138
PHÂNTCHNHỮNGKHÓKHĂNVÀCÁCHKHẮCPHỤC
KHIGIẢNGDẠYTRỰCTUYẾNMÔNDỊCHNÂNGCAO
NGÀNHNGÔNNGỮTIẾNGTRUNGQUỐCTRONG
KỶNGUYÊNSỐ
NguyễnQuốcViệt
Email:nguyenviet23782@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:26/07/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:12/09/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:15/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.991
Tómtắt:Trongbốicảnhchuyểnđổisốđangdiễnramạnhmẽtrêntoàncầu,giáodục
đạihọccũngkhôngnằmngoàixuhướngđó.Việcứngdụngcôngnghệthôngtinvàogiảng
dạy,đặcbiệtlàhìnhthứcgiảngdạytrựctuyếnđãtrởnênphổbiếnsauđạidịchCOVID-19.
Tuynhiên,vớinhữngmônhọcmangtínhđặcthùvàyêucầuthựchànhcaonhưmônDịch
nângcaotrongngànhNgônngữTrungQuốc,việcgiảngdạytrựctuyếnđãchothấynhiều
khókhănvàbấtcập.Bàinghiêncứunàytậptrungphântíchcáckhókhănnổibậtkhitriển
khaigiảngdạytrựctuyếnmônDịchnângcaonhư:khókhăntrongviệcquảnlýlớphọcvà
đánhgiáchấtlượnghọctập,sựthiếuđồngbộvềthiếtbịcôngnghệgiữagiảngviênvàsinh
viên,việcthiếumộthệthốnggiảngdạytrựctuyếnchuyênnghiệpvàhiệuquả,vàđặcbiệtlà
tìnhtrạngsinhviênlạmdụngcôngcụdịchthuậttrựctuyến(nhưGoogleDịch,HanziDict,
ChatGPT,v.v.)đểđốiphóvớicâuhỏihaybịgiáoviêngọidịchthayvìtựrènluyệnkỹnăng
dịchthựctế.Từviệcnhậndiệnnhữngvấnđềtrên,bàiviếtđềxuấtmộtsốgiảiphápmang
tínhkhảthinhằmnângcaochấtlượnggiảngdạytrựctuyếnmônDịchnângcao.Nhữnggiải
phápbaogồm:xâydựnghệthốngquảnlýhọctậpchuyênnghiệp,tạodựnghệsinhtháicông
nghệđồngbộtrongtoàntrường,đưaracácquyđịnhquảnlýhọctậpnghiêmtúcvàcócơchế
giámsáthiệuquả,đồngthờităngcườngtươngtáchaichiềugiữagiảngviênvàsinhviênđể
điềuchỉnh,phảnhồivàchỉracáclỗisaikhisinhviênsửdụngcáccôngcụdịch.Cuốicùng,
bàinghiênkếtluậnrằng:mặcdùgiảngdạytrựctuyếnmanglạinhiềutiệních,tuynhiên
vớicácmônhọcđặcthùnhưDịchnângcao,phươngpháphọctrựctiếpvẫnmanglạihiệu
quảrõrệthơn,giúpsinhviênhìnhthànhvàpháttriểnkỹnăngdịchmộtcáchchuẩnxácvà
chuyênnghiệphơn.
Từkhoá:khókhăn,biệnpháp,giảngdạytrựctuyến,kỷnguyênsố
1
TrườngĐạihọcMởHàNội
139
I.Dẫnnhập
Trongbốicảnhkỷnguyênsốbùng
nổ, đặc biệt là sau giai đoạn ảnh hưởng
củađạidịchCOVID-19,việcchuyểnđổi
từ giáo dục truyền thống sang giáo dục
trựctuyếnđãtrởthànhmộtxuthếtấtyếu
trên toàn cầu. Đối với ngành ngôn ngữ
nóichungvàngànhngônngữtiếngTrung
Quốcnóiriêng,việcápdụngcôngnghệ
vàogiảngdạyđãmanglạinhiềutiệních
vềmặtthờigianvàkhônggian,giúpduy
trìhoạtđộngđàotạotrongmọihoàncảnh.
Tuynhiên,bêncạnhnhữnglợiíchrõrệt,
việcgiảngdạytrựctuyến,đặcbiệtlàvới
cácmônhọcmangtínhthựchànhchuyên
sâunhưDịchnângcao,đãbộclộnhững
tháchthứcvàhạnchếkhônghềnhỏ.
