101
THÁCHTHỨCTVIỆCGINGDYĐỒHỌA3D
ĐẠIHCVITNAMTRONGBỐICẢNHCHUYỂNĐISỐ
-NHÌNTỪGÓCĐỘAIHÓA
HoàngMinhHưng
Email:hunghm@hvpnvn.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:29/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:15/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:22/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.862
Tómtắt:SựtrỗidậycủaTtuệnhântạo(AI)tạosinhđangđặtranhữngtháchthứcsư
phạmcấpthiếtchohệthốnggiáodụcđạihọc.Bàiviếtnàytậptrungphântíchnhữngthách
thứccốtlõitrongquátrình“AIhóa”côngtácgiảngdạyĐồhọa3DtạiViệtNam,mộtlĩnh
vựcđòihỏisựcânbằnggiữakỹthuậtvànghệthuật.Dựatrênphântíchdữliệuhỗnhợp,
nghiêncứuxácđịnhbatháchthứcchính:(1)Sựlỗithờicủachươngtrìnhđàotạovốnquá
chútrọngvàocôngcụ;(2)Khoảngtrốngnănglựcngàycànglớngiữakỹnăngnhàtrường
trangbvàyêucầucủangànhvềtưduyphảnbiện,hợptácvớiAI;và(3)Áplựcnặngnềlên
độingũgiảngviênvềchuyênmônlẫncácvấnđềđạođức,bảnquyềnchưacóđịnhhướng.
Từđó,bàiviếtđềxuấtmộtchiếnợccanthiệpmangtínhhệthống,baogồmtáicấutrúc
chươngtrìnhtheohướngưutiênduynềntảng,xâydựnghọcphnbắtbuộcvềđạođức
AI,vàtăngcườnghợptácthựcchấtvớidoanhnghiệp.Nghiêncứugópphầnđịnhnglại
mụctuđàotạo,nhằmkiếntạothếhệnnlựcđồhọachấtlượngcao,cókhảnănglàmchủ
côngnghệvàsángtạobềnvữngtrongkỷnguyênsố.
Từkhóa:trítuệnhântạo(AI),đồhọa3D,mỹthuậtứngdụng,giáodụcnghệthuậtsố,giảng
dạyđạihọc,chuyểnđổisố
1
KhoaTruyềnthôngđaphươngtiện,HọcviệnPhụnữViệtNam
I.Đặtvấnđề
SựhộitụgiữaTrítuệnhântạo(AI)
cáccôngnghệsốđangtáiđịnhhìnhcấu
trúckinhtế-xãhộitoàncầu,mởramột
kỷnguyênpháttriểnmới-kỷnguyênsố.
Trong bốicảnh đó, giáodục đạihọctrở
thànhmộttrongnhnglĩnhvựcchịutác
độngtrựctiếpvàsâusắcnhất,đặcbiệt
cácngànhliênquanđếncôngnghiệpvăn
hóavàmỹthuậtngdụng.Việcđổimới
tưduyđàotạođểthíchứngvới“AIhóa”
khôngchỉlàxuthếtấtyếu,màcònlàyêu
cầucấpbáchnhằmhìnhthànhthếhệnhân
lựcvừasángtạo,vừalàmchủcôngnghệ.
102
Đồ họa 3D, với vai trò then chốt
trongcácngànhcôngnghiệpnộidungsố
nhưđiệnảnh,quảngcáo,tròchơiđiệntử
haythựctếảo,đangtrởthành“mặttrận”
quantrọngcủaquátrìnhchuyểnđổisố.Sự
xuấthiệncủacáccôngcụAItạosinhđã
thayđổicănbảnquytrìnhsảnxuấthình
ảnhvàmôphỏng,giúptựđộnghóanhiều
côngđoạnphứctạp,giảmtảikhốilượng
kỹthuậtchongườihọc.Tuynhiên,chính
sựthuậnlợinàylạiđặtramộtnghịchlý:
trongkhiAImởrộngbiênđộsángtạo,nó
đồngthờilàmmờnhạtvaitròvàgiátrị
cốtlõicủakỹnăngnghệthuậtthủcông,
dẫnđếnkhoảngcáchngàycànglớngiữa
chươngtrìnhđàotạotrongnhàtrườngvà
nglựcthựctiễnmàthịtrườnglaođộng
đòihỏi(Pennefather,2023).
