SK: M t s kinh nghi m d y h c giúp h c sinh l p 5 vi t văn ộ ố ệ ạ ọ ọ ớ ế
miêu t ả
A. ĐT V N ĐẶ Ấ Ề
I. L i nói đu:ờ ầ
Năm h c ọ 2010 – 2011 là năm h c ti p t c th c hi n cu c v n đng “ọ ế ụ ự ệ ộ ậ ộ
Nói không v i tiêu c c trong thi c và b nh thành tích trong giáo d c”. Th mớ ự ử ệ ụ ấ
nhu n cu c v n đng “ Hai không trong giáo d c”, m i chúng ta - nh ng ng iầ ộ ậ ộ ụ ỗ ữ ườ
làm công tác giáo d c luôn lo l ng, trăn tr , t p trung nâng cao ch t l ng d yụ ắ ở ậ ấ ượ ạ
h c nh m đáp ng yêu c u hoàn thành t t m c tiêu giáo d c,ọ ằ ứ ầ ố ụ ụ góp ph n ph c pầ ổ ậ
giáo d c ụcó ch t ấl ng đượ ể đào t o nhân l c, b i d ng nhân tài cho quê h ng,ạ ự ồ ưỡ ươ
đt n c.ấ ướ
Ti u h c, môn Ti ng Vi t là môn h c chìa khoá m đng cho h cỞ ể ọ ế ệ ọ ở ườ ọ
sinh đi vào t t c các lĩnh v c khoa h c khác.ấ ả ự ọ Và nhờ s h ng d n, tự ướ ẫ ổ ch cứ
c a giáo viên, các em đc, hi u, và c m nh n đc nh ng bài th , bài vănủ ọ ể ả ậ ượ ữ ơ
hay trong sách giáo khoa, t đó m mang thêm tri th c, phong phú v tâmừ ở ứ ề
h n.ồ Đcặ bi t môn h c này có nhi m v hình thành năng l c ho t đngệ ọ ệ ụ ự ạ ộ
ngôn ng cho h c sinh, đc th hi n b n d ng ho t đng t ng ng v iữ ọ ượ ể ệ ở ố ạ ạ ộ ươ ứ ớ
b n kĩ năng c b n: Nghe - nói - đc - vi t.ố ơ ả ọ ế Trong đó kĩ năng vi t là quá trìnhế
t ng h p hình th c t duy khái quát cao nh t. Song, đổ ợ ứ ư ấ iố v iớ văn vi t thì vănế
miêu t đóng m t vai trò đả ộ cặ bi tệ quan tr ng, nh t là trong ch ng trình T pọ ấ ươ ậ
làm văn l p 5.ớ
D y t t th lo i văn miêu t có ý nghĩa r t quan tr ng. Bạ ố ể ạ ả ấ ọ iở vì, văn
miêu t góp ph n nuôi d ng và phát tri n m i quan tâm c a h c sinh điả ầ ưỡ ể ố ủ ọ ố
v i thiên nhiên và cu c s ng, yêu cái đp và phát tri n kh năng s d ngớ ộ ố ẹ ể ả ử ụ
ngôn t mang tính th m mĩ cao cho h c sinh. Miêu t là s th hi n b ngừ ẩ ọ ả ự ể ệ ằ
l i văn, nét v , đng tác làm cho ng i khác có th hình dung đc c th ,ờ ẽ ộ ườ ể ượ ụ ể
rõ nét và sinh đng v s v t, s vi c, hi n t ng và con ng i. Nghộ ề ự ậ ự ệ ệ ượ ườ ệ
thu t miêu t là cách dùng t ng c a mình đ trình bày nh ng đc đi m,ậ ả ừ ữ ủ ể ữ ặ ể
