Dạy và học chữ Hán thời đại số hóa: Kết hợp viết tay và sử dụng bàn phím

129

KẾTHỢPVIẾTTAYVÀSỬDỤNGBÀNPHMTRONG

DẠYVÀHỌCCHỮHÁNTHỜIĐẠISỐHÓA

TrầnThuTrang



Email:thutrang126@hou.edu.vn

Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:26/07/2025

Ngàyphảnbiệnđánhgiá:12/09/2025

Ngàybàibáođượcduyệtđăng:15/10/2025

DOI:10.59266/houjs.2025.990

Tómtắt:ChữHán,làmộttrongnhữnghệthốngchữviếtcổxưanhấtthếgiới,vớilịch

sửkhoảng5000năm.VớingườihọctiếngTrungQuốc,chữHáncóthểcoilàchìakhóađể

ngườihọccóthểtìmhiểungônngữ,giátrịvănhóa,triếthọcvàlịchsửcủaTrungQuốc.Tuy

nhiên,vớisựbùngnổcủainternet,thiếtbịdiđộngvàcáccôngcụkỹthuậtsố,việcdạyvàhọc

chữHánđốimặtvớisựphânhóagiữaviếttaytruyềnthốngvàgõbànphímhiệnđại.Gõbàn

phímmanglạitốcđộvàtiệnlợi,giúptiếtkiệmthờigianghichépvàgợiýchữtừâmthanh,

nhưngdễdẫnđếnquênnét,saithứtựnéthoặccấutrúcchữkhôngđềudoítluyệntập.Ngược

lại,viếttaycủngcốtrínhớsâuvàcảmnhậnthẩmmỹ,songlạitốnthờigianvàkémlinhhoạt

tronggiaotiếphàngngày.Nghiêncứunàytậptrungphântíchtháchthứctừsựphânhóaấy,

đồngthờiđềxuấtmôhìnhkếthợphàihòagiữaviếttayvàbànphím:điềuchỉnhmụctiêudạy

học,đổimớiphươngphápgiảngdạyvàcảicáchhệthốngđánhgiá.Ưutiênviệchiểuvàvận

dụng,cânbằnggiữatruyềnthốngvàthờiđại,nhằmgiảiquyếtnhữngtháchthứccủathờiđại

“chữviếtsố”vàbồidưỡngnănglựcđọc-viếtchữHántoàndiệnchongườihọc.

Từkhóa:chữHánviếttay,chữviếtkỹthuậtsố,côngnghệsố,nghệthuậtthưpháp,phương

phápgiảngdạy

TrườngĐạihọcMởHàNội

I.Đặtvấnđề

ChữHán,đượccoilàcốtlõicủanền

vănhóaTrungQuốc,nókhôngchỉlàcông

cụ giao tiếp mà còn kết nối sâu sắcvới

vănhóa,lịchsử,phảnánhtưduy,triếthọc

dân tộc này.Bởi vậy, việc dạy chữ Hán

vẫnluônlànềntảngvàưutiênhàngđầu

tronggiảngdạyTiếngTrungQuốc.Việc

dạychữHántruyềnthốngnhấnmạnhvào

viếttay,ghinhớvàluyệnviếtlặplạinhiều

lần.Ngườihọccầnnắmvữnghìnhdạng,

cáchphátâmvàýnghĩabiểutượngcủa

chữ Hán thông qua việc chép tay nhiều

lần,bắtchướcvàviếtchínhtả.Việc“viết

tay” thường xuyên và liên tục không

nhữnggiúpngườihọcghinhớchữHán,

màcòngiúprènluyệnsựkiêntrì,tínhkỷ

130

luậtvàkhảnăngcảmnhậnthẩmmỹ.Tuy

nhiên, trước xuthế “số hóa”,công nghệ

máytính,trítuệnhântạo,điệntoánđám

mây…pháttriểnnhanhchóng,làmthay

đổicănbảncáchthứcghichép,truyềnđạt

thôngtin.

