K thu t xây d ng và ban hành văn b n qu n lý hành chính
Ph n th nh t
LÝ LU N CHUNG V VĂN B N QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N C ƯỚ
CH NG IƯƠ
Đ I C NG V VĂN B N QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N C ƯƠ ƯỚ
I. Đ i t ng và ph ng pháp nghiên c u ượ ươ
1.Đ i t ng nghiên c u ượ
Trong quá trình ho t đ ng qu n nhà n c, văn b n m t ph ng ti n quan tr ng đ ghi l i ướ ươ
chuy n đ t các quy t đ nh qu n lý, hình th c đ c th hoá pháp lu t, ph ng ti n đ ế ươ
đi u ch nh nh ng quan h xã h i thu c ph m vi qu n lý c a Nhà n c. Đó là công c đi u hành ướ
không th thi u và s n ph m t t y u c a ho t đ ng qu n lý nhà n c. ế ế ướ
Văn b n qu n nhà n c có th đ c nghiên c u b i nhi u b môn khoa h c khác nhau. Song, ướ ượ
nó là đ i t ng chính c a văn b n hành chính h c, b môn khoa h c nghiên c u toàn di n v văn ượ
b n qu n nhà n c. Trong khuôn kh c a môn h c "K thu t xây d ng ban hành văn b n ướ
qu n hành chính nhà n c" dành cho đào t o c nhân hành chính, m t b ph n c a văn b n ướ
qu n nhà n c văn b n qu n hành chính nhà n c (d i đây g i t t văn b n) đ c ướ ướ ướ ượ
nghiên c u và mô t ch y u trên các bình di n sau đây: ế
- Xác đ nh m t s khái ni m c b n. ơ
- Xác đ nh h th ng văn b n, phân lo i h th ng này.
- Xác đ nh ch th ban hành và hình th c văn b n t ng ng. ươ
- Xác đ nh nh ng thu c tính c b n c a văn b n qu n nhà n c; công d ng (n i dung) c a ơ ướ
t ng lo i văn b n.
- Nghiên c u và xây d ng quy trình xây d ng và ban hành văn b n .
- Nghiên c u và áp d ng nh ng nguyên t c và quy t c k thu t so n th o văn b n:
+ Các yêu c u v n i dung;
+ Các yêu c u v th th c;
+ Ngôn ng s d ng trong văn b n;
+ Cách di n đ t quy ph m pháp lu t;
2. Ph ng pháp nghiên c uươ
Văn b n hành chính h c s d ng nh ng ph ng pháp c b n sau đây: ươ ơ
a) Ph ng pháp phân tích: Văn b n đ c nghiên c u v m i bình di n, xác đ nh n i dung, ýươ ượ
nghĩa, vai trò c a t ng b ph n c u thành c a văn b n, t ng giai đo n trong ho t đ ng xây d ng
chúng và nh ng nét đ c thù c a t ng lo i.
b) Ph ng pháp t ng h p: T nh ng mô t v n i dung, hình th c và quy trình th t c xây d ngươ
và ban hành t ng lo i văn b n c th khái quát hóa lên thành lý lu n chung, t c là đ a ra nh ng ư
lu n đi m, quan ni m v quá trình sáng t o pháp lu t nói riêng và t o ra nh ng s n ph m qu n
lý nói chung.
c) Ph ng pháp so sánh: Nh m làm sáng t n i dung nh ng nguyên t c, quy t c c a k thu t xâyươ
d ng và ban hành văn b n, đ c bi t là trong so n th o, văn b n đ c ti n hành nghiên c u b ng ượ ế
cách so sánh ch y u trên các ph ng di n sau: ế ươ
- Gi a các th i kỳ khác nhau c a l ch s xây d ng ban hành văn b n đ rút ra nh ng bài h c
th c ti n nh m ti n t i hoàn thi n k thu t xd và ban hành văn b n. ế
- Gi a các lo i hình văn b n nh m phân bi t đ so n th o và áp d ng chúng đ c t t h n. ượ ơ
- Gi a th c ti n trong n c v i kinh nghi m n c ngoài đ nghiên c u, h c h i k th a ướ ướ ế
nh ng thành t u c a k thu t xây d ng ban hành văn b n c a các n c tiên ti n, b dày ướ ế
l ch s và kinh nghi m trong lĩnh v c này.
