Khảo sát độ dày xương khẩu cái tại 20 vị trí trên phim cone beam ct

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐỘ DÀY XƯƠNG KHẨU CÁI<br /> TẠI 20 VỊ TRÍ TRÊN PHIM CONE BEAM CT<br /> Nguyễn Hiếu1, Nguyễn Thị Thu Phương2, Giáp Hải Vân3<br /> 1<br /> Khoa Nha Trường Đại học Nantes, Cộng hòa Pháp<br /> 2<br /> <br /> Bộ môn Chỉnh hình răng mặt, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> 3<br /> <br /> Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Hà Nội.<br /> <br /> Nghiên cứu được tiến hành nhằm khảo sát chiều dày xương tại 20 vị trí vùng khẩu cái trên phim Cone<br /> beam CT. Đây là một nghiên cứu mô tả cắt ngang và được tiến hành trên 60 phim Cone beam CT của bệnh<br /> nhân chụp tại Trung tâm Khám chữa bệnh chất lượng cao Răng Hàm Mặt nhà A7, Trường Đại học Y Hà<br /> Nội. Qua đó chúng tôi xác định được khu vực an toàn vùng xương khẩu cái để cấy ghép miniscrew neo<br /> chặn. Với kết quả thu được, chúng tôi đưa ra các vị trí cấy ghép miniscrew vùng khẩu cái là: Các vị trí (từ vị<br /> trí cách đường giữa khẩu cái 6mm bên trái đến vị trí cách đường giữa khẩu cái 6mm bên phải) trên mặt cắt<br /> đứng ngang cách lỗ răng cửa 4 mm; các vị trí nằm trên đường giữa khẩu cái từ mặt cắt đứng ngang cách lỗ<br /> răng cửa 4 mm đến mặt cắt đứng ngang cách lỗ răng cửa 24 mm; 2 vị trí cách đường giữa khẩu cái 3mm,<br /> hai bên trên mặt cắt đứng ngang cách lỗ răng cửa 8 mm cần thận trọng.<br /> Từ khóa: miniscrew neo chặn, độ dày xương, khẩu cái<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> chỉnh hình răng mặt như: trong điều trị sai lệch<br /> Vòm khẩu cái là một cấu trúc giải phẫu rất<br /> <br /> khớp cắn loại II [4], đẩy xương hàm trên ra<br /> <br /> quan trọng của xương hàm trên, có giá trị<br /> <br /> trước trong điều trị sai lệch khớp cắn loại III<br /> <br /> thực tiễn lâm sàng cao, đặc biệt trong phẫu<br /> <br /> [5], đánh lún răng hàm lớn thứ nhất hàm trên<br /> <br /> thuật cấy ghép miniscrew vùng khẩu cái trong<br /> <br /> trong điều trị khớp cắn hở [6], kéo răng nanh<br /> <br /> điều trị chỉnh nha [1].<br /> <br /> mọc kẹt [7].<br /> <br /> Thành công trong điều trị chỉnh nha phụ<br /> <br /> Sau khi miniscrew được chấp nhận và sử<br /> <br /> thuộc vào rất nhiều yếu tố nhưng một trong số<br /> <br /> dụng rộng rãi, đã có nhiều báo cáo khoa học<br /> <br /> những điều kiện tiên quyết là phải kiểm soát<br /> <br /> đánh giá về hiệu quả sử dụng miniscrew trong<br /> <br /> neo chặn [2]. Neo chặn là một trong những<br /> <br /> chỉnh nha, tuy nhiên việc khảo sát vị trí cấy<br /> <br /> yếu tố cơ sinh học trong quá trình chỉnh nha<br /> <br /> ghép miniscrew vẫn chưa được nghiên cứu kỹ<br /> <br /> [3], được định nghĩa là khả năng kháng lại sự<br /> <br /> để cung cấp thông tin cho các nhà chỉnh nha<br /> <br /> di chuyển của răng khi có một lực tác động<br /> <br /> lâm sàng. Ngày nay, cùng với sự phát triển<br /> <br /> vào răng. Là một khí cụ neo chặn tuyệt đối,<br /> <br /> vượt bậc