TạiViệtNam,chủtrươngpháttriển
nguồnnhânlựcsốđãđượcthểhiệnrõqua
“Chương trình Chuyển đổi số quốc gia
đếnnăm2025,địnhhưngđếnnăm2030”
(ChínhphủViệtNam,2020).Tuyvậy,thực
tiễntriểnkhaivàođàotạođồhọa3Dtại
các trườngđại học vẫnbộc lộnhiều hạn
chế. Phn lớnchươngtrình hiệnnayn
đặttrọngtâmvàoviệclàmchủphầnmềm,
trongkhiAIđãnhanhchóngthaythếhàng
loạtngđoạnkỹthuật.Sựchậmtrễtrong
việccậpnhậtchươngtrình,cùngvớinăng
lực giảng viên chưa đồngbộ, đã tạonên
một“vùngtrũng”vềkỹnăngvàtưduycho
sinhviênkhibướcvàothịtrườnglaođộng.
Xuấtpháttừthựctiễnđó,bàiviếty
tậptrungphântíchctháchthứccốti
trongcôngtácgiảngdạyđồhọa3Dởc
trườngđạihọcViệtNamớitácđộngcủa
AIvà chuyển đổi số. Nghiên cứu không
chỉchỉranhữngmâuthuẫngiữamôhình
đàotạohiệntạivànhucầuthựctiễn,mà
cònđềxuấtmộtsốgiảiphápchiếnlược:
táicấutrúcchươngtrìnhtheohướngphát
triển duyphản biện vàsáng tạo, nâng
caonănglựcđộingũgiảngviên,tíchhợp
giáo dụcđạođức - bảnquyền trong i
trườngAI,vàtăngcườnghợptácgiữanhà
trườngvớidoanhnghiệp.Quađó,bàiviết
kỳvọngđónggópcơsởkhoahọcvàthực
tiễnchoviệcpháttriểnnguồnnhânlựcđồ
họachấtlượngcao,đápứngyêucầucủa
côngnghiệpngtạotrongkỷnguyênsố.
II.Phươngphápnghiêncứu
Đểđtđượcmụctupntíchvàhệ
thốnganhữngtháchthức quátrình
AIa”đặtrachoviệcgiảngdạyđồha
3DtạicáctrườngđạihọcViệtNamtrong
bốicảnhchuyểnđisố,nghiêncứuđãtiến
hànhkhảosátđaphươngpháp,kếthợpgiữa
địnhợngvàđịnhtính.Từtháng01đến
tng05năm2025,nhómnghiêncứutriển
khaiquantthựctế,phântíchsnphẩmđồ
ánsinhviên,khảosátbằngbảnghỏi,phỏng
vấnsâuphântíchtàiliutạinămcơs
đàotạochuyênngànhThiếtkếđồhọa-Mỹ
thuật-TruyềnthôngđaphươngtiệnHà
NivàTP.HồChíMinh.
Bảng1.Phươngphápthuthậpvàphântíchdữliệu.
STT Nguồnthôngtin Nộidung Cỡ
mẫu
Phươngphápthuthập&phân
tích
1
Bảngkhảosátsinh
viên,giảngviêntại
5trườngđạihọc
cóđàotạochuyên
ngành
Mứcđộnhậnthức,quanđiểm
vềvaitròcủaAItrongngành;
Đánhgiámứcđộphùhợpcủa
chươngtrìnhhọc;Nhucầuđào
tạokỹnăngmới.
45 Thốngkêmôtả(tầnsuất,tỷlệ
phầntrăm).
185
103
STT Nguồnthôngtin Nộidung Cỡ
mẫu
Phươngphápthuthập&phân
tích
2 Phỏngvấnsâu
Giảngviên;Sinhviênnămcuối/
mớitốtnghiệp;Chuyêngia,nhà
tuyểndụngtrongngành.