- Gi a lu n v i th c t nh m xây d ng đ c h th ng thuy t đ a ra đ c nh ng ki n ế ượ ế ư ượ ế
gi i th c t góp ph n hoàn thi n công tác văn b n n c ta. ế ướ
Ngoài ra, th s d ng nh ng m c đ khác nhau các ph ng pháp khác nh : ph ng pháp ươ ư ươ
th ng kê, ph ng pháp xã h i h c, v.v... ươ
3. Nh ng yêu c u đ i v i h c viên
a) N m v ng lý thuy t v văn b n qu n lý nhà n c. ế ướ
b) Phân bi t đ c tính ch t và th m quy n ban hành c a t ng lo i văn b n c b n khác nhau. ượ ơ
c) N m đ c nh ng nguyên t c và k thu t c b n trong so n th o và x lý văn b n. ượ ơ
d) Hình thành nh ng k năng th c hành c b n trong so n th o văn b n. ơ
II. Nh ng khái ni m c b n v văn b n ơ
1. Khái ni m v văn b n
Ho t đ ng giao ti p c a nhân lo i đ c th c hi n ch y u b ng ngôn ng . Ph ng ti n giao ế ượ ế ươ
ti p này đ c s d ng ngay t bu i bình minh c a xã h i loài ng i. V i s ra đ i c a ch vi t,ế ượ ườ ế
con ng i đã th c hi n đ c s giao ti p nh ng kho ng không gian cách bi t nhau t n quaườ ượ ế
các th h . Ho t đ ng giao ti p b ng ngôn ng luôn luôn đ c th c hi n qua quá trình phát ế ế ượ
nh n các ngôn b n. s n ph m ngôn ng c a ho t đ ng giao ti p ngôn b n t n t i d ng âm ế
thanh (là các l i nói) ho c đ c ghi l i d i d ng ch vi t. Ngôn b n đ c ghi l i d i d ng ượ ướ ế ượ ướ
ch vi t chính văn b n. Nh v y, văn b n ph ng ti n ghi l itruy n đ t thông tin b ng ế ư ươ
m t ngôn ng (hay hi u) nh t đ nh. V i cách hi u r ng nh v y, văn b n còn th g i ư
v t mang tin đ c ghi b ng ký hi u ngôn ng . ượ
2. Khái ni m v văn b n qu n lý nhà n c ướ
Trong ho t đ ng qu n nhà n c, trong giao d ch gi a các c quan nhà n c v i nhau, c quan ướ ơ ướ ơ
nhà n c v i t ch c, công dân, v i các y u t n c ngoài, v.v... văn b n ph ng ti n thôngướ ế ướ ươ
tin c b n, là s i dây liên l c chính, là m t trong nh ng y u t quan tr ng, nh t thi t đ ki n t oơ ế ế ế
th ch c a n n hành chính nhà n c. ế ướ
Có th th y, văn b n qu n nhà n c chính là ph ng ti n đ xác đ nh và v n d ng các chu n ướ ươ
m c pháp lý vào quá trình qu n lý nhà n c. Xây d ng các văn b n qu n lý nhà n c, do đó, c n ướ ướ
đ c xem m t b ph n h u c c a ho t đ ng qu n nhà n c m t trong nh ng bi uượ ơ ướ
hi n quan tr ng c a ho t đ ng này. Các văn b n qu n nhà n c luôn luôn tính pháp ướ
chung. Tuy nhiên bi u hi n c a tính ch t pháp c a văn b n không gi ng nhau. nh ng văn
b n ch mang tính thông tin qu n thông th ng, trong khi đó nh ng văn b n l i mang tính ườ
c ng ch th c hi n.ưỡ ế
Văn b n qu n nhà n c nh ng quy t đ nh thông tin qu n thành văn c văn b n ướ ế ượ
hoá) do các c quan qu n n n c ban hành theo th m quy n, trình t , th t c, hình th cơ ướ
nh t đ nh đ c Nhà n c đ m b o thi hành b ng nh ng bi n pháp khác nhau nh m đi u ượ ướ
ch nh các m i quan h qu nn i b nhà n c ho c gi a các c quan nhà n c v i các t ch c ướ ơ ướ
và công dân.