Môn Dịch nâng cao tiếng Trung
Quốckhôngchỉđơnthuầnlàviệcchuyển
đổitừngữtừtiếngTrungsangtiếngViệt
và ngượclại.Đâylàmột môn họcphức
tạp,đòihỏisinhviênphảinắmvữngkiến
thứcngữpháp,từvựng,cácsắctháingữ
nghĩa,đồngthờiphảihiểusâusắcvềvăn
hóa, xã hội và tư duy của người Trung
Quốccũngnhưcóphảnxạ vàkhảnăng
dịchthuậtđểcóthểxửlýcácthuậtngữ
chuyên ngành, những thông tin hay các
câuthoạimangtínhphứctạp.Sựkhácbiệt
lớngiữa tiếng Hánvà tiếngViệt vềmặt
cấutrúccâu,trậttựtừ,cáchsửdụngthành
ngữ,tụcngữhaycácđiểncốđòihỏingười
dịchphảicómộtquátrìnhtưduylogicvà
sáng tạo liên tục. Để đạt được hiệu quả
cao,sinhviêncầnđượcrènluyệnthường
xuyên,thựchànhđadạngcácthểloạivăn
bản, các tình huống trong phiêndịch và
nhậnđượcsựphảnhồitrựctiếp,chitiếttừ
giảngviên.
Thế nhưng, khi chuyển sang hình
thức trực tuyến, những yêu cầu cơ bản
này của môn họclại gặp phải nhiềurào
cản.Sựthiếuvắngkhônggianvậtlýkhiến
việcquảnlýsinhviêntrởnênkhókhăn,
các hoạt động tương tácmang tính thực
tiễn như phiên dịch nối tiếp hay phiên
dịchsongsonggặptrởngạilớn.Bêncạnh
đó,sựphát triểnmạnhmẽcủa cáccông
cụ dịchthuậttự độngđãtạoramột“lối
tắt”nguyhiểmchosinhviên,khiếnhọdễ
dàngphụthuộcvàocôngnghệđểđốiphó
thayvìtựrènluyệnkỹnăngdịchthuậtcủa
bảnthân.Chínhnhữngvấnđềtồntạitrên
đãthôithúcbàinghiêncứunàyđisâuvào
phântíchvàđềxuấtcácgiảiphápnhằm
nângcaochấtlượnggiảngdạytrựctuyến
môn Dịch nâng cao tiếng Trung Quốc
trongkỷnguyênsố.
II.Cơsởlýluận
2.1.TổngquanvềmônDịchnângcao
MônDịchnângcaolàhọcphầnđào
sâu vàokỹ năngdịchthuật, baogồmcả
dịch viết và dịch nói,dịch xuôi và dịch
ngược.TheotácgiảVũVănĐạiđãviết
trong cuốn “Lí luận và thực tiễn dịch
thuật” (Nhà xuất bảnĐại học Quốc Gia
HàNội,2018)thìvớimộtsốdịchgiảcó
năngkhiếungônngữbẩmsinhtuy,chưa
từngnghiêncứulýthuyếtdịchnhưngvẫn
thựchiệnxuấtsắcnhiệmvụdịchthuậtkhi
cho ra đời những dịch phẩm mẫu mực.
Tuynhiêncùngvới sựpháttriểncủaxã
hội,đàotạovềdịchđãtrởthànhnhucầu
cấpthiếtvớicáccácquốcgiadocáchoạt
độngtraođổikinhtếthươngmạivàgiao
lưuvănhoáquốctếđangđòihỏimộtsố
lượnglớnphiêndịch,màtrongđónhững
dịchgiảcónăngkhiếubẩmsinhlạiquáít.
Cùngvớiviệcđàotạovềlíthuyếtthìthực
hànhdịchcũngcầnđịnhhướngtheomô
hìnhlýthuyếtkhoahọcđúngđắnmớiđạt
đượcchấtlượngvàmụctiêumongmuốn.
TheoPGS.TSNguyễn Hồng Cổn
trongbàiviết“ Dịchthuật:bản chấtvà
140
mộtsốmôhìnhlýthuyết”đãchỉrakhái
niệm dịch thuật không phải là sự hoán
đổitừngữđơnthuần,màlàmộtquátrình
sáng tạo ngôn ngữ, đòi hỏi người dịch
phảicó khảnăngphân tíchsâusắc văn
bản nguồn (ngữ pháp, từ vựng, phong
cách,vănhóa)vàtáitạolạinộidungđó
mộtcáchtựnhiên,chínhxác,vàphùhợp
vớivănhóacủavănbảnđích.Đặcbiệt,
đốivớitiếngTrung,sựphứctạpcủacác
thểloạivănbảnnhưvănhọccổđiển,các
vănbảnhànhchính,kinhtếhaycácthuật
ngữ chính trị đòi hỏimột trình độ dịch
thuậtcaohơnrấtnhiều.