15
Phântíchnộidungđịnhtính,mã
hóachủđềđểxácđịnhcácthách
thứcvàxuhướngchính.
3 Phântíchtàiliệu
Chươngtrìnhđàotạo,đềcương
mônhọccủamộtsốtrườngđại
học;Báocáongành,bàibáo
khoahọcliênquan.
10
Phântíchsosánh,tổnghợpđể
đốichiếuvớikếtquảkhảosátvà
phỏngvấn.
Kếtquảkhảosátđịnhlượngchothấy
bứctranhcònnhiềukhoảngtrống.Trong
số185sinhviênthamgia,67%chưatừng
sửdụngAItrongquátrìnhthựchiệnđồán
3D;74%chỉbiếtđếnAIởmứcthôngtin
bảnvàchưacótrảinghiệmthựchành;
trongkhi82%mongmuốnđượctíchhợp
cáchọcphầnvềAIvàochươngtrìnhđào
tạođểđápứngnhucầunghềnghiệp.Về
phíagiảngviên,61%thừanhậnchưađủ
nglựcvàcôngcụđểđưaAIvàogiảng
dạy, chỉ 22% từng thử nghiệmAI trong
lớphọc, chủyếu ởmức hỗ trợ sáng tạo
ýởnghoặctạochấtliệuhìnhảnh.Một
giảngviênchiasẻ:“AIcóthểgiúpgiảm
tảicácthaotáckỹthuật,nhưngtôichưa
tìmđượccáchtích hợpmà khôngkhiến
sinhviênlệthuộc.”
c phỏng vấn sâu với ba nhóm
đối tượng - giảng viên, sinh viên năm
cuối vànhàtuyểndụng -đãkhẳngđịnh
sựlệchphagiữađàotạovàyêucầuthực
tiễn.Doanhnghiệpđánhgiácaokhảnăng
sửdụngphầnmềmcủasinhviênmớitốt
nghiệp,nhưngđồngthờiphànnànvềsự
thiếuhụttưduysángtạovàkỹnăngcộng
cvớiAI.Mộtnhàtuyểndụngtronglĩnh
vựchoạthìnhnhậnđịnh:“Sinhviênthao
ckỹthuậtnhanh,nhưngkhiyêucầukết
hợpcôngcụAIđểtăngtốcsảnxuất,nhiều
bạnhoàntoànbỡngỡ.”
Songsong,phântích20cuộcthảo
luận trên các diễn đàn thiết kế 3D cho
thấy sựthiênlệchrõrệt:15/20cuộctập
trungvàokỹthuậttruyềnthốngnhưcấu
hìnhmáy,render hay plugin;chỉ 5cuộc
nđếnAI,vàphầnlớndừnglạiởmức
traođổicôngcụ,chưachạmđếnứngdụng
trongcácdựánthựctế.
Tổnghợpkếtquảtừkhảosát,phỏng
vấnvàphântíchtàiliệu,cóthểthấygiáo
dụcđồhọa3DtạiViệtNamđangđốidiện
vớibatháchthứcnổibật:(1)chươngtrình
đàotạochậmthíchứng,vẫnnặngvềkỹ
ngphầnmềmtrongkhiAIđãthaythế
nhiềucôngđoạnkỹthuật;(2)giảngviên
thiếunguồnlựcđểcậpnhậtcôngnghệvà
lồngghépnội dung vềAI,đạo đức,bản
quyền và sángtạo nguyên bản; (3)sinh
viênthiếu trảinghiệmthựchànhvớiAI,
dẫn đến mất cân đối giữa kỹ năng học
thuậtvàyêucầuthựctếtừdoanhnghiệp.
Khoảngtrốngnàyphảnánhsựchậmtrễ
trongđổimớigiáodụctrướctốcđộphát
trincôngnghệ,đồngthờinhấnmạnhtính
cấp thiết phải tái cấu trúc chương trình,
ngcaonănglựcđộingũvàgắnkếtchặt
chẽhơngiữanhàtrường,doanhnghiệpvà
cộngđồngsángtạo.