tính ch t n i b t c a s v t, s vi c, con ng i, phong c nh… nh m làmấ ổ ậ ủ ự ậ ự ệ ườ ả ằ
cho cái đc miêu t nh hi n lên tr c m t ng i đc, ng i nghe; giúpượ ả ư ệ ướ ắ ườ ọ ườ
ng i đc có th hình dung ra chúng m t cách sinh đng. ườ ọ ể ộ ộ
Trình đ giáo viên ngày càng đc nâng cao, nhi u đng chí đã đtộ ượ ề ồ ạ
trình đ trên chu n đi v i trình đ giáo viên Ti u h c. Tuy nhiên, khi ti nộ ẩ ố ớ ộ ể ọ ế
hành gi ng d y cho h c sinh vi t văn, nh t là d ng văn miêu t , giáo viênả ạ ọ ế ấ ạ ả
v n g p khó khăn trong vi c xác đnh đc ch c ch n ph ng pháp d yẫ ặ ệ ị ượ ắ ắ ươ ạ
h c và các m ch ki n th c c n truy n th cho h c sinh d n đn hi u quọ ạ ế ứ ầ ề ụ ọ ẫ ế ệ ả
gi ng d y ch a cao. Vì th nhi u h c sinh ch a th t s yêu thích phân mônả ạ ư ế ề ọ ư ậ ự
T p làm văn nói chung, văn miêu t nói riêng. Đa ph n h c sinh làm bàiậ ả ầ ọ
Tr n Th Mai - Tr ng Ti u h c Th Tr n Hà Trung. ầ ị ườ ể ọ ị ấ
1
SK: M t s kinh nghi m d y h c giúp h c sinh l p 5 vi t văn ộ ố ệ ạ ọ ọ ớ ế
miêu t ả
m i ch đt m c đ đúng d ng bài. T ng mà các em dùng trong bài vi tớ ỉ ạ ở ứ ộ ạ ừ ữ ế
còn khô khan, cách miêu t còn mang nhi u tính k l , li t kê, ch a bi t sả ề ể ể ệ ư ế ử
d ng linh ho t các t ng g i t , g i c m và các bi n pháp tu t mang tínhụ ạ ừ ữ ợ ả ợ ả ệ ừ
ngh thu t.ệ ậ
Xu t phát t nh ng lí do trên, v i t cách là m t giáo viên Ti u h c,ấ ừ ữ ớ ư ộ ể ọ
đng th i mong mu n góp m t ph n nh vào vi c nâng cao ch t l ngồ ờ ố ộ ầ ỏ ệ ấ ượ
d y văn miêu t Ti u h c, đc bi t là l p 5, nên tôi ch n đ tài “ ạ ả ở ể ọ ặ ệ ở ớ ọ ề M tộ
s kinh nghi m d y h c giúp h c sinh l p 5 vi t văn miêu tố ệ ạ ọ ọ ớ ế ả”. Hi v ngọ
sáng ki n c a tôi s giúp các em vi t văn miêu t t t h n.ế ủ ẽ ế ả ố ơ
II. Th c tr ng c a v n đ nghiên c u:ự ạ ủ ấ ề ứ
1. Th c tr ng: ự ạ
a. V phía giáo viênề:
Giáo viên d y văn miêu t v n có các bi u hi n sau:ạ ả ẫ ể ệ
M t s giáo viên m i ch hình thành nh ng khái ni m v m t líộ ố ớ ỉ ữ ệ ề ặ
thuy t, các kĩ năng làm bài qua vi c phân tích các bài văn m u, câu văn m uế ệ ẫ ẫ
trong ti t h c mà ch a m r ng đc nhi u nh ng ví d ngoài sách giáoế ọ ư ở ộ ượ ề ữ ụ
khoa.