2.2.Giảngdạytrựctuyếntrongbối
cảnhgiáodụchiệnđại
Giảngdạytrựctuyếnlàhìnhthứchọc
tậpsửdụngcôngnghệthôngtinvàtruyền
thôngđểthựchiệnquátrìnhdạy-họctừ
xa.TheoMoore&Kearsley(2012),học
trựctuyếncóthểnângcaokhảnăngtiếp
cậntrithức,đặcbiệttrongđiềukiệnbất
khảkhángnhưdịchbệnhhoặcsinhviênở
xa.Tuynhiên,việcápdụngphươngpháp
nàycũngđikèmnhiềutháchthứcnhưkhả
năngquảnlýlớphọc,duytrìđộnglựchọc
tập,đảmbảochấtlượngdạyhọc…
ỞViệtNam,theo BáocáocủaBộ
Giáo dục và Đào tạo (2021), trong giai
đoạndịchCOVID-19,cóhơn80%cơsở
đàotạođạihọcđãchuyểnsanghìnhthức
họctrựctuyến.Tuynhiên,chấtlượngvà
hiệuquảdạy-họctrựctuyếnvẫncònlà
vấnđềcầnđánhgiávàcảithiện.
2.3. Vấn đề khi dạy và học Dịch
nângcaotrựctuyến
Với đặc thù cần tương tác cao,
việchọcDịchnângcaođòihỏisinhviên
phảithườngxuyênthựchànhdịch,được
giảngviênphảnhồi,sửalỗitrựctiếp.Khi
chuyển sang hình thức học trực tuyến,
trongbàiviết“Thựctrạnggiảngdạybiên
dịchtiếngTrungQuốctạiTrườngĐạihọc
Công nghiệp Hà Nội” của tác giả Phạm
ThịTrangđượcđăngtrênKỷyếuhộithảo
KhoahọcQuốcgianghiêncứuvàgiảng
dạyngoạingữ,ngônngữvàquốctếhọc
tạiViệtNamđãchỉracácvấnđềchính
giảng dạy biên dịch nâng cao baogồm:
thiếumôitrườngmôphỏngdịchthựctế,
khóquảnlýtiếnđộvàmứcđộhoànthành
bàitậpcủasinhviên,vàsinhviêndễbị
phântâmdohọctrongmôitrườngtạinhà.
Nhưvậy,vớinhữngnghiêncứuvà
điềutrađềuchothấygiảngdạytrựctuyến
nhữngmônhọccầnmangtínhtươngtác
trựctiếpcaonhưDịchnângcaocầnđược
đánhgiákỹlưỡng,cảitiếnliêntụcđểđảm
bảochấtlượnggiảngdạy.
III.Phươngphápnghiêncứu
Đểcóđượckếtquảkháchquannhất,
bài nghiên cứu áp dụng tổng hợpnhiều
phương pháp nghiên cứu, các phương
phápcụthểnhưsau:
3.1.Phươngpháptổnghợp-phân
tíchtàiliệu
Tácgiảtiếnhànhthuthập,tổnghợp
và phân tích các công trình nghiên cứu
trongvàngoàinướcliênquanđếngiảng
dạytrựctuyến,đặcbiệtlàtronglĩnhvực
dạyhọcngoạingữvàdịchthuật.Cáctài
liệu được chọn bao gồm sách, bài báo
khoahọc,luậnvăn,vàcácbáocáothực
nghiệmvềứngdụngcôngnghệvềgiảng
dạytrựctuyếntronggiáodụcngônngữ.
3.2.Phươngphápphântíchsosánh
Phươngphápnàyđượcsửdụngđể
sosánhhiệuquảcủahaihìnhthứcgiảng
dạy: trực tuyến và trực tiếp. Các yếu tố
đượcsosánhgồm:khảnăngtiếpthucủa
sinhviên,chấtlượngbàidịch,tỉlệtương
tác,vàmứcđộphảnhồicủagiảngviên.
141
3.3.Phươngphápquansát
Tác giả thông qua việc trực tiếp
giảngdạyvàquansátnhữngtiếthọctrực
tuyến môn Dịchnâng cao, ghi nhận các
hànhvihọctập,phảnứngvàsựthamgia
củasinhviêntrongquátrìnhhọc,từđórút
ranhậnđịnhvềmứcđộhiệuquảcủahình
thứcnày.
