ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
NGUYỄN LY LY
HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT THUẾ NHẬP KHẨU
TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NAM
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
Mã số: 8.34.03.01 Đà Nẵng - 2020
Công trình được hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN
Ngƣờ ƣớng n o ọ : PGS TS Ngô Hà Tấn
Phản biện 1: TS. Phạm Hoài Hương
Phản biện 2: TS. Nguyễn Thị Thu Đến
Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt
nghiệp Thạc sĩ Kế toán họp tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà
Nẵng vào ngày 24 tháng 10 năm 2020
Có thể tìm hiểu luận văn tại:
- Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng
- Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng
1
MỞ ĐẦU
1 Tín ấp t ết ủ đề tà
Thuế là nguồn thu chủ yếu của NSNN, chính vì vậy Đảng và
Nhà nước ta luôn quan tâm hoàn thiện chính sách, cơ chế kiểm soát
thuế để đáp ứng yêu cầu mới của sự phát triển đất nước. Tình trạng
nợ thuế, trốn thuế, gian lận thương mại trong lĩnh vực XNK của các
đối tượng với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, phức tạp đã gây
thiệt hại cho NSNN. Thực tế này, đòi hỏi các cơ quan quản lý thuế
phải nỗ lực chống thất thu thuế góp phần ổn định nguồn thu cho
NSNN.
Trong những năm qua, kiểm soát thuế NK tại Cục Hải quan
tỉnh Quảng Nam đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng vẫn
còn một số tồn tại như: tình trạng trốn thuế, nợ thuế và gian lận
thương mại chưa khắc phục triệt để; công tác thanh tra, kiểm tra,
kiểm soát việc chấp hành pháp luật, chính sách thuế đối với hàng hóa
NK tuy được tăng cường nhưng hiệu quả chưa cao; chưa kịp thời
phát hiện việc kê khai sai mã số, thuế suất hàng hóa NK dẫn đến
thiếu số thuế phải nộp của một số DN,…. Với mong muốn góp phần
nâng cao hiệu quả kiểm soát thuế NK tại Cục Hải quan tỉnh Quảng
Nam, tôi đã chọn đề tài: “Hoàn thiện kiểm soát thuế NK tại Cục Hải
quan tỉnh Quảng Nam” làm hướng nghiên cứu cho luận văn của
mình.
2 Mụ t êu ng ên ứu
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về KSNB, kiểm
soát thuế NK tại cơ quan hải quan.
- Đánh giá thực trạng kiểm soát thuế NK tại Cục Hải quan tỉnh
Quảng Nam, chỉ ra những mặt được, những tồn tại và nguyên nhân
của tồn tại.
2
- Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện kiểm soát thuế NK
tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam.
3 Đố tƣợng và p ạm v ng ên ứu
3 1 Đố tƣợng ng ên ứu
Nghiên cứu các vấn đề liên quan đến công tác kiểm soát thuế
NK tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam.
3 2 P ạm v ng ên ứu
Công tác kiểm soát thuế NK tại Hải quan Quảng Nam từ năm
2017 – 2019.
4 P ƣơng p áp ng ên ứu
Sử dụng các phương pháp: tổng hợp, so sánh, phân tích,…kết
hợp giữa lý luận với thực tiễn, cùng với việc tham khảo có chọn lọc,
kế thừa các đề tài, công trình khoa học đã công bố của các tác giả
trước có liên quan.
5 Ý ng ĩ o ọ và t ự t ễn ủ đề tà
- Hệ thống hóa lý luận về thuế quan và công tác kiểm soát thuế
NK của cơ quan hải quan.
- Đánh giá thực trạng công tác kiểm soát thuế NK tại Hải quan
Quảng Nam giai đoạn 2017-2019; đề xuất các giải pháp giúp công
tác kiểm soát thuế NK tại Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam được bổ
sung, hoàn thiện hơn, bảo đảm tính khoa học và chặt chẽ.
6 Kết ấu luận văn
Gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận về kiểm soát thuế NK tại CQHQ
- Chương 2: Thực trạng kiểm soát thuế NK tại Cục Hải quan
tỉnh Quảng Nam.
- Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kiểm soát thuế NK tại Cục
Hải quan tỉnh Quảng Nam.
3
7 Tổng qu n tà l ệu ng ên ứu
Công tác quản lý thuế XNK nói chung, kiểm soát thuế NK nói
riêng phải đảm bảo đúng quy định pháp luật trong mỗi giai đoạn,
thời kỳ. Vì vậy, tài liệu mà tác giả tham khảo phần nhiều là Luật,
Nghị định, Thông tư, Quy định liên quan công tác quản lý thuế
XNK, quản lý hải quan còn hiệu lực trong giai đoạn nghiên cứu như:
Luật Hải quan, Luật Thuế XNK, Luật Quản lý thuế,....Bên cạnh đó,
trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả tiếp cận và nghiên cứu cơ sở
lý luận về kiểm soát nội bộ (KSNB) ở giáo trình Kiểm soát nội bộ
của PGS.TS. Đường Nguyễn Hưng, đồng thời tham khảo một số luận
văn thạc sỹ về quản lý thuế XNK và một số đề tài cấp ngành liên
quan đến lĩnh vực thuế XNK cũng như các yếu tố tác động đến thuế
XNK của một số tác giả là chuyên gia trong và ngoài ngành Hải
quan.