Nhi u giáo viên ch a th t s chú tr ng đn vi c b i d ng năngề ư ậ ự ọ ế ệ ồ ưỡ
l c, tích lu v n hi u bi t v th c t cu c s ng và năng l c c m th , c mự ỹ ố ể ế ề ự ế ộ ố ự ả ụ ả
xúc th m mĩ, tính ngh thu t c a văn miêu t đ t o nên s nh y c mẩ ệ ậ ủ ả ể ạ ự ạ ả
trong tâm h n h c sinh giúp các em vi t văn nói chung, vi t văn miêu t nóiồ ọ ế ế ả
riêng thêm sinh đng, g i c m.ộ ợ ả
b. V phía h c sinhề ọ :
Hi n nay, sách tham kh o nhi u, các bài văn m u đc bán r ng rãiệ ả ề ẫ ượ ộ
ngoài nhà tr ng. Nên g n nh các em l i, không ch u suy nghĩ, tìm tòiườ ầ ư ỷ ạ ị
sáng t o, trau r i kĩ năng và ki n th c đ vi t bài. M t s h c sinh thiên vạ ồ ế ứ ể ế ộ ố ọ ề
sao chép văn m u. Nhi u em ch a th t yêu thích phân môn T p làm văn, vàẫ ề ư ậ ậ
cho r ng đây là m t phân môn khó h c.ằ ộ ọ
Ph nầ l nớ h c sinh mọiớ ch viỉtế đc nh ng câu văn, đo n văn miêuượ ữ ạ
t r t đn gi n, thi u hình nh sinh đả ấ ơ ả ế ả nộg, h pấ d nẫ…, miêu t l i h t,ả ờ ợ
chung chung. Nhi u h c sinh ch a miêu t đc nh ng nét đc s c, nh ngề ọ ư ả ượ ữ ặ ắ ữ
s c thái đc đáo, riêng bi t c a đi t ng đc miêu t .ắ ộ ệ ủ ố ượ ượ ả
Khi tôi ra m t s đ cho h c sinh l p 5A ( Năm h c 2009-2010-ộ ố ề ọ ớ ọ
HKII) đ kh o sát ch t l ng h c sinh cho phân môn này, c th là ch tể ả ấ ượ ọ ụ ể ấ
l ng h c và vi t văn miêu t thì tình tr ng c th nh sau:ượ ọ ế ả ạ ụ ể ư
Đ 1ề : T cô ( th y) giáo mà em yêu quý nh tả ầ ấ :
Tr n Th Mai - Tr ng Ti u h c Th Tr n Hà Trung. ầ ị ườ ể ọ ị ấ
2
SK: M t s kinh nghi m d y h c giúp h c sinh l p 5 vi t văn ộ ố ệ ạ ọ ọ ớ ế
miêu t ả
Đa s h c sinh t nh sauố ọ ả ư :
- Cô giáo em hi n và r t đp..ề ấ ẹ
- Khuôn m t cô tròn, mái tóc cô đen và dài. Đôi m t cô đen, to và tròn…ặ ắ
- Cô r t yêu quý em.ấ
Đ 2ề: T m t cây cho bóng mát mà em thích:ả ộ
H c sinh t :ọ ả
- Thân cây to, r cây m c trên m t đt.. ễ ộ ặ ấ
- Ng n cao v t kh i lu tre làng.ọ ượ ỏ ỹ .
- Trong tán cây nhi u loài chim đn làm t .ề ế ổ
Đ 3: ề T c nh tr ng em tr c bu i h c:ả ả ườ ướ ổ ọ
H c sinh t nh sau:ọ ả ư
- Sân tr ng t ng đi v ng v ..ườ ươ ố ắ ẻ
- Vài h c sinh đn s m làm tr c nh t..ọ ế ớ ự ậ
- Bác lao công c n cù quét lá cho sân tr ng s ch s .ầ ườ ạ ẽ
2. K t qu c a th c tr ng trên:ế ả ủ ự ạ
Kh o sát h c sinh l p 5A (Đu năm h c 2010-2011) v i 2 đ bài sau:ả ọ ớ ầ ọ ớ ề
Đ ề1: T m t cây cho bóng mát sân tr ng em.ả ộ ở ườ
Đ ề2: T m t đ v t mà em yêu thích nh t.ả ộ ồ ậ ấ
Đ ề3: Em hãy t l i buả ạ iổ sinh nh tậ g nầ đây nh tấ c a em.ủ
Sau khi cho h c sinh làm bài, tôi đã thu đc k t qu nh sau: ọ ượ ế ả ư
TSHS
kh o sátảCh t l ng bài vi tấ ượ ế S l ngố ượ T lỉ ệ
%
25 em
S bài ch a đt yêu c uố ư ạ ầ 5 em 20
S bài đt yêu c uố ạ ầ 15 em 60