Hiệnnay,mộtvấnđềnangiảiphổ

biếntronggiảngdạytiếngTrungQuốclà

ngườihọccóthểgõchữHánthànhthạo

trênbànphímnhưnglạigặpkhókhănkhi

viếttaytrêngiấy.Ngườihọccóthểnhận

racácphôngchữchuẩnhiểnthịtrênmàn

hình nhưng lại gặp khó khăn trong việc

nắmbắtlogicthứtựnétchữvàtínhthẩm

mỹ của cấu trúc chữ Hán. Khoảng cách

giữa khả năng “gõ bàn phím” và “viết

tay” này cho thấysự khác biệt lớn giữa

môhìnhdạychữHántruyềnthốngvànhu

cầucủathờiđạichữviếtkỹthuậtsố.Việc

dạychữHánhiệnnaykhôngnênlàsựlựa

chọnđơnthuầngiữa“chữviếttay”và“gõ

bànphím”,mànênhướngtớisựkếthợp

songsongnhằmnângcaotrìnhđộđọcviết

chữHántoàndiệnchongườihọc.

II.Cơsởlýthuyết

Kếthợpgiữacáclýthuyếtgiáodục

ngônngữ, tâmlýhọcnhận thức,nghiên

cứsẽlàmrõtácđộngcủacôngnghệsố

hóađếnviệcdạyvàhọcchữHán.Theolý

luậncủaKrashen(KrashenS.D.,1985),

khái niệm “Input Hypothesis” (Giả thiết

đầu vào) đã nhấn mạnh rằng việc tiếp

nhậnngônngữhiệuquảcầncóđầuvàoý

nghĩavàdễhiểu.TrongđóchữHánđóng

vaitròlàyếutốcốtlõi,là“yếutốđầuvào”

để xây dựng nền tảng ngôn ngữ. Năm

1972,Craikvà Lockhart đãđưaraquan

điểmvềthuyếtcácmứcđộxửlý(Levels

ofprocessingtheory),đãchỉrarằngthông

tinđượcxửlýsâusắcsẽdễdàngđượcghi

nhớvàhồitưởnghơn,thậmchílâudàihơn

sovớithôngtinchỉđượclặplạimộtcách

đơngiản. Như vậy, việc “gõ bànphím”

nhanhsẽgiúpgiảmgánhnặngnhậnthức

banđầu,nhưngnóchỉthuộccấpđộxửlý

bềmặt(Shallowprocessing),tứclàchỉlặp

lạiđơngiảnvàkhôngcókếtnốikiếnthức.

Ngượclại,việcviếttaycácchữHánđósẽ

kíchhoạtxửlýsâu(Depthofprocessing)

thôngquasự kếtnối giữa vận động tay,

thịgiácvàngữnghĩacủangữliệu,liênhệ

chúngvớinhữngkiếnthứckhác.

Từgócđộtâmlýhọcnhậnthức,lý

thuyếtmãhóakép(DualCodingTheory)

được phát triển vớiAllan Paivio (1986)

đãchỉrarằng,conngườixửlývàlưutrữ

thôngtinquahaihệthốngmãhóachính:

hệ thống hình ảnh trực quan (visual) và

hệthốngngônngữ(verbal).Nhưvậy,chữ

Hánđượcghinhớtốthơnkhikếthợphình

ảnhvàngônngữ.Cácứngdụngcôngcụ

sốcóthểhỗtrợmãhóaképnày,tăngkhả

năngghinhớchữHánchongườihọc.Tuy

nhiên,dođặctrưngcủachữHánlànhiều

nét,nếuquáphụthuộcvàobànphímcũng

sẽlàmsuygiảmkỹnăngviếttayvàkhả

năngnhậndiệncấutrúcchữHán.

Tổnghợpcáclýthuyếttrên,nhóm

nghiên cứu thấy rằng việcdạy chữ Hán

trongthờiđạisốcầnchuyểntừmôhình

truyềnthốngsangmôhìnhkếthợp,khai

thác côngnghệ đểhỗ trợ nhậnthức cho

ngườihọcvàpháttriểnkỹnăngviết,kỹ

năngtưduysángtạo,đồngthờivẫnduy

trìviếttayđểtăngcườngtrínhớsâu,gắn

kếtvẻđẹpvănhóacủachữHán.