4
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT THUẾ NHẬP KHẨU Ở CƠ
QUAN HẢI QUAN
1 1 KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH
CÔNG
1 1 1 K á n ệm và ý ng ĩ
Theo COSO năm 2013: “KSNB là một quy trình đưa ra bởi
Ban quản trị của DN, nhà quản lý và các nhân sự khác, được thiết kế
để đưa ra sự đảm bảo cho việc đạt được mục tiêu về hoạt động, báo
cáo và tuân thủ”. Theo Luật Kế toán năm 2015:“KSNB là việc thiết
lập và tổ chức thực hiện trong nội bộ đơn vị kế toán các cơ chế,
chính sách, quy trình, quy định nội bộ phù hợp với quy định của
pháp luật nhằm bảo đảm phòng ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời rủi ro
và đạt được yêu cầu đề ra”.
Đối với tổ chức, hệ thống KSNB được thiết lập sẽ hỗ trợ cho
việc đạt được các mục tiêu. Một hệ thống KSNB là một tập hợp các
thành phần khác nhau, có chức năng khác nhau, liên kết chặt chẽ với
nhau, cùng thực hiện mục tiêu đối phó với các rủi ro trong việc đạt
được các mục tiêu của tổ chức.
1.1.2 Hệ t ống KSNB trong đơn vị àn ín ông
a. Môi trường kiểm soát
- Là một tập hợp các chuẩn mực, các quy trình và các cấu trúc
tạo lập cơ sở cho sự vận hành của KSNB trong tổ chức.
- Có năm nhân tố: Triết lý, phong cách điều hành của nhà quản
lý; Cơ cấu tổ chức; Chính sách nhân sự; Tính chính trực và giá trị
đạo đức của các cá nhân, của nhà quản lý và đội ngũ nhân viên;
Năng lực nhân viên.
5
b. Đánh giá rủi ro
Là quá trình linh hoạt, lặp đi lặp lại của việc nhận diện và đánh
giá rủi ro đối với việc đạt được các mục tiêu của tổ chức; như một
phần của việc vận hành hệ thống KSNB để giảm thiểu những sai sót
và sai phạm. Nhà quản lý phải thực hiện các quy trình để xác định,
phân tích và quản lý rủi ro.
c. Hoạt động kiểm soát
- Là các hành động được thiết lập thông qua các chính sách,
thủ tục được ban hành nhằm bảo đảm cho các chỉ thị của ban quản lý
về đối phó với rủi ro đối với việc đạt được các mục tiêu, được thực
hiện; được thiết lập và thực hiện ở tất cả các cấp trong cơ cấu tổ chức
của tổ chức, ở tất cả các giai đoạn hoạt động của tổ chức và trong sự
vận hành của hệ thống thông tin của tổ chức.
- Hoạt động kiểm soát gồm: Xét duyệt và phê chuẩn; Kiểm tra,
đối chiếu; Kiểm soát vật chất; Giám sát; Soát xét, rà soát; Bất kiêm
nhiệm và phân công, phân nhiệm.
d. Thông tin và truyền thông
Là các dữ liệu được tổng hợp và kết hợp phù hợp với các nhu
cầu thông tin của người sử dụng; gồm các dữ liệu bên trong và các
thông tin bên ngoài cũng như những điều kiện và hoạt động cần thiết
để phục vụ cho việc báo cáo và ra quyết định. Truyền thông hoạt
động tốt giúp các nhà quản lý ra quyết định tốt hơn, nhân viên làm
việc có trách nhiệm nhiều hơn, ít vấn đề xảy ra hơn, giúp đơn vị tuân
thủ luật pháp và các quy định.
e. Hoạt động giám sát
- Là quá trình đánh giá chất lượng của hệ thống KSNB qua
thời gian, từ đó cung cấp thông tin cho nhà quản lý để điều chỉnh
những rủi ro của hệ thống KSNB để đạt được mục tiêu đề ra.
6
- Gồm: giám sát thường xuyên và giám sát định kỳ hoặc kết
hợp cả hai.
1 2 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THUẾ NHẬP KHẨU VÀ
YÊU CẦU QUẢN LÝ THUẾ NHẬP KHẨU
1 2 1 N ững vấn đề ơ bản về t uế NK
a. Khái niệm về thuế NK: “Là loại thuế thu vào hành vi NK
các loại hàng hoá được phép NK qua biên giới Việt Nam, là một loại
thuế gián thu, một yếu tố cấu thành trong giá cả hàng hóa; do các tổ
chức, cá nhân NK hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế thực hiện
nghĩa vụ và quyền lợi đóng góp cho Nhà nước theo luật định”.
b. Đặc điểm của thuế NK: Mang tính quyền lực Nhà nước; là
loại thuế gián thu; là một loại thuế gắn liền với hoạt động ngoại
thương; chịu ảnh hưởng trực tiếp của các yếu tố quốc tế như: sự biến
động kinh tế thế giới, xu hướng thương mại quốc tế,...
c. Vai trò của thuế NK: Là nguồn thu lớn cho NSNN; là công
cụ bảo hộ nền sản xuất trong nước; là công cụ quan trọng để kiểm
soát hoạt động ngoại thương, đồng thời góp phần thực hiện chính
sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước trong quan hệ quốc tế, góp
phần đảm bảo bình đẳng và công bằng xã hội.
d. Đối tượng chịu thuế, đối tượng nộp thuế NK
* Đối tượng chịu thuế NK: Tất cả hàng hoá, dịch vụ được
phép NK qua cửa khẩu biên giới Việt Nam.