Thông qua việc kết hợp nhiều
phương pháp, bài nghiên cứu đảm bảo
tínhkháchquan,đồngthờicungcấpcái
nhìnđachiềuvềthựctrạnggiảngdạytrực
tuyếnmônDịchnângcao.
IV.Nhữngvấnđềtồntạikhidạy
trựctuyếnmôndịchnângcao
Giảng dạy trựctuyến là xu hướng
khôngthểđảongượctrongkỷnguyênsố.
Tuynhiên,đốivớimônhọcđặcthùnhư
Dịch nâng cao, khi triển khai dưới hình
thứctrựctuyếnlạinảysinhnhiềubấtcập
nghiêmtrọng,ảnhhưởngđếnchấtlượng
đàotạo.Dướiđâylàmộtsốvấnđềnổibật:
4.1. Khó quản lý sinh viên trong
quátrìnhhọc
Mộttrongnhữngtháchthứclớnnhất
củaviệcdạyhọctrựctuyếnlàviệckiểm
soátvàquảnlýlớphọc.Trongmôitrường
giảngdạytrựctiếp,giáoviêncóthểtrực
tiếpquansáttháiđộ,hànhvi,sựchúývà
phảnứngcủahọcsinh,từđóđiềuchỉnh
phươngphápgiảngdạychophùhợp.Tuy
nhiên, khihọc trực tuyến, nhữngyếu tố
nàycóthểtrởthànhvấnđềmàgiảngviên
cóthểgặpphải.
Vấnđềđầutiênđólàsinhviêncó
thểtắtcamera,khôngphảnhồikhiđược
gọi,dẫnđếnviệckhôngthểxácđịnhsinh
viêncóthựcsựthamgiahaykhông.Thông
thườngvớimộtlớpcósốlượngsinhviên
vừavànhỏthìcóthểyêucầutấtcảsinh
viênbậtcameratrongsuốtquátrìnhhọc
nhưng vớinhững lớp có quy mô từ khá
lớnđếnlớn(40-60sinhviên,thậmchílà
nhiềuhơn)thìviệcyêucầubậtcamerasẽ
khôngkhảthivìkhinhiềumáybậtcamera
sẽảnhhưởngđếntốcđộtruyềntảihình
ảnh và âmthanh, ảnh hưởng đến đường
truyềncủagiảngviênkhigiảnghoặcsinh
viên phát biểu. Vì vậy đa phần chỉ mở
cameratrongthờigianđầukhiđiểmdanh,
sauđósẽtắtcameravàsẽnảysinhvấnđề
nêutrên.
Cũngtừviệckhôngmởcameradẫn
đếnvấnđềthứhaiđólàsinhviênlàmviệc
riêngtronggiờhọc,chỉtreonicktrênmàn
hìnhnhưngkhôngnghegiảng.Giảngviên
khóquảnlýđượcsinhviênhiệncóđang
tronglớphaykhông,nếuđangtronglớp
cũngkhôngbiếtlàsinhviêncóđanglàm
việc riêng hay không. Khi học trực tiếp
thìsinhviêncócơhộingồitrựctiếpvới
nhau,ítbịcácđiềukiệnkháchquanchi
phối,cònnếu làmviệc nhómtrựctuyến
sẽkhókhăntrongviệclàmđúngtiếnđộ
cũngnhưlàhọptrựctiếpđểnhìnracác
vấnđềtồntạicũngnhưhoànthànhbàitập
đúnghạn.
Điềunàygâyrakhókhănchogiảng
viên trong việc đánh giá đúng năng lực
họctập,làmgiảmchấtlượngđầuracủa
mônhọc.
4.2. Chưa có một hệ thống giảng
dạytrựctuyếnchuyênnghiệp
Hiệnnay,phầnlớncáctrườngđạihọc
tạiViệtNamsửdụngnhữngnềntảngphổ
biến nhưZoom, Google Meet, Microsoft
Teams…đểgiảngdạytrựctuyến.Trường
ĐạihọcMởHàNộituyđãtiênphongtrong
lĩnhvựcsửdụnghệthốngLMS(Learning
ManagementSystem)làhệthốngchuyên
biệtdànhchocôngtácgiảngdạytrựctuyến
nhưng vẫn còn các hạn chếkhi ápdụng
giảngdạymônDịchnângcao.
142
Hạnchếđầutiêntacóthểthấyđược
đólà không hỗ trợtích hợp tài liệuhọc
chuyênngànhvềdịch.Tuyđãcóhệthống
giảng dạyLMSnhưngkhodữliệuchưa
có hoặctíchhợpnhữngcôngnghệ cũng
nhưtàiliệuvềdịch,sinhviênchỉsửdụng
LMSnhưmộttranghọctrựctuyến,chưa
khai thác được hết hiệu năng của LMS
phụcvụchocôngtácgiảngdạymônhọc
Dịchnângcao.