Đây chính là thách thức cốt lõi
nhưngcũnglàcơhộiđểgiáodụcđạihọc
ViệtNamđịnhhìnhlạimôhìnhđàotạo,từ
đóhìnhthànhthếhệnhàthiếtkếvànghệ
sĩsốvừalàmchủcôngnghệ,vừagiữđược
bản sắcsángtạotrongkỷnguyênAIvà
chuyểnđổisố.
104
III.Kếtqunghiêncứuvàthảolun
Từ việc tổng hợp vàphân tích dữ
liệu,nghiêncứuchỉrabanhómtháchthức
chínhyếumàquátrìnhAIađangđặtra
choviệcgiảngdạyĐồhọachuyểnđộng
3DtiViệtNam.
3.1. Thách thức về s li thời của
cơngtrìnhđàotạoctrọngvàongc
Tháchthcnềntảngnhấtxuấtphát
từmộtquántínhngcụlun”-sựphụ
thuộcsâusắcvàomôhìnhđàotạolấyviệc
làmchủphầnmềmlàmthướcđonănglực.
Dùtừng hiệu quả,mônhnày đang trở
thànhràocảnlớnnhấttrongkỷnguyênAI.
Phântíchnămchươngtrìnhđàotạo
cho thấy,trung bình 60-70% thời ợng
chuyên ngành vẫn dành cho thực hành
phần mềm, trong khi các học phần nền
tảng về tư duy sáng tạo, nguyên lý mỹ
thuật,lịchsửnghệthuậthayphươngpháp
luậnchiếmtỷtrọngrấtthấp.Điềunàytạo
rasmấtcânđốirõrệt.Minhchứngrõnét
chosựbấtcậpnàyđếntừchínhđốitượng
thụhưởng.Dữliệukhảosáttrên185sinh
viênchothấymộtconsốđángbáođộng:
tỷlệápđảo78.4%chorằngchươngtrình
học đang “quá nặng về kỹ thuật phần
mềm”(Hình1).
nh1:Đánhgiácủasinhviênvềsựcânbằnggiữakỹnăngcôngcụvàtưduynềntảng
trongchươngtrìnhhọcchuyểnđộng3D
(Nguồn:Kếtquảkhảosátcủanhómtácgiả,2025).
Dữliệunàyphảnánhmột“quántính
côngcụluận”sâusắctrongtưduygiáo
dục,đồngthờilàmbộclộrõnghịchlýmà
Pennefather(2023)đãchỉra:nhàtrường
vẫnđangtrangbịnhữngkỹnăngmàthị
trường lao động đang dần tự động hóa.
Kếtquảlà,chúngtađangtạoramột‘vùng
trũng’ về năng lực, nơi sinh viên thành
thạonhữngkỹnăngsắplỗithờinhưnglại
thiếuđinềntảngtưduyđểthíchng.Con
sốnàykhôngchỉphảnánhmộtthựctrạng,
cònbộclộmột“cơnkhát”vềduy
nềntảngtừchínhngườihọc,khẳngđịnh
môhìnhđàotạođangđingượclạivớikỳ
vọngcủahọ.
Thực tế cho thấy, những kỹ năng
vốnđượccoilà“xươngsống”trongđào
tạođangnhanhchóngmấtđilợithếcạnh
tranh.NghiêncứucủaChenetal.(2024)
chỉrarằngAIhiệncóthểthaythế30-50%
105
khốilượngcôngviệcthủcôngtrongsản
xuất hoạt hình, từ dựng mô hình, xử lý
hiệuứngđếntốiưumotioncapture,đồng
thờinângnăngsuấttới40%.KhiAIthực
hiệnnhữngtácvụkỹthuậtnhanhvàhiệu
quảhơncon ngưi,việctiếp tụcduy trì
mônhđàotạo“lấycôngcụlàmtrọng”
chẳngkhácnàođàotạomộtthếhệ“thợkỹ
thuậtngắnhạn,thayvìnhữngnhàthiết
kếsángtạocókhảnăngthíchngdàilâu.