* Đối tượng nộp thuế NK: Tất cả tổ chức, cá nhân có hàng hoá
NK thuộc đối tượng chịu thuế NK.
e. Căn cứ tính thuế NK
- Phương pháp tính thuế theo tỷ lệ phần trăm (%).
- Phương pháp tính thuế tuyệt đối.
- Phương pháp tính thuế hỗn hợp.
7
f. Chủ thể quản lý thuế NK: Tổng cục Hải quan; Cục Hải
quan; Chi cục Hải quan.
1 2 2 Yêu ầu quản lý t uế NK
a. Đảm bảo sự tuân thủ pháp luật của cơ quan hải quan và
người nộp thuế.
b. Đảm bảo tính hiệu quả.
c. Thúc đẩy ý thức tự tuân thủ pháp luật của người nộp thuế.
d. Công khai, minh bạch.
e.Tuân thủ và phù hợp với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế.
1 3 KIỂM SOÁT THUẾ NHẬP KHẨU TẠI CƠ QUAN HẢI
QUAN
1 3 1 K á quát quy trìn quản lý t uế NK và mụ t êu
ểm soát t uế NK
a. Khái quát quy trình quản lý thuế NK
* Quản lý về khai thuế, nộp thuế NK: Tiếp nhận khai báo
thuế; Kiểm tra khai báo thuế; Xác định số thuế phải nộp, ra quyết
định ấn định thuế; Kiểm soát việc nộp thuế.
* Về hoàn thuế, miễn thuế, giảm thuế NK: Hoàn thuế NK là
việc CQHQ hoàn trả lại khoản tiền thuế NK đã thu của đối tượng
nộp thuế theo quy định của pháp luật. Miễn thuế NK là việc CQHQ
thực hiện không thu thuế NK của đối tượng nộp thuế. Giảm thuế NK
là việc CQHQ thực hiện giảm số tiền thuế NK phải nộp cho đối
tượng nộp thuế NK.
* Quản lý thông tin người nộp thuế NK: Là các thông tin liên
quan đến người nộp thuế NK do các đơn vị nghiệp vụ hải quan thu
thập, xử lý và cập nhật vào Hệ thống thông tin nghiệp vụ hải quan,
lưu trữ, quản lý, sử dụng.
8
* Về hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế NK: Kiểm tra sau
thông quan và thanh tra chuyên ngành.
* Cưỡng chế thi hành Quyết định hành chính về thuế; xử lý
vi phạm pháp luật về thuế NK: Thực hiện theo Luật Quản lý thuế và
các quy định khác của pháp luật; thực hiện việc xử lý vi phạm pháp
luật về thuế NK theo thẩm quyền quy định gồm xử lý hình sự và xử
lý hành chính.
* Giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế NK: Thực hiện theo
quy định của Luật Hải quan năm 2014, Luật Khiếu nại năm 2011,
Luật Tố cáo năm 2018,...
b. Mục tiêu kiểm soát thuế NK:
* Về quản lý khai thuế, nộp thuế NK
* Về hoàn thuế, miễn thuế, giảm thuế NK
* Về hoạt động KTSTQ, thanh tra thuế NK
* Về cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về thuế, xử lý
vi phạm pháp luật về thuế NK
* Về giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế NK
1 3 2 Cá rủ ro trong oạt động ểm soát t uế NK tạ
CQHQ
a. Rủi ro trong quản lý kê khai, nộp thuế NK
b. Rủi ro trong việc hoàn thuế, miễn thuế, giảm thuế NK
c. Rủi ro trong quản lý thông tin người nộp thuế NK
d. Rủi ro trong kiểm tra, thanh tra thuế NK
e. Rủi ro trong cưỡng chế, thi hành Quyết định hành chính
về thuế; xử lý vi phạm pháp luật về thuế NK
f. Rủi ro trong giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế NK
9
1 3 3 Hoạt động ểm soát đố vớ ông tá t u t uế NK tạ
CQHQ
a. Kiểm soát kê khai, nộp thuế NK
b. Kiểm soát hoàn thuế, miễn thuế, giảm thuế NK
c. Kiểm soát việc quản lý thông tin người nộp thuế NK
d. Kiểm soát hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế NK
e. Kiểm soát việc thực hiện cưỡng chế thi hành Quyết định
hành chính về thuế; xử lý vi phạm pháp luật về thuế NK
f. Kiểm soát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế NK
1 3 4 T ông t n p ụ vụ oạt động ểm soát t uế NK tạ
CQHQ:
Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS; Hệ thống
thông tin nghiệp vụ Hải quan (V5); Hệ thống Quản lý hải quan tự
động tại cảng, kho, bãi (VASSCM); Hệ thống Kế toán thuế tập trung
(KTTT); Hệ thống Quản lý rủi ro (Riskman); Hệ thống thông tin
quản lý DN phục vụ KTSTQ và quản lý rủi ro (STQ01); Hệ thống
quản lý vi phạm (QLVP14); Hệ thống thu thập xử lý thông tin tình
báo (CI02); Hệ thống phối hợp thu thuế NK giữa Hải quan và các
ngân hàng thương mại; Hệ thống phối hợp thu nộp thuế giữa cơ quan
Tài chính – Thuế –Hải quan – Kho bạc (TABMIS). Hệ thống của Cơ
chế Một cửa quốc gia, Một cửa ASEAN.
