390
KỸ THUẬT BÓ BỘT BÀN CHÂN KHOÈO
I. ĐẠI CƢƠNG
Định nghĩa: bàn chân khoèo bẩm sinh là bàn chân nghiêng trong và gập về
phía lòng gây biến dạng bàn chân.
Tỷ lệ bàn chân khoèo ở trẻ em 0,1- 0,2%, tỷ lệ ở trẻ nam gấp đôi trẻ nữ.
Các dấu hiệu phát hiện bàn chân khoèo bẩm sinh: khép và nghiêng trong phần
trước, phần giữa bàn chân; bàn chân ở tư thế thuổng; mép ngoài bàn chân cong; nếp lằn
da sau gót bàn chân rõ; nếp lằn da phần giữa bàn chân rõ; không sờ thấy khoảng giữa
mắt cá trong và xương ghe; ngón chân cái ngắn; teo cơ cẳng chân; khi khám người
khám không gập về phía mu và đưa bàn chân của trẻ ra ngoài được.
Nguyên tắc can thiệp cho trẻ có bàn chân khoèo bẩm sinh càng sớm càng tốt
với mục tiêu: nắn chỉnh biến dạng bàn chân; kéo gi n các cơ, dây chằng bị co rút; duy
trì bàn chân ở tư thế trung gian để cải thiện dáng đi sau này.
Phục hồi chức năng bàn chân khoèo bẩm sinh là dùng các phương pháp phối
hợp vật lý trị liệu (như xoa bóp, kéo giãn, nhiệt trị liệu, dòng điện kích thích...), bó bột,
nẹp chỉnh hình và phẫu thuật nếu bàn chân bị biến dạng nặng không thể điều trị bảo tồn.
Trong kỹ thuật này chỉ nói đến bó bột nắn chỉnh bàn chân khoèo.
II. CHỈ ĐỊNH
Tất cả trẻ bị bàn chân khoèo bẩm sinh dưới 12 tháng tuổi.
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Trẻ bị bàn chân khoèo bẩm sinh trên 12 tháng tuổi.
Trẻ có tổn thương bàn chân nặng không thể bó bột.
IV. CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện
Bác sĩ phục hồi chức năng, kỹ thuật viên vật lý trị liệu, kỹ thuật viên chỉnh hình.
2. Phƣơng tiện
Vải bông, giấy vệ sinh, băng bột.
Thuốc giảm đau: Paracetamol, Effẻalgan... loại cho trẻ em.
Nước sát khuẩn: Betadin.
3. Ngƣời bệnh
391
Cho trẻ nằm trên bàn bó bột, bộc lộ toàn bộ chi dưới.
Thời gian bó bột chỉnh hình: hai tuần /1đợt. Thường bó từ 8 đến 10 đợt mới chỉnh
được bàn chân khoèo về vị trí trung gian.
V. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
Bó bột bàn chân khoèo bẩm sinh chia làm ba giai đoạn.
Giai đoạn 1: chỉnh bàn chân nghiêng trong dần dần.
Bao gồm 4 đợt đầu:
Bước 1: quấn toàn bộ đùi, cẳng chân của trẻ bằng vải sợi bông hoặc giấy vệ sinh.
Bước 2: quấn băng bột đ nhúng nước toàn bộ bàn chân, cẳng chân và ½ dưới đùi
ở tư thế khớp gối gập 70º, nghiêng ngoài bàn chân để chỉnh về vị trí trung gian, gót chân
để thẳng trục với xương chày. Giữ bàn chân thuổng cho đến khi bột khô.
Bước 3: cố định bàn chân trong bột hai tuần.
Bước 4: tháo bột trước 1 ngày khi bó đợt mới, vệ sinh chân sạch sẽ khô ráo, bôi
thuốc sát trùng nếu chân bị tổn thương.
Bước 5: đánh giá khi độ nghiêng trong của bàn chân dần về 0º thì chuyển sang
giai đoạn sau.
Giai đoạn 2: chỉnh hình bàn chân thuổng dần về 0º, trong lúc giử nguyên độ
nghiêng trong là 0º.
Thời gian bó bột 4 đợt tiếp theo
Bước 1: quấn toàn bộ đùi, cẳng chân của trẻ bằng vải sợi bông hoặc giấy vệ sinh.
Bước 2: quấn băng bột đ nhúng nước toàn bộ bàn chân, cẳng chân và ½ dưới đùi
ở tư thế khớp gối gập 70º, gập mu bàn chân và giữ nguyên tư thế Varus 0º cho đến khi
bột khô.
Bước 3: cố định bàn chân trong bột hai tuần.
Bước 4: tháo bột trước 1 ngày khi bó đợt mới, vệ sinh chân sạch sẽ khô ráo, bôi
thuốc sát trùng nếu chân bị tổn thương.
Bước 5: đánh giá khi độ thuổng 0º, độ nghiêng trong của bàn chân dần về 0º thì
chuyển sang giai đoạn sau.
Giai đoạn 3: chỉnh bàn chân về vị trí nghiêng ngoài 5º, gập mu bàn chân 5º.
Thời gian bó bột 2 đợt cuối
Bước 1: quấn toàn bộ đùi, cẳng chân của trẻ bằng vải sợi bông hoặc giấy vệ sinh.
Bước 2: quấn băng bột đ nhúng nước toàn bộ bàn chân, cẳng chân và ½ dưới đùi
ở tư thế khớp gối gập 70º-90º, gập mu bàn chân 5º, xoay ngoài bàn chân 5º (mép ngoài
bàn chân cao hơn mép trong) và giữ nguyên tư thế này cho đến khi bột khô.
Bước 3: cố định bàn chân trong bột hai tuần.
392
Bước 4: tháo bột, vệ sinh chân sạch sẽ khô ráo, bôi thuốc sát trùng nếu chân bị
tổn thương.
Bước 5: đánh giá khi độ thuổng 0º-5º, độ nghiêng trong của bàn chân dần về 0º-5º
thì chuyển sang giai đoạn đeo nẹp.
Trong thời gia bó bột cần phối hợp xoa bóp, các bài tập vận động, kéo giãn và một
số phương pháp vật lý trị liệu khác.
Thời gian từ 10 - 18 giờ.
VI. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Theo dõi sau bó bột: xem các ngón chân có bị sưng, tím, đau làm trẻ quấy khóc
có thể do bột chặt quá gây nguy cơ hoại tử.
Khám lại sau bó bột 2 tuần/lần, sau đeo nẹp định kỳ 2 tháng/lần.
VII. TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ
Theo dõi sau bó bột: xem các ngón chân có sưng, tím, đau làm trẻ quấy khóc
thì cần tháo bột ngay.
Rửa sạch sẽ bôi thuốc sát khuẩn vào chổ tổn thương.
Nếu nhiễm trùng da thì cho kháng sinh.