3. Khái ni m v văn b n qu n lý hành chính nhà n c ướ
Trong khái ni m t ng quan nêu trên v văn b n qu n nhà n c, khái ni m văn b n qu n ướ
hành chính nhà n c là m t n i dung c u thành, nh v y văn b n qu n lý hành chính nhà n c làướ ư ướ
m t b ph n c a văn b n qu n nhà n c, bao g m nh ng văn b n c a các c quan nhà n c ướ ơ ướ
(mà ch y u các c quan hành chính nhà n c) dùng đ đ a ra các quy t đ nh chuy n t i ế ơ ướ ư ế
các thông tin qu n trong ho t đ ng ch p hành đi u hành. Các văn b n đ c thù thu c th m
quy n l p pháp (văn b n lu t, văn b n d i lu t mang tính ch t lu t) ho c thu c th m quy n t ướ ư
pháp (cáo tr ng, b n án, v.v...) không ph i văn b n qu n hành chính nhà n c. Trong giáo ướ
trình này đ thu n ti n trình bày văn b n qu n hành chính n n c s đ c g i t t văn ướ ượ
b n.
4. Khái ni m v văn b n pháp lu t và văn b n qu n lý thông th ng ườ
Văn b n có th đ a ra các quy ph m pháp lu t đ đi u ch nh các m i quan h h i. Đó m t ư
h th ng văn b n đ c xác đ nh quy đ nh ch t ch v th m quy n, n i dung, hình th c ượ
quy trình ban hành. Theo lu t đ nh đó nh ng văn b n quy ph m pháp lu t. Tuy nhiên, th c t ế
xây d ng ban hành văn b n c a n c ta đã v n đang nh ng văn b n không ph i văn ướ
b n quy ph m pháp lu t v m t hình th c, song l i n i dung ch a đ ng các quy ph m pháp
lu t. Nh ng văn b n đó cùng v i văn b n quy ph m pháp lu t đích th c h p thành văn b n pháp
lu t. Cũng có th g i (đo là) nh ng văn b n qu n quy ph m. D u v y, đúng ra v n ph i hi u
văn b n pháp lu t là bao g m ch có các văn b n quy ph m pháp lu t. Phân bi t v i văn b n pháp
lu t nh ng văn b n không ch a đ ng nh ng quy ph m pháp lu t. Đó có th nh ng văn b n
áp d ng pháp lu t đ a ra các quy t đ nh hành chính ho c t pháp cá bi t, nh ng văn b n hành ư ế ư
chính thông th ng, v.v... Nh ng văn b n đó s đ c g i chung nh ng văn b n qu n thôngườ ượ
th ng.ườ
III. Ch c năng c a văn b n
1. Ch c năng thông tin
Thông tin ch c năng c b n nh t c a m i lo i văn b n, không lo i tr văn b n qu n nhà ơ
n c. Các thông tin ch a đ ng trong các văn b n m t trong nh ng ngu n c a c i quý giá c aướ
đ t n c, s n ph m hàng hóa đ c bi t vai trò to l n trong vi ct o ra c a c i v t ch t ướ
tinh th n cho h i; y u t quy t đ nh đ đ a ra nh ng ch tr ng, chính sách, nh ng quy t ế ế ư ươ ế
đ nh hành chính bi t nh m gi i quy t nh ng công vi c n i b nhà n c, cũng nh nh ng ế ướ ư
công vi c có liên quan đ n quy n và l i ích h p pháp c a công dân. ế
D i d ng văn b n, v th i đi m n i dung thông báo thông tin th ng bao g m ba lo i v iướ ườ
nh ng nét đ c thù riêng c a mình:
- Thông tin quá kh : là nh ng thông tin liên quan đ n nh ng s vi c đã đ c gi i quy t trong quá ế ượ ế
trình ho t đ ng đã qua c a các c quan qu n lý. ơ