1 3 5 Hoạt động g ám sát đố vớ ểm soát t uế NK
a. Giám sát thường xuyên
b. Giám sát định kỳ
10
CHƢƠNG 2
THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT THUẾ NHẬP KHẨU TẠI CỤC
HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NAM
2 1 GIỚI THIỆU VỀ CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NAM
2 1 1 Quá trìn ìn t àn Cụ Hả qu n tỉn Quảng N m
Được thành lập theo Quyết định số 87/2002/QĐ-TTg ngày
04/7/2002 của Thủ tướng Chính phủ và chính thức đi vào hoạt động
kể từ ngày 20/8/2002.
2.1.2 C ứ năng, n ệm vụ ủ Cụ Hả qu n tỉn Quảng
Nam
Giúp Tổng cục trưởng TCHQ QLNN về hải quan, tổ chức
thực thi pháp luật về hải quan, các quy định khác của pháp luật có
liên quan trên địa bàn tỉnh Quảng Nam; có tư cách pháp nhân, con
dấu riêng, được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước theo quy định
của pháp luật.
2 1 3 Cơ ấu tổ ứ ủ Cụ Hả qu n tỉn Quảng N m
Gồm: Văn phòng, Phòng Nghiệp vụ, Đội Kiểm soát Hải quan,
Chi cục KTSTQ và 03 Chi cục Hải quan (Chi cục Hải quan cửa khẩu
Nam Giang, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Kỳ Hà, Chi cục Hải
quan Khu công nghiệp Điện Nam Điện Ngọc).
2 1 4 Nguồn n ân lự ủ Cụ Hả qu n tỉn Quảng N m
Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam có 72 CBCC, 12 hợp đồng lao
động theo Nghị định 68/CP và 12 hợp đồng lao động vụ việc, nâng
tổng số CBCC và người lao động trong toàn Cục lên 96 người.
11
2 2 KIỂM SOÁT THUẾ NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN
TỈNH QUẢNG NAM
2 2 1 N ận ện rủ ro trong oạt động ểm soát t uế NK
tạ Cụ Hả qu n tỉn Quảng N m
a. Các rủi ro gắn liền với các yếu tố bên ngoài Cục Hải quan
tỉnh Quảng Nam
* Yếu tố quản lý nhà nước
* Yếu tố kỹ thuật, công nghệ
b. Các rủi ro gắn liền với các yếu tố bên trong Cục Hải quan
tỉnh Quảng Nam
* Nguồn lực: Biên chế thiếu nhưng không được bổ sung kịp
thời; trình độ, năng lực không đồng đều, chưa chuyên sâu nên có thể
dẫn đến rủi ro không phát hiện được sai phạm.
* Hệ thống thông tin: Chưa có phòng giám sát trực tuyến nên
việc theo dõi, KSNB các đơn vị chưa phát hiện kịp thời sai phạm.
2 2 2 Hoạt động ểm soát t uế NK tạ Cụ Hả qu n tỉn
Quảng N m
a. Kiểm soát việc kê khai, nộp thuế NK:
* Mục tiêu: Chặt chẽ, đảm bảo đúng quy định của pháp luật,
quy trình của ngành Hải quan.
* Rủi ro: Khai sai tên hàng, mã số, số lượng, khai sai định mức
thực tế, khai sai trị giá tính thuế của hàng hóa NK, khai và nộp C/O
không đủ điều kiện hưởng hoặc không đúng với xuất xứ của hàng
hóa NK.
* Thủ tục kiểm soát: Nâng luồng tờ khai để tăng tần suất kiểm
tra thực tế, xác định chính xác số lượng hàng hóa thực tế NK. Rà
soát dữ liệu tờ khai trị giá do DN khai báo, đối chiếu Hệ thống giá
tính thuế GTT22 để tham vấn và xác định lại trị giá. Kiểm tra C/O do
12
DN nộp, đối chiếu với điều kiện để được hưởng ưu đãi.
b. Kiểm soát việc hoàn thuế, miễn thuế, giảm thuế NK
* Mục tiêu: Hiểu và áp dụng đúng đắn các chính sách về hoàn
thuế, miễn thuế, giảm thuế NK.
* Rủi ro: Danh mục hàng hóa NK miễn thuế cấp không chính
xác. DN lợi dụng NK hàng hóa tạo tài sản cố định nhưng đưa vào sử
dụng không đúng mục đích mà không khai báo.
* Thủ tục kiểm soát: Kiểm tra, trao đổi với cơ quan chuyên
ngành trước khi cấp Danh mục hàng hóa NK miễn thuế cho DN.
Tăng cường kiểm tra việc sử dụng hàng hóa NK tạo tài sản cố định
miễn thuế.
c. Kiểm soát việc quản lý thông tin người nộp thuế NK
* Mục tiêu: Thu thập, xử lý, cập nhật thông tin người nộp thuế
NK kịp thời, chính xác, áp dụng tiêu chí quản lý rủi ro phù hợp và
đảm bảo quản lý thông tin nợ thuế NK của DN được chặt chẽ.
