì mình c n và do đó h không có nhuả ườ ự ả ấ ượ ữ ầ ọ
c u trao đi. Khi xã h i phát tri n và m r ng h n, h th y r ng mình không th tầ ổ ộ ể ở ộ ơ ọ ấ ằ ể ự
s n xu t m i th mà mình c n do nhi u lý do, lúc này nhu c u trao đi xu t hi n vàả ấ ọ ứ ầ ề ầ ổ ấ ệ
v n đ trao đi là nh th nào. V n đ trùng l p nhu c u trao đi xu t hi n.ấ ề ổ ư ế ấ ề ặ ầ ổ ấ ệ
Nh ng không ph i lúc nào và đâu cũng có s trùng l p nhu c u. Mu n trao điư ả ở ự ặ ầ ố ổ
đc hàng hóa thì ng i ta nghĩ t i m t hàng hóa mà nhi u ng i cùng c n, đó làượ ườ ớ ộ ề ườ ầ
v t đng ra làm v t ngang giá chung - hình th c đu tiên c a ti n t . Lúc đu v tậ ứ ậ ứ ầ ủ ề ệ ầ ậ
ngang gía chung r t đn gi n, nó có th là v sò, h n hay con bò mi ng đng ...Doấ ơ ả ể ỏ ế ế ồ
yêu c u thu n ti n trong trao đi ng i ta th y r ng c n ph i có v t ngang giáầ ậ ệ ổ ườ ấ ằ ầ ả ậ
chung th nào đó d v n chuy n, d chia nh , không hao mòn và có th tích trế ễ ậ ể ễ ỏ ể ữ
dùng cho sau này. Con ng i đã ch n vàng.ườ ọ
S n xu t hàng hóa ngày càng phát tri n, hàng hóa đa vào l u thông ngày càngả ấ ể ư ư
nhi u đòi h i ph i có thêm l ng ti n đa vào đáp ng nhu c u c a hàng hóa đaề ỏ ả ượ ề ư ứ ầ ủ ư
vào l u thông. H n n a ng i ta th y r ng trong mua bán ch u, t gi y ghi n cũngư ơ ữ ườ ấ ằ ị ờ ấ ợ
có giá tr nh ti n v y. Ti n gi y ra đi và giúp cho vi c trao đi hàng hóa di n raị ư ề ậ ề ấ ờ ệ ổ ễ
thu n l i h n r t nhi u.ậ ợ ơ ấ ề