III.Phươngphápnghiêncứu

Với mục tiêu là phân tích những

tháchthứctừcôngnghệsốhóamanglại

choviệcdạyvàhọcchữHánvàđềxuất

môhìnhđổimớiphươngphápgiảngdạy,

nhómnghiêncứu áp dụngcách tiếp cận

nghiên cứu như phương pháp định tính,

phươngpháp miêutả.Đối tượngnghiên

131

cứu chính là giảng viên, sinh viên của

KhoaTiếngTrungQuốc,TrườngĐạihọc

MởHàNội.Nhómnghiêncứutiếnhành

phỏng vấn sâu với 20 đối tượng gồm5

giảngviêncóítnhất5nămkinhnghiệm

giảngdạytiếngTrung,15sinhviênnăm1

đếnnăm4.Đồngthời,tiếnhànhquansát

trựctiếp10buổihọckỹnăngthựchành

tiếng của sinh viên năm 2, vàhọc phần

Ngữâm,TiếngTrungQuốc4Ccủasinh

viênnăm3,tậptrungvàoquansáttầnsuất

sử dụng côngnghệ đểtra cứu chữHán,

hoạtđộngghichépbài,lỗiviếtchữHán.

Ngoàira,nhómsẽphântích30bàitậpchữ

Háncủasinhviênđểmôtảvàphântích

độchínhxáctrongchữviếtvàsựsángtạo

trongviệctíchhợpcôngnghệvàonhiệm

vụhọctập.

IV.Tácđộngcủacôngnghệsốđến

việcduytrìkỹnăngviếtchữHántrong

họcvàgiảngdạytiếngTrungQuốctại

Khoa tiếng Trung Quốc, Trường Đại

họcMởHàNội

Qua quan sát và phỏng vấn người

học tiếng Trung Quốc tại Khoa Tiếng

Trung Quốc, Trường Đại học Mở Hà

Nộivềviệcsửdụngchữviếttayhaysử

dụng công nghệđể ghichép, thấy rằng,

phầnlớnsinhviênthừanhậnthíchgõbàn

phím,sửdụngpinyin để “viết”chữtrên

cácthiếtbịcôngnghệhơnviếtchữbằng

bút.Nhưvậy,việcdạychữHánđốimặt

vớinhiềukhókhăndosựpháttriểncủa

công nghệ “chữ viết số”, đặc biệt trong

bốnkhíacạnh:nhậnthức,kỹnăng,tháiđộ

vàvănhóa.

4.1. Phương diện nhận thức: Dễ

quênhìnhdạngchữ

Nhiều người học cho rằng dùng

pinyinđểgõchữlàmtăngtốcđộghichép

bàilênrấtnhiều,giúptiếtkiệmthờigian

hơnrấtnhiềusovớiviếttay.Theo12/15

sinh viên, họ chỉ cần nhập âm và chọn

chữtừdanhsách,khôngcầntựnhớcách

viết. Phương pháp này cho phép người

họcnhậpchữHánnhanhchóngmàkhông

cầnnhớcáchviếttừngnét,phùhợpvới

nhịpsốnghiệnđại.Tuynhiên,sựtiệnlợi

nàylạidẫnđếnhiệntượngquênchữvìhọ

quen chọn chữ trênmàn hình. 9/15sinh

viênchobiếtkhiđượcyêucầulênbảng

làmbàitậphaykhithi,họthậmchíquên

mấtcáchviếtcủanhữngchữcơbảnnhất

hoặcnhữngchữgiốnggiốngnhau.Điều

nàychothấygõbànphímlàmgiảmkhả

năng ghi nhớhìnhdạngchữHán, người

họcdầnmấtkhảnăngtựviếtchữHánmà

khôngcósựhỗtrợcủathiếtbị,làmsuy

yếutrínhớdàihạnvàkhảnănghiểusâu

vềchữHán.Khiviếttay,ngườihọcphải

nhìnchữ,tưởngtượngnétchữ,điềukhiển

tayđểviếtvàcảmnhậntừngnét,giúpnão

ghi nhớ sâu hơn thông qua kết nối giữa

hìnhdạng,âmthanhvàýnghĩa.Viếttay

kíchhoạtnhiềuvùngnãoliênquanđếntrí

nhớ,trongkhigõbànphímchỉdựavào

mắtvàtai,làmtrínhớkémbềnvữnghơn.