* Rủi ro: Đánh giá, áp dụng tiêu chí quản lý rủi ro đối với DN
không đúng, không sát. Kỹ thuật thiết lập tiêu chí kiểm soát còn đơn
giản. Việc theo dõi, tính tiền chậm nộp thuế NK còn chưa chính xác.
* Thủ tục kiểm soát: Giao chỉ tiêu thu thập thông tin cụ thể;
triển khai các chuyên đề kiểm soát rủi ro. Xây dựng mới hoặc tích
hợp thêm chức năng theo dõi phân loại, báo cáo nợ thuế theo DN, tờ
khai.
d. Kiểm soát hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế NK
* Mục tiêu: Đạt yêu cầu chỉ tiêu về số cuộc, số thu (nếu có).
* Rủi ro: Nhận diện không đúng, không đầy đủ về đối tượng
trọng điểm, dấu hiệu vi phạm của DN để kiểm tra, thanh tra thuế NK.
Công chức có khả năng lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm sai.
* Thủ tục kiểm soát: Khai thác dữ liệu, thu thập thông tin phân
13
tích, sàng lọc đối tượng trọng điểm, có rủi ro cao đưa vào kế hoạch
KTSTQ, thanh tra thuế NK. Tăng cường giáo dục đạo đức công vụ,
kiểm tra, theo dõi phát hiện xử lý và có biện pháp phòng ngừa sai
phạm.
e. Kiểm soát việc thực hiện cưỡng chế thi hành quyết định
hành chính về thuế; xử lý vi phạm pháp luật về thuế NK
* Mục tiêu: Đảm bảo đúng quy định pháp luật; hạn chế sai sót
trong cập nhật thông tin xử lý vi phạm vào hệ thống QLVP.
* Rủi ro: Theo dõi, áp dụng biện pháp cưỡng chế không kịp
thời, không đảm bảo trình tự thủ tục quy định. Cập nhật thông tin xử
lý vi phạm vào hệ thống Quản lý vi phạm chậm, không đúng, không
đầy đủ.
* Thủ tục kiểm soát: Duy trì các Tổ thu đòi nợ thuế; xây dựng
kế hoạch, giao chỉ tiêu và tổ chức kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện.
Kiểm tra, xử lý nghiêm trường hợp cập nhật thông tin vào hệ thống
quản lý vi phạm (QLVP14) chậm, không đúng, không đầy đủ gắn
với trách nhiệm của lãnh đạo đơn vị.
f. Kiểm soát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế NK
* Mục tiêu: Giải quyết kịp thời và đúng quy định các khiếu
nại, tố cáo về thuế NK.
* Rủi ro: Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế NK tại Hải
quan Quảng Nam không đúng, dẫn đến việc DN, người dân khiếu
kiện CQHQ ra Tòa, phải bồi thường khi bị thua kiện.
* Thủ tục kiểm soát: Khi phát sinh vụ việc khiếu nại, tố cáo về
thuế NK, các đơn vị căn cứ thẩm quyền và phân cấp quản lý để thực
hiện việc giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định.
14
2 2 3 Hệ t ống t ông t n p ụ vụ ểm soát t uế NK tạ
Cụ Hả qu n tỉn Quảng N m
a. Hệ thống thông tin nghiệp vụ hải quan: Hệ thống
VNACCS/VCIS; Hệ thống Quản lý hải quan tự động tại cảng, kho,
bãi (VASSCM); Hệ thống Quản lý rủi ro (Riskman); Hệ thống thông
tin quản lý DN phục vụ KTSTQ và quản lý rủi ro (STQ01); Hệ thống
quản lý vi phạm (QLVP14); Hệ thống thu thập xử lý thông tin tình
báo (CI02); Hệ thống Kế toán thuế tập trung.
b. Hệ thống thông tin phối hợp: Phối hợp thu thuế NK giữa
Hải quan và các ngân hàng thương mại; phối hợp thu nộp thuế giữa
cơ quan Tài chính – Thuế –Hải quan – Kho bạc (TABMIS); Hệ
thống thông tin Một cửa quốc gia, Một cửa ASEAN.
c. Hệ thống thông tin phục vụ điều hành, quản lý của Cục
Hải quan tỉnh Quảng Nam: Hệ thống quản lý văn bản và điều hành
qua mạng (Cloud Office); Hệ thống quản lý văn bản của TCHQ
(EdocCustoms); Trục văn bản liên thông tỉnh Quảng Nam; Các
chương trình quản lý nội bộ (Quản lý cán bộ, Thi đua khen thưởng,
Quản lý tài sản, Kế toán,...).
2 2 4 Hoạt động g ám sát
a. Giám sát thường xuyên
* Giám sát hải quan trực tuyến: Đội Kiểm soát Hải quan kiểm
soát trực tuyến tờ khai trên Hệ thống CWS hàng ngày.
* Thực hiện chế độ trực ban: Đơn vị thường trực là Văn
phòng, đơn vị trực ban là Đội Kiểm soát Hải quan và Phòng Nghiệp
vụ.
b. Giám sát định kỳ
* Hoạt động kiểm tra công vụ: Kiểm tra theo kế hoạch; kiểm
tra đột xuất ngoài kế hoạch; tự kiểm tra theo yêu cầu của người có
15
thẩm quyền kiểm tra và phục vụ công tác quản lý.