S bài có s d ng t ng ngh ố ử ụ ừ ữ ệ
thu t làm cho câu văn sinh đng…ậ ộ 3 em 12
S bài đt yêu c u cao ( giàu hình ố ạ ầ
nh, g i c m, mang tính ngh ả ợ ả ệ
thu t...)ậ
2 em 8
Qua tìm hi u và phân tích nguyên nhân, đng c d n đn tình tr ng trên,ể ộ ơ ẫ ế ạ
tôi nh n th y s dĩ nh v y là do h c sinh ch a bi t cách quan sát tinh t , cáchậ ấ ở ư ậ ọ ư ế ế
liên t ng và t ng t ng phù h p khi vi t văn miêu t . Ngoài ra, các em cònưở ưở ượ ợ ế ả
h n ch v m t bi u l c m xúc, ngh thu t s d ng t ng và các th phápạ ế ề ặ ể ộ ả ệ ậ ử ụ ừ ữ ủ
Tr n Th Mai - Tr ng Ti u h c Th Tr n Hà Trung. ầ ị ườ ể ọ ị ấ
3
SK: M t s kinh nghi m d y h c giúp h c sinh l p 5 vi t văn ộ ố ệ ạ ọ ọ ớ ế
miêu t ả
ngh thu t tu t đ vi t câu văn, đo n văn và bài văn có c m xúc, sinh đng,ệ ậ ừ ể ế ạ ả ộ
thu hút ng i đc. Vì th , câu văn, đo n văn c a các em ít giá tr bi u c m màườ ọ ế ạ ủ ị ể ả
m i ch đ giá tr n i dung thông báo.ớ ỉ ủ ị ộ
Đ kh c ph c, h n ch tình tr ng trên, tôi đã nghiên c u và rút ra đcể ắ ụ ạ ế ạ ứ ượ
m t s kinh nghi m d y h c giúp h c sinh l p 5 vi t văn miêu t sinh đng,ộ ố ệ ạ ọ ọ ớ ế ả ộ
g i c m mang tính ngh thu t.ợ ả ệ ậ
B. GI I QUY T V N ĐẢ Ế Ấ Ề
I. Nhóm các gi i pháp th c hi n:ả ự ệ
1. Gi i phápả 1: D y h c sinh ạ ọ bi t quan sát b ng nhi u giác quan, quan sátế ằ ề
có ch n l c và luôn đt đi t ng đc miêu t trong tình tr ng “ cóọ ọ ặ ố ượ ượ ả ạ
v n đ”.ấ ề
2. Gi i phápả 2: D y h c sinh ạ ọ bi t t ng t ng và liên t ng khi miêuế ưở ượ ưở
t .ả
3. Gi i phápả 3: D y h c sinhạ ọ b c l c m xúc khi miêu t .ộ ộ ả ả
4. Gi i phápả 4: D y h c sinhạ ọ s d ng các bi n pháp ngh thu t tu t vàử ụ ệ ệ ậ ừ
nh ng t ng giàu bi u c m, giàu hình nh và g i t .ữ ừ ữ ể ả ả ợ ả
II. Các bi n pháp t ch c th c hi n:ệ ổ ứ ự ệ
1. Bi n pháp 1ệ: D y h c sinh ạ ọ bi tế quan sát b ng nhi u giác quan, quan sátằ ề
có ch n l c và luôn đt đi t ng đc miêu t trong tình tr ng “ có v nọ ọ ặ ố ượ ượ ả ạ ấ
đ”.ề
Quan sát là hình th c cao nh t c a tri giác, là t ng th các ho t đngứ ấ ủ ổ ể ạ ộ
c a các giác quan, là c a ngõ k t n i th gi i bên ngoài v i th gi i n iủ ử ế ố ế ớ ớ ế ớ ộ
tâm bên trong c a ng i vi t. Vì v y, trong qua trình gi ng d y cho h củ ườ ế ậ ả ạ ọ
sinh, tôi luôn giúp các em hi u: Quan sát ph i có ch đích, có h ng thú, cóể ả ủ ứ
đng c đ đi đn k t qu . Đó là vi c đem đn cho h c sinh m t th gi iộ ơ ể ế ế ả ệ ế ọ ộ ế ớ
m i, m t c m xúc m i mang tính th m mĩ trong c m nh n c a các em vớ ộ ả ớ ẩ ả ậ ủ ề
Tr n Th Mai - Tr ng Ti u h c Th Tr n Hà Trung. ầ ị ườ ể ọ ị ấ
4
SK: M t s kinh nghi m d y h c giúp h c sinh l p 5 vi t văn ộ ố ệ ạ ọ ọ ớ ế
miêu t ả