của khoa học kỹ thuật, phim Cone<br /> <br /> miniscrew hỗ trợ rất hiệu quả bác sỹ chỉnh<br /> <br /> beam CT được ứng dụng rộng rãi trong X<br /> <br /> nha và có ứng dụng rất đa dạng trong điều trị<br /> <br /> quang nha khoa và là một công cụ rất hữu<br /> hiệu trong quá trình lên kế hoạch điều trị cấy<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Hiếu - Khoa Nha, Trường Đại học<br /> Nantes, Cộng hòa Pháp<br /> Email: dr.nguyenhieu1608@gmail.com<br /> Ngày nhận: 13/04/2018<br /> Ngày được chấp thuận: 15/05/2018<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> ghép miniscrew. Trên thế giới đã có một số<br /> nghiên cứu đưa ra vùng an toàn khẩu cái<br /> nhằm giúp bác sỹ chỉnh nha lựa chọn được vị<br /> trí phù hợp cấy ghép miniscrew neo chặn [8 -<br /> <br /> 27<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> 10]. Tuy nhiên ở Việt Nam, các nghiên cứu về<br /> vấn đề này còn hạn chế. Chính vì vậy chúng<br /> tôi tiến hành nghiên cứu với mục tiêu khảo sát<br /> độ dày xương tại 20 vị trí vùng khẩu cái<br /> <br /> 2. Phương pháp<br /> 2.1. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt<br /> ngang.<br /> <br /> thường cấy ghép miniscrew neo chặn trong<br /> <br /> 2.2. Cách chọn mẫu<br /> <br /> điều trị chỉnh nha”.<br /> <br /> Chọn mẫu thuận tiện: tất cả các phim đã<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> 1. Đối tượng<br /> Là những phim chụp bằng kỹ thuật Cone<br /> beam CT của bệnh nhân chụp tại Trung tâm<br /> khám chữa bệnh chất lượng cao Răng Hàm<br /> Mặt nhà A7, Trường Đại học Y Hà Nội, từ<br /> tháng 12/2015 đến tháng 4/2016.<br /> Tiêu chuẩn lựa chọn<br /> <br /> được chụp có đủ tiêu chuẩn lựa chọn đến khi<br /> có đủ 60 phim Cone beam CT (trong đó gồm<br /> 30 phim của bệnh nhân nam và 30 phim của<br /> bệnh nhân nữ).<br /> 2.3. Các biến số nghiên cứu<br /> - Độ dày xương tại vị trí đường giữa khẩu<br /> cái tương ứng trên lát cắt coronal cách lỗ răng<br /> cửa 4 mm, 8 mm, 16 mm và 24 mm.<br /> - Độ dày xương ở vị trí cách đường giữa<br /> <br /> Phim của bệnh nhân là người Việt Nam,<br /> <br /> khẩu cái 3mm sang hai bên tương ứng trên lát<br /> <br /> trên 18 tuổi, đủ 28 răng vĩnh viễn trên cung<br /> <br /> cắt coronal cách lỗ răng cửa 4mm, 8mm, 16<br /> <br /> hàm (không tính các răng hàm lớn thứ ba –<br /> <br /> mm và 24 mm.<br /> <br /> răng khôn), không có tiền sử chấn thương,<br /> <br /> - Độ dày xương ở vị trí cách đường giữa<br /> <br /> bệnh lý vùng hàm mặt, đặc biệt là chấn<br /> <br /> khẩu cái 6 mm sang hai bên tương ứng trên<br /> <br /> thương, bệnh lý xương hàm trên.<br /> <br /> lát cắt coronal cách lỗ răng cửa 4 mm, 8 mm,<br /> <br /> Phim có đầy đủ các mặt cắt: mặt cắt đứng<br /> <br /> 16 mm và 24 mm.<br /> <br /> ngang, mặt cắt đứng dọc và mặt cắt ngang.