* Giám sát thông qua hoạt động giao ban và chế độ báo cáo
định kỳ: Các đơn vị tổ chức giao ban hàng tuần, tháng; thực hiện chế
độ báo cáo theo quy định của Nhà nước, Bộ Tài chính và TCHQ.
2 3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
THUẾ NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG
NAM
2 3 1 N ững mặt đạt đƣợ
Đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp quản lý thu, chống thất
thu thuế như: thường xuyên phân tích, đánh giá tình hình, kịp thời
điều chỉnh chỉ tiêu giao thu thuế và thu hồi nợ thuế phù hợp khả năng
và điều kiện của từng đơn vị, tăng cường công tác KTSTQ, thanh tra
chuyên ngành. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng tối
đa CNTT vào các hoạt động nghiệp vụ. Quy trình TTHQ được thực
hiện thống nhất, công khai; đơn giản hóa, tạo thuận lợi cho DN, giảm
thời gian thông quan hàng hóa. Hỗ trợ thông tin, kịp thời tháo gỡ khó
khăn, làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho
người khai hải quan.
2 3 2 N ững tồn tạ
a. Về đánh giá rủi ro: Chưa chú trọng đúng mức trong việc
đánh giá rủi ro các DN có kim ngạch XNK với số thuế phải nộp lớn.
Đánh giá rủi ro đối với các DN mới thành lập chưa chặt chẽ.
b. Về hoạt động kiểm soát
* Kiểm soát kê khai, nộp thuế NK: Kiểm tra mã số HS chưa
chặt chẽ; xác định trị giá hải quan một số mặt hàng NK chưa chính
xác.
* Kiểm soát việc hoàn thuế, miễn thuế, giảm thuế NK: Xác
định đối tượng miễn thuế NK trong Danh mục hàng hóa NK miễn
16
thuế đã cấp không chính xác; giải quyết thủ tục miễn thuế có trường
hợp chưa đúng.
* Kiểm soát việc quản lý thông tin người nộp thuế NK: Kiểm
tra, cập nhật thông tin không kịp thời.
* Kiểm soát việc kiểm tra, thanh tra thuế NK: Chưa xây dựng
kế hoạch KTSTQ theo chuyên đề; số cuộc thanh tra thuế NK ít, số
thu thấp.
* Kiểm soát việc thực hiện cưỡng chế thi hành quyết định
hành chính về thuế, xử lý vi phạm pháp luật về thuế NK: Theo dõi nợ
thuế, thực hiện biện pháp cưỡng chế chưa kịp thời; xác định mức
phạt chưa đúng.
c. Về hệ thống thông tin
Hệ thống VNACCS/VCIS chưa có chức năng theo dõi trừ lùi
C/O theo các tờ khai. Theo dõi, quản lý thông tin người nộp thuế trên
hệ thống Riskman chưa kịp thời. Cập nhật hồ sơ vi phạm hành chính
vào hệ thống QLVP còn chậm, chưa đầy đủ, chưa chính xác. Hệ
thống CNTT chưa có chức năng phân loại và báo cáo tình hình nợ
thuế NK theo từng DN, tờ khai.
d. Về hoạt động giám sát
Hoạt động giám sát hải quan trực tuyến chưa đồng bộ. Thực
hiện chế độ báo cáo định kỳ còn chưa đảm bảo về thời gian, nội
dung.
2 3 3 Nguyên n ân ủ n ững tồn tạ
a. Nguyên nhân khách quan
Chính sách, pháp luật thuế đối với hàng hóa NK vẫn còn kẽ
hở, hạn chế do tính phức tạp của biểu thuế về cả mã số và mức thuế
suất, không nhất quán về nguyên tắc, dễ nhầm lẫn. Cơ sở dữ liệu giá
tính thuế NK GTT22 chưa cập nhật kịp thời, chưa sát với thực tế.
17
Chế độ chính sách ưu đãi đầu tư, thuế chưa đồng bộ, thường thay
đổi. Công tác phối hợp trao đổi thông tin về DN phá sản, giải thể
giữa cơ quan Thuế, kế hoạch và đầu tư với CQHQ chưa kịp thời. Hệ
thống VNACCS/VCIS chưa có chức năng theo dõi trù lùi C/O theo
các tờ khai. Việc hướng dẫn, chỉ đạo thực hiện kế hoạch thu thập
thông tin và quản lý rủi ro của TCHQ chưa sát, quy trình quản lý rủi
ro chưa đồng bộ giữa các khâu trước, trong và sau thông quan. Chưa
được đầu tư đồng bộ các trang thiết bị kỹ thuật phục vụ giám sát trực
tuyến, chế độ báo cáo còn nhiều biểu mẫu trùng lắp, chưa có phương
án khai thác hiệu quả số liệu hiện có của hệ thống.
b. Nguyên n ân ủ qu n
Công chức thu thập hồ sơ DN, theo dõi, đánh giá rủi ro DN
chưa thực hiện hết trách nhiệm, còn chủ quan; lãnh đạo theo dõi,
kiểm tra không chặt chẽ. Còn chủ quan trong xác định hành vi vi
phạm. Còn thiếu trách nhiệm trong cập nhật thông tin vi phạm vào hệ
thống; lãnh đạo đơn vị thiếu kiểm tra, đôn đốc.