đi t ng đc miêu t . Ng i vi t quan sát không ch đ c m nh n vố ượ ượ ả ườ ế ỉ ể ả ậ ẻ
bên ngoài mà còn ph i nh p tâm, hoá thân vào đi t ng miêu t . Mu nả ậ ố ượ ả ố
quan sát t t, h c sinh luôn ph i bi t ch n cho mình m t đi m nhìn, m t gócố ọ ả ế ọ ộ ể ộ
nhìn h p lí t đó đem đn cho b n đc nh ng hình nh đc đáo, h p d nợ ừ ế ạ ọ ữ ả ộ ấ ẫ
và sinh đng.ộ
Tuy nhiên, ng i giáo viên luôn ph i nh n th c m t đi u: Cái nhìnườ ả ậ ứ ộ ề
c a h c sinh Ti u h c là cái nhìn ngây th , trong sáng và h n nhiên đ tủ ọ ể ọ ơ ồ ể ừ
đó có cách đánh giá đúng đn và h ng d n các em sao cho đt hi u quắ ướ ẫ ạ ệ ả
cao nh t khi miêu t v m t đi t ng c th nào đó.ấ ả ề ộ ố ượ ụ ể
gi i pháp này, tôi giúp các em bi t cách quan sát m t cách tinh tỞ ả ế ộ ế
và h c t p cách quan sát c a các nhà văn m t cách linh ho t. Và đ giúpọ ậ ủ ộ ạ ể
h c sinh có kĩ năng quan sát, tôi h ng d n các em c th nh sau:ọ ướ ẫ ụ ể ư
1.1. D y h c sinh bi t ạ ọ ế quan sát b ng nhi u giác quanằ ề nh xúc giác, thínhư
giác, v giác, kh u giác….Tị ứ ừ đó, tôi giúp các em hi u r ng quan sát khôngể ằ
ph i ch nhìn th y, mà là t ng th các ho t đng c a các giác quan: m tả ỉ ấ ổ ể ạ ộ ủ ắ
nhìn, tai nghe, mũi ng i, tay s … Làm đc đi u đó các em s giúp cho điử ờ ượ ề ẽ ố
t ng miêu t đc hi n lên s c nét v i nh ng đc đi m n i b t, nh ngượ ả ượ ệ ắ ớ ữ ặ ể ổ ậ ữ
s c thái đc đáo, nh ng c m xúc th m mĩ m i m , tinh t và cu n hútắ ộ ữ ả ẩ ớ ẻ ế ố
ng i đc.ườ ọ
Tôi đa ra nhi u ví d và phân tích cho h c sinh hi u và nh n th yư ề ụ ọ ể ậ ấ
đc hi u qu c a kĩ năng quan sát b ng nhi u giác quan. T trên c sượ ệ ả ủ ằ ề ừ ơ ở
ti n đ này, các em đc trang b thêm tri th c và làm giàu v n hi u bi tề ề ượ ị ứ ố ể ế
v văn ch ng và th c t cu c s ng.ề ươ ự ế ộ ố
Ví dụ:
* Dùng th giác: ị
Nh s quan sát tinh t b ng th giác c a mình mà nhà văn Tô Hoàiờ ự ế ằ ị ủ
đã nhìn th y đc nh ng màu s c, nh ng tr ng thái tâm lí, nh ng hình kh iấ ượ ữ ắ ữ ạ ữ ố
đ “v ” lên hình nh m t con chim gáy th t đáng yêu:ể ẽ ả ộ ậ
“ Con chim gáy hi n lành, béo n c. Đôi m t nâu tr m ngâm, ngề ụ ắ ầ ơ
ngác. Cái b ng thì m n m t. C y m quàng t p d công nhân đy nh ngụ ị ượ ổ ế ạ ề ầ ữ
h t c m đen bi c..”ạ ườ ế
* Dùng thính giác:
Âm thanh náo nhi t, nh p đi u kh n tr ng, t p n p n ào nh m tệ ị ệ ẩ ươ ấ ậ ồ ư ộ
b n hoà t u c a cu c s ng đô th s không th đc di n t chính xác, đcả ấ ủ ộ ố ị ẽ ể ượ ễ ả ộ
đáo n u nhà văn Tô Ng c Hi n không bi t s d ng thính giác đ nghe:ế ọ ế ế ử ụ ể
“Ti ng nh ng thùng n c va vào nhau lo ng xo ng m t vòi n cế ữ ướ ả ả ở ộ ướ
công c ng. Ti ng còi ô tô xin đng gay g t. Ti ng x h i c a m t đuộ ế ườ ắ ế ả ơ ủ ộ ầ
Tr n Th Mai - Tr ng Ti u h c Th Tr n Hà Trung. ầ ị ườ ể ọ ị ấ
5