<br /> <br /> Đây là những mặt cắt và vị trí thể hiện rõ<br /> <br /> Các cấu trúc giải phẫu trên phim, đặc biệt là<br /> <br /> sự khác nhau về độ dày xương trên các vùng<br /> <br /> khu vực khẩu cái được hiển thị rõ ràng (thiết<br /> <br /> khác nhau của khẩu cái. Những vị trí và mặt<br /> <br /> lập giới hạn mật độ Hounsfiled của xương từ<br /> <br /> cắt này đã được sử dụng trong nghiên cứu<br /> <br /> +700 đến +3000 để xác định vùng xương),<br /> <br /> của Mariana Marquezan cùng cộng sự tại Bra-<br /> <br /> không có hình ảnh chồng bóng, không có dị<br /> <br /> zil năm 2012 và trong nghiên cứu của Antonio<br /> <br /> dạng xương và không có khuyết hổng xương.<br /> <br /> Gracco cùng cộng sự tại Ý năm 2006 [11; 12].<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Tất cả những phim không đáp ứng đầy đủ<br /> các tiêu chuẩn lựa chọn trên.<br /> Thời gian và địa điểm<br /> Từ tháng 12/2015 đến tháng 4/2016 tại<br /> Trung tâm khám chữa bệnh chất lượng cao<br /> Răng Hàm Mặt nhà A7, Trường Đại học Y Hà<br /> Nội.<br /> <br /> 28<br /> <br /> 3. Thu thập và xử lý số liệu<br /> 3.1. Công cụ thu thập số liệu<br /> - Sử dụng biểu mẫu ghi kết quả đo đạc.<br /> - Máy vi tính và phần mềm đọc phim Cone<br /> beam CT: DDS-Pro.<br /> 3.2. Các bước tiến hành<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> - Lựa chọn những phim đáp ứng đầy đủ<br /> tiêu chuẩn lựa chọn (được trình bày trong mục<br /> 1.1).<br /> - Nhập dữ liệu phim (định dạng file .dcm)<br /> trên máy tính.<br /> - Đo đạc các chỉ số trên phim bằng máy<br /> tính.<br /> - Tạo và ghi kết quả vào biểu mẫu đo đạc.<br /> 3.3. Phương pháp phân tích và xử lý số<br /> liệu<br /> Số liệu được xử lý theo thuật toán thống kê<br /> y học bằng phần mềm SPSS 16.0. Sử dụng<br /> các thuật toán Friedman, Fisher và T-test để<br /> kiểm định sự khác biệt.<br /> <br /> 4. Đạo đức trong nghiên cứu<br /> Nghiên cứu thực hiện dưới sự đồng ý của<br /> lãnh đạo Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt,<br /> Trường Đại học Y Hà Nội và Trung tâm khám<br /> chữa bệnh chất lượng cao Răng Hàm Mặt<br /> nhà A7 nơi tiến hành nghiên cứu theo quyết<br /> định số 97/QĐ-VĐTRHM Hà Nội ngày 16<br /> tháng 5 năm 2016. Mọi thông tin thu thập<br /> được đảm bảo bí mật cho đối tượng lựa chọn,<br /> chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> Nghiên cứu tiến hành trên 60 phim Cone<br /> beam CT (trong đó gồm 30 phim của bệnh<br /> nhân nam và 30 phim của bệnh nhân nữ) thu<br /> được các kết quả sau:<br /> <br /> Bảng 1. Độ dày xương trung bình các vị trí trên 4 mặt cắt đứng ngang cách lỗ răng cửa:<br /> 4mm, 8mm, 16mm, 24mm (đơn vị: mm)<br /> Mặt cắt<br /> đứng ngang<br /> <br /> Cách<br /> đường giữa<br /> <br /> cách lỗ<br /> răng cửa<br /> <br /> 6 mm bên<br /> phải<br /> <br /> Cách đường<br /> <br /> Cách đường<br /> <br /> Cách đường<br /> <br /> giữa 3 mm<br /> bên phải<br /> <br /> Đường giữa<br /> <br /> giữa 3 mm<br /> bên trái<br /> <br /> giữa 6 mm<br /> bên trái<br /> <br /> 4 mm<br /> <br /> 7,54 ± 1,52<br /> <br /> 7,10 ± 1,54<br /> <br /> 7,57 ± 1,36<br /> <br /> 7,18 ± 1,36<br /> <br /> 7,55 ± 1,37<br /> <br /> 8 mm<br /> <br /> 3,64 ± 