18
CHƢƠNG 3
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT THUẾ NHẬP KHẨU
TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NAM
3 1 CĂN CỨ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
3 1 1 Tìn ìn g n lận t uế đố vớ àng ó NK
Thời gian qua đã phát sinh một số trường hợp lợi dụng sự
thông thoáng về thủ tục hải quan để thực hiện các hành vi vi phạm
pháp luật, như: khai sai tên hàng, mã số, khai thiếu số lượng hàng
hóa NK, sai xuất xứ hàng hóa và đối tượng ưu đãi miễn thuế, khai
thấp trị giá hàng hóa NK để gian lận tiền thuế.
3 1 2 Mụ t êu p ấn đấu ủ Cụ Hả qu n tỉn Quảng
Nam
Là đơn vị đi đầu trong công tác cải cách hành chính, hiện đại
hóa trong tỉnh Quảng Nam; triển khai hiệu quả các cơ chế, chính
sách QLNN về hải quan. Phấn đấu hoàn thành và vượt chỉ tiêu thu
nộp NSNN hằng năm, kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi
phạm pháp luật hải quan và pháp luật về thuế NK.
3 2 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT THUẾ NHẬP
KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TỈNH QUẢNG NAM
3 2 1 G ả p áp oàn t ện về đán g á rủ ro
a. Hoàn thiện công tác thu thập, phân tích, đánh giá rủi ro
và dấu hiệu vi phạm của DN có kim ngạch XNK và số thuế NK
phải nộp lớn:
Thu thập, xử lý thông tin quản lý rủi ro đối với doanh nghiệp
có trụ sở chính/ hoặc hoạt động XNK trên địa bàn Cục; phối hợp cơ
quan chức năng để thu thập thông tin liên quan đến: vụ việc buôn
lậu, trốn thuế, gian lận thương mại; vi phạm về thuế, kế toán; phương
19
thức, thủ đoạn vi phạm trên địa bàn.
b. Gắn trách nhiệm của các Chi cục trưởng đối với hoạt
động KTSTQ tại các Chi cục:
Thu thập thông tin các DN, loại hình, hàng hóa XNK trọng
điểm, nhạy cảm, có rủi ro cao tại Chi cục. Lập kế hoạch KTSTQ,
trong đó xây dựng tiến độ phù hợp đối tượng, nguồn lực để tổ chức
thực hiện; đánh giá kết quả để có hướng điều chỉnh kế hoạch phù
hợp trong từng giai đoạn.
c. Hoàn thiện đánh giá rủi ro đối với việc lợi dụng thành lập
mới DN để buôn lậu, trốn thuế
Rà soát, tiến hành thu thập thông tin, phân tích, đánh giá rủi ro
và áp dụng biện pháp kiểm soát phù hợp. Phân cấp quản lý DN cho
các Chi cục theo địa bàn, giao chỉ tiêu cụ thể.
3 2 2 G ả p áp oàn t ện oạt động ểm soát
a. Hoàn thiện kiểm soát về kê khai, nộp thuế NK
* Hoàn thiện công tác phân loại hàng hóa, áp dụng mức thuế
NK theo hướng đồng bộ, thống nhất.
Tập trung kiểm tra kỹ các nội dung mô tả hàng hóa, mã số
hàng hóa, mức thuế và điều kiện áp dụng. Bố trí công chức đã được
đào tạo, có kỹ năng, kinh nghiệm về phân loại hàng hóa, mã số cho
các Chi cục theo hướng chuyên sâu.
* Hoàn thiện công tác xác định trị giá hải quan đối với hàng
hóa NK
Tập trung thu thập dữ liệu thông tin trị giá khai báo của các
nhóm mặt hàng NK thuế suất cao có kim ngạch NK lớn nhưng trị giá
khai báo thấp để có kế hoạch thực hiện KTSTQ hoặc kiểm tra
chuyên ngành. Thực hiện cập nhật, bổ sung kịp thời thông tin về trị
giá các mặt hàng NK đã kiểm tra vào Hệ thống GTT22. Phối hợp
20
công an, ngân hàng,..xác minh tính hợp pháp của các chứng từ giao
dịch trong kiểm tra trị giá.
b. Hoàn thiện kiểm soát việc hoàn thuế, miễn thuế, giảm
thuế NK:
Rà soát hồ sơ đề nghị và văn bản liên quan chủ trương đầu tư
dự án, đối chiếu quy định để cấp Danh mục hàng hóa NK miễn thuế
chính xác.
c. Hoàn thiện kiểm soát việc quản lý thông tin người nộp
thuế NK:
Xây dựng kế hoạch, giao cụ thể chỉ tiêu thu thập thông tin DN;
triển khai chuyên đề kiểm soát rủi ro một số ngành hàng, loại hình
XNK.
d. Hoàn thiện kiểm soát việc KTSTQ, thanh tra thuế NK:
Phân tích, sàn lọc đối tượng trọng điểm, rủi ro cao về trị giá,
mã số, thuế suất, về chính sách ưu đãi miễn thuế,...để xây dựng kế
hoạch KTSTQ theo chuyên đề, tăng số cuộc thanh tra chuyên ngành.
e. Hoàn thiện kiểm soát việc thực hiện cưỡng chế thi hành
quyết định hành chính về thuế, xử lý vi phạm pháp luật về thuế
NK:
Ký quy chế phối hợp với cơ quan Thuế, Công an và các cơ
quan cấp giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận đầu tư theo hướng
quản lý chặt chẽ việc thành lập, hoạt động, giải thể của DN. Rà soát
kiểm tra kỹ hồ sơ vụ việc vi phạm để áp dụng mức xử phạt phù hợp.