Vớisinhviênthườngxuyênviếttay,họít

gặpvấnđềquênchữ.Chứngtỏ,viếttay

làcáchhiệuquảđểlưugiữhìnhảnhchữ

trongđầu.

4.2.Phươngdiệnkỹnăng:Khóđể

viếtchữđều,đẹpvàđúngnét

Gõbànphímnhiềudẫnđếnchữviết

khôngcònđẹp.Đâycũnglànhậnxétcủa

rấtnhiềugiáoviênkhisinhviênđượcmời

lên bảng trình bày. Theo quan sát trong

7/10buổihọc,tìnhtrạngviếtchữxấuxuất

hiệnởnhiềuđốitượng,từsinhviênnăm

nhấtđếnsinhviênnămcuối.Theoquan

sáttrongcácbuổihọcnày,82%sinhviên

đượcmờilênbảngviếtbàiđềuxuấthiện

tình trạng viết sai nét, viết chữxấu. Gõ

pinyin trên thiết bị công nghệ khiến kỹ

132

năngviếttaychữHáncủangườihọcgiảm

đáng kể. Thứ nhất, người học thường

khôngchúýđếnthứtựnét-quytắcquan

trọnggiúpchữHánđẹpvàđúngcấutrúc.

Khi gõ pinyin, họ chỉ cần chọn chữ mà

khôngcầnbiếtcáchviết,dẫnđếnviệcviết

saihoặc“vẽ”chữlộnxộn,mấtđilogiccủa

chữHán.Thứhai,chữHánlànghệthuật

vớisựcânđốivàhàihòa,đâychínhlàlý

dovìsaoởgiaiđoạnmớihọctiếngTrung

Quốc,sinhviênluônđượckhuyếnkhích

sửdụngvởluyệnviếtcóôvuông(vởôly

củahọcsinhtiểuhọc,hoặcvởluyệnchữ

chuyên dụng chongười họctiếngTrung

Quốc, tiếng Nhật), nhưng việc ít luyện

viếttaykhiếnngườihọckhôngnắmđược

cách viết chữ đẹp, cấu trúc chữ thường

lỏnglẻo, rời rạcvà thiếu thẩm mỹ.Thứ

ba,sinhviêngõpinyinrấtnhanhvàchính

xác,nhưnglạiviếttaychậm,chữxấuvà

sainhiều.Sựmấtcânbằngnàygâykhó

khăntrongthicử,ghichépvàảnhhưởng

đếnchấtlượnghọctiếngTrungQuốc.