- Thông tin hi n hành: nh ng thông tin liên quan đ n nh ng s vi c đang x y ra hàng ngày ế
trong các c quan thu c h th ng b máy qu n lý nhà n c.ơ ướ
- Thông tin d báo đ c ph n ánh trong văn b n nh ng thông tin mang tính k ho ch t ng ượ ế ươ
lai, các d báo chi n l c ho t đ ng b máy qu n c n d a vào đó đ ho ch đ nh ph ng ế ượ ươ
h ng ho t đ ng c a mình.ướ
Ngoài ra, tuỳ theo tính ch t, n i dung và m c tiêu công vi c, vi c phân lo i thông tin có th đ c ượ
ti n hành theo nh ng tiêu chí khác nhau khác, nh phân lo i theo lĩnh v c qu n thành thông tinế ư
chính tr , thông tin kinh t , thông tin văn hóa-xã h i ... ; ho c phân lo i theo th m quy n t o l p ế
thông tin (ngu n) thành thông tin trên xu ng, thông tin d i lên, thông tin ngang c p, thông tin n i ướ
b ... Trong t ng lo i thông tin đó có th nh ng phân lo i nh h n, chi ti t h n, nh thông tin ơ ế ơ ư
kinh t v ch c năng h ch toán trong qu n s n xu t kinh doanh có th phân chia thành thôngế
tin th ng kê, thông tin k toán, thông tin nghi p v k thu t ... ế
th th y, ho t đ ng thông tin trong qu n nn c m t quá trình, hình th c liên h qua ướ
l i gi a ch th (ng i qu n lý) khách th (ng i b qu n lý), di n ra liên t c nh m trao đ i ườ ườ
cân b ng nh n th c c a các ch th đó đ i v i th c ti n khách quan s v n đ ng c a c a
xã h i, cũng nh t o l p m t cách ti p nh n t ng đ ng gi a ng i qu n lý và ng i b qu n ư ế ươ ườ ườ
đ i v i m i t ng quan s t ng tác gi a văn b n v i th c ti n cu c s ng nh m th c hi n ươ ươ
các quy t đ nh qu n hành chính nhà n c hi u qu ngày càng cao. Qu n nhà n c liênế ướ ướ
h r t h u c v i các quá trình thông tin đ c th c hi n m t cách liên t c. Tính liên t c c a quá ơ ượ
trình qu n nhà n c liên quan ch t ch ph thu c to l n vào tính liên t c c a s v n đ ng ướ
thông tin, trong đó s ph n h i thông tin t phía nh ng ch th ti p nh n cùng v i s x lý, đánh ế
giá, ti p th nh ng ph n h i đó t phía ch th t o l p là m t y u t tính quy t đ nh đ i v iế ế ế
hi u qu qu n nhà n c. V b n ch t, qu n nhà n c d ng qu n h i thông qua ướ ướ
vi c th c hi n m t chu i nh ng quy t đ nh k ti p nhau trên c s các thông tin ph n ánh tr ng ế ế ế ơ
thái c a các ho t đ ng s n xu t h i. Nh v y, không th th c hi n qu n hành chính nhà ư
n c m t cách có hi u qu , khi không có các m nh l nh qu n lý đ c xây d ng và ban hành trênướ ượ
c s ti n hành vi c thu th p, x lý và truy n đ i thông tin.ơ ế
2. Ch c năng qu n lý
công c t ch c các ho t đ ng qu n nn c, văn b n giúp cho các c quan lãnh đ o ướ ơ
đi u hành các ho t đ ng c a b máy nhà n c trong nhi u ph m vi không gian th i gian. ướ
Chính đi u đó cho th y văn b n ch c năng qu n lý. Chính ch c năng này t o nên vai trò đ c
bi t quan tr ng c a văn b n qu n nhà n c trong ho t đ ng c a các c quan qu n nhà ướ ơ