Tăng số cuộc kiểm tra nội bộ về xử lý vi phạm.
3 2 3 G ả p áp oàn t ện ệ t ống t ông t n
a. Hoàn thiện hệ thống thông tin nghiệp vụ hải quan
21
Kiến nghị bổ sung chức năng theo dõi trừ lùi C/O trên Hệ
thống thông quan điện tử V5. Kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp
vi phạm trong việc cập nhật hệ thống quản lý vi phạm.
b. Hoàn thiện hạ tầng CNTT, hệ thống văn bản phục vụ
quản lý điều hành của Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam
Triển khai nâng cấp tổng thể hệ thống hạ tầng CNTT; hệ thống
quản lý văn bản, điều hành công việc; áp dụng hệ thống quản lý chất
lượng ISO 9001:2015.
3 2 4 G ả p áp oàn t ện oạt động g ám sát
a. Hoàn thiện hoạt động giám sát thường xuyên
Kiểm tra, chấn chỉnh hoạt động kiểm tra, KSNB tại các Chi
cục gắn với trách nhiệm của các Chi cục trưởng. Đầu tư trang thiết
bị, kiến nghị trang bị máy soi hành lý, máy soi container, thiết bị
định vị GPS. Thực hiện nghiêm túc chế độ trực ban, đảm bảo tối
thiểu 01 thông tin/ca trực tuần.
b. Hoàn thiện hoạt động giám sát định kỳ
Tổ chức hoạt động kiểm tra công vụ thường xuyên và đột xuất.
Tăng số cuộc kiểm tra công vụ định kỳ, đột xuất. Khai thác tối đa số
liệu thông tin sẵn có từ các hệ thống CNTT phục vụ cho công tác báo
cáo.
22
KẾT LUẬN CHUNG
Kiểm soát thuế NK là nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành Hải
quan, bao trùm tất cả các khâu nghiệp vụ từ khâu tiếp nhận khai báo
hải quan đến thu hồi thuế và KTSTQ, thanh tra thuế. Hoàn thiện
kiểm soát thuế NK sẽ góp phần thúc đẩy hoạt động quản lý của
CQHQ đạt được tính chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả. Với
nhiệm vụ chính trị quan trọng được giao, những năm qua Cục Hải
quan tỉnh Quảng Nam đã có nhiều nỗ lực và đạt được những kết quả
đáng khích lệ trong công tác kiểm soát, thu thuế NK trên địa bàn.
Tuy nhiên, nhiệm vụ sắp tới sẽ còn rất nặng nề, nhất là giai đoạn
kinh tế đang có những bước chuyển đổi, phát triển nhanh chóng, do
đó công tác kiểm soát thuế NK nhất thiết cần có sự đổi mới, hoàn
thiện hơn thì mới hoàn thành nhiệm vụ và đạt được mục tiêu đề ra.
Qua thời gian tìm hiểu và nghiên cứu, Luận văn đã làm rõ
được những mặt tồn tại, đồng thời đề xuất những giải pháp để hoàn
thiện công tác kiểm soát thuế NK ở Cục Hải quan Quảng Nam. Qua
đó, góp phần nâng cao nguồn thu cho NSNN, đồng thời đảm bảo cho
các DN thực hiện đường lối mở rộng hội nhập kinh tế quốc tế. Luận
văn đã thực hiện được những nội dung cơ bản sau:
1. Khái quát những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm soát thuế
NK của ngành Hải quan bao gồm: khái niệm về thuế NK, đặc điểm
và vai trò của thuế NK đối với sự phát triển kinh tế xã hội. Phân tích
vai trò về kiểm soát thuế NK của CQHQ; nội dung kiểm soát thuế
NK, các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát thuế NK của CQHQ.
2. Phân tích thực trạng kiểm soát thuế NK của Cục Hải quan
tỉnh Quảng Nam; tổ chức thực hiện thu thuế và kiểm tra, thanh tra
việc quản lý thu thuế NK. Qua đó, phân tích, đánh giá, nhận xét rút
ra những mặt đạt được, những mặt còn hạn chế cùng với nguyên
23
nhân của những hạn chế, làm cơ sở cho các giải pháp hoàn thiện
kiểm soát thuế NK của Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam.
3. Trên cơ sở phân tích cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng
kiểm soát thuế NK của Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam, Luận văn đã
đề xuất các giải pháp cụ thể để hoàn thiện kiểm soát thuế NK của
Cục Hải quan tỉnh Quảng Nam trong thời gian tới.
Trong khuôn khổ đề tài, tác giả đã cố gắng vận dụng lý luận để
phân tích thực tiễn công tác kiểm soát thuế NK tại Cục Hải quan
Quảng Nam và đề xuất một số giải pháp khả thi cho thời gian tới.
Tuy nhiên, do đề tài phức tạp và điều kiện nghiên cứu còn hạn chế,
nên đòi hỏi phải được đầu tư, nghiên cứu thoả đáng hơn để các giải
pháp hoàn thiện kiểm soát thuế NK ở Hải quan Quảng Nam được
toàn diện, sâu sắc hơn.