4.3.Phươngdiệntháiđộ:Íthứng

thúvớiviếttay

Chữ Hán phức tạp với nhiều nét,

khiếnngườiViệtNam,vốnquensửdụng

hệchữLatinh,cảmthấykhókhănvàdễ

bỏcuộcnếukhôngcóđộnglựcmạnhmẽ,

dù đó là người học lâu năm hay người

mớitiếpxúcvớitiếngTrungQuốc.Cóđến

11/15sinhviênkhithamgiaphỏngvấnđã

thừanhậnđiềunày.Gõpinyingiúpngười

học cảm thấy học tiếng Trung dễ dàng

hơn, từ đó tăng động lực học tập.Việc

nhậpchữnhanhchóngvàchínhxáctrên

thiếtbịkhuyếnkhíchngườihọcsửdụng

tiếngTrungthườngxuyêntronggiaotiếp

hàngngày.Nhưngdầndần,họxuấthiện

suynghĩ:Vìsaophảiviếttaykhithờinay

đềudùngthiếtbịcôngnghệ,cácứngdụng

côngnghệđềucókhảnăngnhậndiễnchữ

màhọviếttrênmànhình.Độnglựcviết

taycủangườihọcgiảmđirõrệt,chỉ4/15

sinhviênđượcphỏng vấnchiasẻ họ đã

dành30phúthàngngàyđểluyệnchữhoặc

chéplạibàiđãhọctrongngày.Viếttaylại

cóthểduytrìđộnglựchọctậplâudàinhờ

tạothóiquentốt.Nhữngsinhviênthường

xuyênviếttaykhighichépbài,hoặcchủ

độngluyện tập viết tay nhiều ngoàigiờ

học,chobiếthọcảmthấyhứngthúhơn

khihọcchữHán.Việcnàygiúphọkiên

trìvàcảithiệnkỹnăngviếttheothờigian.

4.4. Phương diện văn hóa: Ít kết

nốichữHánvớivănhóaTrungQuốc

ChữHánkhôngchỉlàcôngcụgiao

tiếpmàcònmanggiátrịvănhóa,thểhiện

tư duytriết học của ngườiTrungQuốc,

đặcbiệtquanghệthuậtthưpháp,cònthể

hiện sự tinhtế và lịch sử của ngôn ngữ

này. 13/15 sinh viên cho rằng khi phụ

thuộcvàobànphímgõpinyin,họítluyện

viếtchữHánhơn,bỏquacơhộicảmnhận

vẻđẹpvàýnghĩacủatừngnétchữ.Viết

taychữHángiúpngườihọchiểusâuhơn

vềvănhóaTrungQuốc.Việcvẽtừngnét

chữ tạo cảm giác gần gũi với thư pháp,

mộtnghệthuậttruyềnthốngTrungQuốc,

giúphọcảmnhậnđượcvẻđẹpvàýnghĩa

văn hóa của chữ Hán. Nhưng khi công

nghệthaythế,sinhviênchỉtậptrungvào

giaotiếpnhanhmàkhôngnắmđượcgiá

trịtruyềnthống.SựgắnkếtgiữachữHán

vàvănhóatrởnênmờnhạt,làmhạnchế

trải nghiệm học tiếng Trung Quốc một

cáchtoàndiện

Tómlại,gõbànphím manglại sự

tiệnlợi,tăngđộnglựcbanđầu,nhưngcó

thểgâyquênchữ,giảmđộnglựcviếttay

và làm mất kếtnối văn hóa.Ngược lại,

viếttaygiúpnhớchữlâuhơn,duytrìđộng

lựchọctậpvàgắnkếtvớivănhóaTrung

Quốc, nhưng tốn thờigian và khó khăn

133

vớingườimớihọc.Đểkhắcphục,cầnkết

hợpgõpinyinđểgiaotiếpnhanhvàviết

tayđểrènkỹnăng,đồngthờisửdụngứng

dụnghỗtrợđểlàmviệchọcthúvịhơn.

V.Đềxuấtxâydựngmôhìnhmới

choviệcdạychữHántrongthờiđạisố

Côngnghệsốhóabùngnổ,việcdạy

chữHánđốimặtvớinhiềutháchthứcdosự

phổbiếncủacôngnghệvàgõpinyin.Tuy

nhiên,đâycũnglàcơhộiđểđổimớiphương

phápgiảngdạy,kếthợpgiữaphươngpháp

truyềnthốngnhưviếttayvớicáccôngcụ

hiệnđại,khaitháctriệtđểlợiíchcủacác

ứngdụngđaphươngtiệnđểtănghứngthú

vàhiệuquảviếtchữHáncủangườihọc.

Môhìnhdạyhọcmớinhằmgiúpsinhviên

khôngchỉnắmvữngchữHánmàcònhiểu

sâusắcgiátrịvănhóaTrungQuốc.Phương

phápdạyđổimới kéotheotính cấpthiết

củaviệcthayđổiphươngphápvàcôngcụ

đánhgiá,đểviệcdạychữHánsẽtrởnên

hiệuquả,hấpdẫnvàphùhợpvớinhucầu

họctậpngàynay.