1,04<br /> <br /> 4,11 ± 0,88<br /> <br /> 6,57 ± 1,06<br /> <br /> 4,20 ± 0,80<br /> <br /> 3,71 ± 1,03<br /> <br /> 16 mm<br /> <br /> 2,19 ± 0,40<br /> <br /> 2,90 ± 0,55<br /> <br /> 5,93 ± 0,51<br /> <br /> 2,92 ± 0,56<br /> <br /> 2,21 ± 0,40<br /> <br /> 24 mm<br /> <br /> 1,56 ± 0,41<br /> <br /> 2,66 ± 0,48<br /> <br /> 6,00 ± 0,65<br /> <br /> 2,67 ± 0,44<br /> <br /> 1,57 ± 0,36<br /> <br /> Bảng 2. Độ dày xương trung bình ở các vị trí nằm trên đường giữa khẩu cái, cách<br /> đường giữa khẩu cái 3mm, cách đường giữa khẩu cái 6 mm trên 4 mặt cắt đứng ngang<br /> cách lỗ răng cửa: 4 mm, 8 mm, 16 mm, 24 mm (sử dụng kiểm định Friedman) (đơn vị: mm)<br /> Vị trí<br /> <br /> Cách đường giữa 6 mm<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> Mặt cắt đứng ngang cách lỗ răng cửa<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> 4 mm<br /> <br /> 7,55<br /> <br /> 1,44<br /> <br /> 8 mm<br /> <br /> 3,67<br /> <br /> 1,03<br /> <br /> 16 mm<br /> <br /> 2,20<br /> <br /> 0,40<br /> <br /> 24 mm<br /> <br /> 1,56<br /> <br /> 0,38<br /> <br /> 29<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Vị trí<br /> <br /> Mặt cắt đứng ngang cách lỗ răng cửa<br /> <br /> X<br /> <br /> SD<br /> <br /> 4 mm<br /> <br /> 7,14<br /> <br /> 1,44<br /> <br /> 8 mm<br /> <br /> 4,16<br /> <br /> 0,84<br /> <br /> 16 mm<br /> <br /> 2,91<br /> <br /> 0,55<br /> <br /> 24 mm<br /> <br /> 2,67<br /> <br /> 0,46<br /> <br /> 4 mm<br /> <br /> 7,57<br /> <br /> 1,36<br /> <br /> 8 mm<br /> <br /> 6,57<br /> <br /> 1,06<br /> <br /> 16 mm<br /> <br /> 5,93<br /> <br /> 0,51<br /> <br /> 24 mm<br /> <br /> 6,00<br /> <br /> 0,65<br /> <br /> Cách đường giữa 3 mm<br /> <br /> Đường giữa<br /> <br /> Bảng 3. Độ dày xương trung bình so sánh với nghiên cứu trên thế giới (đơn vị: mm)<br /> Vị trí<br /> <br /> Nghiên cứu 1<br /> <br /> Nghiên cứu 2<br /> <br /> Nghiên cứu 3<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7,59<br /> <br /> 7,29<br /> <br /> 10,33<br /> <br /> 2<br /> <br /> 7,14<br /> <br /> 6,81<br /> <br /> 8,64<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7,57<br /> <br /> 7,58<br /> <br /> 9,04<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3,68<br /> <br /> 3,72<br /> <br /> 6,02<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4,16<br /> <br /> 3,83<br /> <br /> 5,69<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6,57<br /> <br /> 5,69<br /> <br /> 6,51<br /> <br /> 7<br /> <br /> 2,20<br /> <br /> 1,83<br /> <br /> 3,59<br /> <br /> 8<br /> <br /> 2,91<br /> <br /> 2,26<br /> <br /> 3,66<br /> <br /> 9<br /> <br /> 5,93<br /> <br /> 5,13<br /> <br /> 4,91<br /> <br /> 10<br /> <br /> 1,57<br /> <br /> 1,55<br /> <br /> 2,91<br /> <br /> 11<br /> <br /> 2,67<br /> <br /> 2,40<br /> <br /> 3,27<br /> <br /> 12<br /> <br /> 6,00<br /> <br /> 5,48<br /> <br /> 4,63<br /> <br /> p<br /> <br /> 0,009<br /> <br /> So sánh với các nghiên cứu khác trên thế giới:<br /> Nghiên cứu 1: nghiên cứu của chúng tôi trên nhóm đối tượng người Việt Nam trong độ tuổi 18<br /> - 40, năm 2016.