MônhọcDịchnângcaocóđặcthù
riênglàsửdụnghìnhthứcvấnđáp,dịch
tạichỗ các nội dung mà giảng viên yêu
cầuđểlấyđiểmthìhiệntạivẫnchưacó
mộtbộphầnmềmcóthểđưarakếtquả
(điểm)mộtcácchínhxácvìđâylàhình
thức đánh giá bằng dịch nói nên không
cócôngcụchấmđiểm,phảnhồitựđộng,
đánhgiátiếnđộhọctập.
Đểsinhviêncóthểcókĩnăng,bản
lĩnh,cũngnhưkinhnghiệmdịchthuậtthì
giảng viêncần có môitrường giảngdạy
hiệnđạihơn,cónhiềungữcảnhhoặctình
huốngđểgiúpvàluyệnchosinhviênđể
maisaucácbạnđỡbỡngỡkhiratrường.
Hiện nay, do khối lượng giảng dạy trực
tuyến chưa cao nhưng ta có thể thấy là
Khoa vẫnđang thiếu các chức năngmô
phỏngdịch thực tế như dịch cabin,dịch
đốithoại,…
Sự thiếu hụt này khiến giảng viên
gặpkhókhăntrongviệctổchứccáchoạt
động tương tác hoặc đánh giá sinh viên
theochuẩnđầuracủachươngtrìnhđàotạo.
4.3.Thiếtbịhọctậpchưađồngbộ
giữagiảngviênvàsinhviên
Một hiện trạng cũng đang tồn tại
trongcôngtácgiảngdạytrựctuyếnđólà
sựchênhlệchvềthiếtbịcôngnghệgiữa
ngườidạyvàngườihọc.Sựchênhlệchở
đây bao gồm về thiết bịcũng như là hệ
thốngđườngtruyềninternet,cáchạnchế
về phần cứng vàphần mềmsẽ gâygián
đoạncũngnhưlàkhókhănchoviệchọc
trựctuyến,đặcbiệtlàmônDịchnângcao,
mônhọcyêucầucầnsựtruyềntảithông
tintrựctiếp,khôngbịgiánđoạn.
Dođiềukiệnkinh tếcủa từngsinh
viênkhôngđồngnhất,việchỗtrợtừkinh
phígiúpsinhviênthuộcnhữnghộgiađình
khókhăncònnhiềuphứctạpvàchưatriển
khaiđượcmộtcáchchitiếtđếntừngsinh
viênnênvẫncósinhviênvìđiềukiệnkinh
tếcánhânkhókhănkhôngcóđủkinhtế
đểcóchobảnthânmộtthiếtbịcócấuhình
đủmạnhđápứnghọctrựctuyến.Sinhviên
chỉcóthểxửlýtìnhtrạngtrênbằngcáchsử
dụngđiệnthoạithôngminhđápứngđiều
kiệncơbảnlàđăngnhậphệthốngvàvào
họcchứvẫnsẽgặpnhiềukhókhăntrong
khi yêu cầu thao tác phức tạp như trình
chiếuvănbản,xuấtleâmthanh,quansát
đồngthờinhữngthôngtincủagiảngviên
muốntruyềntảitrênlớpthôngquathanh
chátv...v...Sửdụngđiệnthoạithôngminh
làthiếtbịdiđộngsẽdẫnđếnhiệntượng
khôngngồimộtchỗđểtậptrunghọc,dẫn
đếnviệcmấttậptrung,ảnhhưởngđếnhiệu
quảkhihọc.Ngoàira,sửdụngcácloạitai
ngheđikèmđiệnthoạihoặcloangoàicủa
điện thoại mà không có tai nghe chuyên
dụnghoặctốtthìcũngảnhhưởngđếnviệc
nghevàdịch,khôngtạođượcchosinhviên
kĩnăngvàphảnxạtốt.
Như đã nói ở trên, do mỗi hộ gia
đìnhsửdụngnhữnggóicungcấpđường
truyềninternetkhácnhaucũngsẽdẫnđến
tốc độđườngtruyền Internetkhácnhau.
Cónhữngsinhviêndođiềukiệnkinhtế
eohẹp,sửdụngnhữnggóithuêbaođường
truyền có tốc độ truyền tải không cao,
đườngtruyềnkhôngổnđịnh,dẫnđếnmất
kết nối, mấtđoạn giảng, ảnh hưởngđến
quátrìnhtiếpthukiếnthức.