n c.ướ
V i ch c năng thông tin, nh đã nêu trên, và th c hi n ch c năng qu n lý, văn b n là m t trong ư
nh ng c s đ m b o cung c p cho ho t đ ng qu n nh ng thông tin c n thi t, giúp cho các ơ ế
nhà lãnh đ o nghiên c u ban hành các quy t đ nh qu n chính xác thu n l i, ph ng ế ươ
ti n thi t y u đ các c quan qu n lý có th truy n đ t chính xác các quy t đ nh qu nđ n h ế ế ơ ế ế
th ng b qu n lý c a mình, đ ng th i cũng là đ u m i đ theo dõi, ki m tra ho t đ ng c a các c ơ
quan c p d i, đ t ch c ho t đ ng qu n lý thu n l i ướ
Trong quá trình qu n lý mang tính đa y u t vi c s u t p các thông tin v đ i t ng qu n lý, x ế ư ượ
các thông tin, ra các quy t đ nh t ch c th c hi n các quy t đ nh đó sao cho hi u quế ế
đ c đ c bi t quan tâm. Cũng vì v y, có th th y, ho t đ ng qu n ph ng pháp c th ,ượ ươ
đ nh h ng c a quá trình t ch c, đi u hoà các quan h h i. Trong quan h v i b máy lãnh ướ
đ o và qu n lý, có th nói qu n lý là s t ng h p các m i quan h gi a ng i lãnh đ o và ng i ườ ườ
th c hi n, gi a c quan qu n lý và c quan b qu n lý. ơ ơ
Ch c năng qu n c a văn b n còn đ c ki n t o b i qu n c n t ch c ph ng ti n, ượ ế ươ
trong các ph ng ti n đó văn b n m t ý nghĩa h t s c quan tr ng đ i v i hi u qu qu nươ ế
lý. Các lo i văn b n đ c ban hành th ng xuyên trong các c quan lãnh đ o qu n nhà ượ ườ ơ
n c nh thông t , ch th , quy t đ nh, đi u l , thông báo, v.v... nh ng m c đ khác nhau, đ uướ ư ư ế
đóng vai trò công c t ch c các ho t đ ng qu n lý. Nh nh ng lo i văn b n đó các c ơ
quan qu n lãnh đ o th đi u hành đ c công vi c trong nhi u ph m vi không gian cũng ượ
nh trong th i gian. H n th n a, t ch c ho t đ ng qu n th thông qua văn b n qu n ư ơ ế
nhà n c đ t o nên s n đ nh trong công vi c, thi t l p đ c các đ nh m c c n thi t cho m iướ ế ượ ế
lo i công vi c, tránh đ c cách làm tuỳ ti n, thi u khoa h c. ượ ế
Văn b n nào đ c s n sinh ra nh m m c đích t ch c công vi c, h ng d n ho t đ ng c a các ượ ướ
c quan c p d i cho nên chúng ph i t o ra t o ra đ c hi u qu c n thì m i đ m b o ch cơ ướ ượ
năng qu n c a mình. Nói cách khác, mu n văn b n c a các c quan đ c ch c năng qu n ơ ượ
thì ph i đ m b o đ c kh năng th c thi c a c quan nh n đ c. Nh th nghĩa là, ượ ơ ượ ư ế
ch c năng qu n c a văn b n g n li n v i tính thi t th c c a chúng trong ho t đ ng b máy ế
qu n lý. N u văn b n không ch ra đ c nh ng kh năng đ th c hi n, thi u tính kh thi, không ế ượ ế
giúp cho các c quan b qu n gi i quy t các nhi m v c th c a mình thì d n d n các cơ ế ơ
quan này s m t thói quen tôn tr ng các văn b n. Văn b n qu n nhà n c khi đó s m t đi ướ
ch c năng qu n lý c a chúng.
T giác đ ch c năng qu n lý văn b n qu n lý nhà n c có th bao g m hai lo i: ướ