Thựctrạngtrênchỉlàtriệuchứng,
nguyên nhân sâuxa đưc một giảng
viên có15 năm kinhnghiệm chẩn đoán
mộtcáchsắcbén:“Chúngtôiđangởtrong
mộtcuộcchạyđuamàchúngtôibiếtchắc
sẽthua...Cáigốccủavấnđềkhôngphảilà
dạycáigì,màlàdạycáchhọcvàcáchtư
duy.ĐólàthứduynhấtAIchưathểthay
thếđược,vàcũnglàthứchúngtađangbỏ
quênnhiềunhất.”Lờichiasẻnàykhẳng
định rằng s thống trị của mô hình chú
trọngcôngcụlàmttháchthứcmangtính
hệthống,đangtạoramộtthếhệ“thợkỹ
thuậtlànhnghềnhưngcónguycơbịthay
thế,thaynhữngnhàgiảiquyếtvấnđề
ngtạomàngànhcôngnghiệptìmkiếm.
Lờichiasẻnàykhôngchỉlàmộtgócnhìn
cánhân,màcònlàsựkhẳngđịnhcholuận
điểmcốtlõicủaDiễnđànKinhtếThếgiới
(2023): trong kỷ nguyên số, giá trị của
nguồnnhânlựckhôngcònnằmởviệchọ
“làm đượcgì”,màlàở “cách họduy
họchỏi”.Việctiếptụcbámvíuvàomô
hìnhđào tạo lấy công cụ làmtrung tâm
chínhlàđangđingượclạixuthếpháttriển
tấtyếunày.
Hệquảtấtyếulàsinhviêngiỏithao
cnhưngyếutưduy.Sảnphẩmcủahọcó
thểhoànhảovềmặtkỹthuật,rendermượt
mà, nhưng lại thiếu chiều sâu cảm xúc,
thiếukhảnăngkểchuyệnbằnghìnhảnh
thiếu dấuấnsángtạocánhân. Trong
khi đó,AI ngày càng đảm nhận tốt hơn
các khâu modelling, texturing, rigging
haythậmchíanimationcơbản(Hình2).
Những nhân sự chỉ dừng ở mức “thực
thi”chắcchắnsẽmấtdầngiátrịtrongthị
trườnglaođộng.
nh2:HìnhảnhminhhọaTrítuệnhân
tạocóthểdựnghình3Dtừhìnhảnh2D
(Nguồn:https://www.capcut.com/vi-vn/
resource/2d-to-3d-ai)
Nhưvậy,cóthểkhẳngđịnhrằngs
thốngtrị của mô hình đào tạo lấy công
cụlàmtrungtâmchínhlàmộttháchthức
mang tính cấu trúccủa giáo dục đồ họa
3DtạiViệtNam.khôngchỉlãngphí
nguồnlựcđàotạovàonhữngkỹnăngsắp
lỗithờimànguyhiểmhơn,cònlàmxói
mònnănglựctưduy-thànhtrìcuốicùng
quantrọngnhấtcủasángtạoconngười
trongkỷnguyênAIvàchuyểnđổisố.Việc
phávỡquánnhnàyvàtáiđịnhvịlạimục
tiêuđàotạo,từ“làmđược”sang“tưduy
ngtạo”,làđiềukiệntiênquyếtđểvượt
quacáctháchthứckếtiếp.
3.2.Tháchthứctrongviệctáiđịnh
nghĩavaitròvàbộkỹnăngcầnthiếtcho
sinhviên
Trongbốicảnhtrítuệnhântạongày
càngthamgiasâuvàocáccôngđoạnsản
xuấtnộidung,vaitròcủaconngườitrong
chutrìnhsángtạobuộcphảidịchchuyển
n một bậc cao hơntrongchuỗi giátrị.
Người nghệ sĩ 3Dkhông cònđượcđịnh
nghĩa bởi khả năng «làm», mà bởi khả