<br /> Nghiên cứu 2: nghiên cứu của Mariana Marquezan và cộng sự trên nhóm đối tượng người<br /> Brazil trong độ tuổi 12 - 52, năm 2012 [11].<br /> Nghiên cứu 3: nghiên cứu của Antonio Gracco và cộng sự trên nhóm đối tượng người Italia<br /> trong độ tuổi 10 - 15, năm 2006 [12].<br /> 30<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Bản đồ giải phẫu minh họa:<br /> <br /> Hình 1. Bản đồ giải phẫu minh họa<br /> Vùng màu xanh: những vị trí an toàn cấy ghép miniscrew neo chặn.<br /> Vùng màu vàng: những vị trí cần thận trọng khi cấy ghép miniscrew neo chặn.<br /> Vùng màu đỏ: những vị trí không an toàn khi cấy ghép miniscrew neo chặn.<br /> <br /> IV. BÀN LUẬN<br /> Qua nghiên cứu trên 60 phim được chọn<br /> thuận tiện, nhận thấy độ tuổi trung bình của<br /> nghiên cứu là 25,4 với độ tuổi thấp nhất là 18<br /> tuổi và cao nhất là 40 tuổi (tương đồng với<br /> nghiên cứu của Mariana Marquezan và Yiching-poon về độ tuổi trung bình) [11; 13].<br /> Trong đó, nhóm 18 - 24 tuổi là phổ biến nhất<br /> (gồm 29 bệnh nhân chiếm 48%).<br /> <br /> đường giữa: Giá trị trung bình các khoảng<br /> phân vị và trung bình cộng cho thấy độ dày<br /> trung bình giảm dần từ vị trí cách lỗ răng cửa<br /> 4 mm đến vị trí cách lỗ răng cửa 16 mm, sau<br /> đó tăng ở vị trí cách lỗ răng cửa 24 mm. Nhìn<br /> chung, trên 4 mặt cắt, độ dày xương giảm dần<br /> từ mặt cắt cách lỗ răng cửa 4 mm đến mặt cắt<br /> cách lỗ răng cửa 24 mm (giảm dần theo chiều<br /> trước sau). Trên 4 mặt cắt còn lại, độ dày<br /> <br /> Kết quả cho thấy: độ dày xương trung bình<br /> <br /> xương giảm dần từ vị trí trên đường giữa đến<br /> <br /> giữa các vị trí không đồng đều, có giá trị<br /> <br /> vị trí cách đường giữa 6 mm hai bên (giảm<br /> <br /> lớn nhất ở vị trí đường giữa khẩu cái trên mặt<br /> <br /> dần theo chiều trong ngoài). Kết quả này hoàn<br /> <br /> cắt đứng ngang cách lỗ răng cửa 4 mm<br /> <br /> toàn phù hợp với đặc điểm hình dạng giải<br /> <br /> (7,57 ± 1,36 mm) và nhỏ nhất ở vị trí cách<br /> <br /> phẫu của xương khẩu cái. Độ dày xương tại 5<br /> <br /> đường giữa khẩu cái 6 mm bên phải (1,56 ±<br /> <br /> vị trí (đường giữa khẩu cái, cách đường giữa<br /> <br /> 0,41 mm).<br /> <br /> khẩu cái 3 mm bên trái và bên phải, cách<br /> <br /> Các vị trí cách đường giữa 3 mm và 6 mm:<br /> <br /> đường giữa khẩu cái 6mm bên trái và bên<br /> <br /> Giá trị trung bình các khoảng phân vị và trung<br /> <br /> phải) trên mặt cắt đứng ngang cách lỗ răng<br /> <br /> bình cộng cho thấy độ dày trung bình giảm<br /> <br /> cửa 4 mm là dày nhất khi so sánh trên các<br /> <br /> dần từ vị trí cách lỗ răng cửa 4 mm đến vị trí<br /> <br /> mặt cắt còn lại. Theo khuyến cáo trong nghiên<br /> <br /> cách lỗ răng cửa 24 mm. Ở các vị trí trên<br /> <br /> cứu của Mariana Marquezan [11], khu vực<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> 31<br /> <br />