5.1.Kết hợp “bànphím” để tăng

hứngthúhọcchữHán

Thờiđại số mang lại nhiềucơ hội

mớichoviệcdạychữHánthôngquacông

nghệ đa phương tiện. Thay vì chỉ dựa

vàobảngđenvàsáchgiáokhoanhưcách

truyềnthống,giảngviêncũngđã,đangsử

dụngvideo,âmthanh,côngnghệđểlàm

bàihọcsinhđộng,giúpsinhviênhọcchữ

Hánmộtcáchdễhiểu,thúvịvàchủđộng

hơn.Chỉcầnsửdụngđược“bànphím”là

cóthểứngdụngvàohọcchữHán.

5.1.1.Kếthợpcôngnghệđaphương

tiệnđểdạychữHán

Côngnghệđaphươngtiệngiúpsinh

viên học chữ Hán qua nhiều giác quan,

nhưmắt,taivàtay,thayvìchỉhọcthuộc

lòng. Với những học phần tiếng Trung

quốctổnghợpgiaiđoạnsơcấp,giảngviên

cóthểtìmkiếmvàtrìnhchiếuvideođộng

hiểnthịtừngnétcủachữHántheothứtự,

giúpsinhviênhiểurõcáchviếtđúngvà

ghinhớcấutrúcchữ.Ngoàira,cóthểgiới

thiệuchosinhviên sử dụng mộtsố ứng

dụngtrên điện thoạiđể tự luyệntập,tra

cứucáchviếtcủacácchữHán,nhưPleco,

Skritter, 中文笔顺APP,… Những ứng

dụngnàyhỗtrợrấthiệuquảchoviệchọc

chữ. Người học có thểđược nghephiên

âm, được cung cấp nghĩa, và cách viết

chữ Hán đó.Đồng thời cũng được thao

tácviếtchữtrênmànhìnhcảmứng,máy

sẽ ghi nhậnphản hồi ngay nếu viếtsai.

Ngoàira,ởcáchọcphầngiaiđoạntrung-

caocấp,giảngviêncóthểchiếucácvideo

ngắn(3-5phút)vềthưpháphoặcthơcổ

Trung Quốc, đểsinhviên thấy cáchchữ

Hánđượcdùngtrongvănhọcvàvănhóa.

Nhữngcáchnàygiúpbàihọchấpdẫnhơn

và mở rộng hiểu biết về văn hóaTrung

Quốc.

Công nghệ đa phương tiện tạo ra

môitrườnghọctươngtác,giúpsinhviên

thamgiatíchcựchơn.Giảngviêncóthể

dùngứngdụngnhưKahoot,Quizlet…để

tổchứctròchơiđoánnghĩachữHánqua

hìnhảnh,âmthanhhoặccâuđố,thiếtkế

bàikiểmtratrựctuyếnvớicâuhỏivềthứ

tựnétcủachữHán.Nhữnghoạtđộngnày

giúpsinhviênhứngthú,ghinhớtốthơn

và cảm nhậnđượcvẻ đẹpcủachữHán.

KhiđãthấyhọcchữHáncũnglàmộthoạt

độngthúvị,nhữngràocảntâmlýkhimới

học sẽ bị xóabỏ, tạo động lực choviệc

tiếpnhậnlượngchữHánkhóhơnvềsau.

5.1.2.Khaithác cácnềntảng trực

tuyếntạomôitrườnghọctươngtác

Trong thời đại số, việc dạy tiếng

TrungQuốcnóichungvàdạychữHánnói

riêngtrởnênlinhhoạthơn,vượtquagiới

Kết hợp viết tay và sử dụng bàn phím trong dạy và học chữ Hán thời đại số hóa

Bài viết nghiên cứu về kết hợp viết tay và bàn phím trong dạy chữ Hán thời đại số. Đề xuất mô hình sư phạm mới, tăng hứng thú và hiệu quả học.

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi