Luận án tiến sĩ Dinh dưỡng: Hiệu quả của truyền thông giáo dục dinh dưỡng sử dụng thực phẩm giàu vi chất sẵn có tại địa phương đến tình trạng dinh dưỡng của trẻ từ 6-23 tháng tuổi tại một huyện trung du phía Bắc

Ộ

Ộ

Ụ

Ế

Ạ B  GIÁO D C VÀ ĐÀO T O                              B  Y T

Ệ

ƯỠ

VI N DINH D

Ố NG QU C GIA

Ỳ

HU NH VĂN DŨNG

Ả Ủ

Ụ

Ệ

Ề

HI U QU  C A TRUY N THÔNG GIÁO D C DINH D

ƯỠ   NG

Ấ Ẵ

Ử Ụ

Ự

Ẩ

S  D NG TH C PH M GIÀU VI CH T S N CÓ

Ạ Ị

ƯƠ

Ạ

Ế

ƯỠ

T I Đ A PH

NG Đ N TÌNH TR NG DINH D

Ủ   NG C A

Ổ Ạ Ộ

Ừ

Ệ

TR  Ẻ T  6­23 THÁNG TU I T I M T HUY N TRUNG DU PHÍA

B CẮ

Ậ

ƯỠ

Ế LU N ÁN TI N SĨ DINH D

NG

ộ Hà N i ­ 201

9

Ộ

Ộ

Ụ

Ế

Ạ B  GIÁO D C VÀ ĐÀO T O                            B  Y T

Ệ

ƯỠ

VI N DINH D

Ố NG QU C GIA

Ỳ

HU NH VĂN DŨNG

Ả Ủ

Ụ

Ệ

Ề

HI U QU  C A TRUY N THÔNG GIÁO D C DINH D

ƯỠ   NG

Ấ Ẵ

Ử Ụ

Ự

Ẩ

S  D NG TH C PH M GIÀU VI CH T S N CÓ

Ạ Ị

ƯƠ

Ạ

Ế

ƯỠ

T I Đ A PH

NG Đ N TÌNH TR NG DINH D

Ủ   NG C A

Ổ Ạ Ộ

Ừ

Ệ

TR  Ẻ T  6­23 THÁNG TU I T I M T HUY N TRUNG DU PHÍA

B CẮ

Chuyên ngành: Dinh d

ngưỡ

Mã s : ố 9720401

Ậ

ƯỠ

Ế LU N ÁN TI N SĨ DINH D

NG

ẫ

Ng

ườ ướ i h

ọ : ng d n khoa h c

ạ

ị

1. TS. Ph m Th  Thúy Hòa

ạ

2. PGS.TS. Ph m Văn Phú

ộ Hà N i ­ 201

9

i

Ờ

L I CAM ĐOAN

ự ứ ệ   Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u do chính tôi th c hi n,

ượ ế đ c ti n hành công phu, nghiêm túc.

ố ệ ư ượ ự ế ả ậ Các s  li u, k t qu  trong lu n án này là trung th c và ch a đ c ai

ấ ỳ ứ ố công b  trong b t k  công trình nghiên c u nào khác.

ộ Hà N i, ngày 15 tháng 01 năm 2019

ả ậ Tác gi lu n án

Ỳ HU NH VĂN DŨNG

ii

iii

Ờ Ả Ơ L I C M  N

ơ ớ ọ ệ ố ưỡ Tôi xin trân tr ng c m ả   n t i Ban Giám đ c Vi n Dinh D ng, Trung

ưỡ ự ệ ạ tâm Đào t o Dinh d ẩ ng và Th c ph m Vi n Dinh D ngưỡ , Ban Giám hi uệ

ườ ẳ Ủ ỉ ươ Tr ng Cao Đ ng Y T ế và  y Ban Nhân dân T nh ỗ ợ    Bình D ng đã h  tr ,

ề ệ ể ự ọ ậ ệ ậ ạ t o đi u ki n cho tô i h c t p đ  th c hi n lu n án này.

ỏ ế ơ ấ ớ ắ ạ Tôi xin bày t lòng bi t  n sâu s c nh t v i TS.BS. Ph m Thúy Hòa và

ạ ữ ườ ề ầ ờ PGS.TS.BS. Ph m Văn Phú nh ng ng i th y đã dành nhi u th i gian và

ứ ể ướ ỗ ợ ậ ẫ ộ công s c đ  h ế ng d n, h  tr  t n tình, khuy n khích đ ng viên tôi trong

ự ệ ậ quá trình th c hi n lu n án .

ả ơ ở ế ỉ ọ Tôi xin chân thành c m  n S  y t t nh Phú Th , Trung tâm Y t ế

́ ̃ ươ ủ ệ ậ ượ ̣ Huy n Tam Nông, Tram Y tê c a 4 xa D u D ng, Th ng Nông, Tam

ộ ộ ỡ ạ C ngườ ,  Thanh Uyên, các cán b  c ng tác viên y t ề   ế đã giúp đ , t o đi u

́ ̀ ủ ế ệ ộ ệ ki n cho tôi ti n hành nghiên c u ứ  và  ng h  tôi nhi t tình trong qua trinh

ậ ố ệ ứ thu th p s  li u nghiên c u.

ở ờ ố ế ấ Cu i cùng, tôi xin g i l i tri ân đ n hai đ ng sinh thành và gia đình

̀ ̃ ấ ạ ợ ̣ ̣ ̣ ̀ (nh t là v  và các con tôi), ban be, đông nghiêp, các b n đa quan tâm, đông

́ ọ ậ ẻ ậ ỡ ̀ viên, chia s , giúp đ  tôi trong qua trinh h c t p và hoàn thành lu n án này.

ộ Hà N i, ngày 15 tháng 01 năm 2019

ả ậ Tác gi lu n án

Ỳ HU NH VĂN DŨNG

iv

Ữ Ế

Ụ

Ắ

DANH M C CÁC CH  VI T T T

ề

ả

ABS  CC/T  CN/CC  CN/T  CSHQ  CTV  FAO

ợ

ố

ệ

ng th c và nông nghi p liên h p qu c)

ộ ệ

ưỡ

ỏ ẻ ng tr  nh )

GDDD  GDSK  Hb  HGĐ  HQCT  IYCF  IYCN

ự ế

ứ

KT – TH  MICS

ẻ

ổ Ăn b  sung ổ Chi u cao/Tu i ề ặ Cân n ng/Chi u cao ổ ặ Cân n ng/Tu i ỉ ố ệ Ch  s  hi u qu ộ C ng tác viên Food and Agriculture Organization of the United Nations  ổ ứ ươ ự (T  ch c l ưỡ ụ Giáo d c dinh d ng ỏ ụ ứ Giáo d c s c kh e Hemoglobin H  gia đình ệ ả Hi u qu  can thi p Infant and Young Child Feeding (Nuôi d Infant & Young Child Nutrition Project (USAID’s flagship project)  ẻ ưỡ (D  án dinh d ng tr  em) ự Ki n th c – Th c hành Multiple Indicator Cluster Survey  ụ ữ ụ (Đi u tra đánh giá các m c tiêu tr  em và ph  n ) ấ

ề ễ

ẩ

ưỡ

ượ

ng­protein)

ng năng l

ẩ

ộ ệ

ngưỡ

ưỡ

ạ

ng ụ

ưỡ

ề

ng

ố

ợ

ồ

ỹ

ườ

ồ ng

ệ

ế ớ

NKHH/CT  Nhi m khu n hô h p/c p tính P: L: G   PEM  SD   SDD  TB  TTDD  TTGDDD  TTYT  UNICEF  VAC  VCDD  VDD  WB

ấ Protein: Lipid:Glucid Protein­Energy Malnutrition (Suy dinh d Standard Deviation (Đ  l ch chu n) Suy dinh d Trung bình Tình tr ng dinh d Truy n thông giáo d c dinh d Trung tâm y tế United Nation Children’s Fund (Qu  Nhi đ ng Liên H p Qu c) V n – Ao – Chu ng ưỡ ấ Vi ch t dinh d ưỡ Vi n Dinh d ng World Bank (Ngân hàng Th  gi

i)

ổ ứ

ế

ế ớ

Th  gi

i)

ỏ ộ

ứ

ồ

WHO  YNSKCĐ

World Health Organization (T  ch c Y t Ý nghĩa s c kh e c ng đ ng

v

vi

Ụ

Ụ

M C L C

Ờ  L I CAM ĐOAN i                                                                                                     ..............................................................................................

Ờ Ả Ơ  iii        L I C M  N .................................................................................................

Ữ Ế Ụ Ắ DANH M C CÁC CH  VI T T T iv                                                                        ..............................................................

Ụ Ụ vi        M C L C ........................................................................................................

Ố Ụ

Ậ Ứ DANH M C CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U ĐàCÔNG B  LIÊN QUAN Ế  ix      Đ N LU N ÁN ...............................................................................................

Ả Ệ ix        TÀI LI U THAM KH O ................................................................................

Ụ Ụ  ix        PH  L C .........................................................................................................

Ả Ụ  xi        DANH M C B NG ........................................................................................

Ể Ụ   DANH M C BI U Đ Ồ    xiii       .................................................................................

Ụ    xiv      DANH M C HÌNH .......................................................................................

Ặ Ấ Đ T V N Đ Ề  1       ...................................................................................................

ƯƠ CH 6       NG 1 ......................................................................................................

ƯỚ

TR  EM D

Ổ

1.1. SUY DINH D ệ

1.1.1. Khái ni m v  suy dinh d

ưỡ

1.1.2. Nguyên nhân suy dinh d

ấ  6       ng th p còi ..................................................

ự

ưỡ

ạ   1.1.3. Th c tr ng suy dinh d

ấ  15        ng th p còi ...................................................

ậ

ưỡ

ở ẻ

ướ

ả ủ   1.1.4. H u qu  c a suy dinh d

ng

tr  em d

ổ i 5 tu i

25                                      ............................

ươ

ưỡ

1.1.5. Ph

ng pháp đánh giá suy dinh d

27        ng ................................................

Ấ

ƯỠ

Ở

Ế 1.2. TÌNH HÌNH THI U VI CH T DINH D

Ẻ NG TR  EM

TRÊN TH

Ế

GI

ưỡ

ệ

ấ

Ớ   1.2.1. Khái ni m v  vi ch t dinh d

Ệ  30      .........................................................................................                                                                                                I VÀ VI T NAM ề  30                                                                 .......................................................

ng

ộ ố

ủ

ấ

ưỡ

ế ế

1.2.2. Vai trò c a m t s  vi ch t dinh d

ng thi

t y u

30                                        ..............................

ế

ấ

ưỡ

ế ớ

1.2.3. Tình hình thi u vi ch t dinh d

ng trên th  gi

32        i ................................

ấ ưỡ

ế

ở ẻ

ạ

ệ

1.2.4. Tình hình thi u vi ch t d

ng

tr  em t

i Vi

t Nam

34                                 .......................

Ệ Ấ ƯỠ NG TH P CÒI  ưỡ ề 6       T NG QUAN TÀI LI U .................................................................................                                                                                        Ổ Ở Ẻ  6                             ....................   I 5 TU I ấ  6       ng th p còi .................................................

Ế

ƯỢ

Ụ

Ề

Ấ   C   TRUY N   THÔNG   GIÁO   D C,   NÂNG   CAO   CH T

1.3.   CHI N   L Ứ

ƯỢ

Ổ

Ằ

Ả

Ạ

Ệ

L

NG  TH C   ĂN  B   SUNG  NH M   C I  THI N   TÌNH  TR NG  DINH ƯỠ

Ế

NG VÀ THI U VI CH T DINH D

NG

D

ề

ƯỠ Ấ                                                    38      ..............................................   ụ  38      1.3.1. Truy n thông giáo d c .........................................................................

ấ ượ

ệ

ả

ứ

ổ

1.3.2. C i thi n ch t l

44        ng th c ăn b  sung ................................................

vii

Ố ƯỢ ƯƠ Ứ NG VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U

Ố ƯỢ ị

Đ I T   2.1. Đ I T

ố ượ

2.1.2. Đ i t

ứ  48        ng nghiên c u ..........................................................................

ờ

ứ  50        2.1.3. Th i gian nghiên c u ...........................................................................

Ứ

ƯƠ   2. 2. PH   2.2.1. Thi

50      NG PHÁP NGHIÊN C U ...............................................................                                                                      ế ế ứ  51        t k  nghiên c u .............................................................................

ươ

ứ

ọ

ỡ ẫ   2.2.2. C  m u và ph

ẫ  51        ng pháp ch n m u cho nghiên c u ..........................

ươ

ẫ

ọ

2.2.2.2. Ph

53        ng pháp ch n m u ....................................................................

ế ố

ỉ ố

ứ

ỉ

54        2.2.3. Bi n s , ch  s  và ch  tiêu nghiên c u .................................................

54        2.2.3.1. Thông tin chung .................................................................................

2.2.3.2. Nhân tr cắ  55        ...........................................................................................

ỉ ố

ự

ưỡ

2.2.3.3. Ch  s  Th c hành nuôi d

ẻ ng tr  nh

ỏ  56                                                       .............................................

ỉ ố  57        2.2.3.4. Ch  s  hóa sinh ..................................................................................

ẩ

ầ

57        2.2.3.5. Kh u ph n  .......................................................................................

ươ

ỹ

2.2.4. Ph

ậ ố ệ ậ ng pháp và k  thu t thu th p s  li u

57                                                    ..........................................

ụ

ậ

58        2.2.4.1. Công c  thu th p thông tin ................................................................

ươ

ậ

2.2.4.2. Ph

58        ng pháp thu th p thông tin ........................................................

ộ ề

ộ ủ

ề

ệ

ưỡ

ượ ậ

Cán b  đi u tra: Đi u tra viên là cán b  c a Vi n Dinh d

ng đ

c t p

ấ

ấ

ố

ươ

ế

ấ

ỏ

ỏ

hu n th ng nh t ph

ề ộ ng pháp ph ng v n các b  câu h i liên quan đ n đ

ấ ạ

ậ

ươ

ướ

ắ

ấ

ẫ

tài; t p hu n l

i ph

ậ ng pháp thu th p các kích th

c nhân tr c, l y m u

ộ ụ

ộ ợ

ề

ệ

ầ

ị

máu. Trong m t đ t đi u tra, cán b  ph  trách ph n vi c nào ch u trách

ệ

ệ

ầ

ổ

58        nhi m ph n vi c đó, không thay đ i.  ...........................................................

ổ ứ

ệ

ứ ự  62        2.2.5. T  ch c th c hi n nghiên c u ............................................................

48                                            ..................................   Ứ                                                                          NG NGHIÊN C U  48      .....................................................................   ứ ể  48      ............................................................................                                                                                     2.1.1. Đ a đi m nghiên c u

ể

68        2.2.6. Ki m tra và giám sát ............................................................................

ử

ố ệ  68        2.2.7. X  lý và phân tích s  li u ....................................................................

ệ

ế

ố

2.2.8. Các bi n pháp kh ng ch  sai s

ố  69        ..........................................................

ế ế

2.2.8.1. Thi

ứ ụ t k  công c  nghiên c u

69                                                                      ............................................................

ấ

ổ ứ

ậ ố ệ ạ

ậ   2.2.8.2. T p hu n và t

ch c thu th p s  li u t

ự ị  70        i th c đ a ..........................

ổ ứ

ứ ự ị  71        2.2.8.3. T  ch c giám sát th c đ a trong quá trình nghiên c u ......................

Ạ Ứ

Ứ

71        2.3. Đ O Đ C TRONG NGHIÊN C U ...........................................................

viii

ƯƠ CH 74        NG 3 ....................................................................................................

Ố ƯỢ

Ứ

Ủ

3.1. THÔNG TIN CHUNG C A Đ I T

Ế Ả Ứ

ƯỠ

Ự

Ẹ

3.2.   TH C   HÀNH   NUÔI   D

ƯỠ

Ủ

Ạ

NG   TR   C A   CÁC   BÀ   M   VÀ   TÌNH Ổ Ẻ NG C A TR  6 – 23 THÁNG TU I

76                                        ..............................

Ủ

Ụ

Ệ

Ề

TR NG DINH D   Ả Ệ

ủ ố ượ

ứ ạ

ướ

ể

ệ

ờ

3.3.   HI U   QU   CAN   THI P   C A   TRUY N   THÔNG   GIÁO   D C   DINH ƯỠ  D ể   3.3.1. Đ c đi m c a đ i t

.............................................................................................................                                                                                                                 78      NG    ặ   78    c can thi p

ng nghiên c u t

i th i đi m tr

ả ủ

ự

ệ

ề

ẻ

ế 3.3.2. Hi u qu  c a truy n thông đ n th c hành chăm sóc tr  6­23 tháng

ổ ạ

ệ

tu i t

i các xã can thi p

83                                                                                          ................................................................................

ả ủ

ệ

ề

ế

ạ

ưỡ

ạ

3.3.3. Hi u qu  c a truy n thông đ n tình tr ng dinh d

ng, tình tr ng

ủ

ứ

ẽ

ế

ẻ

ạ

Vitamin A, tình tr ng k m và thi u máu c a tr  tham gia nghiên c u sau 6

tháng can thi pệ  88        ...............................................................................................

74        K T QU  NGHIÊN C U .............................................................................                                                                                     74        NG NGHIÊN C U ......................                           Ẻ Ủ

Ẻ Ủ

ƯỠ

Ẹ

4.1.   TH C   HÀNH   NUÔI   D

ƯƠ CH 98        NG 4 ....................................................................................................

ƯỠ

TR NG DINH D

Ủ ẻ ủ

ự

Ổ Ạ    100      NG C A TR  6 ­ 23 THÁNG TU I .............................                                  ẹ    100      4.1.1. Th c hành nuôi tr  c a các bà m   ...................................................

ạ

ưỡ

ổ ạ ị

ủ

ẻ

4.1.2. Tình tr ng dinh d

ng c a tr  em 6­23 tháng tu i t

i đ a bàn nghiên

c uứ     106      ................................................................................................................

Ệ

Ủ

Ụ

Ả

Ệ

Ề

4.2.   HI U   QU   CAN   THI P   C A   TRUY N   THÔNG   GIÁO   D C   DINH NGƯỠ     109      ............................................................................................................                                                                                                                 D

BÀN LU NẬ  98        .....................................................................................................                                                                                                            Ự   NG   TR   C A   CÁC   BÀ   M   VÀ   TÌNH Ẻ

ủ ố ượ

ặ

ứ ạ

ể

ờ

ướ

ể 4.2.1. Đ c đi m c a đ i t

ng tham gia nghiên c u t

i th i đi m tr

c can

thi pệ

109                                                                                                                      ..............................................................................................................

ả ủ

ự

ệ

ề

ế

ẻ

4.2.2. Hi u qu  c a truy n thông đ n th c hành chăm sóc tr  6 ­ 23 tháng

ổ ạ

tu i t

ệ    110      i các xã can thi p ...............................................................................

ả ủ

ệ

ế

ề

ạ

ưỡ

ạ

4.2.3. Hi u qu  c a truy n thông đ n tình tr ng dinh d

ng, tình tr ng

ủ

ứ

ế

ẻ

ẽ

ạ

vitamin A, tình tr ng k m và thi u máu c a tr  tham gia nghiên c u sau 6

tháng can thi pệ    112      .............................................................................................

ố ớ

ỉ ố

ệ

ệ

ắ

ả

ổ

4.2.4. Hi u qu  can thi p đ i v i các ch  s  nhân tr c theo nhóm tu i khác

118      nhau ..............................................................................................................

Ề

Ệ

Ả Ủ

Ử Ụ

Ả

Ẩ

Ấ

ƯỠ

Ế

Ế

CH T DINH D Ế

Ổ Ị

Ấ

Ẻ ệ

ế

ệ

ạ

4.3. HI U QU  C A TRUY N THÔNG S  D NG S N PH M GIÀU VI Ẽ   Ế Ạ NG Đ N TÌNH TR NG THI U VITAMINA, THI U K M Ủ ả ả 4.3.1. Hi u qu  c i thi n hàm l

VÀ THI U MÁU C A TR  6 – 23 THÁNG TU I B  SDD TH P CÒI     120      .......              ượ ng hemoglobin và tình tr ng thi u máu

120                                                                                                                             ......................................................................................................................

ệ

ệ

ượ

ế

ạ

ả ả 4.3.2. Hi u qu  c i thi n hàm l

ế   ng Retinol huy t thanh và tình tr ng thi u

ề    122      vitamin A ti n lâm sàng ................................................................................

ệ

ệ

ượ

ẽ

ế

ế

ạ

ả ả 4.3.3. Hi u qu  c i thi n hàm l

ng k m huy t thanh và tình tr ng thi u

k mẽ     124      ...............................................................................................................

ả ủ

ệ

ệ

ế

ạ

ưỡ

ủ

ẻ

ạ ị

4.3.4. Hi u qu  c a can thi p đ n tình tr ng dinh d

ng c a tr  em t

i đ a

ộ ố

ế ớ

ứ

ứ

ớ

bàn nghiên c u so sánh v i m t s  nghiên c u trên th  gi

125      i ......................

ix

Ậ Ế 130      K T LU N ...................................................................................................

Ố Ụ Ế KHUY N NGH   DANH M C CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U ĐàCÔNG B  LIÊN Ị                                                                                                 132      ...........................................................................................   Ứ

Ậ Ế QUAN Đ N LU N ÁN

Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O

Ụ Ụ PH  L C

x

xi

Ả

Ụ DANH M C B NG

ầ

ủ ủ ấ

ố ẻ

ề ộ ề

ố

ổ

ổ ủ ố ượ

ằ

ẹ

ữ

ổ

ẻ

ẻ ể

ẻ ạ

ớ ủ

i c a tr  t

i th i đi m tr

ế

ứ

ắ ủ ấ ủ

ệ

ổ

ủ

ả ả ả ả ả ả ướ ả ả

ẩ

ả

ầ ủ

ẻ

ứ

ướ

ả

ầ ủ

ướ

ứ

ẻ

ổ ề ự

ỷ ệ

ủ

ả

ổ

ự

ệ

ả

ả

ổ

ưỡ

ứ

ẩ

ị

ệ

ầ ủ

ẩ

ệ

ưỡ

ầ

ẩ

ị

ng kh u ph n tr

c và sau

ệ ủ

ướ  87                                                                                           .................................................................................

ướ

ệ

ầ

ố

ỉ ố

ệ

ệ

ắ

ả ố ớ ỷ ệ

ệ

SDD sau 6 tháng can thi p

l

ế

ự

ẽ

ế

ả

thi u máu, Vitamin A và k m

l

ả ể ứ ộ ưỡ B ng 1.1. Ng                                                  ng đánh giá m c đ  SDD c a cá th  28      ...........................................   ả ể ầ ứ ộ ưỡ   B ng 1.2. Ng  28      ......................................                                             ng đánh giá m c đ  SDD c a qu n th ưỡ ả ể ủ ứ ộ                            B ng 1.3. Ng    29      ng đánh giá m c đ  SDD th p còi c a qu n th   .......................   ớ ứ ộ                                                                                                                 v i 5 m c đ  29      ............................................................................................................     ả                                                                B ng 3.1. Thông tin chung v  h  gia đình  74      .............................................................       ọ ả  76      B ng 3.2. S  tr  tham gia đi u tra sàng l c theo xã ..............................................                                                       ứ ả ng nghiên c u B ng 3.3. Tháng tu i trung bình và phân b  nhóm tu i c a đ i t                                                                                                                                       76      ..................................................................................................................................   ỷ ệ ự  76       th c hành nuôi con b ng s a m  theo WHO [136] ....................                             B ng 3.4. T  l ỷ ệ ự                                                            B ng 3.5. T  l .......................................................  th c hành cho tr  ăn b  sung  77          ủ ỷ ệ                                   B ng 3.6. T  l  SDD CN/T, CC/T và CN/CC c a tr  theo xã  78      ..............................     ướ ờ ể ổ ặ                  c can thiêp  B ng 3.7. Đ c đi m tu i và gi  78      .............     ệ ướ ể ặ  79      c can thi p  .............................                                      B ng 3.8. Đ c đi m nhân tr c c a hai nhóm tr ỷ ệ ổ  thi u vi ch t c a hai nhóm nghiên c u theo nhóm tu i B ng 3.9. T  l ệ                                                                                                              tr c can thi p  79      .........................................................................................................     ướ ể ủ ộ ố ỉ ố ặ  81      c can thi p  ......               B ng 3.10. Đ c đi m m t s  ch  s  sinh hoá c a hai nhóm tr ẹ ẻ ỷ ệ ự  th c hành tr  ăn b  sung c a bà m  hai nhóm  B ng 3.11. T  l ệ ướ ứ c can thi p                                                                                         81        ....................................................................................   nghiên c u tr   ưỡ ị ng kh u ph n c a tr  hai nhóm  B ng 3.12. Giá tr  dinh d ệ  82      ....................................................................................                                                                                           c can thi p    nghiên c u tr ệ ẩ ố c can thi p  B ng 3.13. Tính cân đ i kh u ph n c a tr  hai nhóm nghiên c u tr                                                                                                                                     83      ..................................................................................................................................     ẻ  % thay đ i v  th c hành ăn b  sung c a tr   B ng 3.14. T  l sau 6 tháng can thi pệ    83        ................................................................................................                                                                                                     ỉ ố ệ B ng 3.15. Ch  s  hi u qu  can thi p lên th c hành ăn b  sung  sau 6 tháng can thi p ệ                                                                                                   84        ...............................................................................................     ả ầ ủ ng kh u ph n c a nhóm ch ng  B ng 3.16. So sánh giá tr  dinh d ướ                                                                                               c và sau can thi p  tr  85        ............................................................................................     ố ả ứ B ng 3.17. Tính cân đ i kh u ph n c a nhóm ch ng ướ  86        ............................................................................................                                                                                                   c và sau can thi p  tr ả B ng 3.18. So sánh giá tr  dinh d ệ can thi p c a nhóm can thi p   ẩ ả B ng 3.19. Tính cân đ i kh u ph n tr c và sau can thi p  ệ ủ  88        .................................................................................................                                                                                                        c a nhóm can thi p  ả ả B ng 3.20. Hi u qu  trên ch  s  nhân tr c sau can thi p  theo nhóm nghiên c u ứ  90        .............................................................................................                                                                                                    ỉ ố ệ ả B ng 3.21. Ch  s  hi u qu  đ i v i t ứ ủ c a hai nhóm nghiên c u  92        .........................................................................................                                                                                                ổ ồ ẽ ộ ự ả B ng 3.22. S  thay đ i n ng đ  Hb, retinol và k m huy t thanh  sau 6 tháng can thi pệ                                                                                                   92        ...............................................................................................     ổ ỷ ệ B ng 3.23. S  thay đ i t sau 6 tháng can thi pệ  95        ................................................................................................

ả

ả

ế

ẽ

ỷ ệ  l

thi u máu, Vitamin A và k m

ả

ặ

ế

ấ

l

thi u 1 ho c nhi u vi ch t

ỷ ệ

ố

ứ ầ ủ

ệ

ộ ố

ặ ấ

ệ

ạ

ẻ i Vi

114      t Nam .................................                                    ớ ế

ứ ủ

ệ

ạ

ả

ủ i Vi

ả

ả

ớ

ủ

ứ

ỉ ố ệ B ng 3.24. Ch  s  hi u qu  lên t sau 6 tháng can thi pệ  96        ................................................................................................                                                                                                       ổ ề ỷ ệ ề ự B ng 3.25. S  thay đ i v  t sau 6 tháng can thi pệ  97                                                                                                          ................................................................................................     ả                                             B ng 4.1. T  l    108     SDD trong 1 s  nghiên c u g n đây ..........................................       ứ ự ả ả B ng 4.2. So sánh s  c i thi n cân n ng c a tr  trong nghiên c u này  ứ ổ ớ v i m t s  nghiên c u b  sung vi ch t khác t   ứ ả ề ả B ng 4.3. So sánh m c tăng chi u cao c a hai nhóm v i k t qu   ộ ố    116      t Nam ..............................................                                                      khác t nghiên c u c a m t s  tác gi ệ ứ ủ ệ B ng 4.4. So sánh hi u qu  can thi p nghiên c u c a chúng tôi so v i  ể    125      các nghiên c u đã tri n khai c a IYCN ................................................................

xii

xiii

Ể Ồ

Ụ DANH M C BI U Đ

ế

t Nam []

ễ

ủ ạ

ệ

i 5 tu i

ồ

ộ ố ờ

ự

ấ

ạ

ị

ỷ ệ

ưỡ

suy dinh d ố

ứ

ệ

SDD sau 6 tháng can thi p

l

ủ

ế

ể

ờ

ồ ể ộ ổ ở ẻ ị                                        Bi u đ  1.1. Giá tr  Z theo đ  tu i  ...................................  tr  1 đ n 59 tháng  18          ồ ể ệ ổ ủ ẻ ướ ạ  20      .................                          i 5 tu i c a Vi Bi u đ  1.2: Tình tr ng SDD c a tr  d ồ ổ ở ẻ ướ ủ ấ ế ể Bi u đ  1.3: Di n bi n tình tr ng SDD th p còi c a tr  d t   Vi   Nam []                                                                                                                       21      ...................................................................................................................                                                                                                                                     22      ..............................................................................................................................     ể ể i m t s  th i đi m  Bi u đ  1.4: SDD th p còi khu v c thành th , nông thôn t   []                                                                                                                               ...........................................................................................................................  22        ề ồ ổ                                                Bi u đ  1.5. T  l ng theo nhóm tu i  23      ...........................................     ẹ ệ ủ ề ồ ể  75      Bi u đ  3.1: Phân b  ngh  nghi p c a các bà m  tham gia nghiên c u ..........                   ổ ỷ ệ ự ồ ể                                   Bi u đ  3.2. S  thay đ i t  91        ................................     ẻ ẽ ế ế ỷ ệ ồ ể Bi u đ  3.3: T  l  thi u máu, thi u vitamin A và thi u k m c a tr  tham gia  ứ  94        nghiên c u theo nhóm và th i đi m ....................................................................

xiv

Ụ DANH M C HÌNH

ẻ

ướ

ả ủ

ệ

ễ

ậ

ẩ

t – SDD ­ Nhi m khu n []

ả ủ

ể

ấ

ỷ ệ ứ ộ

ế

ấ

ệ

ỉ

ự

ứ

ổ ậ i 5 tu i [] Hình 1.1. Mô hình nguyên nhân – h u qu  c a SDD tr  em d                                                                                                                             7     ........................................................................................................................   ệ ắ                  Hình 1.2. Vòng xo n b nh lý: B nh t  9     .............     ậ ấ  14      Hình 1.3. Mô hình nguyên nhân và h u qu  c a SDD th p còi [32] .........                  ướ ̉ ở               c đang phát tri n  các n   Hình 1.4. T  l  16      ............      SDD th p còi cua tre  ế ớ ự ở ưỡ i [] Hình 1.5. M c đ  thi u vi ch t dinh d  các khu v c trên th  gi ng                                                                                                                          34      ......................................................................................................................     ọ ứ ồ ả  48               .......       Hình 2.1. B n đ  4 xã nghiên c u Huy n Tam Nông, T nh Phú Th ệ ơ ồ ổ ứ  67         ch c th c hi n nghiên c u ..........................................                                                 Hình 2.2. S  đ  t

̉

1

Ặ Ấ Ề Đ T V N Đ

ưỡ ế ố ườ ố ớ ứ ấ ọ ỏ Dinh d ng là y u t môi tr ng r t quan tr ng đ i v i s c kh e, th ể

ệ ủ ườ ờ ượ ầ ị ừ ự l c và trí tu  c a con ng i. 1000 ngày đ u đ i đ c xác đ nh t khi bà

ẹ ắ ầ ớ ẻ ượ ả ề ổ m  b t đ u mang thai cho t i khi tr  đ ờ c 2 tu i, là th i gian b n l duy

ấ ạ ố ư ự ưở ứ ể ề nh t t o n n móng t i  u cho s  tăng tr ỏ   ng, phát tri n trí não và s c kh e

ờ ộ ố ưỡ ố ả ả ố ứ su t cu c đ i. Dinh d ng t t khi mang thai giúp b o đ m t ỏ   t s c kh e

ẻ ằ ữ ẹ ẹ ả cho bà m , cho thai nhi và kh  năng nuôi tr  b ng s a m  sau sinh. Dinh

ưỡ ờ ớ ọ ượ ộ d ầ ng trong 2 năm đ u đ i đóng góp t i 80% tr ng l ng não b  và d ự

ệ ạ ưở phòng các b nh m n tính khi tr ng thành [].

ế ố ứ ề ằ ạ ặ Nhi u công trình nghiên c u cho r ng, các y u t ngo i sinh đ c bi ệ   t

ưỡ ể ủ ự ấ ọ ế ộ là ch  đ  dinh d ẻ   ng có vai trò r t quan tr ng trong s  phát tri n c a tr ,

ệ ờ ủ ề ấ ạ ầ ặ đ c bi t chi u cao, nh t là giai đo n 1000 ngày đ u đ i c a tr  [ ẻ ], [], [].

ữ ấ ượ ử ụ ể ả ạ c s  d ng đ  mô t ẻ  tình tr ng tr  em không Thu tậ  ng  "th p còi" đ

ể ệ ở ộ ổ ủ ề ỉ ố ạ ượ ầ đ t đ c đ y đ  chi u cao theo đ  tu i; th  hi n ề  ch  s  "chi u cao theo

ấ ổ ướ ể ầ ặ ớ tu i" (H/A) th p d ẩ   i ­2,0 Z­Scorre (ho c <­2 SD so v i qu n th  chu n

ế ố ủ ế ự ữ ế ế ể ộ WHO­2006). Nh ng y u t ch  y u tác đ ng tr c ti p đ n th  SDD này là

ủ ầ ấ ấ ưỡ ượ ượ cung c p không đ y đ  các ch t dinh d ng đa l ng, vi l ng; an ninh

ẩ ặ ự ễ ả ả ẩ ươ l ự ng th c không đ m b o, an toàn th c ph m kém; nhi m khu n l p đi

ự ụ ưỡ ứ ả ả ậ ế ặ ạ  S  thi u h t dinh d l p l i. ng kéo dài làm gi m kh  năng nh n th c, trí

ả ọ ậ ế ậ ộ ố ấ thông minh, k t qu  h c t p, năng su t lao đ ng và thu nh p qu c dân. Tr ẻ

ấ ườ ệ ả ắ ẩ ị b  SDD th p còi th ễ ng hay m c các b nh nhi m khu n do suy gi m h ệ

ơ ừ ễ ễ ị ườ mi n d ch và sau này cũng d  có nguy c  th a cân, béo phì, đái tháo đ ng,

ế ạ tim m ch, tăng huy t áp…

ẻ ấ ề ẽ ả ưở Tr  th p còi s  có chi u cao th p ấ ở ổ ưở  tu i tr ng thành  nh h ế   ng đ n

ộ ố Ả ưở ủ ễ ấ ầ t m vóc, nòi gi ng dân t c. nh h ng c a SDD th p còi là vĩnh vi n và

2

ể ả ượ ạ ượ ẻ ọ không th  đ o ng i đ c l c. Nói cách khác, tr em còi c c không bao

ế ẻ ả ủ ị ấ ề ầ ấ ậ gi ờ ấ ạ  l y l i chi u cao đã b  m t do h u qu  c a th p còi và h u h t tr  em

ấ ượ ơ ể ươ ẽ th p còi cũng s  không bao gi ờ ạ ượ  đ t đ ọ c tr ng l ng c  th  t ứ   ng  ng.

ế ử ể ẫ ậ ộ ố ở ớ Ch m phát tri n cũng d n đ n t vong s m sau này trong cu c s ng b i vì

ọ ơ ủ ể các c  quan quan tr ng không bao gi ờ ượ  đ ờ   ầ c phát tri n đ y đ  trong th i

th   u [ ơ ấ ].

ồ ợ ỹ ố Theo Qu  Nhi đ ng Liên h p qu c (UNICEF), năm 2013 trong nhóm

ướ ệ ể ả ẻ ướ các n c đang phát tri n có kho ng 195 tri u tr em d ổ ị i 5 tu i b  SDD

ề ế ệ ẻ ấ ấ ả ổ th p còi – chi u cao theo tu i th p (chi m kho ng 30%), 129 tri u tr  SDD

ẻ ị ế ệ ẹ ặ ấ ổ ầ   nh  cân – cân n ng theo tu i th p (chi m 25%) và 67 tri u tr  b  SDD g y

ẻ ơ ề ệ ặ ả ấ còm – cân n ng/chi u cao th p (13%) và kho ng 20 tri u tr  s  sinh có cân

ấ ướ ấ ầ ặ n ng   th p   d i   2500g   (15%)   [ ủ   ].   G n   đây   nh t,   theo   báo   cáo   c a

ế ế ớ ẫ ệ UNICEF/WHO/WB (2018) cho bi t trên th  gi i v n còn 151 tri u tr  b ẻ ị

ệ ạ ấ ấ ẻ th p còi (22,2%) bên c nh 51 tri u tr  SDD c p tính (wasted; 7,5%) và 38

ẻ ừ ử ế ệ tri u tr  th a cân/béo phì (5,6%); riêng châu Á chi m quá n a các con s ố

ệ ệ ệ ươ ứ này (83,6 tri u; 35 tri u và 17,5 tri u; t ng  ng) [ ], [].

ố ệ ủ ệ ố ưỡ Theo s  li u th ng kê c a Vi n Dinh d ố ng qu c gia, ở ướ  n c ta tuy

ướ ề ả ổ ể t ỷ ệ  l ẻ  SDD tr  em d i 5 tu i đã gi m nhi u: năm 1985 t ỷ ệ  l SDD th  nh ẹ

ế ấ ầ cân là 51,5%, th p còi 59,7%, g y còm 7,0%. Đ n năm 2013 t ỷ ệ  l SDD th ể

ư ẹ ả ầ ố ấ nh  cân gi m xu ng còn 15,3%, g y còm 6,6%, nh ng t ỷ ệ  l SDD th p còi

ấ ẫ ố ỉ ở ứ ạ ủ ẫ v n còn 25,9%, con s  này v n x p x m c cao theo phân lo i c a WHO

ấ ở ẻ ướ ổ [], [] và vào năm 2014, t ỷ ệ  l SDD th p còi tr  em d i 5 tu i trên toàn

ả ố ố ở ề ỉ qu c đã gi m xu ng còn 24,9%; tuy nhiên t ỷ ệ  l này nhi u t nh thành

ả ướ ặ ệ ỉ ở trong c  n c còn cao trên 30%, đ c bi t các t nh vùng Tây Nguyên và

ế ượ ậ ố vùng núi phía B c [ắ ]. Chính vì v y, chi n l c qu c gia năm 2010­2020 và

ụ ả ấ ố ặ ầ t m nhìn 2030 đã đ t m c tiêu gi m t ỷ ệ  l SDD th p còi xu ng còn 23%

3

ấ ớ ệ ệ ả ấ ị ả   vào năm 2020 và xác đ nh can thi p hi u qu  nh t v i SDD th p còi ph i

ề ự ự ệ ệ ả ưỡ có tính d  phòng, toàn di n, trong đó c i thi n v  th c hành nuôi d ng tr ẻ

ữ ẹ ằ ồ ỏ ổ ượ ữ nh  (bao g m nuôi con b ng s a m  và ăn b  sung) đ c coi là nh ng can

ệ ầ ượ ư ụ ề ưỡ thi p c n đ c  u tiên. Trong đó, truy n thông giáo d c dinh d ng, thúc

ự ẩ ồ ạ ạ ộ ẩ ử ụ đ y s  d ng ngu n th c ph m t i ch ể   ỗ là ho t đ ng tr ng tâm và là đi m ọ

ư ầ ạ ấ ượ ủ ự ệ ặ ị nh n m nh, nh ng c n đ c th c hi n theo đ c thù c a vùng đ a lý, dân

ứ ự ằ ứ ề ặ ưỡ ộ t c và d a vào các b ng ch ng ho c nghiên c u v  dinh d ậ ng và t p quán

ưỡ ủ ừ ị ươ dinh d ng c a t ng đ a ph ng [ ].

ạ ệ ộ ố ứ ệ T i Vi t Nam, cũng đã có m t s  nghiên c u can thi p dinh d ưỡ   ng

ờ ủ ẻ ẹ ầ ờ ụ   trong th i kì bà m  mang thai và 2 năm đ u đ i c a tr  thông qua giáo d c

ề ượ ả ả ệ ệ ấ ậ ạ truy n thông đ ủ   c ghi nh n có hi u qu  c i thi n tình tr ng th p còi c a

ẻ ở ộ ố ứ ư ề tr m t s  khu v c [ ự ], []. Tuy nhiên ch a có nhi u nghiên c u can thi p ệ ở

ữ ề ằ ướ ẫ ồ ế nh ng vùng trung du, mi n núi nghèo nh m h ộ ng d n c ng đ ng bi t và

ự ẩ ấ ưỡ ạ ỗ ể ả ử ụ s  d ng th c ph m giàu vi ch t dinh d ẵ ng s n có t ệ   i ch  đ  c i thi n

ấ ạ ở ẻ tình tr ng th p còi ỏ  tr  nh .

ủ ỉ ữ ộ ọ ệ Tam Nông là m t trong nh ng huy n nghèo c a t nh Phú Th , kinh t ế

ủ ế ụ ộ ệ ề ộ ỉ ph  thu c ch  y u và ự o nông nghi p thu c khu v c các t nh trung du mi n núi

ả ề ưỡ ế ệ ắ ủ phía B c. Theo k t qu  đi u tra c a Vi n Dinh D ng năm 2012, t ỷ ệ  l SDD

ấ ở ự ở ứ ạ ủ th p còi khu v c này là 31,9%; m c cao theo phân lo i c a WHO [ ].

ậ ừ ở ế ươ Chính vì v y t năm 2012 S  Y t ọ  Phú Th  đã có ch ố   ng trình phòng ch ng

ẻ ớ ụ ẻ ầ SDD tr  v i m c tiêu nâng cao t m vóc tr  em [ ấ ]. Xu t phát t ừ ự ế  th c t trên,

ả ủ ụ ệ ề ưỡ ử ụ ự “Hi u qu  c a truy n thông giáo d c dinh d ẩ   ng s  d ng th c ph m ề đ  tài

ấ ẵ ạ ị ươ ế ạ ưỡ ẻ ừ giàu vi ch t s n có t i đ a ph ng đ n tình tr ng dinh d ủ ng c a tr  t 6­23

ổ ạ ộ ệ ượ ự ệ ầ tháng tu i t i m t huy n trung du phía B c ắ ” đã đ c th c hi n; góp ph n vào

ả ệ ấ ạ ả ấ ố các gi i pháp phòng ch ng SDD th p còi, c i thi n tình tr ng vi ch t dinh

4

ủ ẻ ở ị ươ ư ữ ự ề ưỡ d ng c a tr đ a ph ng này cũng nh  nh ng khu v c có đi u ki n t ệ ươ   ng

.ự t

Ứ Ụ M C TIÊU NGHIÊN C U

ả ự ạ ưỡ ẻ ủ ẹ 1.  Mô t ự  th c tr ng th c hành nuôi d ạ   ng tr  c a bà m  và tình tr ng

ưỡ ổ ạ ủ ẻ ệ ỉ dinh d ng c a tr  6 – 23 tháng tu i t i huy n Tam Nông, t nh Phú

Thọ năm 2012.

ệ ụ ề 2.  Đánh giá hi u qu ả c aủ  truy n thông giáo d c dinh d ự   ưỡ  đ n th c ế ng

ẻ ủ ấ ổ hành chăm sóc tr  c a bà m ẹ có con 6 – 23 tháng tu i th p còi và có

ạ ệ ơ ấ nguy c  th p còi t i 2 xã can thi p.

ụ ề ệ ưỡ 3.  Đánh giá hi u qu  c a ả ủ truy n thông giáo d c dinh d ng ế đ n tình

ạ ưỡ ế ạ tr ng dinh d ạ ng, tình tr ng vitamin ẽ  A, tình tr ng k m và thi u máu

ơ ấ ấ ạ ủ c a tr ẻ 6 – 23 tháng tu i ổ th p còi và có nguy c  th p còi t i 2 xã can

thi p.ệ

Ứ Ả Ế GI  THUY T NGHIÊN C U

5

ỷ ệ ặ ệ ổ ạ ủ ẻ ấ 1.  T  l SDD, đ c bi t SDD th p còi c a tr  6­23 tháng tu i t ệ   i huy n

ự ưỡ ẹ ủ ẻ ủ ẫ Tam Nông v n còn cao; th c hành nuôi d ẻ ng tr  c a bà m  c a tr

ạ ế 6 – 23 tháng tu i ổ còn h n ch .

ự ả ẻ ủ ự ệ 2.  Có s  c i thi n v ề th c hành chăm sóc tr  c a bà m ẹ có con 6 – 23

ạ ệ tháng tu i ổ t i 2 xã can thi p.

ự ả ệ ạ ưỡ 3.  Có s  c i thi n rõ r t v  t ệ ề ình tr ng dinh d ng, vitamin ẽ  A, k m và

ế ấ thi u máu ủ  c a tr ẻ 6 – 23 tháng tu i b ổ ị SDD th p còi và có nguy cơ

ấ ệ ượ ệ th p còi ở 2 xã can thi p so v i ớ 2 xã không đ c can thi p.

6

CH NGƯƠ  1

Ổ Ệ T NG QUAN TÀI LI U

ƯỠ Ở Ẻ ƯỚ 1.1. SUY DINH D Ấ NG TH P CÒI TR  EM D Ổ I 5 TU I

ề ệ ưỡ 1.1.1. Khái ni m v  suy dinh d ấ ng th p còi

ủ ự ế ệ ể ấ ưỡ Th p còi là bi u hi n c a s  thi u dinh d ẫ   ng kéo dài đã lâu d n

ổ ở ẻ ề ấ ấ ớ ượ ỉ ế đ n chi u cao th p so v i tu i tr  em. SDD th p còi đ c coi là ch  tiêu

ả ưở ệ ề ưỡ ứ ỏ ự ậ ph n ánh s  ch m tăng tr ng do đi u ki n dinh d ng và s c kh e không

ưỡ ể ấ ở ẻ ướ ổ ượ ợ h p lý. Suy dinh d ng (SDD) th  th p còi tr  em d i 5 tu i đ c th ể

ệ ở ẻ ấ ủ ề ề ạ ớ ơ hi n tình tr ng chi u cao c a tr  th p h n so v i chi u cao nên có ở ứ    l a

ể ệ ở ổ ỉ ố ề ấ ổ ướ tu i đó, th  hi n ch  s  "chi u cao theo tu i" (Height/Age) th p d i ­2

ặ ướ ẩ ớ ưở Z­Score (ho c d i ­2 SD so v i chu n tăng tr ng, WHO 2006) [ ], [].

ấ ậ ưở ươ ượ Th p còi làm ch m tăng tr ng x ầ ng và t m vóc, đ ế   c xem là k t

ố ộ ả ố ưở ỷ ệ ấ ế ả qu  cu i cùng gi m t c đ  tăng tr ng tuy n tính. T  l ấ    th p còi cao nh t

ườ ỷ ệ ệ ể ấ ế ắ th ả ng x y ra ở ẻ ừ  tr  t 2 đ n 3 tu i [ ổ ]. T  l hi n m c SDD th  th p còi

ổ ế ế ắ ở ọ ơ ế ớ ph  bi n h n t ơ ỷ ệ ệ  l hi n m c SDD thi u cân m i n i trên th  gi i vì có

ẻ ị ấ ủ ữ ớ ờ ộ ạ nh ng tr  b  th p còi trong giai đo n s m c a cu c đ i có th  đ t đ ể ạ ượ   c

ặ ườ ư ề ẫ cân n ng bình th ng sau đó nh ng v n có chi u cao th p [ ấ ].

ễ ệ ệ ắ ẩ ưỡ ẻ ặ Vi c m c các b nh nhi m khu n và nuôi d ố   ng tr  kém ho c ph i

ấ ẫ ế ả ấ ọ ậ   ợ h p c  hai là nguyên nhân quan tr ng nh t d n đ n SDD th p còi và h u

ệ ủ ự ẻ ả ể ả ề ể ự qu  là s  kém phát tri n c  v  th  l c và trí tu  c a tr  em [ ], [].

ưỡ 1.1.2. Nguyên nhân suy dinh d ấ ng th p còi

ự ể Năm 1997, UNICEF đã xây d ng và phát tri n mô hình nguyên nhân

ộ ố ổ ữ ứ SDD. M t s  t ậ    ch c khác cũng đã có nh ng mô hình nguyên nhân – h u

ớ ự ả ủ ể ặ ủ   qu  c a SDD riêng ho c phát tri n mô hình m i d a trên mô hình c a

7

ệ ạ ẫ ủ ư UNICEF. Nh ng mô hình c a UNICEF hi n t i v n đang đ ượ ử ụ   c s  d ng

ấ ộ r ng rãi nh t.

ồ

(Ngu n: UNICEF – 1997)

ả ủ ẻ ậ ướ Hình 1.1. Mô hình nguyên nhân – h u qu  c a SDD tr  em d ổ ] i 5 tu i [

ự ế 1.1.2.1. Nguyên nhân tr c ti p

8

ế ố ả ể ế ệ ế ẩ ắ ầ Hai y u t ễ    ph i k  đ n là kh u ph n ăn thi u và m c các b nh nhi m

khu n.ẩ

ề ố ượ ế ẩ ầ ẩ ầ ặ ­ Kh u ph n ăn: Kh u ph n ăn thi u v  s  l ề ấ   ng ho c kém v  ch t

ế ố ả ưở ự ế ẻ ế ượ l ng là y u t ọ  quan tr ng  nh h ng tr c ti p đ n SDD: Tr  không đ ượ   c

ẹ ầ ủ ữ ặ ớ ẻ ứ ổ bú s a m  đ y đ , cho ăn b  sung quá s m ho c cho tr ặ    ăn th c ăn đ c

ố ượ ủ ứ ượ ộ quá mu n, s  l ng th c ăn không đ , năng l ẩ   ng và protein trong kh u

ấ ầ ẩ ẩ ở ả ườ ớ ẻ ướ ph n ăn th p. Nhìn chung, kh u ph n ăn c  ng i l n và tr  em n c ta

ấ ớ ướ ố ớ ẻ ự ổ còn th p so v i các n ầ   c trong khu v c. Đ i v i tr  em trên 2 tu i thì h u

ữ ơ ư ề ơ ớ ố ữ   ế h t các gia đình đ u cho ăn c m cùng b a c m v i gia đình, nh ng s  b a

ấ ử ụ ữ ự ầ ẩ   ăn hàng ngày ít (trung bình 3 b a ăn/ngày). T n su t s  d ng các th c ph m

ẻ ấ ư ị ủ ữ ứ ữ ề ệ ế nh  th t, cá, tr ng, s a trong b a ăn c a tr  th p do đi u ki n kinh t gia

ể ặ ế ủ ẹ ề ưỡ đình ho c do hi u bi t c a bà m  v  chăm sóc dinh d ạ   ẻ ng cho tr  còn h n

ch .ế

ẩ ở ẻ ễ ệ ễ ệ ẩ ­ B nh nhi m khu n: SDD và b nh nhi m khu n tr ả    em  nh

ưở ớ ự ủ ể ẻ ờ ớ h ng t i s  phát tri n chung c a tr trong th i gian dài. Cùng v i tiêu

ữ ễ ẩ ả ấ ấ ộ ch y, nhi m khu n hô h p c p, SDD là m t trong nh ng nguyên nhân

ử ứ ổ ế ế ớ ầ hàng đ u gây t vong ở ẻ  tr em. Theo T  ch c Y t Th  gi i, qua phân

ệ ườ ợ ử ổ ở ướ tích 11,6 tri u tr ng h p t vong tr ẻ ướ  d i 5 tu i các n c đang phát

ế ế ể ế ấ ộ ệ tri n cho th y có đ n 54% (6,3 tri u) có liên quan đ n SDD; n u g p c ả

ườ ấ ấ ố ả ở s i, tiêu ch y, viêm đ ng hô h p c p và s t rét thì t ỷ ệ  l ế    này lên đ n

ươ ươ ệ ầ 74%; t ng đ ng g n 8,6 tri u tr  [ ẻ ].

ễ ườ ọ ộ Nhi m ký sinh trùng đ ng ru t cũng là nguyên nhân quan tr ng gây

ế ạ ở ẻ ề ễ ộ ra tình tr ng SDD, thi u máu ứ  tr  em. M t nghiên c u v  nhi m giun cho

ấ ỷ ệ ễ ở ẻ ủ ế ế th y t l nhi m giun tr  em lên đ n 60%, ch  y u là giun đũa và giun

ễ ườ ỏ ộ ộ ấ ồ ộ móc. Nhi m ký sinh trùng đ ề ứ ng ru t là m t v n đ  s c kh e c ng đ ng ở

9

ướ ệ ể ệ ườ ả các n ề c đang phát tri n do đi u ki n v  sinh môi tr ả   ng không đ m b o.

ẻ ễ ấ ấ ả ưỡ Nhi m giun làm cho tr  chán ăn, gi m h p thu các ch t dinh d ế   ng, thi u

ừ ưở ế ạ ưỡ ủ ẻ ễ máu, t ả  đó  nh h ng đ n tình tr ng dinh d ng c a tr . Nhi m ký sinh

ườ ộ ớ ứ ể ờ ộ ộ trùng đ ng ru t v i m c đ  cao và trong m t th i gian dài có th  gây

ư ẹ ữ ấ ườ ể ử ợ SDD nh  nh  cân, th p còi và nh ng tr ặ ng h p n ng có th  t vong [ ], [].

Ăn vào không đủ

ệ

ấ

ớ  m c m i ọ

ơ

ứ ộ ầ ờ

ơ

ậ ệ t: B nh t ỷ ệ ắ ­ Tăng t  l ­ M c đ  tr m tr ng h n ắ ­ Th i gian m c kéo dài h n

ả ­ Gi m cân ậ ưở ng ch m ­ Tăng tr ị ễ ả ­ Gi m mi n d ch ươ ổ ­ T n th ng niêm  m cạ ể ả ­ Gi m ngon mi ng ấ ­ M t các ch t dinh  ngưỡ d ả ấ ­ Gi m h p thu ạ ố ­ R i lo n chuy n hoá

ắ ệ ệ ậ ễ Hình 1.2. Vòng xo n b nh lý: B nh t ẩ ] t – SDD ­ Nhi m khu n [

ề 1.1.2.2. Nguyên nhân sâu xa (ti m tàng)

ự ế ụ ị ẹ    Nguyên nhân sâu xa đó là s  y u kém trong d ch v  chăm sóc bà m ,

ứ ủ ế ẻ ườ ẻ ế ố tr  em; ki n th c c a ng i chăm sóc tr , y u t ủ  chăm sóc c a gia đình,

ề ướ ạ ườ ạ ở ấ v n đ  n ệ c s ch, v  sinh môi tr ng và tình tr ng nhà ả   ả  không đ m b o

ể ề ạ ậ ặ ạ ệ v  sinh, tình tr ng đói nghèo, l c h u v  các m t phát tri n nói chung bao

ả ấ ề ẳ ế ồ g m c  m t bình đ ng v  kinh t .

10

ế ố ấ ả ọ ưở ế Ba y u t quan tr ng nh t  nh h ự   ng đ n suy SDD là an ninh th c

ế ự ệ ẩ ậ ế ố ị ả ph m, thi u s  chăm sóc và b nh t t, và các y u t này ch u  nh h ưở   ng

ỷ ệ ế ở ẻ ệ ậ ố ế ớ ớ l n đ n đói nghèo. T  l SDD tr  em có m i quan h  m t thi t v i trình

ủ ấ ạ ạ ườ ứ ẹ ộ ọ đ  h c v n và tình tr ng SDD m n tính c a ng ữ i m ; nh ng đ a tr ẻ

ượ ưỡ ộ ọ ữ ẹ ấ ở ơ đ c nuôi d ng b i nh ng bà m  có trình đ  h c v n cao h n thì đ ượ   c

ứ ố ủ ề chăm sóc t ố ơ ]. Đi u tra m c s ng gia đình năm 2004 c a Chính ph t h n [ ủ

ấ ỷ ệ ở ế ề ươ cho th y t l đói nghèo mi n núi chi m 27,5% và nghèo l ự ng th c là

ở ị ươ ứ ự 8,9%; trong khi đó khu v c thành th  t ng  ng là 10,8% và 3,5% [ ].

ạ ạ ủ ứ ệ ỉ Nghiên c u c a Lê Thành Đ t t ấ i huy n Văn Ch n, t nh Yên Bái

ẹ ể ấ ở ẻ ế năm 2011 cho th y SDD th  nh  cân tr  gia đình có kinh t ạ   ộ  thu c lo i

ớ ẻ ấ ầ nghèo (21,2%) cao g p 2,06 l n so v i tr  gia đình không nghèo (11,5%) [ ].

ứ ủ ồ ọ ạ ỉ ồ Nghiên c u c a H  Ng c Quý t ấ   i t nh Lâm Đ ng năm 2005 cho th y

ỷ ệ ẻ ở ộ ậ t tr l SDD ủ  h  gia đình có thu nh p đ  ăn là 23,4% trong khi đó h ộ

ỷ ệ ẻ ầ ượ ẳ ơ nghèo và đói có t tr  SDD cao h n h n (l n l l t là 41,9% và 43,8%) [ ].

ủ ế ơ ộ ọ ữ ộ ấ   Nghèo đói ch  y u r i vào nh ng h  gia đình có trình đ  h c v n

ơ ộ ế ụ ứ ấ ớ ị ỏ   th p, khó có c  h i ti p xúc v i thông tin và d ch v  chăm sóc s c kh e.

ầ ớ ặ ấ ộ ề   M t khác, ph n l n các h  gia đình nghèo, nh t là vùng nông thôn mi n

ể ố ạ ồ ộ ườ ề ậ núi, vùng đ ng bào dân t c thi u s  l i th ng sinh nhi u con. Vì v y gia

ế ộ ưỡ ủ ẩ ẻ đình đông con thì ch  đ  dinh d ầ ng, kh u ph n ăn c a tr ả    không đ m

ẩ ủ ề ạ ả ẩ ả b o. Chính đi u này t o nên vòng lu n qu n c a đói nghèo khó gi ế   i quy t

[], [].

ố ễ ơ ả 1.1.2.3. Nguyên nhân g c r  (c  b n)

ố ễ ẫ ế ượ ế Nguyên nhân g c r  d n đ n SDD đó là ki n trúc th ầ ng t ng, ch ế

ủ ề ấ ộ ỗ ố ị ộ đ  xã h i, chính sách, ti m năng c a m i qu c gia. C u trúc chính tr  ­ xã

ế ườ ữ ệ ề ố ộ ộ h i ­ kinh t , môi tr ế   ng s ng, các đi u ki n văn hóa ­ xã h i là nh ng y u

ưở ế ở ầ ể ố ả t nh h ng đ n SDD t m vĩ mô. Trong quá trình phát tri n kinh t ế

11

ủ ệ ướ ể ả hi n nay c a các n c phát tri n, kho ng cách giàu nghèo ngày càng gia

ế ặ ắ ộ ộ ệ ủ ả tăng tác đ ng đ n xã h i ngày càng sâu s c; đ c bi t là kh ng ho ng kinh

ế ệ ả ầ ả ờ ươ t toàn c u trong th i gian này làm cho vi c đ m b o an ninh l ng th c ự ở

ể ở các n c ướ đang phát tri n ngày càng tr  nên khó khăn [ ],[].

ươ ự ộ 1.1.2.4. Tình hình an ninh l ng th c h  gia đình

ị ượ ạ ươ ế ớ ự ổ ộ T i H i ngh  th ỉ ng đ nh l ng th c th  gi ứ   i năm 1996, T  ch c

ươ ư ự ệ ệ ố ị L ng th c và Nông nghi p Liên Hi p Qu c (FAO) đã đ a ra đ nh nghĩa

ự ẩ ấ ả ọ ọ ờ “An ninh th c ph m là khi t t c  m i ng ườ ạ i t ể ế   ể i m i th i đi m có th  ti p

ượ ề ặ ậ ế ồ ươ ậ c n đ c v  m t v t lý, kinh t ộ ố ớ  và xã h i đ i v i ngu n l ự   ự ng th c, th c

ẩ ưỡ ủ ể ứ ầ ầ ưỡ ủ ph m đ  dinh d ng, an toàn, đ y đ  đ  đáp  ng nhu c u dinh d ng và

ủ ọ ộ ố ạ ố ộ ộ ỏ ở s  thích ăn u ng c a h  cho m t cu c s ng kh e m nh và năng đ ng” [ ].

ệ ạ ươ ự ự ế ẩ ầ Hi n nay, tình tr ng đói l ng th c, thi u các th c ph m c n thi ế   t

ượ ấ ọ ươ hay đ ạ c g i là là tình tr ng m t an ninh l ự ng th c (AN LT) đã và đang

ố ớ ứ ớ ề ạ ặ còn là thách th c l n đ i v i toàn nhân lo i. M c dù n n kinh t ế ế ớ    th  gi i

ạ ượ ừ ể ữ ọ không ng ng phát tri n và đ t đ ự c nh ng thành t u quan tr ng, l ươ   ng

ự ự ể ẩ ầ ầ ỏ ố ọ   th c th c ph m đã có th  ph n nào th a mãn nhu c u ăn u ng cho m i

ườ ậ ớ ư ở ư ẫ ướ ể ng ộ i, nh ng v n còn b  ph n l n dân c các n c đang phát tri n, nh ư

ủ ự ể ả ẫ ẩ ỹ ả   châu Phi, châu Á và châu M  La tinh v n không đ  th c ph m đ  đ m b o

ầ ượ ế ưỡ nhu c u năng l ẫ ng và protein, d n đ n suy dinh d ng protein­năng l ượ   ng

ế ấ ưỡ ế ưở (PEM) và thi u vi ch t dinh d ầ ng c n thi ự t cho s  tăng tr ng và phát

ụ ể ậ ả ả ượ ệ tri n. Vì v y, m c tiêu đ m b o AN LT đ ặ c đ c bi t quan tâm ở ả ấ    c  c p

ươ ố ế ố ừ ế ỷ ủ ữ ị đ a ph ng, qu c gia và qu c t . Ngay t nh ng năm 80 c a th  k  20,

ượ ở ứ ể ả ộ ANLT đã đ c xem xét m c h  gia đình và cá th , phân tích kh  năng

ủ ự ớ ầ ế ậ ẩ ọ ạ ti p c n v i đ y đ  th c ph m đa d ng và an toàn cho m i thành viên gia

ở ọ ơ ể ả ả ọ ưỡ ệ đình m i n i m i lúc đ  đ m b o dinh d ứ ng và s c kh e t ỏ ố Hi n nay, t.

ở ầ ướ ượ ươ ự ể ố  t m qu c gia, n c ta đã có đ c an ninh l ư ng th c, nh ng có th  nói

12

ư ả ể ặ ắ ả ắ ẩ ộ ự ch a đ m b o ch c ch n an ninh th c ph m h  gia đình và cá th  đ c bi ệ   t

ưỡ ố ệ ưỡ ủ là an ninh dinh d ng [ ]. S  li u giám sát dinh d ng năm 2010 c a VDD

ề ằ ắ ắ ộ ỉ cũng ch  ra r ng: Trung du và mi n núi phía B c, B c Trung B  và duyên

ự ề ả H i mi n Trung và Tây Nguyên là 3 khu v c có t ỷ ệ  l ẻ  SDD tr  em d ướ   i 5

ự ấ ổ ờ ồ ỷ ệ ộ tu i cao nh t, đ ng th i cũng là các khu v c có t ấ ủ    h  nghèo cao nh t c a l

ệ ả ả ệ ươ ự ộ Vi t Nam [ ]. Đ m b o AN ặ LT, đ c bi t là an ninh l ng th c h  gia đình là

ả ệ ằ ạ ọ ưỡ gi ả i pháp quan tr ng nh m c i thi n tình tr ng dinh d ộ ng. M t trong

ủ ữ ộ ọ ươ ả nh ng   n i   dung   quan   tr ng   c a   “Ch ệ ng   trình   c i   thi n   an   ninh   dinh

ưỡ ứ ự ẩ ộ ưỡ ườ d ng, th c ph m h  gia đình và đáp  ng dinh d ng trong tr ợ   ng h p

ấ ẩ ộ ươ ủ ế ự ự ề ằ kh n c p” thu c 7 ch ệ   ng trình, đ  án, d  án ch  y u nh m th c hi n

ế ượ ề ố ưỡ ầ ạ “Chi n l c qu c gia v  dinh d ng giai đo n 2011 – 2020 và t m nhìn

ự ể ế ạ ế đ n năm 2030” đó là “ Xây d ng mô hình phát tri n kinh t ồ    và t o ngu n

ự ẩ ạ ằ ả ỗ ươ ự ự ẩ th c ph m t ả i ch  nh m đ m b o an ninh l ợ   ng th c th c ph m thích h p

ừ ượ ặ cho t ng vùng” đã đ c đ t ra [ ].

ệ ả ả ự ệ ồ ằ Các bi n pháp nh m đ m b o AN LT bao g m: th c hi n ch ươ   ng

ể ế ệ ả ẩ ấ ự trình khuy n nông, tăng s n xu t th c ph m (phát tri n h  sinh thái VAC,

ấ ổ ạ ẩ ả ấ ả ợ   ự thâm canh, đa d ng hóa s n xu t th c ph m). Mô hình s n xu t t ng h p

ộ ườ ệ ở ướ VAC do H i Làm v n Vi t Nam đã kh i x ẩ ng và thúc đ y phát tri n t ể ừ

ữ ệ ậ ừ năm 1986. Trong nh ng th p niên v a qua, mô hình h  sinh thái VAC h ộ

ượ ả ạ ự ự ệ ệ ẩ ồ gia đình đã đ c th c hi n có hi u qu , t o thêm ngu n th c ph m t ạ   i

ả ả ỗ ệ ạ ộ ch , đóng góp vào đ m b o AN ả LT h  gia đình và c i thi n tình tr ng dinh

ưỡ ệ ả ưỡ ệ ằ d ng. VAC c i thi n dinh d ạ   ng trong các gia đình b ng vi c đa d ng

ấ ẩ ả ả ị ưỡ ạ hóa s n ph m, cung c p các lo i rau, hoa qu  có giá tr  dinh d ng, hay

ủ ữ ứ ầ ị tr ng, cá, th t cho nhu c u các b a ăn hàng ngày c a gia đình. VAC cũng có

ể ả ế ấ ờ ỳ ữ ế ề ạ th  gi i quy t v n đ  thi u đói trong các th i k  “giáp h t” gi a các v ụ

thu ho ch.ạ

13

ự ấ ẩ ộ M t an ninh th c ph m h  gia đình chính là nguyên nhân làm cho SDD

ở ỏ ở ứ ướ ể tr ặ  thành gánh n ng s c kh e ề  nhi u n c đang phát tri n; t ỷ ệ  l SDD

ướ ự ế ọ ổ ỷ ệ ắ tr c tu i đi h c chi m 20 ­ 50%; khu v c Đông Nam Á có t m c khá l

ả ạ ặ cao (40 ­ 50%), t ỷ ệ  l ạ    này tăng lên khi x y ra n n đói ho c có các tình tr ng

ẩ ấ ư ế ấ ộ kh n c p nh  chi n tranh, bão lũ, đ ng đ t.

ứ ủ ễ ạ ươ Nghiên c u c a Nguy n Song Tú và cs năm 2011 t i H ng Khê (Hà

ả ấ ụ ố ộ ả Tĩnh) và Qu ng Ninh (Qu ng Bình) cho th y: Lũ l t làm tăng s  h  gia đình

ế ươ ự ẩ ạ ả ị b  thi u l ự ng th c th c ph m t i c  6 xã trong năm 2010 (6%) và 6 tháng

ế ươ ố ẩ ở ự ầ đ u năm 2011 (18%), tăng s  tháng thi u l ự ng th c th c ph m ộ  các h  gia

ạ ị ứ ướ ụ ế ươ đình t i đ a bàn nghiên c u, tr c khi có lũ l t thì t ỷ ệ  l thi u l ự   ng th c

ự ẩ ầ ớ ạ ươ ạ th c ph m so v i nhu c u gia đình t i H ng Khê là 57,0% và t ả   i Qu ng

Ninh là 33,1% (năm 2010) [].

ự ủ ể D a trên mô hình c a UNICEF, năm 2013, WHO đã phát tri n mô

ả ủ ậ ấ hình nguyên nhân và h u qu  c a SDD th p còi. Theo mô hình này thì SDD

ế ố ấ th p còi là do 4 nhóm nguyên nhân chính gây ra đó là các y u t ộ  thu c v ề

ữ ẹ ẹ ằ ổ ợ ấ   gia đình, bà m ; ăn b  sung không h p lý; nuôi con b ng s a m  và các v n

ễ ề ề đ  v  nhi m khu n [ ẩ ], [].

14

ả ủ ấ ậ Hình 1.3. Mô hình nguyên nhân và h u qu  c a SDD th p còi [32]

ả ả ơ ấ ữ ấ ậ ờ ưở Th p còi trong th i th   u gây nên nh ng h u qu   nh h ng tr ướ   c

ấ ượ ắ ỏ ố ọ ế ứ m t và lâu dài đ n s c kh e và ch t l ng sinh h c gi ng nòi. Ngoài tăng

ưở ọ ả ể ấ ưở ễ ế ẩ ơ tr ng th  ch t kém, còi c c  nh h ng đ n nguy c  nhi m khu n và t ử

ở ẻ ứ ể ậ ả ả ậ ậ ộ vong ọ    tr  em, ch m phát tri n nh n th c và v n đ ng, gi m kh  năng h c

ọ ậ ươ ả ưở ế ấ ậ t p và thành tích h c t p. Trong t ng lai nó  nh h ng đ n năng su t, thu

ứ ẻ ề ả ậ ấ ỏ ướ ữ nh p và s c kh e sinh s n. Nh ng tr  có chi u cao th p có xu h ng tăng

ứ ở ổ ế ơ ắ ạ ẫ cân quá m c ệ   ế  giai đo n tu i ti p theo d n đ n tăng nguy c  m c các b nh

ế ạ ưỡ ư ườ ạ m n tính liên quan đ n dinh d ng nh  đái tháo đ ng và tim m ch.

ự ẻ ấ ố ổ ế Trong s  các nguyên nhân tr c ti p gây th p còi: cho tr  ăn b  sung

ấ ượ ứ ả ả ổ ớ không đúng, ch t l ự   ng th c ăn b  sung không đ m b o cùng v i th c

ẹ ố ế ợ ế ố ủ hành cho con bú c a bà m  không t ớ t k t h p v i các y u t gia đình,

15

ế ố ầ ả ượ ữ ễ ẩ nhi m khu n là nh ng y u t c n ph i đ ọ c chú tr ng lo i tr ạ ừ ể ả    đ  đ m

ế ề ẻ ể ầ ờ ả b o cho tr  phát tri n h t ti m năng trong 1000 ngày đ u đ i.

ự ưỡ ạ 1.1.3. Th c tr ng suy dinh d ấ ng th p còi

ự ạ ưỡ ấ 1.1.3.1. Th c tr ng suy dinh d ng th p còi trên th  gi ế ớ i

ữ ặ ạ ở ẻ ướ Trong nh ng năm qua, m c dù tình tr ng SDD tr  em d ổ   i 5 tu i

ế ớ ượ ả ệ ể ậ ộ trên toàn th  gi i đã đ c c i thi n m t cách đáng k , tuy v y SDD ở ẻ   tr

ộ ỷ ệ ế ẫ ặ ướ em v n còn chi m m t t l khá cao, đ c bi ệ ở t ữ  nh ng n c đang phát

ấ ẻ ệ ả tri n. ể Theo UNICEF năm 2013 cho th y, có k ho ng 165 tri u tr  em trên

ẻ ướ ế toàn c uầ , chi m trên 1/4 tr em d i 5 tu i b ấ ổ ị th p còi trong năm 2011

ố ượ ẻ ướ ổ ử (kho ng  ả 26%)  []. S  l ng tr em d i 5 tu i t vong hàng năm tuy đã

ư ữ ẻ ệ ả ẫ ấ ớ ỉ gi m so v i nh ng năm 1990 nh ng v n còn x p x  7 tri u tr , trong đó

ữ ệ ế ế ẻ ả có kho ng 2,3 tri u tr  em ch t vì nh ng nguyên nhân liên quan đ n SDD

ế ấ ủ []. Cũng theo báo cáo c a WHO và UNICEF cho th y, đ n năm 2015 trên

ế ệ ầ ấ ả ổ ị ẻ toàn c u có 156 tri u tr  em b  SDD th p còi, chi m kho ng 23% t ng s ố

ẻ ướ ặ ổ ỷ ệ ẻ ướ ổ ị ấ tr  d i 5 tu i. M c dù t tr  em d l i 5 tu i b  SDD th p còi còn cao,

ề ở ố ề ư nh ng t ỷ ệ  l phân b  không đ u ự  nhi u khu v c trên th  gi ế ớ ]. Năm  i [

ế ế ớ ẫ ệ 2018,  UNICEF/WHO/WB (2018) cho bi t hi n trên th  gi i v n còn 151

ẻ ị ấ ẻ ệ ệ ấ tri u tr  b  th p còi (22,2%), 51 tri u tr  SDD c p tính (7,5%) riêng châu Á

ử ệ ệ ệ ế ố ươ ứ chi m quá n a các con s  này (83,6 tri u; 35 tri u và 17,5 tri u; t ng  ng).

ế ưỡ ế ớ ẻ ừ ệ ớ Song song v i thi u dinh d ng, th  gi i đã có 38 tri u tr  th a cân/béo phì

(5,6%) [].

ữ ệ ự ự ằ ẳ ấ ẫ ị S  phân tích d a trên các d  li u kh ng đ nh r ng th p còi v n là

ộ ấ ề ế ủ ề ộ ọ ướ ế ụ ả m t v n đ  y t công c ng quan tr ng c a nhi u n c và ti p t c c n tr ở

ủ ể ể ẻ ấ ầ ả   ự s  phát tri n th  ch t và tinh th n c a tr . Thêm vào đó, nó cũng  nh

ưở ế ự ố ủ ủ ẻ ớ h ng l n đ n s  s ng còn c a tr . Các báo cáo c a UNICEF và WHO

ế ố ẻ ướ ổ ị ấ ấ ề đ u cho bi t, s  tr  em d i 5 tu i b  SDD th p còi còn r t cao trên th ế

16

ớ ư ề ặ ặ ồ ố ệ gi i, nh ng gánh n ng này phân b  không đ ng đ u, đ c bi ố t con s  này

ở ụ còn cao 2 châu l c là châu Phi và châu Á [ ủ ], []. Báo cáo c a UNICEF năm

ế ế 2013 cho bi t, khu v c ả   ự Sub­Saharan c a ủ châu Phi và Nam Á chi m kho ng

ố ẻ ổ ấ ậ 3/4 t ng s  tr em th p còi trên toàn th  gi ế ớ . Riêng khu v c ự c n Sahara i

ẻ ầ ủ c a châu Phi có kho ngả  40% ph n trăm tr  em d ướ  5 tu i b ấ ổ ị th p còi và i ở

ố Nam Á, con s  này là 39% [].

ỷ ệ ấ ̉ ở ướ ể ̉ Hình 1.4. T  l SDD th p còi cua tre các n c đang phát tri n

ồ (Ngu n: UNICEF, 2013 [ ])

ự ở Hình 1.2 trên đây trình bày s  phân b  v  t ố ề ỷ ệ ấ  l th p còi các n ướ   c

ố ệ ở ứ ộ ấ ấ ể đang phát tri n theo s  li u các m c đ  th p, trung bình, cao và r t cao:

< 20%, 20–29%, 30–39%, ≥40%. Hình trên cũng cho th y t ấ ỷ ệ ấ  l ấ    th p còi r t

ở ướ ể ộ cao ề  nhi u n c thu c ti u vùng Sahara, Trung Nam Á và Đông Nam Á.

ầ ướ ộ ỹ ỷ ệ ấ ế H u h t các n c thu c Châu M  La tinh và Carribe có t th p ho c ặ ở l

ứ ẻ ị ệ ấ ố m c trung bình [ ]. WHO năm 2016 cho th y trong s  156 tri u tr  b  SDD

ố ẻ ướ ế ầ ấ ổ ổ ở th p còi trên toàn c u (chi m 23% t ng s  tr  d i 5 tu i), thì riêng châu

ự ế ế ệ ả ả ệ   Phi chi m kho ng 60 tri u và khu v c Đông Nam Á chi m kho ng 59 tri u

ươ ươ ố ẻ ở (t ng đ ng 38% và 33% s  tr ự  khu v c đó) [ ].

17

ớ ự ể ế ộ ế Cùng v i s  phát tri n kinh t ­ xã h i và chăm sóc y t , trong nh ngữ

ấ ướ ầ ở ầ ế năm qua t ỷ ệ  l SDD th p còi luôn có xu h ả ng gi m d n h u h t các khu

ạ ừ v c. Tự rên t p chí Lancet năm 2012 c a ủ đã công bố, trong giai đo n ạ t 1985

ạ ướ ể ể ấ ủ ế cho đ n 2011 t i các n c đang phát tri n, t ỷ ệ  l SDD th  th p còi c a tr ẻ

ướ ả ổ ừ ố d i 5 tu i đã gi m t 47% (95%CI 44,0%; 50,3%) xu ng còn 29,9% (95%

ế ấ ự CI 27,1%; 32,9%) []. D  đoán đ n năm 2020, t ỷ ệ  l SDD th p còi trên toàn

ế ớ ế ụ ả Ở ộ ả ơ ừ ứ th  gi i ti p t c gi m. châu Phi m c đ  gi m ít h n t 34,9% (năm

ố Ở ỹ 2000) xu ng còn 31,1% (năm 2020). châu Á, châu M  La Tinh và Caribê,

ẽ ế ụ ề ấ ặ ấ ả ở t ỷ ệ  l SDD th p còi s  ti p t c gi m đ u đ n. T  l ỷ ệ SDD th p còi các

ướ ể ẽ ả ả ố n c đang phát tri n s  gi m xu ng còn kho ng 16,3% vào năm 2020 (so

ớ v i 29,8% năm 2000) [ ].

ỷ ệ ấ ướ ổ ổ T  l SDD th p còi ở ẻ  tr em d ổ   i 5 tu i thay đ i theo nhóm tu i,

ắ ầ ừ ấ ở ổ ừ b t đ u tăng t ổ  6 tháng tu i, cao nh t nhóm tu i t 12­23 tháng và 24­35

ứ ộ ổ ở ổ tháng tu i và duy trì m c đ  cao các nhóm tu i sau đó. Năm 2005, t ỷ ệ   l

ẻ ở ừ ổ ấ tr  em SDD th p còi < ­2SD Tazania t 12 ­23 tháng tu i là 60,6%, ở Ấ     n

ổ ạ ộ ổ ở Ấ Đ  là 68,6%, nhóm tu i 24­35 tháng tu i t i Tazania là 52%, còn n Đ ộ

là 88,2% [].

18

ộ ổ ở ẻ ể ồ ế ị Bi u đ  1.1. Giá tr  Z theo đ  tu i tr  1 đ n 59 tháng

ắ ầ ả ừ ỉ ố Ch  s  Z ­ ẩ Score HAZ theo tiêu chu n WHO b t đ u gi m t tháng

ứ ả ổ ừ ứ ẹ tu i th  5, gi m nhanh t tháng th  10 sau sinh, tăng nh  sau 24 tháng, duy

ấ ủ ứ ế ữ trì m c th p c a nh ng tháng ti p theo [ ].

ố ệ ừ ủ ữ ề ố ộ Theo s  li u phân tích t ộ    nh ng cu c đi u tra c a 39 qu c gia thu c

ướ ề ể ấ các n ị c đang phát tri n cho th y giá tr  trung bình Z­Score chi u cao theo

ổ ở ẻ ơ ữ ấ ướ tu i ố  tr  s  sinh r t gi ng nhau gi a các n c Châu Phi, Châu Á và Châu

ỹ ườ ủ ễ ể ệ ể ậ ầ ớ M  La tinh và đ ng bi u di n ti m c n v i trung bình c a qu n th  tham

ả kh o. Giá ị tr

ở ả ả ừ ơ ế Z­Score trung bình c  3 vùng gi m t ế ụ    s  sinh cho đ n 24 tháng và ti p t c

ế ả ứ ứ ả ậ ổ ơ gi m cho đ n khi tr ẻ ượ  đ c 3 tu i và m c gi m ch m h n. M c gi m ả ở

ả ỹ ở Châu M  La tinh và Carribe kho ng 1,25 SD, trong khi Châu Phi và Châu

ơ ấ ứ ề ả ạ ấ ả Á, m c gi m cao h n r t nhi u là 2SD [ ]. Nhìn chung t t c  các vùng i t

19

ế ớ ủ ự ổ ệ trên th  gi ẻ i, Z­Score trung bình c a tr  24 tháng tu i có s  khác bi t có ý

ề ỉ ố ổ ướ ề ố nghĩa th ng kê v  ch  s  chi u cao theo tu i tr ổ ủ   c và sau 24 tháng tu i c a

ữ ể ế ệ ẩ ầ ằ ỉ ể   ả qu n th  tham chu n. Nh ng k t qu  này ch  ra r ng các can thi p nên tri n

ở ấ ủ ỳ ớ ả ố ệ ờ ộ ấ khai các chu k  s m nh t c a cu c đ i vì có hi u qu  t t nh t trong

ự ậ ả ủ ừ ệ ẻ ệ ả ằ phòng ng a tr  SDD. Các hi u qu  c a can thi p nh m gi m s  ch m tăng

ưở ấ ạ ở ạ ơ ế tr ặ ng, đ c bi ệ ượ t đ c nh n m nh giai đo n s  sinh đ n 24 tháng tu i [ ổ ],

[].

ứ ủ ế ả Theo k t qu  nghiên c u c a Black và cs t ỷ ệ  l ấ  SDD th p còi th ườ   ng

ơ ở ẻ ứ ủ ặ ở ẻ g p tr  em trai cao h n tr  em gái [ ]. Nghiên c u c a Henry W. trong

ố ở ứ ủ ề ộ ỏ ộ m t phân tích meta c a 16 cu c đi u tra s c kh e dân s vùng Sahara

ị ấ ẻ ẻ ề ấ ơ ị châu Phi cho th y tr  trai b  th p còi nhi u h n tr  gái. Giá tr  trung bình

ỷ ệ ấ ủ ẻ ẻ ấ ơ ị Z­Score và t th p còi c a tr  trai luôn th p h n tr  gái, giá tr  Z­ l Score

ủ ẻ ẻ ấ trung bình c a tr  trai là ­1,59, tr  gái là ­1,46, p<0,001; t ỷ ệ  l SDD th p còi

ở ẻ ẻ ơ tr  trai (40%) cao h n tr  gái (36%) [ ].

ự ạ ưỡ ạ ệ 1.1.3.2. Th c tr ng suy dinh d ấ ng th p còi t i Vi t Nam

ấ ở ẻ ộ ớ Ở ệ  Vi t Nam, SDD th p còi ố ớ ứ    tr  em còn là m t thách l n đ i v i s c

ủ ể ộ ồ ỏ ế ặ ộ ệ ự kh e c ng đ ng và s  phát tri n c a kinh t xã h i. M c dù Vi t Nam

ượ ệ ả ố ộ đ c đánh giá là m t qu c gia thành công trong vi c gi m nhanh t ỷ ệ  l SDD

ư ủ ấ nói chung và SDD th p còi nói riêng nh ng theo đánh giá c a WHO hi n t ệ ỷ

ệ ẫ ấ l này v n còn r t cao.

20

ủ ẻ ướ ể ồ ạ ệ Bi u đ  1.2: Tình tr ng SDD c a tr  d ổ ủ i 5 tu i c a Vi t Nam [ ]

ệ ể ấ ở ẻ ướ ả ổ ừ T  lỷ SDD th  th p còi tr  em d i 5 tu i đã gi m t 56,5% năm

ả ố ộ ậ   ả 1990 xu ng còn 36,5% năm 2000, gi m kho ng 20% trong vòng m t th p

ướ ơ ở ộ ả ặ ơ ỷ k  và cũng có xu h ng gi m nhanh h n đ  SDD n ng h n. Năm 2009,

ế ậ ỷ ệ t ỷ ệ  l này còn 31,9% và đ n năm 2014 còn 24,9%, tuy v y t l ệ    này hi n

ủ ẩ ẫ v n m c ứ  trung bình theo tiêu chu n đánh giá c a WHO [ ].

ưở ủ ề ổ ị ế ệ ả ạ Bên c nh s ự tăng tr ng  n đ nh c a n n kinh t ả    và vi c đ m b o

ươ ủ ệ ươ an ninh l ng th c t ự ố  c a Vi t ữ t Nam trong nh ng năm qua, ch ng trình

ố ố ể ộ phòng ch ng SDD qu c gia ệ ả   đã đóng góp m t cách đáng k  trong vi c c i

ở ả ẹ ấ thi n tệ ỷ ệ  l SDD c  3 th ệ   ể nh  cân, th p còi và gày còm thông qua vi c

ự ệ ả ạ ộ ươ ệ ệ th c hi n m t cách hi u qu  hàng lo t các ch ng trình can thi p dinh

ưỡ ộ d ng c ng đ ng ồ  [], [], [].

21

ủ ẻ ướ ể ồ ễ ế ấ ạ ổ ở ệ Bi u đ  1.3: Di n bi n tình tr ng SDD th p còi c a tr  d i 5 tu i Vi t Nam

[]

ị ố ệ ủ ệ ể ể ưỡ Bi u đ ố ồ 1.3 bi u th  s  li u th ng kê c a Vi n Dinh d ng giám sát

ạ ưỡ ẻ ướ ổ tình tr ng dinh d ng tr  d i 5 tu i qua các năm.

ỷ ệ ể ấ ẻ ướ ả ổ T  l SDD th  th p còi tr  d i 5 tu i đã gi m trong vòng 10 năm

ừ ặ ố ừ t 2000­2009 t 36,5% xu ng còn 31,9%, đ c bi ệ ừ t t năm 2010, t ỷ ệ  l này

ạ ướ ế ả ố l i có xu h ng gi m khá nhanh, xu ng còn 29,3% và đ n năm 2015 còn

ỷ ệ ộ ừ ứ ấ ướ ả ầ 24,6%. T  l SDD th p còi m c đ  v a cũng có xu h ng gi m d n, t ừ

21,5% năm 2002 còn 16,1% năm 2011. Tuy nhiên t ỷ ệ  l ứ   ấ  SDD th p còi m c

ạ ả ộ ặ đ  n ng l i không gi m [ ].

ể ấ ướ ầ ở ả SDD th  th p còi có xu h ả ng gi m d n c  8 vùng sinh thái theo

ỷ ệ ề ờ ấ ở ấ th i gian, tuy nhiên không đ u. T  l SDD th p còi cao nh t vùng Tây

ế ế ầ ả ố Nguyên (g n 50% năm 2002 xu ng còn kho ng 35% năm 2011), ti p đ n là

ắ ắ ắ ả ộ Vùng Tây B c, Đông B c và B c Trung B  (kho ng 40% năm 2002 và

ậ ả ả ạ gi m ch m còn kho ng 30­35% năm 2011). Các vùng còn l ả   i là Duyên H i

ằ ằ ồ ộ ồ ồ ử Nam Trung B , Đ ng B ng Sông C u Long, Đ ng b ng Sông H ng và

22

ự ộ ệ ề ỷ ệ ấ Đông Nam B , tuy có s  khác bi t v  t l SDD th p còi năm 2002 (dao

ả ừ ư ế ế ộ đ ng trong kho ng t 26% đ n 34%) nh ng tính cho đ n năm 2011, t ỷ ệ   l

ấ ở ướ ề ỉ ằ này đã x p x  b ng nhau và ả  vào kho ng trên d ộ i 25%. M t đi u đáng

ự ế ề ỷ ệ ộ ạ ộ chú ý s  bi n đ ng v  t l ấ  SDD th p còi t i vùng Đông Nam B  là khá

l n [ớ ],[].

ể ồ ự ấ ị Bi u đ  1.4: SDD th p còi khu v c thành th , nông thôn t ạ ộ ố ờ ể   i m t s  th i đi m

[]

ộ ố ữ ể ớ ượ ậ Bi u đ ố ệ ủ ồ 1.4 v i nh ng s  li u c a m t s  năm đ c thu th p, báo cáo

ấ ỷ ệ ấ ở ệ ự ị cho th y t l SDD th p còi Vi t Nam theo 2 khu v c thành th , nông

ạ ộ ố ờ ự ệ ở thôn t ể i m t s  th i đi m. Có s  khác bi ớ t khá l n v  t ề ỷ ệ ấ  l th p còi khu

Ở ữ ự ố ị ị ự v c thành th  và nông thôn. khu v c thành th  vào nh ng năm cu i 2000,

ỷ ệ ấ ề ể ứ ủ ầ ưỡ t ầ  th p còi đã g n v  đi m đ u c a m c trung bình theo ng l ng đánh

ổ ứ ủ ế ế ớ ở giá c a T  ch c Y t Th  gi i (22,6% năm 2006), trong khi nông thôn t ỷ

ệ ở ể ữ ủ ứ l ẫ  này v n còn đi m gi a c a m c cao (34,8% năm 2006). Nghiên c uứ

ầ ị ạ ộ ỉ ả ị ủ c a Tr n Th  Lan t i Qu ng Tr , m t t nh mi n ề núi  trung Trung b  nămộ

23

ấ ỷ ệ ấ 2011 năm 2013 cho th y t l SDD th p còi ở ẻ  tr 12 ­ 36 tháng tu i ổ l nầ

ủ ứ ễ ạ ắ tượ   là 66,5%  [], nh ng  ư l nghiên c u c a Nguy n Thanh Hà t i B c Ninh

ắ ằ ồ ộ ộ ỉ ự ấ thu c đ ng b ng B c b  năm 2007 ch  là 34,4% cũng cho th y s  khác

ệ ề ỷ ệ ấ ữ ề ề ượ bi t v  t th p còi gi a hai vùng mi n này. Đi u này đ l c lý gi ả ở   i b i

ụ ế ệ ậ ị ế ộ ự ấ ậ s  b t c p trong vi c ti p c n d ch v  y t ả   , trình đ  dân trí và kho ng

ữ ự ề ớ ớ   cách giàu nghèo ngày càng l n gi a khu v c nông thôn, mi n núi so v i

ị ỷ ệ ố ớ ả ẫ các thành ph  l n và các khu đô th . T  l ư  SDD gi m, nh ng v n còn cao

ạ ạ ố ị t i các vùng núi, nông thôn trong khi t i các thành ph , khu đô th  có xu

ướ ỷ ệ ẻ ừ h ng tăng t tr  th a cân béo phì [ l ].

ấ ỷ ệ ứ ế ổ ả Theo nhóm tu i, k t qu  nghiên c u cho th y t l ẹ  SDD nh  cân tăng

ề ở ẻ ổ ổ lên lúc tr  12 tháng tu i, duy trì đ u các tháng tu i sau đó, trong khi đó t ỷ

ệ ủ ấ ẻ ầ ừ ẻ l SDD th p còi c a tr ộ ổ  tăng d n theo đ  tu i, tăng nhanh t lúc tr 12

ẻ ừ ố ố ượ ổ tháng tu i và tr  t ổ ằ  12­36 tháng tu i n m trong s  đ i t ng có t ỷ ệ  l SDD

ặ ệ ở ộ ổ ấ cao nh t, đ c bi đ  tu i 24­36 tháng [ t ].

ề ồ ỷ ệ ưỡ Bi u đ  1.5. T  l suy dinh d ổ ng theo nhóm tu i

ộ ố ấ ở M t s  nghiên c u ứ khác cũng ch  raỉ r ngằ , t ỷ ệ  l SDD th p còi nhóm

ẻ ướ ấ ấ ờ ỳ ẻ tr  d i 6 tháng là th p nh t, sau đó tăng nhanh và o th i k  tr  6­23 tháng

24

ờ ỳ ẻ ờ ỳ ẻ ơ ị ữ ơ là th i k  tr  có nguy c  b  SDD cao h n do đây là th i k  tr  cai s a, ăn

ề ả ưở ế ượ ụ ượ ủ ứ ẻ ấ ổ b  sung, có nhi u  nh h ng đ n l ng th c ăn h p th  đ c c a tr  và

ờ ỳ ẻ ầ ưỡ ả ễ ị cũng là th i k  tr  có nhu c u dinh d ấ ng r t cao. Kh  năng mi n d ch t ự

ẹ ắ ầ ễ ắ ệ ễ ề ả ơ nhiên gi m, d  m c các b nh truy n nhi m h n và m  b t đ u đi làm cũng

ế ỷ ệ ữ ẫ ạ ổ là nh ng lý do d n đ n t l SDD t i nhóm 6­23 tháng tu i cao. Tr bẻ ị

ở ơ ấ ế ạ ẫ ấ SDD th p còi ạ    giai đo n này d n đ n nguy c  th p còi vào các giai đo n

ế ệ ưỡ ti p theo. ứ Do đó các nghiên c u can thi p dinh d ng c n ầ trung tác đ ngộ

ầ ặ ờ vào giai đo n ạ 1000 ngày vàng đ u đ i (đ c bi ệ ẻ ừ t tr  t 6 – 23 tháng tu i) ổ  [],

[], [], [], [].

ế ấ ưỡ ặ ệ ế Thi u vi ch t dinh d ng (VCDD) đ c bi ế   t là thi u máu và thi u

ẽ ớ ẽ ặ ấ ầ   k m có liên quan ch t ch  v i SDD th p còi. Các VCDD tham gia vào h u

ơ ể ư ủ ể ế ả h t các quá trình c a c  th  nh  quá trình sinh s n và phát tri n c a t ủ ế

ả ậ ưở ự ế ế ặ ớ bào   do   v y   có   nh   h ng   tr c   ti p   ho c   gián   ti p   t i   quá   trình   tăng

ưở ủ ơ ế ứ ứ ể ề ậ tr ng c a c  th . Nhi u nghiên c u đã ch ng minh, ch m phát tri n sau

ủ ế ớ ự ụ ế ưỡ khi sinh có liên quan ch  y u t i s  thi u h t dinh d ng, trong đó quan

ụ ế ấ ọ ớ ế ượ tr ng nh t là các thi u h t liên quan t i thi u năng l ng, protein và các

ấ ưỡ ư ắ ẽ ặ ệ vi ch t dinh d ng nh  s t, k m và các vitamin D, A, C. Đ c bi t, vai trò

ẽ ưở ủ ề ẻ ượ ề ủ c a k m trong tăng tr ng chi u cao c a tr em  đã đ c nhi u nghiên

ệ ử ụ ẽ ề ờ ồ ỉ ả ể ả ứ c u ch  ra đ ng th i nhi u can thi p s  d ng k m là gi i pháp đ  gi m t ỷ

ệ ấ ượ ự ế ệ ả ả ấ l th p còi đã đ c th c hi n cho th y k t qu  kh  quan. Ngoài vai trò

ễ ả ấ ọ ị làm tăng kh  năng mi n d ch và là vi ch t có vai trò quan tr ng trong quá

ổ ợ trình t ng h p protein đ i v i c  th  [ ẽ ố ớ ơ ể ], []. K m còn đóng vai trò quan

ủ ệ ọ ườ ể tr ng trong quá trình phát tri n c a h  tiêu hóa và tăng c ng quá trình

ố ớ ể ẻ ị ủ ề ệ ả ấ chuy n hóa nh t là đ i v i tr b  SDD, giúp c i thi n chi u cao c a tr ẻ

ấ ự ủ ứ ễ ộ th p còi . Nghiên c u c a Nguy n Văn Nhiên và c ng s  năm 2008 ở ẻ   tr

ệ ướ ườ ế ấ em nông thôn Vi t Nam tr ổ ế c tu i đ n tr ng th y có 55,6% thi u máu

25

ỷ ệ ẻ ờ ị ủ ế ầ ộ và 86,9% thi u k m ẽ  []. T  l ế    tr  trong năm đ u tiên c a cu c đ i b  thi u

ế ắ ẫ ở ứ ấ ớ ặ ệ ữ máu do thi u s t v n còn m c r t cao t i 60­80% đ c bi t nh ng tr  đ ẻ ẻ

ế ế ạ ấ ơ thi u cân t ỷ ệ  l này còn cao h n. Tình tr ng thi u chung đa vi ch t dinh

ưỡ ỏ ạ ệ ỷ ệ ế d ng ở ẻ  tr nh  t i các vùng nông thôn Vi t Nam. T  l ẽ    thi u K m,

ồ Selenium, Magnesium, và Đ ng là 86,9%, 62,3%, 51,9%, và 1,7%, theo th ứ

ự ẻ ị ố ẻ ị ế ế ặ t . M t khác 55,6% tr  b  thi u máu và 11,3% s  tr b  thi u vitamin A.

ờ ừ ế ưỡ ế ở ớ ồ Thi u đ ng th i t ấ  2 vi ch t dinh d ng tr  lên chi m t i 79,4% tr  [ ẻ ].

ứ ủ ẻ ừ ễ ấ Nghiên c u c a Nguy n Thanh Hà cho th y tr  t 6­36 tháng tu i b ổ ị

ế ế ẽ ấ SDD th p còi có t ỷ ệ  l ấ  thi u máu và thi u k m r t cao (40,9% và 40,0%) [ ].

ứ ủ ố ỉ ữ   Nghiên c u c a Lê Danh Tuyên năm 2009 đã ch  ra có m i liên quan gi a

ế ạ ấ ớ tình tr ng th p còi và thi u máu (v i OR = 3,39, p<0,05) [ ứ ủ   ]. Nghiên c u c a

ả ễ ễ ẩ ộ các tác gi Berger J, Nguy n Xuân Ninh, Nguy n Công Kh n và c ng s ự

ề ế ợ ẻ ơ ẽ ắ ổ ấ   năm 2006 v  k t h p b  sung s t và k m cho tr  s  sinh cũng đã cho th y

ệ ệ ả ả ạ ấ ưỡ ố ộ ệ hi u qu  lên vi c c i thi n tình tr ng vi ch t dinh d ng và t c đ  phát

ể ủ tri n c a tr  [ ẻ ].

ậ ướ ả ủ 1.1.4. H u qu  c a suy dinh d ưỡ ở ẻ ng tr  em d ổ i 5 tu i

ẻ ị ệ ở ể ứ ộ ư ề ề Tr  b  SDD bi u hi n ề    nhi u m c đ  khác nhau nh ng ít nhi u đ u

ả ưở ể ự ủ ế ệ ể ẻ ẻ nh h ng đ n trí tu , th  l c và phát tri n c a tr . Tr ị  em b  SDD d ễ

ệ ễ ễ ế ắ ẩ ườ ễ ẫ ặ m c các b nh nhi m khu n, di n bi n th ng n ng và d  d n đ n t ế ử

vong.

ố ệ ạ ậ 1.1.4.1.  M i liên quan gi a ữ   suy dinh d ưỡ   tình tr ng b nh t ng, t và t ử

vong

ứ ổ Theo  T  ch c Y t ế ế ớ  th  gi i (WHO), SDD gây ra 50 ­ 60% tr ườ   ng

ở ẻ ướ ế ớ ổ ỗ ấ ơ ử h p t vong tr  em d i 5 tu i, nghĩa là m i năm th  gi ệ   i m t đi 3 tri u

ườ ẻ ổ ẻ ị ấ ầ ế ế ư ng i tr  tu i. Tr  b  SDD, thi u các vi ch t c n thi ắ   t nh  vitamin A, s t,

ấ ị ệ ễ ẩ ầ ơ ị k m, ẽ ờ   có nguy c  cao b  nhi m khu n, tăng t n su t b  b nh, kéo dài th i

26

ị ệ ắ ườ ợ ử ề gian m c và đi u tr  b nh. Q ua phân tích 11,6 tri u trệ ng h p t vong tr ẻ

ướ ổ ở ướ em d i 5 tu i trong năm 1995 các n c đang phát tri n ể , 54% (6,3 tri u)ệ

ớ ẹ ế ộ ạ ớ ừ có liên quan t i SDD v a và nh , n u g p l ở   i v i các nguyên nhân do s i,

ỉ ả ườ ấ ấ ố ớ a ch y, viêm đ ng hô h p c p và s t rét thì lên t i 74%. Trong đó, 50 ­

ệ ậ ủ ễ ả ườ ặ 70% gánh n ng b nh t ở ố t c a tiêu ch y, s i, s t rét, nhi m trùng đ ng hô

ế ớ ặ ủ ự ấ ở ẻ h p tr  em toàn th  gi i là do s  góp m t c a SDD [].

ẻ ị ấ ộ ứ ể Khi m t đ a tr  b  th p còi, có nghĩa là các quá trình phát tri n th ể

ự ủ ấ ẻ ị ạ ế ế ằ ỉ ch t và trí l c c a tr ứ  đã b  h n ch . Nghiên c u ch  ra r ng n u không

ả ế ậ ẫ ớ ố ầ ấ ờ gi i quy t t n g c nguyên nhân d n t i th p còi trong hai năm đ u đ i thì

ể ả ủ ệ ề khó có th  c i thi n chi u cao sau này c a tr  [ ố ớ ẻ ơ ẻ ], []. Đ i v i tr  s  sinh và

ơ ắ ẻ ả ả ỏ ị ệ   ễ tr  nh , SDD làm gi m kh  năng mi n d ch và tăng nguy c  m c các b nh

ữ ễ ẩ ọ ị ấ ừ nhi m khu n nghiêm tr ng. Nh ng ng ườ ưở i tr ng thành t ng b  th p còi khi

ỏ ườ ướ ệ ể ế ắ ườ còn nh  th ng có xu h ư ng m c các b nh nh  cao huy t áp, ti u đ ng,

ướ ẻ ướ ổ ượ ệ b nh tim và béo phì [ ], []. Theo c tính, tr  d i 5 tu i đ ở   c sinh ra b i

ề ẹ ấ ấ ộ ướ các bà m  thu c nhóm chi u cao th p nh t (d i 145 cm) có nguy c  t ơ ử

ơ ụ ữ ị ấ ướ ỏ vong cao h n 40% [ ]. Ph  n  b  th p còi có xu h ng sinh con nh  và nh ẹ

ủ ạ ẩ ạ ẩ ưỡ cân – do đó t o ra vòng lu n qu n c a tình tr ng dinh d ng kém và đói

ộ ứ ẻ ẹ ườ ơ nghèo [], [].  M t đ a tr ị  sinh ra b  nh  cân th ấ ng cũng th p h n khi

ưở ớ ẻ ẹ ị tr ng thành so v i tr  sinh ra không b  nh  cân [ ].

ế ưỡ ớ ể ệ 1.1.4.2. Thi u dinh d ng v i phát tri n hành vi và trí tu

ể ấ ữ ế ố ưỡ Có th  th y m i liên quan gi a thi u dinh d ể   ng và kém phát tri n

ơ ế ữ ệ trí tu  hành vi qua nh ng c  ch  sau đây:

ế ẻ ưỡ ườ ờ ờ ậ ạ ộ Tr  em thi u dinh d ng th ng l đ  ch m ch p, ít năng đ ng, nên ít

ế ượ ồ ườ ẻ ị ti p thu đ ế ủ ộ c qua giao ti p c a c ng đ ng và ng i chăm sóc. Tr  b  SDD có

ướ ộ ơ ắ ầ ọ ậ ỏ ọ ả ơ ọ xu h ng b t đ u đi h c mu n h n, b  h c và kh  năng h c t p kém h n do

ươ ầ ờ ữ ể ậ ộ ổ t n th ấ   ự ng não b  và ch m phát tri n trí l c trong nh ng năm đ u đ i. Th p

27

ổ ườ ớ ổ ỉ ọ ế ệ ẫ ố ỉ còi lúc 2 tu i th ế   ng d n đ n vi c ngh  h c v i t ng s  ngày ngh  lên đ n

ộ ớ ơ ư ầ ả ấ ộ kho ng g n m t năm và làm tăng nguy c  l u ban ít nh t m t l p lên 16% [ ],

[].

ưở ề ế ế 1.1.4.3. Suy dinh d ả ngưỡ   nh h ấ ng đ n các v n đ  kinh t ộ    và xã h i

ộ ố ủ c a m t qu c gia

ẻ ưở ể ẫ ớ ả Tr tăng tr ng kém có th  d n t ộ i kh  năng lao đ ng kém và thu

ậ nh p th p [ ấ ].

ứ ươ ứ ứ ằ ỉ ề Nghiên c u ch  ra r ng chi u cao c  tăng 1% thì m c l ẽ ng s  tăng

ồ ạ ộ ờ ề ế ể ậ ố 2,4%. SDD t n t ả i su t cu c đ i có th  làm gi m đ n 10% thu nh p v  sau

ấ ả ưở ế ả ố ủ c a tr ẻ ], [].  Th p còi còn  nh h [ ng đ n c  qu c gia. Ngân hàng Th ế

ầ ư ưỡ ẻ ơ ẻ ỏ gi ớ ướ i ằ c tính r ng đ u t vào dinh d ng cho tr  s  sinh và tr  nh  có th ể

ố ộ ủ ế ả ẩ ổ ộ ố làm tăng 2% đ n 3% t ng s n ph m qu c n i (GDP) c a m t qu c gia [ ].

ươ ưỡ 1.1.5. Ph ng pháp đánh giá suy dinh d ng

ươ ỉ ố ề ắ ớ ọ Ph ng pháp nhân tr c h c v i ch  s  chi u cao theo tu i  đ ổ ượ   c

ị ử ụ ể ấ ế ể ạ khuy n ngh  s  d ng đ  đánh giá tình tr ng SDD th  th p còi. Theo đó,

ề ể ậ ầ ằ các thông tin c n thu th p đ  đánh giá là chi u dài n m (đ i v i tr  d ố ớ ẻ ướ   i

ố ớ ẻ ừ ứ ặ ổ ở ề 24 tháng tu i) ho c chi u cao đ ng (đ i v i tr  t ổ  24 tháng tu i tr  lên),

ổ ớ ủ ứ tu i và gi i c a đ a tr  [ ẻ ], [].

1.1.5.1. Đánh giá trên cá thể

ể ầ ộ ượ ̉ ư Năm 2005 ­ 2006, WHO đ a ra m t qu n th  chuân đ ự   c xây d ng

ẫ ạ ự ọ ụ ể ệ ạ ự d a trên s  ch n m u t ủ   i 6 đi m đ i di n cho các châu l c và các ch ng

ồ ỹ ộ t c, bao g m: Davis (M ); Oslo (Na­uy); Pelotas (Brazil); Accra (Ghana);

Ấ ệ Muscat (Oman) và New Delhi ( n Đ ) [ ệ ộ ]. Hi n nay, Vi ề   t Nam và nhi u

ế ớ ử ụ ạ ủ ể ầ ẩ ướ n c trên th  gi i s  d ng qu n th  chu n và thang phân lo i c a WHO đ ể

ủ ẻ ể ạ ạ đánh giá và phân lo i m c đ ạ   ứ ộ SDD c a tr . Theo đó, đ  phân lo i tình tr ng

28

ủ ấ ổ ớ ề ượ ố ẻ ự th p còi c a tr , d a vào tu i, gi i, chi u cao đo đ ủ   c và s  trung bình c a

ẩ ưở ỉ ố ể ề chu n tăng tr ng WHO 2006 đ  tính toán các ch  s  Z– Score chi u cao

ổ theo tu i (HAZ):

ỉ ố Cách tính ch  s  Z­Score:

ướ ượ ủ ể ầ ị Kích th c đo đ ẩ c – Giá tr  TB c a Qu n th  chu n

Z­Score =   ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

ị ộ ệ ẩ ủ ể ẩ ầ Giá tr  đ  l ch chu n c a qu n th  chu n (SD)

ưỡ ạ ưỡ ể Các đi m ng ng đánh giá tình tr ng dinh d ố ng (Các s  đo trong

ậ ở ớ ạ ườ các ô bôi đ m là trong gi i h n bình th ng) [ ].

ả ưỡ ủ ể B ng 1.1. Ng ứ ộ ng đánh giá m c đ  SDD c a cá th

ưở

ỉ ố Các ch  s  tăng tr

Z­Score

ề Chi u cao (dài)/tu iổ

Cân n ng/ặ tu iổ

BMI/ tu iổ Béo phì ừ Th a cân ơ ừ Nguy c  th a cân

> 3 > 2 > 1

ng Cân n ng/ặ ề chi u cao (dài) Béo phì ừ Th a cân ơ ừ   Nguy c  th a cân

ấ

Còm

Còm

0 (trung v )ị < ­1 < ­2

Th p còi  ặ ấ Th p còi n ng

Còm n ngặ

Còm n ngặ

< ­3

Nh  cânẹ ế Thi u cân n ngặ ể

1.1.5.2. Đánh giá trên qu n thầ

ứ ư ể ậ ạ ị WHO cũng đã đ a ra các m c phân lo i sau đây đ  nh n đ nh ý nghĩa

ồ ỏ ộ ứ s c kh e c ng đ ng:

ạ ủ ự ể ưỡ Theo phân lo i c a WHO (1995), d a vào đi m ng ng là < ­2SD,

ứ ộ ẻ ướ ủ ổ ạ ộ ộ ồ ượ ư m c đ  SDD c a tr  d i 5 tu i t i m t c ng đ ng đ c đánh giá nh  sau

[].

ả ưỡ ứ ộ ủ ầ ể B ng 1.2. Ng ng đánh giá m c đ  SDD c a qu n th

29

ứ ộ ỷ ệ ắ M c đ  (T  l ệ  % hi n m c) ể Th  SDD ấ Th pấ Trung bình Cao R t cao

ế Thi u cân (cid:0) < 10 10­19 20­29 30

ấ (underweight) Th p còi (cid:0) < 20 20­29 30­39 40 (stunting)

ư ầ ưỡ ứ ộ ớ G n đây WHO (2018) đ a ra ng ấ   ng m i đánh giá m c đ  SDD th p

ể ớ ứ ầ ạ ớ còi cho qu n th  v i 5 m c. Theo phân lo i m i này, t ỷ ệ  l ấ  SDD th p còi t ừ

ượ ế ạ ở ứ ứ ướ ở 20% tr  lên đ c x p lo i m c cao thay vì m c trung bình tr c đây.

ả ưỡ ứ ộ ủ ầ B ng 1. 3. Ng ng đánh giá m c đ  SDD ấ  th p còi c a qu n th ể

ứ ộ ớ v i 5 m c đ

ỷ ệ ệ ấ T  l ắ ]  % hi n m c th p còi [

ấ < 2,5

2,5 ­ < 10,0 M c đứ ộ ấ R t th p Th pấ

10,0 ­ < 20,0 Trung bình

20,0 ­ < 30,0

Cao ấ ≥ 30,0 R t cao

30

Ấ

ƯỠ

Ở

Ế 1.2. TÌNH HÌNH THI U VI CH T DINH D

Ẻ NG TR  EM

TRÊN TH

Ế

GI

Ệ I Ớ VÀ VI T NAM

ề ệ ấ ưỡ 1.2.1. Khái ni m v  vi ch t dinh d ng

ơ ể ấ ườ ấ Vi ch t dinh d ưỡ  (VCDD) là các ch t mà c  th  con ng ng ỉ ầ   i ch  c n

ộ ượ ụ ẽ ữ ư ế ế ấ ỏ ớ v i m t l ộ   ng r t nh , nh ng n u thi u h t s  gây nên nh ng tác đ ng

ớ ứ ấ ả ỏ ưỡ ế ớ l n v i s c kh e. Có kho ng 80 vi ch t dinh d ầ ng c n thi ơ ể   t cho c  th ,

ấ ồ ắ   bao g m các vitamin (A, B, C, D, E, K..) và các ch t khoáng (canxi, s t,

ố ồ ẽ k m, i t, đ ng, mangan, magiê, selen, fluor...) [ ].

ưỡ ệ ạ ấ Các vi ch t dinh d ng tham gia vào vi c tái t o các thành ph n t ầ ế

ạ ộ ư ứ ể ấ bào, các mô, và các ho t đ ng ch c năng nh  hô h p, chuy n hóa, bài ti ế   t

ệ ố ủ ề ễ ơ ị ủ ế c a t ạ ộ  bào, h  th ng mi n d ch và ho t đ ng c a nhi u c  quan trong c ơ

ụ ủ ự ể ằ ồ ộ ế ệ ố th , duy trì s  cân b ng c a h  th ng n i môi, giúp ph c h i các t bào,

ổ ươ ủ ế ầ các mô t n th ấ   ể ạ ng, là thành ph n ch  y u đ  t o ra các hoóc­môn, các ch t

ộ ế n i ti t, các enzym [ ].

ộ ố ủ ấ ưỡ ế ế 1.2.2. Vai trò c a m t s  vi ch t dinh d ng thi t y u

ủ ấ Vai trò c a các ch t khoáng

ủ ắ ọ ầ ủ ắ S t (iron) là thành ph n quan tr ng c a hemoglobin Vai trò c a s t:

ắ (Hb), myoglobin, cytocrom oxytdase, peroxydase, catalase. 65% s t trong c ơ

ở ắ ớ ể th  là ế    trong Hb, 4% trong myoglobin, 0,1% g n v i transferrin trong huy t

ự ữ ế ộ ế ươ t ệ ố ng, 15 đ n 30% d  tr  trong h  th ng liên võng n i mô và các t bào nhu

ướ ạ ắ ạ ớ ủ mô c a gan d i d ng ferritin. S t cùng v i protein t o thành huy t s c t ế ắ ố   , là

2 và CO2. S t cũng tham gia vào bi

ể ắ ệ ế ố ậ y u t v n chuy n O ồ t hóa h ng c u t ầ ừ ế t

ủ ươ ế ắ ượ ồ bào non trong t y x ầ ng. Khi h ng c u ch t, s t đ c thu gi ữ ở ferritin và

ở ượ ể ế ủ ươ ể ạ ồ ầ hemosiderin gan và lách đ c chuy n đ n t y x ớ   ng đ  t o h ng c u m i

[].

31

ầ ủ ề ẽ K m (ẽ Zinc) có trong thành ph n c a nhi u enzym ủ Vai trò c a K m:

ủ ơ ể ạ ộ ứ ề ấ tham gia r t nhi u ho t đ ng ch c năng c a c  th  và có vai trò trong s ự

ưở ủ ồ ẽ ầ ổ ợ tr ng thành c a h ng c u. K m giúp tăng t ng h p protein, phân chia t ế

ẩ ự ưở ệ ể ả bào, thúc đ y s  tăng tr ng, tăng c m giác ngon mi ng, giúp phát tri n và

ạ ộ ệ ố ủ ễ ầ ị ế ệ ả duy trì ho t đ ng c a h  th ng mi n d ch, c n thi t cho vi c b o v  c ệ ơ

ể ướ ậ ế ươ ế ẽ ể th  tr ệ c b nh t t, làm v t th ặ   ng mau lành. Thi u k m có th  gây n ng

ứ ề ủ ế ế ạ ả ố ớ thêm tình tr ng thi u máu, gi m s c đ  kháng c a t bào máu đ i v i quá

ẻ ế ấ ậ ầ trình gây oxy hóa, làm tr  bi ng ăn, th p còi và ch m l n [ ớ ], []. G n đây có

ứ ẽ ổ ụ ữ ả ấ nghiên c u đã cho th y b  sung k m cho ph  n  mang thai ệ  c i thi n cân

ầ ơ ặ n ng và vòng đ u s  sinh [ ].

ủ ầ ế ứ ị C n thi ả   t cho ch c năng th  giác, sinh s n, Vai trò c a Vitamin A:

ứ ễ ể ổ ợ ị phát tri n, phân bào, sao chép gen và ch c năng mi n d ch, t ng h p các

ủ ơ ể ưở ủ ế ầ ồ protein c a c  th , tr ng thành c a t bào, h ng c u. Vitamin A tham gia

ồ ộ ớ làm tăng n ng đ  Hb trong máu cùng v i vitamin C, E, và B12, B9 [ ].

ế ậ ấ ưỡ ả ủ Nguyên nhân và h u qu  c a thi u vi ch t dinh d ng

ủ ế ấ ưỡ ồ Nguyên nhân c a thi u vi ch t dinh d ng bao g m 3 nhóm chính:

ế ộ ấ ấ ố ưỡ 1) Ch  đ  ăn u ng, cung c p vi ch t dinh d ợ   ủ ặ ng không đ  ho c không h p

ủ ơ ể ề ạ ầ ạ   lý,   không đa d ng; 2) Nhu c u c a c  th  tăng nhi u vào các giai đo n

ẻ ưở ư ấ ồ mang thai, cho con bú, tr  đang tăng tr ng nh ng ngu n cung c p không

ạ ệ ứ ủ ậ ấ ặ ấ ắ đáp  ng đ ;  3) M c các lo i b nh t ụ t làm kém h p th  ho c làm m t vi

ụ ủ ặ ả ấ ấ ưỡ ơ ch t ho c  làm gi m tác  d ng c a  vi  ch t   dinh d ng trong c  th  [ ể ].

ể ắ ồ ừ ữ ế ấ Nh ng nguyên nhân này có th  b t ngu n t ạ  tình tr ng kinh t th p, an

ươ ứ ự ế ế ề ả ả ưỡ ninh l ng th c không đ m b o, thi u ki n th c v  dinh d ặ   ng, ho c

ự ề ệ ế ưỡ ụ ậ ặ thi u đi u ki n th c hành dinh d ng, ho c do phong t c t p quán, thói

ệ ố ậ ấ ấ ưỡ ặ quen ăn u ng ho c do các b nh t t làm m t ch t dinh d ư ố ng nh  s t rét,

ễ ễ ẩ lao, nhi m khu n, nhi m giun sán [ ].

32

ả ở ế ậ ứ ộ ớ ấ ả Thi u VCDD gây h u qu các m c đ  khác nhau t ố   t c  các đ i i t

ơ ạ ặ ạ ứ ổ ộ ượ t ng l a tu i trong xã h i và có nguy c  t o thành chu trình l p l ữ   i gi a

ế ệ ẻ ơ ế ể ệ ể ấ các th  h : tr  s  sinh thi u VCDD có th  ch t và trí tu  phát tri n kém

ưở ễ ơ ạ ế ấ ộ khi tr ng thành d  r i vào tình tr ng kinh t xã h i th p và sinh con đ ẻ

ờ ỳ ễ ơ ụ ế ạ ấ cái d  r i vào tình tr ng SDD. Thi u h t vi ch t trong th i k  mang thai có

ể ả ưở ế ứ ẹ ạ ả ặ ữ ậ th   nh h ỏ ủ ng đ n s c kh e c a bà m  và l i nh ng h u qu  n ng n ề

ế ư ư ả ị ậ ẻ ỏ nh  s y thai, sinh non, thai ch t l u, thai d  t t, SDD bào thai, tr  nh  suy

ưỡ ệ ế ễ ả ị dinh d ng, gi m sút trí tu , suy y u mi n d ch [ ] và lâu dài đ  l ể ạ ả   i  nh

ưở ế ự ấ ủ ữ ệ ẻ ể h ầ   ể ng đ n s  phát tri n trí tu  và th  ch t c a tr  trong nh ng năm đ u

ệ ố ể ạ ậ ứ ặ ỏ ờ đ i và gây gánh n ng lên h  th ng chăm sóc s c kh e và đ  l i h u qu ả

ự ế ộ ủ ố ồ lâu dài trên ngu n nhân l c, kinh t ỗ  xã h i c a m i qu c gia [ ], [], [].

ế ấ ưỡ 1.2.3. Tình hình thi u vi ch t dinh d ng trên th  gi ế ớ i

ế 1.2.3.1. Thi u vitamin A

́ ́ ́ ́ ̀ ́ ̀ ́ ́ ́ ́  Khô măt do thiêu vitamin A, thiêu mau do thiêu săt đang la vân đê co y

̃ ́ ̀ ́ ́ ́ ư ở ươ ơ ̉ ̣ nghia s c khoe công đông ̀  nhiêu n ́ c trên thê gi ́ i. Thiêu vi chât dinh

̀ ́ ́ ́ ̣ ở ̉ d ̃ ươ ng (vitamin A va săt) hay găp ́  cac n ́ ươ c đang phat triên. Thiêu Vitamin

̀ ̀ ̀ ̃ ươ ̉ ̣ ̉ A thê lâm sang đa bi đây lui trên nhiêu n ̀ ́ ́ c, tuy nhiên thiêu Vitamin A tiên

́ ̀ ̃ ̀ ̣ ở ư ứ ỏ ộ ồ ở ươ lâm sang vân tôn tai m c ý nghĩa s c kh e c ng đ ng ́  cac n ́   c đang

́ ́ ̀ ́ ươ ̉ ̉ ̣ phat triên. Thông bao cua WHO năm 1997 cho thây 41 n ́ ̀ ́ c con tôn tai cac

̀ ̀ ́ ̃ ̀ ̀ ́ ́ ươ ̉ ̣ thê lâm sang khô măt va 49 n ̀ ́ c khac vân con tinh trang thiêu vitamin A tiên

́ ̀ ̣ ̉ ̉ lâm sang̀ []. Hiên nay theo ́ ươ c tinh WHO, 33% tre em tuôi tiên hoc đ ̀ ̣ ươ   ng

̀ ̀ ̣ ư ̣ ̉ ̣ ̣ ̃ (190 triêu tre em), va 15% phu n  mang thai (19 triêu ba me) không đ ượ   c

̀ ̀ ̀ ̀ ́ ấ ̉ ̉ ̉ ư ̣  cung c p đu vitamin A trong khâu phân ăn hang ngay va co thê coi nh  bi

́ ́ ̃ ́ ́ ́ ưở ̉ ̣ ̣ ̣ ́ thiêu vitamin A; Thiêu mau thiêu săt vân đang anh h ng đên môt bô phân

́ ́ ́ ́ ́ ̀ ̀ ̀ ơ ̃ ̣ ư ̉ ̉ ̉ ơ l n dân sô thê gi ́ ̣   i, trong đo chu yêu la phu n  va tre em tuôi tiên hoc

33

́ ̀ ́ ự ơ ơ đ ̀ ̉  ươ ng. Theo WHO, N i co nguy c  cao nhât la khu v c châu Phi (40% tre

́ ́ ́ ́ ́ ̉ em thiêu vitamin A, 68% tre em thiêu mau), sau đo đên châu Á [].

ế ế ắ 1.2.3.2. Thi u máu thi u s t

ế ắ ấ ặ ạ ể ế   Thi uế  máu do thi u s t là lo i thi u máu hay g p nh t, có th  k t ế

̃ ờ ỳ ̣ ư ế ấ ớ Ướ ợ h p v i thi u acid folic nh t là phu n  trong th i k  có thai. c tính có

ế ố ớ ế ị ướ 30%   dân   s   th   gi i   b   thi u   máu,   trong   đó   các   n ể   c   đang   phát   tri n

ề ấ ả ơ ớ ướ ẻ kho ng 36% cao h n r t nhi u so v i các n ể c phát tri n 8%. Tr em

ụ ữ ữ ấ ọ (43%), h c sinh (37%) và nh t là ph  n  có thai (51%) là nh ng đ i t ố ượ   ng

ọ ưỡ ẻ ổ ồ ế ị b  đe d a thi u máu dinh d ng. Theo WHO, tr  em < 6 tu i có n ng đ ộ

́ ́ ̀ ượ ế ơ hemoglobin < 11g/L đ c coi là thi u máu. ơ N i co nguy c  cao nhât la khu

́ ́ ́ ̉ ̉ ́ ự   v c châu Phi (40% tre em thiêu vitamin A, 68% tre em thiêu mau), sau đo

́ ̃ ́ ̀ ́ ươ ươ ơ ̉ đên châu Á []. Ng ̀ i ta cung ́ c tinh toan thê gi ́ ́ i co t ́ ơ ơ i h n 2 ty ng ̀ ươ i bi ̣

́ ́ ́ ́ ́ ̉ ươ ơ ̣ ̉ ̣ thiêu săt, trong đo h n môt ty ng ́ ̀ i co biêu hiên thiêu mau.

ướ ể ế ắ ở ẻ ế Các n ́ c đang phát tri n co t ỷ ệ  l thi u máu thi u s t ẫ    tr  em v n

ở Ấ ở ở ố ấ r t cao: 53% ộ   n Đ , 45% Indonesia, 37,9% Trung qu c, và 31,8% ở

ướ ể ỷ ệ ươ Phillipines, trong khi đó các n c đã phát tri n t l này t ấ   ố ng đ i th p:

ố ỹ M  (3­20%), Hàn Qu c (15%) [].

ế ẽ 1.2.3.3. Thi u k m

ế ớ ệ ướ ể Hi n nay trên th  gi ặ i, đ c bi ệ ở t các n ố   c  đang phát tri n,  đ i

ẻ ỏ ẽ ế ượ t ng tr  nh  là nhóm có t ỷ ệ  l thi u k m cao nh t ấ  [].

̀ ế ẽ ườ ấ ở ữ ẻ ế ưỡ Thi u k m th ng th y nh ng tr  thi u máu va suy dinh d ng.

ướ ủ ở ấ ứ ơ Theo cách c tính c a WHO năm 2000, b t c  n i nào, khi t ỷ ệ  l SDD

ể ượ ứ ẽ ế ỏ th  còi (stunting) > 20% đ ộ   c coi là thi u k m có ý nghĩa s c kh e c ng

́ ̀ ̃ ̃ ́ ̃ ́ ́ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ ồ đ ng. Môt sô tac gia đa nêu lên tinh trang thiêu kem cung kha phô biên ở

́ ́ ̀ ́ ́ ươ ̣ ̣ ̃ ư nh ng n ́ ́ c co thu nhâp thâp. Sô liêu thông kê gân đây cho thây, nguy c ơ

34

́ ̃ ́ ươ ở ươ ̉ ̉ thiêu kem t ́ ng đôi cao ́  cac n ́ c đang phat triên []. Ty lê ́ ̣ ươ ượ c l ng dân

́ ́ ̀ ́ ́ ̀ ́ ở ự ́ ̃ sô thiêu kem cao nhât khu v c Nam A, tiêp theo la Băc Phi va Trung Đông.

́ ́ ́ ̀ ̃ ệ ự ơ ́ Đông Nam A (trong đo co Vi ́ t Nam) la khu v c co nguy c  thiêu kem cao,

̀ ́ ́ ́ ư ư đ ng th  3 trên toan thê gi ơ  [],[]. ́ i

ồ ự ố ả ầ G n đây nh t ạ   ấ Sight and Life (2013) đã công b  b n đ  th c tr ng

ế ắ ấ ấ ế ế ẽ ế thi u s t, thi u k m, thi u Vitamin A và thi u Iod cho th y r t nhi u n ề ướ   c

ề ẩ ở ứ ộ ặ ứ ộ ộ ạ ẫ v n còn tình tr ng đói ti m  n m c đ  n ng và m c đ  báo đ ng; Vi ệ   t

ộ Nam thu c nhóm trung bình:

ứ ộ ế ấ Hình 1.5. M c đ  thi u vi ch t dinh d ưỡ ở ng ự  các khu v c trên th  gi ế ớ   i

[]

ệ ạ ế 1.2.4. Tình hình thi u vi ch t d ấ ưỡ ở ẻ ng tr  em t i Vi t Nam

ữ ệ ề ế ả ạ Trong nh ng năm qua, Vi t Nam đã đ t nhi u k t qu  trong phòng

ỏ ộ ứ ệ ế ấ ố ồ ̣ ch ng các b nh thi u vi ch t có ý nghĩa s c kh e c ng đ ng. Viêt Nam đã

ể ế ắ ả thanh toán th  lâm sàng khô m t do thi u vitamin A và đã gi m đáng k ể

35

ế ẽ ế ạ ượ ạ tình tr ng thi u máu. Tình tr ng thi u k m cũng đang đ c quan tâm ở ẻ   tr

nh . ỏ

ả ề ế ế ề ấ ưỡ ở ẻ ạ K t qu  đi u tra v  tình tr ng thi u đa vi ch t dinh d ng tr  nh ỏ

ệ ủ ạ t i các vùng nông thôn Vi ễ t Nam c a Nguy n Văn Nhiên và cs [] cho thây: T́ ỷ

ẽ ế ồ ệ l thi u k m, selenium, magnesium, và đ ng là cao (86,9%, 62,3%, 51,9%, và

ố ẻ ị ́ư ự ế ặ ế   ẻ ị 1,7%, theo th  t ). M t khác 55,6% tr  b  thi u máu và 11,3% s  tr  b  thi u

ờ ừ ồ ưỡ ế ở ớ ế vitamin A. Thi u đ ng th i t ấ  2 vi ch t dinh d ng tr  lên chi m t i 79,4%

ẻ ả ố ươ ấ ữ ố tr . Các tác gi cũng tìm th y m i t ế   ng quan có ý nghĩa th ng kê gi a thi u

ả ủ ứ ế ế ế ế máu và thi u selenium, thi u retinol huy t thanh. K t qu  c a nghiên c u này

ế ấ ấ ưỡ ở ẻ ỏ ẫ ấ ề ấ cho th y thi u đa vi ch t dinh d tr  nh  v n là v n đ  r t ph  bi n ổ ế ở ng

ệ ườ ế ợ ớ ế ấ ưỡ Vi t Nam. SDD th ng k t h p v i thi u vi ch t dinh d ứ ủ   ng, nghiên c u c a

ổ ị ễ ấ ẻ Nguy n Thanh Hà cho th y tr  6­36 tháng tu i b  SDD th p c ấ ̣òi có t ỷ ệ  l ế    thi u

̀ ̀ ế ẽ ế ự máu, thi u vitamin A và thi u k m cao (tuân t la 40,9%; 27,2% và 40,0%) [].

ự ạ ế 1.2.4.1. Th c tr ng thi u vitamin A

́ ươ ướ ướ ̉ Theo ́ c tinh cua WHO, có 45 n c (năm 1995) và 122 n c (năm

ế ớ ề ế ấ ở ứ ứ 2005), trên th  gi i có v n đ  thi u vitamin A ỏ    m c có ý nghĩa s c kh e

̀ ̀ ự ồ ế ộ c ng đ ng d a trên t ỷ ệ  l ồ    quáng gà và thi u vitamin A tiên lâm sang (n ng

ế ộ đ  retinol huy t thanh <0,70 µmol/l), ở ẻ ướ  tr  tr c tu i h c đ ổ ọ ườ  [], []. ng

ệ ế Vi ạ   t Nam đã thanh toán thi u vitamin A lâm sàng trong giai đo n

̀ ế ụ ế ế ả ượ 1995­2000 va ti p t c duy trì cho đ n nay. K t qu  này có đ c là do

ươ ẻ ổ ố ỏ ch ng trình cho tr ề    nh  6­36 tháng tu i u ng viên nang vitamin A li u

ạ ộ ữ ề ẻ ạ ỏ ổ   cao, ho t đ ng truy n thông, đa d ng hóa b a ăn và tr  nh  6­36 tháng tu i

̃ ủ ệ ệ ẻ ổ ỏ ư tr  nh  6­36 tháng tu i (VAC). Theo báo cáo c a các b nh vi n nh ng năm

̀ ầ ặ ườ ế ắ ợ ư gân đây, h u nh  không g p các tr ng h p khô m t do thi u vitamin

ề ề ế ẫ ấ A. Tuy nhiên thi u vitamin A ti n lâm sàng v n là v n đ  có YNSKCĐ.

ủ ứ ế ề ễ ẩ ạ Nghiên c u c a Nguy n Công Kh n và CS v  tình tr ng thi u vitamin A

36

ề ở ẻ ề ấ ổ ti n lâm sàng ế  tr  < 5 tu i cho th y thi u vitamin A ti n lâm sàng ở ẻ   tr

ệ ả ở ứ ộ ẹ ừ ặ em Vi t Nam có c m c đ  nh , v a, n ng tùy theo vùng (4,2­21,9% tr ẻ

ế ổ ứ ủ < 5 tu i có vitamin A huy t thanh <0,7µmol/L) ễ    []. Nghiên c u c a Nguy n

ẩ ở ẻ ỏ ở Công Kh n, Phan Văn Huân và cs. năm 2010 682 tr nh các vùng

ủ ề ắ ệ ấ ỷ ệ ệ ế mi n núi phía B c c a Vi t Nam đã phát hi n th y t l thi u máu và

ế ở ẫ ấ ớ ỷ ệ ữ thi u vitamin A nh ng vùng này v n r t cao v i t l 53,7% và 7,8% [].

ủ ề ạ ề ắ ỉ ễ Đi u tra c a Nguy n Xuân Ninh và CS t i 6 t nh mi n núi phía B c năm

ề ế ế 2011 cho th y tấ ỷ ệ  l thi u vitamin A ti n lâm sàng (retinol huy t thanh <0,7

ở ẻ ộ ừ ứ ế ộ umol/L) tr  em là 7,9% đ n 30,1% thu c m c trung 16,9%, dao đ ng t

ỏ ộ ứ bình v  ề ý nghĩa s c kh e c ng đ ng ồ  [].

ẻ ượ ế ỉ Đi uề   tra trên 1.175 tr , đ c ti n hành năm 2006 trên 6 t nh/thành:

ế ế ạ ắ ắ ắ ả ộ ấ   ắ B c K n, B c Ninh, Hà N i, Hu , Đ c L c, An Giang. K t qu  cho th y:

ẫ ồ ạ ở ứ ế ấ ấ t ỷ ệ  l vitamin A huy t thanh th p v n t n t ắ    m c 29,8% (cao nh t là B c i

ấ ấ ắ ộ ạ k n 61,8%, th p nh t là B c Ninh 17%, Hà N i 18,4%, An Giang 18,9%,

ộ ố ứ ế ắ ắ Hu  24,8% và Đ c L c 41,8%). M t s  nghiên c u cũng cho th y t ấ ỷ ệ l

ế ế ở ẻ ơ ̉ thi u vitamin A huy t thanh nhóm tr  < 6 tháng tuôi (35,1%) cao h n so

ữ ổ ả ề ế ớ v i nh ng nhóm tu i khác ủ     [].  Theo k t qu  đi u tra năm 2014­2015 c a

ệ ưỡ ế ề ở ẻ ướ Vi n Dinh d ng, t ỷ ệ  l thi u vitamin A ti n lâm sàng tr  em d ổ   i 5 tu i

ế ở ẻ ướ ổ ở ề là 13% trong đó t ỷ ệ  l thi u vitamin A tr  em d i 5 tu i mi n núi cao

ơ ở ấ ấ nh t (16,1%), nông thôn (13,1%) và th p h n ị  thành th  (8,2%) [].

ế ắ ế 1.2.4.2. Thi u máu thi u s t

̀ ́ ́ ả ổ ế ưỡ ̉ ề Theo  k t qu  t ng đi u tra va giam sat dinh d ̣  ng 2009­2010, ty lê

́ ̀ ́ ̃ ́ ̀ ̀ ở ́ ở ư ́ thiêu mau ̀ ́  cac vung sinh thai hâu hêt vân con ́ ̀    m c trung binh, vung nui

́ ở ư ế ổ ơ ̣ ́ Tây băc ỏ ẻ  m c năng. Nhóm tu i càng nh  tr  càng có nguy c  thi u máu cao,

ẻ ớ ẻ ế ơ ơ và tr  l n có ít nguy c  thi u máu h n: nhóm tr  0­12 tháng và 12­24 tháng

ấ ạ ế ở có t ỷ ệ  l thi u máu cao nh t đ t 45,3% và 44,4%; trong khi đó nhóm 24­35

37

ỷ ệ ỉ ế ở ẻ tháng t ỷ ệ  l này ch  còn 27,5%. T  l thi u máu trung bình tr  em ở ứ    m c

ấ ở ắ ấ ạ ề trung bình v  YNSKCĐ là 36,7%, cao nh t B c K n 73,4%, th p nh t ấ ở

ế ắ ắ ắ ộ An Giang 17%, B c Ninh và Đ k L k 25,6%, Hà N i 32,5%, Hu  38,6%. T ỷ

ấ ở ế ổ ớ ướ ệ l thi u máu cao nh t nhóm 6­12 tháng tu i t i 56,9%; có xu h ả   ng gi m

ổ ủ ở ổ ở ẻ khi tu i c a tr  tăng lên: 45% nhóm 12­24 tháng tu i, 38% nhóm 24­36

ở ổ ở ổ tháng tu i, 29% nhóm 36­48 tháng tu i; 19,7% nhóm 48­59 tháng tu i ổ  [],

[], [].

ế ắ ở ẻ ị ợ ạ ủ ề ề ế Đi u tra v  thi u máu do thi u s t tr  em c a Lê Th  H p t ộ   i m t

ở ủ ạ ố s  vùng nông thôn ngo i thành Hà N i ễ ộ   [],  c a Nguy n Xuân Ninh t ạ   i

ấ ỷ ệ ủ ề ị ế vùng núi mi n B c ắ  [], c a Cao Th  Thu H ng ươ  [] cho th y t l thi u máu

ở ẻ ệ ở ứ ấ ớ tr  em Vi ẫ t Nam v n còn m c r t cao t i 60­90%.

ấ ở ứ ế ề ỉ Nghiên c u đi u tra tình hình thi u vi ch t ề  6 t nh mi n núi phía

ắ ủ ự ệ ễ ấ t ộ B c c a Nguy n Xuân Ninh và c ng s  năm 2011 đã phát hi n th y lỷ ệ

ế ở ẻ ứ ề ộ thi u máu tr  em là 29,1%, thu c m c trung bình v  YNSKCĐ. T  l ỷ ệ ự   d

ữ ắ ấ ươ ự ỷ ệ ế tr s t th p (Ferritin<30ng/mL) là 49,1%. T ng t , t l thi u máu do

ế ắ ả ấ thi u s t (c  Hemoglobin và Ferritin th p) là 52,9% [].

ả ề ủ ế ệ ưỡ Theo k t qu  đi u tra năm 2014­2015 c a Vi n Dinh d ng, t ỷ ệ   l

ế ở ẻ ướ ổ ở ệ thi u máu tr  em d i 5 tu i Vi t Nam là 27,8%, t ỷ ệ  l này cao h n ơ ở

ơ ở ề ấ mi n núi 31,2%, nông thôn (28,4%) và th p h n ị  thành th  (22,2%) [].

ự ạ ế ẽ 1.2.4.3. Th c tr ng thi u k m

ế ớ ướ ể Hi nệ   nay trên th  gi ặ i,  đ c bi ệ ở t các n ố   c  đang phát tri n, đ i

ẻ ỏ ế ẽ ượ t ng tr  nh  là nhóm có t ỷ ệ  l thi u k m cao nh t ấ  []. Ở ệ  Vi ư   t Nam, ch a

ố ệ ổ ẽ ở ề ế ề ố ữ có s  li u t ng đi u tra toàn qu c v  tình hình thi u k m nh ng nhóm

ụ ữ ổ ư ẻ ư ế ẻ ơ ỏ ố ượ đ i t ng nguy c  cao nh  tr  nh  và ph  n  tu i sinh đ  nh ng k t qu ả

ộ ố ấ ỷ ệ ứ ế ở ẻ ơ ủ c a m t s  nghiên c u đã cho th y t l ẽ  thi u k m cao tr  s  sinh: t ớ   i

ề ở ắ ủ ề ễ ỉ 30­40% []. Đi u tra 6 t nh mi n núi phía B c c a Nguy n Xuân Ninh năm

ấ ỷ ệ ư ậ ế ẽ ẻ 2010 cho th y t l ẫ    thi u k m trung bình là 81,2% cho tr  em, nh  v y v n

38

ở ứ ấ ế ớ ớ ỏ ộ ứ ạ m c r t cao so v i th  gi i, có ý nghĩa s c kh e c ng đ ng ồ  []. Ph m Vân

ề ẫ ẻ ỉ Thúy đi u tra ng u nhiên 586 tr  12­72 tháng tu i ố   ổ ở 19 t nh trên toàn qu c

ụ ụ ụ ị (112 c m: 56 c m thành th  và 56 c m nông thôn) vào năm 2010 cho th yấ

ỷ ệ ể ấ ể T  l SDD th  th p còi là 23,2%, SDD th  gày còm là 6,3%; 7% s  tr  b ố ẻ ị

ỷ ệ ẽ ừ ẽ ở ế th a cân/ béo phì. T  l k m là 51,9%, t ỷ ệ  l thi u k m nông thôn cao

ị ỷ ệ ự ố ớ ế ơ h n có ý nghĩa th ng kê so v i khu v c thành th ; t l thi u vitamin A là

10,1% [].

ứ ẳ ị ở ữ ấ ộ ồ Nhi u  ề nghiên  c u đã kh ng đ nh, nh ng c ng đ ng có v n đ ề

ế ắ ế ườ ế ẽ ậ ạ ớ thi u máu thi u s t th ng đi kèm v i tình tr ng thi u k m, vì v y khi đã

ả ẽ ữ ự ế ế ạ ẩ ắ thi u nh ng lo i th c ph m giàu s t thì cũng thi u c  k m: Các tác gi ả

ụ ễ ạ Nguy n Xuân Ninh & CS năm 2004, Bùi Đ i Th  & CS năm 1999 [], [] đã

ẽ ở ẻ ế ạ ộ ự ồ ồ đánh giá t ỷ ệ  l thi u k m tr em t

ế ấ ả ộ huy t thanh th p (<10,7 ộ ẽ   i c ng đ ng, d a vào n ng đ  k m (cid:0) mol/L) dao đ ng trong kho ng 25 ­ 40% tùy theo

ươ ứ ề ị đ a ph ổ ng và nhóm tu i nghiên c u. T ủ   heo đi u tra năm 2014­2015 c a

ệ ưỡ ẽ ở ẻ ế ướ ớ Vi n Dinh d ng, t ỷ ệ  l thi u k m tr  em d ổ ấ i 5 tu i r t cao t i 69,4%,

ệ ấ ở ề ở ị ặ đ c bi t r t cao mi n núi (80,8%), nông thôn (71,6%) và thành th  có

ư ấ ơ ư ậ ế ẽ ẫ th p h n nh ng v n khá cao (49,7%) []. Nh  v y, thi u k m cũng đang là

ộ ấ ỏ ượ ở ệ ề ứ m t v n đ  s c kh e đ c quan tâm Vi t Nam.

̃ ́ ộ ố ứ ữ ầ ̣ ̣ ̉  Trong nh ng năm g n đây, m t s  nghiên c u đa xac đinh hiêu qua

̀ ́ ̀ ̀ ẽ ỷ ệ ắ ơ ̉ ̉ ̣ ̉ ̉ ̣ ̣ cua bô sung k m lên t m c bênh, lam giam ty lê măc bênh va th i gian l

́ ộ ổ ừ ẻ ế ả ̣ ̉ măc bênh tiêu chay tr  trong đ  tu i t 6­29 tháng. Tuy nhiên, k t qu  cho

ẽ ệ ấ ả ắ ổ ộ ồ ố th y b  sung k m trên c ng đ ng không làm gi m s  ngày m c b nh tiêu

ch yả  [].

Ế

1.3.  CHI N   L

Ề ƯỢ   TRUY N   THÔNG

C

GIÁO   D CỤ ,   NÂNG   CAO   CH TẤ

ƯỢ

Ứ

Ả

Ạ

L

Ổ NG TH C ĂN B  SUNG NH M

Ằ C I THI N

Ệ TÌNH TR NG

DINH

ƯỠ

Ấ

Ế

ƯỠ

D

NG VÀ THI U VI CH T DINH D

NG

ề 1.3.1. Truy n thông giáo d cụ

39

ộ ệ 1.3.1.1. M t vài khái ni m

ụ ứ ệ ạ ỏ ộ Giáo d c s c kh e (GDSK) là m t lo i can thi p trong các ch ươ   ng

ế ự ố ứ ủ ẻ ả ỏ trình y t dành cho s  s ng còn c a tr  em, s c kh e sinh s n, HIV/AIDS

ưỡ ượ ệ ộ ự ở và dinh d ng. Ngày nay GDSK đang đ c th c hi n r ng rãi các n ướ   c

ứ ề ể ỏ đang phát tri n. Trong Tuyên ngôn Alma Alta v  Chăm sóc s c kh e ban

ữ ụ ệ ị ầ đ u năm 1978, WHO đ nh nghĩa GDSK “là nh ng can thi p giáo d c quan

ể ự ề ứ ữ ế ệ ấ ỏ ổ ậ tâm đ n nh ng v n đ  s c kh e n i b t và các bi n pháp đ  d  phòng và

ể ượ ố ộ ố ị ki m soát chúng” và đã đ c xác đ nh là s  m t trong s  tám thành t ố ơ   c

ứ ỏ ả ủ b n c a chăm sóc s c kh e ban đ u [ ầ ].

ư ề ạ ườ ườ GDSK có nhi u cách phân lo i nh ng ng i ta th ế   ề ậ ng đ  c p đ n

ứ ề ề ề ố ỏ ứ   GDSK truy n th ng và truy n thông s c kh e trong đó truy n thông s c

ỏ ượ ử ụ ệ ộ ế kh e càng ngày càng đ c s  d ng r ng rãi trong các can thi p y t công

ưỡ ế ượ ộ ộ c ng, trong đó có dinh d ng. Theo Simonds, đó là m t chi n l ằ   c nh m

ạ ặ ộ ữ ổ ồ mang l ư   ể i nh ng thay đ i hành vi cho cá th , nhóm ho c c ng đ ng dân c  –

ế ứ ứ ữ ạ ẫ ừ ữ t ỏ   ỏ ế  nh ng hành vi có h i cho s c kh e đ n nh ng hành vi d n đ n s c kh e

ệ ạ ươ ự ế ợ ủ hi n t i và trong t ng lai [ ]. Theo Green đó là s  k t h p c a các kinh

ỏ ượ ệ ọ ế ế ỗ ợ ấ ậ ằ ộ nghi m h c h i đ c thi ệ t k  nh m h  tr  cho vi c ch p nh n m t cách

ế ứ ữ ệ ẫ ự t nguy n nh ng hành vi d n đ n s c kh e [ ỏ ]. Còn Werner và Bower thì

ế ượ ằ ể ỡ ườ ườ cho r ng đó là chi n l c đ  giúp đ  ng i nghèo và ng i không có

ề ự ể ượ ự ể ố ơ ứ quy n l c có th  có đ c s  ki m soát t ộ ố   ỏ t h n cho s c kh e và cu c s ng

ể ị ủ c a h  [ ọ ]. Theo  Jennie Naidoo and Jane Wills (2004)  GDSK có th  đ nh

ơ ộ ế ậ ạ ọ ườ ọ ề ứ ỏ nghĩa là l p k  ho ch các c  h i cho m i ng ự   i h c v  s c kh e và th c

ủ ọ ệ ổ ồ hi n các thay đ i trong hành vi c a h , bao g m:

­ Nâng cao nh n bi

ậ ế ề ề ứ ế ố ạ ấ ỏ t v  các v n đ  s c kh e và các y u t t o nên

ố ệ ậ m đau b nh t t.

­ Cung c p các thông tin.

ấ

40

­ Thúc đ y và thuy t ph c m i ng

ụ ế ẩ ọ ườ ự ệ ổ i th c hi n các thay đ i trong

ủ ọ ứ ố ố l ỏ ủ ọ i s ng c a h , vì s c kh e c a h .

­ Trang b  cho m i ng

ọ ị ườ ự ự ữ ể ạ i nh ng kĩ năng và s  t ữ    tin đ  t o ra nh ng

ổ thay đ i này [ ].

ỏ ố ớ ả ụ ứ ủ ệ ưỡ 1.3.1.2. Vai trò c a giáo d c s c kh e đ i v i c i thi n dinh d ng

ớ ự ệ ậ Vài th p niên ủ ầ g n đây, v i s  gia tăng c a các can thi p mang tính d ự

ướ ớ ả ệ ứ ỏ ưỡ ẻ phòng, h ng t i c i thi n s c kh e và dinh d ẹ ng cho bà m  và tr  em,

ướ ể ượ ộ ả ặ đ c bi ệ ở t ữ  nh ng n c đang phát tri n, GDSK đ c coi là m t gi i pháp

ầ ượ ự ọ ươ ệ ưỡ hàng đ u đ c l a ch n cho các ch ng trình can thi p dinh d ặ   ng. M c

ữ ệ ế ề ằ ợ dù GDSK đ u nh m vào vi c khuy n khích nh ng hành vi có l ứ   i cho s c

ư ữ ể ỏ ệ ộ kh e nh ng cũng có nh ng đi m khác bi t tùy thu c vào nhóm đ i t ố ượ   ng

ạ ầ ộ ế ạ ộ ộ ố đích và lo i hành vi hay hành đ ng c n thi t. M t s  ho t đ ng GDSK

ượ ế ế ở ữ ẹ ặ ườ ả ưở đ c thi t k  b i ho c cho các bà m  và nh ng ng i  nh h ế ng đ n h ọ

ủ ể ế ồ ộ ộ (khuy n khích các hành đ ng c a cá th , gia đình và c ng đ ng), m t s ộ ố

ướ ề ộ ằ ồ ớ ủ ệ ệ ệ ả khác h ng v  c ng đ ng nh m t ộ   ề i vi c c i thi n đi u ki n c a c ng

ể ả ệ ưỡ ộ ố ạ ộ ế ồ đ ng đ  c i thi n dinh d ng, m t s  l i dành cho cán b  y t ữ    và nh ng

ườ ự ệ ươ ụ ả ị ư ấ ng i th c hi n ch ệ ng trình (c i thi n d ch v  và t v n), và m t s ộ ố

ườ ự ỗ ợ ể ậ ộ ươ dành cho ng i ra chính sách (v n đ ng đ  có s  h  tr  cho ch ng trình).

ữ ủ ế ọ Vai trò quan tr ng c a GDSK là khuy n khích nh ng hành vi có l ợ   i,

ưỡ ự ổ ộ ạ ộ ồ nuôi d ng s  thay đ i hành vi/hành đ ng t i gia đình, c ng đ ng hay c ơ

ố ố ệ ạ ố ậ ở s  y t ế ừ  t ế  đó khuy n khích l i s ng lành m nh, phòng ch ng b nh t t hay

ữ ế ề ạ ặ ả ị ưở ữ ủ ộ đi u tr  ho c h n ch  nh ng  nh h ng c a nó. Nh ng hành đ ng này

ườ ự ả ụ ủ ẹ ặ th ư ủ ng c a các cá nhân, ví d  nh  c a bà m , m c dù có s   nh h ưở   ng

ộ ố ụ ề ồ ộ ủ c a các thành viên khác trong gia đình và c ng đ ng. M t s  ví d  v  các

ể ộ hành vi cá nhân có th  tác đ ng:

41

ữ ự ạ ư ữ ẹ ằ ­ Nh ng th c hành t ẻ   i gia đình nh  nuôi con b ng s a m , cho tr  ăn

ử ụ ố ố ử ệ ợ ổ b  sung h p lý, s  d ng bi n pháp tránh thai, r a tay, dùng mu i i t, dùng

ử ụ ắ ẩ ự ORS, s  d ng các th c ph m giàu s t…

ử ụ ơ ở ế ị ế ị ờ ụ ­ S  d ng các d ch v  đúng: đ n c  s  y t k p th i, khám thai, mua

ể ụ ữ ế ơ ở ề ắ ế ư viên s t khi có thai, cho phép và cho ti n đ  ph  n  đ n c  s  y t , đ a tr ẻ

ư ấ ưỡ ẻ đi cân và t v n dinh d ố ng, cho tr  đi u ng Vitamin A…

ủ ề ị ướ ủ ẫ ộ ế ­ Tuân th  đi u tr : tuân theo h ng d n c a cán b  y t ệ    trong vi c

ầ ủ ề ắ ặ ố u ng đ y đ  và đ u đ n viên s t khi có thai…

ụ ưỡ ế ậ ượ ắ ế Trong giáo d c dinh d ng, cách ti p c n này đ ư   c nh c đ n nh  là

ươ ứ ơ ư ế ệ ế ạ ạ ấ ộ m t ph ng pháp s  ph m nh n m nh vào vi c ti p thu ki n th c h n là

ổ ệ ố thay đ i hành vi [ ].  Phòng ch ng các b nh nhi m ẩ ễ khu n, nhi m ễ ký sinh

ụ ưỡ ướ ẫ ạ ợ ố trùng, giáo d c dinh d ng, h ữ   ng d n ăn u ng h p lý, đa d ng hoá b a

ế ẩ ấ ổ ườ ự ấ ẩ ăn, b  sung các ch  ph m vi ch t và tăng c ng vi ch t vào th c ph m…

ả ượ ụ ể ố ữ là nh ng gi i pháp đã và đang đ ế   c áp d ng đ  phòng ch ng SDD và thi u

ầ ườ ủ ấ ụ h t vi ch t ấ . Trong đó, g n đây ng i ta th y vai trò c a g ụ iáo d c dinh

ưỡ ứ ự ủ ế d ỹ ng, nâng cao ki n th c, k  năng th c hành c a ph  n ụ ữ  đóng vai trò

ọ ộ ả ả ề ữ ế quan tr ng và là m t gi i pháp cho k t qu  b n v ng [ ].

ề ậ ị WHO/WB/UNICEF/UN (2016) đ u nh n đ nh r ng ằ   Suy dinh d ngưỡ

ả ệ ướ ế ổ đã tham gia vào 33% trong s  ố kho ng 6 ẻ  tri u tr  em d i 5 tu i ch t hàng

ố ử ự ế ưỡ năm và s  t vong này có liên quan đ n th c hành nuôi d ng không đúng

ổ ầ ượ ữ trong năm tu i đ u tiên do không đ ẹ c bú s a m  hoàn toàn trong  nh ngữ

ứ ầ ặ ổ ớ ộ ườ tháng đ u, cho ăn b  sung quá s m ho c quá mu n, th c ăn th ế   ng là thi u

ưỡ ế ể ộ ế ủ dinh d ng và không an toàn có liên quan đ n trình đ  và hi u bi t c a bà

ộ ố ế ố ự ả m  ẹ []; []. IFPRI ướ ượ c l ủ ng s  tham gia c a m t s  y u t vào gi m t ỷ ệ   l

ể ế ở ướ ụ ệ SDD th  thi u cân các n c đang phát tri n ể thì riêng vi c giáo d c ph  n ụ ữ

ớ ứ ự ệ ế ỹ đã đóng góp t i 43,01%. Do đó, vi c nâng cao ki n th c, k  năng th c hành

42

ưỡ ữ ủ ẹ ộ ả ầ ượ dinh d ng c a bà m  là m t trong nh ng gi i pháp c n đ c quan tâm [];

[]; [].

ượ ề Chính vì v y,  ậ truy n thông giáo d c ụ   dinh d ngưỡ   đ c đánh giá là

ả ứ ế ầ ọ ổ gi ệ i pháp quan tr ng hàng đ u trong vi c nâng cao ki n th c, thay đ i hành

ủ ộ ồ ệ ố ớ ệ ạ vi c a c ng đ ng, ủ c a bà m , ặ ẹ đ c bi ẩ t đ i v i vi c đ y m nh nuôi con

ể ả ữ ẹ ệ ạ ưỡ ệ ằ b ng s a m . Đ  c i thi n tình tr ng dinh d ặ ng, đ c bi ả t gi m t ỷ ệ   l

ẻ ướ ủ ấ ệ ớ ứ ề ổ ự th p còi c a tr  d i 2 tu i, nhi u nghiên c u đã can thi p t i th c hành

ưỡ ẻ ỏ ừ ầ ớ nuôi d ng tr nh  trong đó chăm sóc ngay t ban đ u khi m i sinh nh ư

ờ ầ ữ ẹ cho bú trong vòng 1 gi ằ  đ u sau sinh, nuôi con b ng s a m  trong 6 tháng

ế ụ ớ ơ ế ợ ớ ổ ầ đ u và ti p t c cho bú kéo dài t i h n 2 tu i cùng k t h p v i cho ăn b ổ

ợ ừ ổ ở ứ sung an toàn và h p lý t ấ    lúc 6 tháng tu i tr  đi. Các nghiên c u cho th y

ướ ẻ ở ướ ể ượ ẹ ờ ầ d i 40% tr các n c đang phát tri n đ c bú m  trong 1 gi đ u, 37%

ẹ ẻ ướ ẻ ổ ớ tr  bú m  hoàn toàn d i 6 tháng và 60% tr ăn b  sung v i ch t l ấ ượ   ng

ẻ ườ ủ ổ ủ ặ ệ ế ấ ữ b a ăn b  sung c a tr  th ng không đ , đ c bi t thi u protein, ch t béo

ưỡ ườ ể ủ ự ả ấ hay vi ch t dinh d ng tăng c ng s  phát tri n c a tr i pháp ữ ẻ. Nh ng gi

ọ ưỡ ồ ộ ộ ồ l ng ghép các h at đ ng chăm sóc dinh d ng trên c ng đ ng cũng đ ượ   c

ề ướ ộ ố ệ ụ ả nhi u n c áp d ng và có m t s  hi u qu  đáng chú ý nh  t ư ỷ ệ ẻ  l tr  bú m ẹ

ở ướ ư ở ừ hoàn toàn ề  nhi u n c tăng lên nh Campuchia tăng t 12% năm 2000

ừ lên 60% năm 2005, Srilanca tăng t 53% năm 2000 lên 76% năm 2005 [], [],

[], [], [], [].

ệ ề ưỡ ướ ố ớ Đ i v i Vi t Nam, truy n thông ụ giáo d c dinh d ng và h ẫ   ng d n

ầ ạ ợ ố ớ ăn u ng h p lý c n ph i đ ẩ ả ượ đ y m nh c h nơ  n aữ  song song v i các gi ả   i

ớ ấ ề ờ ươ ề pháp khác. Th i gian qua, v i r t nhi u ch ng trình, chính sách, nhi u c ố

ể ừ ủ ề ấ ươ ế ị ươ ắ g ng c a các c p chính quy n, đoàn th  t trung ng đ n đ a ph ng,

ơ ổ ứ ố ế ằ các c  quan chuyên môn, các t ch c qu c t ổ   ộ ... nh m tác đ ng làm thay đ i

43

ứ ậ ưỡ ệ ụ ữ ự nh n th c, th c hành dinh d ặ ng, đ c bi t là chăm sóc ph  n  có thai, cho

ưỡ ỏ con bú, chăm sóc nuôi d ẻ ng tr  nh ...

ỗ ữ ứ ế ấ ị Các nghiên c u cũng cho th y nh ng k t qu  t ả ố Đ  Th  Hòa và t:

ự ệ ở ộ ố ạ ề ắ ạ ằ ộ c ng s  can thi p 3 năm m t s  xã t i B c K n b ng truy n thông giáo

ưỡ ử ụ ự ằ ẵ ẩ ộ ổ ứ ộ ụ d c dinh d ng nh m huy đ ng s  d ng th c ph m s n có; t ch c h i thi

ự ưỡ ế ộ ề ẻ ả ả ộ ổ th c hành dinh d ệ   ng; h i th o v  ch  đ  ăn b  sung cho tr  đã c i thi n

ể ấ ẻ ở ệ ấ t ỷ ệ  l SDD tr  em th  th p còi ớ   ấ  xã đã can thi p là th p nh t 34,7% so v i

ư ệ ễ ấ các xã đang và ch a can thi p là 44,8% và 38,3% []. Nguy n Minh Tu n đã

ưỡ ữ ằ ạ ị ệ can thi p dinh d ng 18 tháng (2006­2008) b ng b a ăn th  ph m đ ượ ổ  c t

ứ ạ ộ ch c luân phiên t ộ i các h  gia đình dân t c Sán Chay đã gi m ả ả c  3 th ể SDD

ứ ớ ụ ề so v i nhóm ch ng p<0,05 []. Nh  v y, ư ậ truy n thông giáo d c dinh d ưỡ   ng

ộ ươ ả ượ ụ ộ (TTGDDD)  là m t ph ệ ng pháp hi u qu , đ c áp d ng r ng rãi trong các

ươ ự ệ ưỡ ứ ầ ch ng trình, d  án can thi p dinh d ng. ủ   Nghiên c u c a Tr n Quang

ẻ ướ ả ệ ả ẩ Trung năm 2014 trên tr  d ổ ớ i 5 tu i v i gi ầ ủ   i pháp c i thi n kh u ph n c a

ể ấ ệ ể ẻ ệ ấ ả ơ ố ớ tr  cho th y hi u qu  can thi p đ i v i SDD th  th p còi cao h n th  nh ẹ

ệ ở ứ ổ ố ơ ớ ổ cân (23,3% so v i 12,4%); can thi p l a tu i 25­36 tháng tu i t t h n so

ở ả ừ ể ệ ả ổ ớ v i nhóm tu i 37­48 tháng c  2 th  SDD. Can thi p v a có kh  năng

ụ ồ ừ ượ ở ả ể ể ấ ẹ ặ ph c h i SDD v a phòng đ c  th  nh  cân và th  th p còi, đ c bi c ệ   t

ể ấ là th  th p còi [ ].

ệ ượ ơ ở ự Hi n nay, TTGDDD đ c xây d ng trên c  s  phân tích các y u t ế ố

ế ẻ ạ ặ ệ ế ứ liên quan đ n tình tr ng s c kho  nhân dân, đ c bi ố   t quan tâm đ n đ i

ữ ậ ổ ộ ượ t ẻ ng là tr  em t ừ 0 ­ 5 tu i và t p trung vào nh ng n i dung: Giáo d c vụ ề

ạ ồ ưỡ ế k  ho ch hoá gia đình l ng ghép v i ụ ớ  giáo d c dinh d ả ề ặ ng c  v  m t khoa

ể ệ ả ế ự ỗ ợ ẫ ọ h c và hành chính đ  có s  h  tr  l n nhau, tăng hi u qu  kinh t ề    và truy n

ữ ằ ớ ộ ờ ầ ẹ thông; Nuôi con b ng s a m , cho con bú s m trong m t gi đ u sau sinh,

ầ ủ ẹ ẻ ầ cho bú m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u và cho tr  bú theo nhu c u c a tr ẻ

44

ứ ứ ắ ờ ấ ấ ị ướ ẫ ch  không c ng nh c theo gi gi c nh t đ nh; H ng d n chăm sóc và ch ế

ẹ ố ơ ỉ ướ   ộ đ  ăn u ng ngh  ng i cho các bà m  đang mang thai và cho con bú; H ng

ủ ố ượ ỏ ả ế ộ ẻ ả ổ ố ẫ d n ch  đ  ăn b  sung cho tr  nh  đ m b o đ  s  l ữ   ng và cân đ i gi a

ưỡ ạ ộ ợ ấ các ch t dinh d ẻ ố ng; Chăm sóc h p lý khi tr   m và các ho t đ ng chăm

ủ ứ ẻ ầ ả ố ườ sóc s c kho  ban đ u (tiêm ch ng, phòng ch ng tiêu ch y, viêm đ ng hô

ướ ạ ườ ự ấ h p,   giun   sán,   n ệ c   s ch   và   v   sinh   môi   tr ng…);   Theo   dõi   s   tăng

ưở ẻ ằ ể ể ệ ế ố ồ tr ủ ng c a tr b ng bi u đ  phát tri n; Phòng ch ng các b nh thi u vi

ấ ưỡ ế ế ệ ẻ ắ ch t dinh d ng cho tr  em (thi u vitamin A và b nh khô m t, thi u máu

ạ

ẩ

ồ

ạ

ự o ngu n th c ph m t

i ch

ế ố ế ế ế ự ệ ệ ẩ ắ thi u s t, thi u i t…); V  sinh trong ch  bi n th c ph m và v  sinh ăn

ỗ [].

ố u ng; T

ấ ượ ệ ả ứ ổ 1.3.2. C i thi n ch t l ng th c ăn b  sung

ổ ượ ặ ọ Ăn b  sung (ABS) còn đ c g i là “ăn sam”, “ăn d m”, là quá trình

ớ ự ẻ ậ ổ ừ ứ ể ẻ ế ộ nuôi tr , t p cho tr  thích  ng v i s  chuy n đ i t ch  đ  ăn hoàn toàn

ử ụ ế ộ ự ữ ẹ ẵ ẩ ữ   ằ b ng s a m  sang ch  đ  ăn s  d ng thêm các th c ph m s n có trong b a

ứ ữ ẹ ăn gia đình. ABS nghĩa là cho ăn thêm các th c ăn khác ngoài s a m . Các

ờ ỳ ắ ầ ứ ứ ẻ ế ọ ổ th c ăn đó g i là th c ăn b  sung. Th i k  b t đ u cho tr  ABS đ n khi cai

ấ ố ớ ờ ỳ ẻ ế ủ ẻ ọ ổ ữ s a là th i k  đe d a nh t đ i v i TTDD c a tr  n u cho tr  ăn b  sung

ữ ủ ặ ặ ớ ộ ổ ẻ quá s m ho c quá mu n, ho c b a ăn b  sung c a tr không đ  v  s ủ ề ố

ấ ượ ả ẻ ớ ợ ượ l ả ng và không đ m b o ch t l ng. Cho tr  ABS s m không có l i cho

ỏ ủ ẻ ướ ổ ẻ ư ầ ứ ế ứ s c kh e c a tr  vì tr ữ   c 6 tháng tu i tr  ch a c n đ n th c ăn ngoài s a

ứ ế ẽ ẹ ẻ ẻ ữ ượ ả m , cho tr  ăn th c ăn khác s  khi n tr bú ít đi, s a đ c s n sinh ra ít

ẻ ấ ồ ưỡ ừ ữ ẹ ớ ơ h n và tr  m t đi ngu n dinh d ng quý giá t s a m . ABS s m còn làm

ơ ẻ ắ ế ố ế ệ tăng nguy c  tr m c b nh do thi u các y u t ễ  mi n d ịch trong s a mữ ẹ

ứ ễ ả ặ ạ ổ ị ư ữ   ho c b  tiêu ch y do th c ăn b  sung không s ch và d  tiêu hóa nh  s a

ủ ứ ữ ẹ ẹ ầ ộ m . Cho ăn quá mu n thì s a m  không đáp  ng đ  nhu c u v  s  l ề ố ượ   ng

ấ ượ ơ ể ẻ ế ớ và ch t l ng cho c  th  tr ủ    ngày càng l n lên. Theo khuy n cáo c a

45

ổ ở WHO, khi tr ẻ ừ  t 6 tháng tu i tr lên (sau 180 ngày) ngoài bú m  tr ẹ ẻ ầ    c n

ả ổ ph i ăn b  sung [].

ủ ấ ầ ượ Th c ứ ABS nên cung c p đ y đ  năng l ng, protein và các y u t ế ố    vi

ắ ự ụ ề ể ế ượ ưỡ ủ ẻ ượ l ng đ  bù đ p s  thi u h t v  năng l ng và dinh d ng c a tr , và

ớ ữ ứ ấ ả ầ ủ ứ ẻ ừ ị ẹ cùng v i s a m  nó đáp  ng t t c  nhu c u c a tr . Các th c ăn t th t và

ự ẩ ồ ố ệ ẽ ắ ấ cá là ngu n th c ph m t t cho vi c cung c p protein, s t và k m. Gan cung

ỏ ứ ề ấ ề   ấ c p nhi u vitamin A và acid folic. Lòng đ  tr ng cũng cung c p nhi u

ộ ố ắ ạ ậ ề ỗ protein và vitamin A. Các lo i đ u đ  có nhi u protein và m t s  s t. Các

ả ặ ạ ệ ề ấ lo i rau xanh, hoa qu , đ c bi t là cam quít, cung c p nhi u vitamin C. Các

ủ ấ ả ạ ố ư lo i   rau,   qu   có   màu   da   cam   nh   cà­r t,   bí   ngô,   xoài,   đu   đ   r t   gi àu

ữ ự ả ầ ấ ẩ ỡ vitaminA và c  vitaminC. D u, m  cũng là nh ng th c ph m r t thi ế ế   t y u

ượ ể ủ ấ ầ ấ cung c p năng l ng và ch t béo cho nhu c u phát tri n c a tr ẻ [].

ớ ẻ ừ ố ữ ầ ổ ổ S  b a ăn c n b  sung trong ngày: V i tr  t 7 ­ 9 tháng tu i ngoài

ữ ộ ặ ẹ ầ ướ ề ữ s a m  c n ABS 2 ­ 3 b a b t đ c (10 ­ 15%) + n ả c hoa qu  nghi n; tr ẻ

ộ ặ ẹ ầ ữ ữ 10 ­ 12 tháng ngoài s a m  c n thêm 3 b a b t  đ c (20%) + hoa qu ả

ề ẻ nghi n; tr

ữ ữ ẹ ầ 13 ­ 24 tháng ngoài s a m  c n 3 b a cháo + hoa qu  [ ả ].

ề ướ ế ớ ề ư Cũng nh  nhi u n ể c đang phát tri n trên th  gi ứ   i, nhi u nghiên c u

ạ ệ ả ươ ế ự ề ự ủ ẻ t i Vi ỉ t Nam cũng ch  ra k t qu  t ng t v  th c hành ABS c a tr  6 ­ 23

ề ổ ẻ ự ệ tháng tu i. Nhi u gia đình tr đã không th c hi n đúng quy cách cho tr ẻ

ả ề ờ ố ượ ấ ượ ữ ể ABS c  v  th i đi m cho ABS, s  l ng và ch t l ng b a ABS. Theo

ự ế ứ ủ ừ ữ ẻ ộ nghiên c u c a T  Ng  và c ng s  ti n hành trên nhóm tr 6 ­ 23 tháng

ổ ạ ẻ ượ ủ ấ ọ tu i t i 3 xã nông thôn c a Phú Th  năm 2007 cho th y 98,7% tr  đ c ăn

ướ ướ ớ ẻ ượ ổ b  sung tr c khi b ứ c sang tháng th  7 trong đó có t i 40,7% tr  đ c ăn

ừ ẻ ượ ứ ổ b  sung t tháng th  2 và khi tr  đ c 3 tháng thì t ỷ ệ  l ạ    ABS khá cao đ t

ể ậ ự ứ ủ ặ ạ ộ ấ 73,7% []. Nghiên c u c a Đ ng Tu n Đ t và c ng s  tìm hi u t p quán

46

ố ủ ủ ẹ ộ ấ   ể nuôi con c a các bà m  dân t c thi u s  c a Tây Nguyên cũng cho th y

ả ề ự ộ ố ế ớ ở ẻ ổ ớ m t s  k t qu  v  th c hành ăn b  sung s m ỏ  tr  nh  khi có t i 34,1% bà

ẹ ẻ ướ ổ ớ m  cho tr ABS tr c 3 tháng tu i trong đó có t i 8,8% tr ẻ ượ  đ c ABS

ẻ ượ ầ ứ ứ ặ trong tháng đ u tiên, 25,3% tr  đ c ABS trong tháng th  2 ho c th  3 và

ẻ ượ ừ ứ ệ ủ ứ 65,9% tr  đ c ABS t tháng th  4 [ ễ   ]. Nghiên c u can thi p c a Nguy n

ạ ấ ổ ẹ Lân t i Ph  Yên Thái Nguyên cho th y, t ỷ ệ  l ớ    các bà m  cho con ABS s m

ớ ố ẻ ờ ấ r t cao: có t ầ i 4,5% s  tr  ABS trong tháng đ u, 13,5% ăn trong th i gian 1­

ầ ổ ớ ố ẻ ỉ 2 tháng tu i, trong 4 tháng đ u có t i 88,9% s  tr  đã ABS. Ch  có 2/322 bà

ẹ ờ ừ m  (0,7%) cho con ABS trong th i gian t 5­6 tháng tu i [ ứ ủ   ổ ]. Nghiên c u c a

ạ ẻ ượ ả ấ ị ị ươ Lê Th  H ng t i Qu ng Tr  năm 2008 cho th y 31,9% tr  đ ớ   c ABS s m

ướ ế ầ ẻ ả ộ ổ tr ổ c 4 tháng tu i, h u h t tr ăn b t kho ng 5 tháng tu i, ăn cháo lúc 9

ố ữ ủ ẻ ả ơ ổ tháng tu i và ăn c m kho ng 13 tháng. S  b a ăn trung bình c a tr  là 2,6 ±

ố ữ ủ ẻ ạ ầ ổ 1,1 []. S  b a ăn trung bình c a tr  tăng d n theo tu i. T i Thanh Hóa năm

ị ươ ứ ủ ế ả ấ 2009 theo k t qu  nghiên c u c a Lê Th  H ng cho th y 53,7% tr  đ ẻ ượ   c

ướ ẻ ượ ABS tr ổ c 4 tháng tu i, 27,9% tr  đ c ABS 4­ 6 tháng và 18,4% tr  đ ẻ ượ   c

ổ ế ứ ạ ấ ầ ơ ộ   ABS sau 6 tháng. Lo i th c ăn đ u tiên ph  bi n nh t là c m nhai và b t

ố ữ ủ ẻ ạ g o (47,9% và 46,3%). S  b a ăn trung bình c a tr  là 3,1 ± 0,6 [ ]. Nghiên

ươ ươ ạ ủ ệ ủ ứ c u c a L ọ ng Ng c Tr ng t i 3 huy n c a Thanh Hóa năm 2011 cho

ấ ỷ ệ ẻ ượ ừ ứ ướ th y t tr  đ l c ăn t tháng th  6 ­7 là 60,2%, tr c 6 tháng là 39,8%,

ữ ẹ ầ ằ tuy nhiên t ỷ ệ  l ỉ ạ    nuôi con hoàn toàn b ng s a m  trong 6 tháng đ u ch  đ t

ủ ứ ỗ ị ươ 5% [].  Trong nghiên c u c a Đ  Th  Ph ng Hà ạ   và  Lê B ch Mai (2014)

ộ ự ơ ự ự ụ ồ cho th y vấ ẩ   ế ộ ệ i c áp d ng b  th c đ n, ch  đ  ăn d a trên ngu n th c ph m

ạ ị ươ ệ ẻ ấ ả ẵ s n có t i đ a ph ệ   ng dành cho tr  12­30 tháng đã cho th y hi u qu  rõ r t

ả ố ượ ệ ấ ượ ủ ẩ ầ ẻ ả c i thi n c  s  l ng và ch t l ng kh u ph n c a tr ầ    theo nhu c u

ộ ổ ề ị ủ ừ ế ượ ấ ạ ắ khuy n ngh  c a t ng đ  tu i v  năng l ẽ   ng, ch t đ m, canxi, s t, k m,

ở ứ ệ ớ vitamin A, vitamin C nhóm can thi p so v i nhóm ch ng. Sau 6 tháng can

47

ứ ự ệ ệ ẩ ơ ụ thi p, nhóm can thi p có m c tiêu th  các nhóm th c ph m cao h n có ý

ứ ầ ố ớ ỡ ớ nghĩa th ng kê so v i nhóm ch ng là nhóm d u, m  (14,1 g/ngày so v i 4,2

ả ặ ệ ủ ả g/ngày, p < 0,001), nhóm rau qu  và đ c bi t là nhóm rau, c , qu  có màu

ẫ ỏ ớ ị vàng, đ  và xanh s m (20,3 g/ngày so v i 8,8 g/ngày, p<0,01); nhóm th t, cá,

ớ ứ ả ả h i s n (77,5 g/ngày so v i 44,1 g/ngày, p < 0,001); tr ng (23,5 g/ngày so

ữ ớ ớ v i 12,5 g/ngày, p < 0,01); s a (281 g/ngày so v i 138,2 g/ngày, p < 0,001).

ự ổ ị ưỡ ữ ủ ệ ầ ẩ S  thay đ i giá tr  dinh d ng c a kh u ph n gi a nhóm can thi p và nhóm

ứ ượ ổ ề ấ ượ ch ng quan sát đ c rõ nh t là thay đ i v  năng l ắ   ng, protein, lipid, s t.

ự ấ ổ ố ố ớ   ữ S  thay đ i có ý nghĩa th ng kê gi a 2 nhóm cũng quan sát th y đ i v i

ổ ề ẽ ứ ự ệ ẩ ậ ầ canxi và vitamin C kh u ph n. S  thay đ i v  k m cũng ti m c n m c có ý

ữ ệ ố ớ nghĩa th ng kê gi a nhóm can thi p (0 ứ   ,9 ± 2,2 mg/ngày) so v i nhóm ch ng

ố ủ ầ ẩ ướ ủ (0,3 ± 1,7 mg/ngày). Tính cân đ i c a kh u ph n tr ệ c can thi p c a 2

ứ ượ nhóm nghiên c u là t ỷ ệ  l năng l ng P : L : G là 15 : 23 : 62 và 13 : 20 : 67

ệ ở ệ và sau can thi p là 15 : 30 : 54 và 14 : 22 : 64 nhóm can thi p và nhóm

ứ ứ ứ ệ ế ả ấ ch ng. K t qu  nghiên c u cũng cho th y sau 6 tháng can thi p, m c đ ộ

ủ ư   tăng cân trung bình c a 2 nhóm sau 6 tháng cũng không khác nhau nh ng

ề ở ứ ệ ơ ớ chi u cao nhóm can thi p cao h n 0,48 cm so v i nhóm ch ng (5,1 cm so

ổ ề ự ổ ớ v i 4,6 cm, p ề  < 0,035). S  thay đ i v  chi u cao theo tu i khác nhau có ý

ố ở nghĩa th ng kê, trong khi HAZ trung bình ệ  nhóm can thi p tăng 0,1 thì ở

nhóm ứ ch ng ả gi m 0,8

ẹ ấ ướ ề ả (p < 0,05). T  l ỷ ệ SDD nh  cân và th p còi có xu h ng gi m nhi u h n ơ ở

ự ệ ệ ư ở ứ ố nhóm can thi p, tuy nhiên s  khác bi t ch a m c có ý nghĩa th ng kê [].

48

CH NGƯƠ  2

Ố ƯỢ ƯƠ Ứ Đ I T NG VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U

Ố ƯỢ

Ứ

2.1. Đ I T

NG NGHIÊN C U

ứ ị ể 2.1.1. Đ a đi m nghiên c u

ứ ượ ự ệ ạ ượ ậ Nghiên   c u   đ c   th c   hi n   t i   4   xã :  Th ươ ,  ng   Nông,   D u   D ng

ườ ệ ọ ỉ Thanh Uyên và Tam C ng Huy n Tam Nông, T nh Phú Th .

ả ồ ứ ệ ỉ ọ Hình 2.1. B n đ  4 xã nghiên c u Huy n Tam Nông, T nh Phú Th

ố ượ ứ 2.1.2. Đ i t ng nghiên c u

ộ ẻ ừ ề ố ớ ẻ  Toàn b  tr  t 6 ­ 23 tháng tu iổ  đủ đi u ki n ệ  tham gia Đ i v i tr :

nghiên c u.ứ

ố ớ ọ ấ ả ẹ ủ ữ ẻ ượ ẹ  Ch n t t c  các bà m  c a nh ng tr  đã đ ọ   c ch n Đ i v i bà m :

cho nghiên c u.ứ

49

ọ ẩ ự Tiêu chu n l a ch n

ạ Giai đo n 1: Nghiên c u ứ mô tả

ổ ạ ẹ ặ ề ể ọ ờ ẻ Các c p m  và tr  6­23 tháng tu i t i th i đi m đi u tra sàng l c đáp

ứ ữ ẩ ng nh ng tiêu chu n sau đây:

­ Tr :ẻ

ẻ ố ạ ị ứ + Tr  sinh s ng t i đ a bàn nghiên c u.

ở ị + Tr ẻ ượ  đ c xác đ nh chính xác ngày tháng năm sinh b i gia đình và

ạ ế tr m y t xã.

ị ậ ệ ẻ ắ ẩ ưở + Tr  không m c các b nh b m sinh, d  t ả t có  nh h ế ng đ n nhân

ắ tr c và sinh hóa máu.

ẻ ấ ổ ưỡ ẽ + Tr  không b  sung các vi ch t dinh d ắ   ng (Vitamin A, k m, s t,

­ Bà mẹ:

ươ ế canxi) ngoài ch ng trình y t ố  qu c gia.

ườ + Th ẻ ng xuyên cho tr  ăn hàng ngày.

ự ế ẻ ạ ứ ể ờ + Tr c ti p tham gia cùng tr  t i th i đi m nghiên c u.

ứ ồ + Đ ng ý tham gia nghiên c u.

ắ ệ ạ ầ ố ớ + Không m c b nh tâm th n, r i lo n trí nh .

ứ ạ ệ Giai đo n 2: Nghiên c u can thi p

ẹ ặ ẻ ộ ổ ổ ượ Các c p bà m  và tr trong đ  tu i 6­23 tháng tu i đ c ch n t ọ ừ

ữ ứ ẩ nghiên c u ứ mô t ,ả  đáp  ng nh ng tiêu chu n sau đây:

­ Tr :ẻ

ẻ ấ ấ ơ + Tr có nguy c  SDD th p còi và SDD th p còi (­3SD < HAZ <

ượ ứ ở ọ ị ­1SD), đ c xác đ nh b i nghiên c u sàng l c.

ị ậ ẩ ả ệ ắ ưở ế + Không m c các b nh d  t t b m sinh có  nh h ắ   ng đ n nhân tr c

và sinh hóa máu.

50

ễ ệ ắ ấ ạ ẩ ị ế   + Không m c các b nh m n tính, nhi m khu n c p, không b  thi u

ế máu n ng ặ ấ ặ và r t n ng (Hb t ứ ộ ặ    ừ <70g/L), không thi u vitamin A m c đ  n ng

ẩ ạ ễ ứ ể ờ (retinol <0,35 µmol/L); không nhi m khu n t i th i đi m nghiên c u sàng

l c.ọ

­ Bà m :ẹ

ứ ự ệ ấ ệ   + T  nguy n tham gia nghiên c u và ký vào gi y đăng ký tình nguy n

tham gia nghiên c u.ứ

ế ố ạ ộ ủ ể ầ ờ + Cam k t b  trí th i gian đ  tham gia đ y đ  các ho t đ ng nghiên

c u.ứ

ủ ướ ẫ ủ ứ ộ + Tuân th  theo h ủ   ng d n c a nghiên c u viên và c ng tác viên c a

ữ ườ ạ ộ ự ể ệ thôn/xã, nh ng ng ị   i có trách nhi m tri n khai các ho t đ ng th c đ a

ứ trong nghiên c u này.

ệ ễ ề ệ ắ ầ ạ ố ớ   + Không m c b nh truy n nhi m, b nh tâm th n, r i lo n trí nh ,

ể ả ờ ượ ấ ỏ không th  tr  l i đ ỏ c các câu h i ph ng v n.

ứ ờ 2.1.3. Th i gian nghiên c u

ứ ượ ế ừ ế Nghiên c u đ c ti n hành t tháng 11/2012 đ n tháng 6/2018. Chi

ế ư ự ệ ờ ti t th i gian th c hi n nh  sau:

­ Tháng 11­12  năm 2012:  Gi

ớ ứ ệ ề ớ ị   i thi u nghiên c u v i chính quy n đ a

­ Tháng 01 năm 2013:

ị ự ị ứ ẩ ơ ị ph ngươ  và các đ n v  liên quan; chu n b  th c đ a nghiên c u.

ọ ố ượ ọ ự ứ +  Nghiên c u sàng l c, l a ch n đ i t ng tham gia nghiên c u.ứ

ứ ệ ậ ấ + T p hu n can thi p cho nhóm nghiên c u.

ệ ạ ừ ế ế ­ T  tháng 2/2013 đ n tháng 7/2013: Ti n hành can thi p t ự ị i th c đ a.

ề ệ ­ Tháng 7 năm 2013: Đi u tra sau can thi p.

ố ệ ứ ế ế ­ Tháng 7/2013 đ n tháng 6/2018: Phân tích s  li u, vi t báo cáo nghiên c u.

ƯƠ

Ứ

2. 2. PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

51

ế ế ứ 2.2.1. Thi t k  nghiên c u

ứ ượ ạ Nghiên c u đ c chia làm 2 giai đo n:

ứ ạ ả ­ Giai đo n 1: Nghiên c u mô t .

ế ế ứ ả ắ Thi t k  nghiên c u: Mô t c t ngang

ứ ạ ­ Giai đo n 2: Nghiên c u can thi p ệ

ế ế ệ ộ ứ ứ ồ ố Thi t k  nghiên c u: Nghiên c u can thi p c ng đ ng có đ i

ch ng. ứ

ươ ọ 2.2.2. C  ỡ m uẫ  và ph ng pháp ch n m u ẫ cho nghiên c uứ

ỡ ẫ 2.2.2.1. C  m u

ỡ ẫ ứ ạ C  m u nghiên c u giai đo n 1:

ứ ỡ ẫ .  Công th c tính c  m u

-

p

p

)

a-

= n Z

2 (1

/ 2)

2

(1 e

Trong đó:

ỡ ẫ ứ + n: C  m u nghiên c u.

(1–α /2) = 1,962 (V i đ  tin c y 95%) ớ ộ

ậ + Z2

ộ + e = 0,05 (Đ  chính xác t uy tệ  đ iố )

ỷ ệ ủ ỉ ấ ọ + p = 30,8% (T  l SDD th p còi c a t nh Phú Th  năm 2010) [ ]

ẻ ộ ể Tính đ ượ ỡ ẫ ố c c  m u t i thi u là 327 tr , c ng thêm 10% có th  t ể ừ ố    ch i

ỡ ẫ tham gia nghiên c  m u là 360 tr ẻ.

ự ế ượ ố ượ + Th c t ề  đã đi u tra đ c 398 đ i t ng.

ỡ ẫ ứ ạ C  m u nghiên c u giai đo n 2:

ỡ ẫ C  m u:

Tính theo công th c [ứ ].

52

Trong đó:

α ớ ộ ứ ậ ộ ố : đ  chính xác mong mu n. V i đ  tin c y 95%, t c là  =0,05 thì  = 1,96

β ớ ự ự ẫ ẫ ố : l c m u mong mu n. V i l c m u 80%, t c là  =0,8 thì  = 0,84

2.

ủ ộ ộ ớ : là đ  dao đ ng (SD) u c tính c a giá tr ứ ị (cid:0) 1­(cid:0)

ố ệ ớ ướ ữ ệ : là s  trung bình khác bi t gi a sau can thi p so v i tr ệ   c can thi p

ứ ố ủ c a nhóm đ i ch ng.

ố ệ ớ ướ ữ ệ : là s  trung bình khác bi t gi a sau can thi p so v i tr ệ   c can thi p

ệ ủ c a nhóm can thi p.

ữ ệ ệ ộ ố : đ  chênh l ch mong mu n sau can thi p gi a 2 nhóm.

ỡ ẫ ắ C  m u nhân tr c:

ề ệ ề ộ ố ị Đ  chênh l ch mong mu n v  chi u cao là tr  = 0,3 cm.

ượ ả ừ ứ = 0,5 cm đ c tham kh o t nghiên c u tr ướ ]  c [

ỡ ẫ ố ớ ị ể ẻ ỗ V i các giá tr  trên thì c  m u t i thi u cho m i nhóm là 71 tr  + 5%

ư ậ ẻ ẽ ẻ ỏ ộ b  cu c = 75 tr ; nh  v y 2 nhóm s  là 150 tr .

ỡ ẫ ệ   C  m u cho xét nghi m:

ố ự ớ ệ ự ị V i mong mu n s  khác bi t cho 2 giá tr  trung bình. D a vào các

ứ ướ ự ớ ệ ề ồ ố nghiên c u tr c đây [ ] và ư c tính s  khác bi ệ t cu i can thi p v  n ng đ ộ

ứ ữ ệ ẽ ế

ự ẻ ỗ vitamin A  và k m  huy t  thanh  gi a nhóm  can  thi p và  nhóm ch ng  là 0,4(cid:0) mol/l, v i SD=0,8 s  tr ố ẻ ớ n= 62 tr /nhóm; d  phòng cho m i nhóm là

ẻ ỏ ộ ệ ẻ ờ ẻ 10% tr  b  cu c trong th i gian can thi p = 68 tr  x 2 nhóm = 136 tr .

ỡ ẫ ề ầ ẩ C  m u đi u tra kh u ph n

ứ ụ Áp d ng công th c sau [ ]:

Trong đó:

ố ẫ ầ ề n: s  m u c n đi u tra,

ậ ộ Z: đ  tin c y 95% (z=1.96);

53

ẩ ủ ộ ả (cid:0) : đ  lêch chu n c a nhi ệ ượ t l ng trung bình ăn kho ng 300kcal;

ố ườ ổ ề ả N: t ng s  ng i tham gia đi u tra kho ng 300;

ả ố e: sai s  cho phép kho ng 70kcal

Ta có:                                 22.3002.300

n = ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ = 59

(702.300)+(22.3002)

ư ậ ẽ ỏ ứ ầ ẩ ỗ Nh  v y m i nhóm nghiên c u s  h i 59 kh u ph n x 2 nhóm (1

ứ ứ ầ ẩ nhóm ch ng và 1 nhóm nghiên c u) = 118 kh u ph n

ỡ ẫ ỡ ẫ ủ ấ ắ C  m u cho nghiên c u ứ : Vì c  m u c a nhân tr c là cao nh t (150

ứ ẽ ử ụ ỡ ẫ ẻ ấ ả tr ) nên nghiên c u s  s  d ng c  m u này cho t ỉ t c  các ch  tiêu khác.

ươ ọ ẫ 2.2.2.2. Ph ng pháp ch n m u

ọ ạ ẫ ạ ọ Giai đo n 1: Ch n m u cho giai đo n sàng l c

ọ ươ ủ ệ ­ Ch n huy n ủ   ng pháp có ch  đích huy n Tam Nông c a ệ : Theo ph

ọ ổ ố ườ ề ổ ố ỉ t nh Phú Th  có t ng dân s  75.469 ng i theo T ng đi u tra dân s  và Nhà

ở ị ấ ớ năm 2009 [ ], v i 20 xã, th  tr n.

ứ ệ ể ọ Lý do ch n huy n Tam Nông đ  nghiên c u là:

(cid:0) Tam Nông là huy n nghèo,

ệ ổ ơ n i có t ỷ ệ ẻ ướ  tr  d l ặ   i 5 tu i SDD, đ c

ệ ể ấ ủ ơ ố bi t SDD th  th p còi cao h n trung bình c a toàn qu c năm 2010.

(cid:0) Cách Hà N i kho ng 80 km, có th   ả

ộ ể ậ ể thu n ti n ệ ệ  trong vi c tri n khai

ứ ế và giám sát khi ti n hành nghiên c u.

(cid:0) M ng l ạ

ướ ế ủ ự ể ể ề ộ ế i y t đ  năng l c đ  tri n khai đ  tài; cán b  y t nhi ệ   t

ế ớ ệ ẻ ả tình và tâm huy t v i công tác chăm sóc và b o v  tr  em.

ượ ự ỗ ợ ệ ủ ề ị (cid:0) Đ c s  quan tâm, h  tr  nhi t tình c a chính quy n đ a ph ươ   ng

ự ồ ủ ẻ và s  đ ng ý tham gia c a gia đình tr .

ớ ỷ ệ ạ ố ố ọ ­ Ch n xã: l ả    tăng dân s  toàn qu c giai đo n này là kho ng V i t

ướ ệ ỗ 1,2%/ năm thì ủ c tính trung bình m i xã c a Huy n Tam Nông có t ừ .500 3

54

ổ ướ ừ ậ – 4.500 dân, s  tr ố ẻ từ 6­23 tháng tu i c tính t ẻ  85­110 tr . Do v y đ ể

ả ỡ ẫ ứ ươ ề ề ồ ả đ m b o c  m u nghiên c u, c ủ ọ h n ch  đích 4 xã t ệ   ng đ ng v  đi u ki n

ế ộ ớ ượ ươ ở kinh t , văn hóa, xã h i, y t ế v i 2 xã Th ậ ng Nông, D u D ng phía

ắ B c ủ c a ệ huy n;

ườ ở ủ 2 xã Tam C ng, Thanh Uyên ệ  phía Nam c a huy n. Hai nhóm xã này

ả ạ ể ả ế ự ỏ ạ ộ   cách nhau 15­20 km đ  đ m b o h n ch  s  lan t a các thông tin và ho t đ ng

can thi p.ệ

ố ượ ọ ­ Ch n đ i t ng:

(cid:0) Đ i v i tr : Cán b  tr m y t

ố ớ ẻ ộ ạ ế ộ ẻ ừ xã lên danh sách toàn b  tr  t 6 ­ 23

ủ ề ể ạ ờ tháng tu iổ  đ  đi u ki n ệ  tham gia nghiên c uứ . T i th i đi m nghiên

ố ẻ ộ ổ ọ ượ ư ứ ứ c u sàng l c, toàn b  t ng s  tr  là 398 đ c đ a vào nghiên c u.

(cid:0) Đ i v i bà m : Ch n t

ố ớ ọ ấ ả ẹ ẹ ủ ữ ẻ ượ t c  các bà m  c a nh ng tr  đã đ ọ   c ch n

trên.

ứ ọ ạ ẫ ệ Giai đo n 2: Ch n m u cho nghiên c u can thi p

ừ ế ọ ở ứ ả ẹ ặ ạ ­ T  k t qu  nghiên c u sàng l c giai đo n 1, 160 c p m  ­ con đ ủ

ượ ọ ự ứ ồ ẩ tiêu chu n đã đ ắ   c ch n l a và đ ng ý tham gia vào nghiên c u khi b t

ệ ầ đ u can thi p.

ượ ệ ẫ ọ ­ 2 nhóm xã đ c ch n ng u nhiên cho 1 nhóm can thi p và 1 nhóm

ứ ố đ i ch ng:

ươ ậ ộ ượ ẻ + Nhóm can thi pệ  thu c 2 xã D u D ng và Th ng Nông: 80 tr ;

ườ ứ ố ộ ẻ + Nhóm đ i ch ng thu c 2 xã Thanh Uyên và Tam C ng: 80 tr .

ấ ả ẻ ượ ữ ứ ẻ ấ ọ T t c  các tr  đ c ch n tham gia nghiên c u là nh ng tr  SDD th p còi

ặ ơ ấ ho c có nguy c  th p còi (HAZ <­1).

ế ố ỉ ố ứ ỉ 2.2.3. Bi n s , ch  s  và ch  tiêu nghiên c u

2.2.3.1. Thông tin chung

ệ ủ ề ẹ ­ Ngh  nghi p c a m .

55

ấ ủ ệ ố ộ ọ ụ ấ ộ ­ Trình đ  h c v n: Theo h  th ng phân c p c a B  giáo d c và Đào

t o.ạ

2.2.3.2. Nhân tr cắ

ế ố ề ặ ổ ớ ủ ẻ ­ Bi n s : Chi u cao, cân n ng, tu i, gi i tính c a tr  tham gia nghiên

c u.ứ

ắ ồ ỉ ố ỉ ố ề ặ ổ ­ Ch  s  nhân tr c g m 3 ch  s : Cân n ng theo tu i (CN/T); chi u cao

ặ ẩ ổ ủ   ề theo tu i (CC/T); cân n ng theo chi u cao (CN/CC) theo tiêu chu n c a

WHO 2006 [].

ạ ạ ưỡ Phân lo i và đánh giá tình tr ng dinh d ng.

ặ ủ ự ặ ổ ổ  D a vào Z – Score c a cân n ng theo tu i. Cân n ng theo tu i:

ỉ ố Ch  s  Z – Score Đánh giá

ẻ ườ ­2 ≤ Z – Score ≤ 2 Tr  bình th ng

ể ẹ ứ ộ ừ SDD th  nh  cân m c đ  v a < ­2

ứ ộ ặ ể ẹ SDD th  nh  cân m c đ  n ng < ­3

ứ ề ằ ủ ự ề   ổ  D a theo Z – Score c a chi u ề Chi u dài n m, chi u cao đ ng theo tu i:

ứ ề ằ ổ dài n m, chi u cao đ ng theo tu i.

ỉ ố Ch  s  Z – Score Đánh giá

ẻ ườ ­2 ≤ Z – Score ≤ 2 Tr  bình th ng

ấ ứ ộ ừ SDD th p còi m c đ  v a < ­2

ứ ộ ặ ấ SDD th p còi m c đ  n ng < ­3

ự ề ề ặ ằ ủ   ứ  d a theo Z – Score c a Cân n ng theo chi u dài n m, chi u cao đ ng:

ề ề ằ ổ chi u dài n m, chi u cao theo tu i.

ỉ ố Ch  s  Z – Score Đánh giá

ẻ ườ ­2 ≤ Z – Score ≤ 2 Tr  bình th ng

ể ầ < ­2 ứ ộ ừ SDD th  g y còm m c đ  v a

56

ứ ộ ặ ể ầ < ­3 SDD th  g y còm m c đ  n ng

ỉ ố ự ưỡ ẻ ỏ 2.2.3.3. Ch  s  Th c hành nuôi d ng tr  nh

ỉ ố ề ự ẻ ượ Các ch  s  v  th c hành chăm sóc tr  đ c đánh giá theo các tiêu chí

ế ế ớ ề ưỡ ẻ ỏ ổ ứ ủ c a T  ch c Y t th  gi i v  nuôi d ng tr  nh  ­ IYCF (Infant and young

child feeding) [].

ẻ ượ ớ ờ ầ Tr  đ c bú s m trong 1 gi đ u.

ẻ ượ ẹ ầ Tr  < 24 tháng đ c bú m  trong vòng 1h đ u sau khi sinh

ố ẻ S  tr  < 24 tháng

ẻ ượ ẹ Tr  đ c bú m  hoàn toàn.

ẻ ượ ữ ổ Tr  4­5 tháng tu i ngày hôm qua đ ẹ c bú s a m  hoàn toàn

ổ ố ẻ S  tr  4­5 tháng tu i

ẻ ượ ổ Tr  đ ẹ ế c bú m  đ n 1 tu i.

ẻ ượ ẹ Tr  12 – 15 tháng ngày hôm qua đ c bú m

ố ẻ S  tr  12 – 15 tháng

ẻ ượ ổ Tr  đ ẹ ế c bú m  đ n 2 tu i.

ẻ ượ ẹ c bú m Tr  20 ­23 tháng ngày hôm qua đ

ố ẻ S  tr  20 – 23 tháng

ẻ ạ ế ộ ậ ố ấ ể ở ẻ Tr  đ t ch  đ  ăn ch p nh n t i thi u tr  đang bú m  (T  l ẹ ỷ ệ ẻ tr

ẹ ướ ượ 6 – 23 tháng đang bú m , ngày hôm tr c đ ố ữ c ăn s  b a và s ố

ự ẩ ể ở th c ph m t ừ ố  t i thi u tr  lên).

ậ ố ữ ố ẹ ẻ ể ạ Tr  6 – 23 tháng đang bú m  nh n s  b a t i thi u, đa d ng hóa

ố ẻ S  tr  6 – 23 tháng

ấ ố ữ ố ẻ Tr  đang bú m  đ t t n su t s  b a t ẹ ạ ầ ể i thi u.

ẹ ượ ẻ ố ữ S  b a ăn mà tr  6­ 23 tháng đang bú m  đ c ăn ngày hôm qua

ượ ẹ ố ẻ S  tr  6 – 23 tháng đ c bú m

ẻ ạ ự ạ ố Tr  đ t s  đa d ng t ể i thi u.

57

ậ ố ữ ố ẹ ẻ ể ạ Tr  6 – 23 tháng đang bú m  nh n s  b a t i thi u, đa d ng hóa

ẹ ố ẻ S  tr  6 – 23 tháng đang bú m

ẻ ượ ụ ự ẩ ắ Tr  đ c tiêu th  th c ph m giàu s t.

ặ ượ ổ ẻ Tr  6 – 23 tháng hôm qua nh n ự ậ th c ph m ắ ẩ  giàu s t ho c đ ắ c b  sung s t

ố ẻ ổ T ng s  tr  6 – 23 tháng

ố ữ ố ị ữ ẻ ẻ * Đ nh nghĩa s  b a t i thi u: ể Tr  6 – 8 tháng: 2 b a; Tr  9 – 23 tháng: 3

b aữ

ố ự ẩ ị ố * Đ nh nghĩa s  th c ph m t i thi u: ể 4 nhóm.

ỉ ố 2.2.3.4. Ch  s  hóa sinh

­ Hemoglobin máu

ế ­ Retinol huy t thanh

ế ẽ ­ K m huy t thanh

ỉ Ch  tiêu đánh giá:

+ Hemoglobin máu:

ẻ ộ ồ ượ ị Tr  có n ng đ  Hemoglobin trong máu <110g/L đ ế   c xác đ nh là thi u

ẻ ồ ộ ượ ị máu. Tr  có n ng đ  Hemoglobin trong máu <70g/L đ ế   c xác đ nh là thi u

ượ ạ ỏ ặ máu n ng và đ c lo i kh i nghiên c u [ ứ ].

+ Retinol huy t thanh

ế ẻ ộ ồ : Tr  có n ng đ  Retinol trong máu <0,7 μmol/L

ượ ề ế ị đ c xác đ nh là thi u Vitamin A ti n lâm sàng [ ].

+ K m huy t thanh:

ẽ ế ẻ ế ồ ộ ẽ  Tr  có n ng đ  K m huy t thanh < 9,9 μmol/L

ượ ẽ ế ị đ c xác đ nh là thi u K m [ ].

ầ ẩ 2.2.3.5. Kh u ph n

ưỡ ầ ẩ ẩ ố ị ­ Giá tr  dinh d ng kh u ph n, tính cân đ i kh u ph n [ ầ ].

ỉ Ch  tiêu :

ứ ứ ầ ưỡ ị ­ Đánh giá m c đáp  ng nhu c u dinh d ế ng theo khuy n ngh  dinh

ưỡ ườ ệ d ng cho ng i Vi t Nam 2015 [ ].

ươ ậ ố ệ ỹ 2.2.4. Ph ậ ng pháp và k  thu t thu th p s  li u

58

ụ ậ 2.2.4.1. Công c  thu th p thông tin

ủ ề ề ế ặ ồ ộ ẻ   ­ Phi u đi u tra bao g m các n i dung: cân n ng, chi u cao c a tr ,

ự ứ ế ưỡ ẻ ủ ki n th c th c hành chăm sóc dinh d ẹ ng tr  c a bà m .

ế ẩ ầ ỏ ờ ự ụ ả ẩ ­ Phi u h i ghi kh u ph n 24 gi qua, Album  nh th c ph m, d ng c ụ

ự ẻ ẩ ộ cho tr  ăn và cân th c ph m (Aanonsen, đ  chính xác 5g).

ệ ử ­ Cân đi n t ớ ộ  Tanita BCF 541 v i đ  chính xác 0,1kg.

ướ ử ụ ề ướ ỗ ớ ộ ­ Th ằ c đo chi u dài n m: S  d ng th c g  UNICEF v i đ  chính xác

0,1cm.

ụ ụ ệ ị ượ ế ­ D ng c  xét nghi m Hemoglobin và đ nh l ng Retinol huy t thanh,

ẽ ế K m huy t thanh.

ươ ậ 2.2.4.2. Ph ng pháp thu th p thông tin

ộ ủ ệ ề ưỡ Đi u tra viên là cán b  c a Vi n Dinh d ng đ ượ   c ộ ề Cán b  đi u tra:

ấ ấ ươ ấ ộ ỏ ỏ ố ậ t p hu n th ng nh t ph ế   ng pháp ph ng v n các b  câu h i liên quan đ n

ấ ạ ươ ướ ậ ề đ  tài; t p hu n l i ph ậ ng pháp thu th p các kích th ẫ   ắ ấ c nhân tr c, l y m u

ộ ợ ụ ệ ề ầ ị ộ máu. Trong m t đ t đi u tra, cán b  ph  trách ph n vi c nào ch u trách

ệ ệ ầ ổ nhi m ph n vi c đó, không thay đ i.

ỏ ấ ự ưỡ ủ * Ph ng v n thông tin chung ế  và ki n th c ứ th c hành dinh d ng c a các bà

mẹ

ự ứ ế ưỡ ủ Các thông tin chung và ki n th c – th c hành dinh d ng c a các bà

ượ ậ ằ ươ ế ấ ỏ m  ẹ đ c thu th p b ng ph ẹ ủ   ự ng pháp ph ng v n tr c ti p các bà m  c a

ẻ ớ ụ ộ ỏ ượ ế ế ẵ ề tr  v i công c  là b  câu h i đã đ c thi t k  s n. Các đi u tra viên đ ượ   c

ấ ấ ươ ấ ỏ ộ ỏ ố ậ t p hu n th ng nh t ph ng pháp ph ng v n, các n i dung ph ng v n c ấ ụ

ể ướ ấ ượ ấ ỏ ộ ỏ ự th  tr c khi tham gia vào ph ng v n. Cu c ph ng v n đ c th c hi n t ệ ạ   i

ẹ ấ ộ ỏ ồ ỏ ủ nhà các bà m . Các n i dung c a câu h i ph ng v n bao g m:

ề ặ ể ế + Các thông tin chung v  đ c đi m kinh t ủ ộ , văn hóa c a h  gia đình

ẻ ẻ ố ẹ ủ tr  và b  m  c a tr .

59

ự ưỡ ẻ ủ ư ẹ + Th c hành nuôi d ng tr c a bà m  nh : Chăm sóc thai nghén,

ữ ẹ ằ ẻ ổ ẻ nuôi con b ng s a m , cho tr ăn b  sung, chăm sóc tr khi tr ẻ ị ệ    b  b nh

ấ ấ ễ ệ ả ẩ ở ẻ (b nh tiêu ch y và nhi m khu n hô h p c p tính tr ).

ự ế ấ ẻ ố + Th c hành phòng ch ng thi u vi ch t cho tr .

ấ ề ẩ ỏ ầ * Ph ng v n v  kh u ph n

ầ ằ ề ẩ ươ ờ Đi u tra kh u ph n b ng ph ỏ ng pháp h i ghi 24 gi qua:

ộ ự ẻ ề ẩ ỏ ố + Đi u tra viên h i ghi toàn b  th c ph m mà tr  ăn u ng trong 24 gi ờ

ể ừ ờ ể ề qua k  t th i đi m đi u tra.

ỏ ấ ả ự ẻ ẩ ố ắ + H i t t c  các th c ph m mà tr  đã ăn u ng (tr ừ ướ  n c tr ng), bao

ạ ồ g m ăn t ố   i nhà và bên ngoài nhà, ăn riêng và ăn chung cùng gia đình. Đ i

ủ ề ầ ớ ữ v i b a ăn c a tr  t ẻ ạ ườ i tr ố ợ   ng m m non, cô giáo và đi u tra viên ph i h p

ầ ữ ự ệ ệ ẩ th c hi n vi c ghi chép kh u ph n b a ăn đó.

ố ớ ẻ ữ ẹ ầ ượ ướ ượ + Đ i v i các tr ẩ  còn bú m , kh u ph n s a đ c l c ớ   ng v i

ữ ượ l ng s a trung bình là 600ml/ngày [ ].

ầ ỏ ờ ượ ệ ặ ạ ạ ự ẩ H i ghi kh u ph n 24 gi qua cũng đ c th c hi n l p l i t ờ   i th i

ứ ứ ế ệ ể ằ ưỡ đi m k t thúc can thi p, nh m so sánh: m c đáp  ng dinh d ẩ   ng kh u

ủ ầ ẻ ưỡ ữ ế ệ ầ ớ ph n c a tr ị ủ  so v i nhu c u khuy n ngh  c a Vi n Dinh D ng, gi a 2

ướ ệ nhóm tr c và sau can thi p.

ề ậ ắ  [], []. * Thu th p thông tin v  nhân tr c

ẻ ượ ổ ủ Tu i: ổ Tu i c a tr  đ c tính theo WHO 2006.

ổ Tính tu i theo tháng :

ể ừ ơ ế ướ ừ + K  t s  sinh đ n tr c ngày tròn tháng (t ế  1 ngày đ n 29 ngày)

ượ ổ đ c coi là 0 tháng tu i.

+ K  t

ể ừ ế ướ ừ ngày tròn 1 tháng đ n tr c ngày tròn 2 tháng (t 30 ngày

ượ ế đ n 59 ngày) đ ổ . c coi là 1 tháng tu i

60

+ K  t

ể ừ ế ướ ừ ngày tròn 6 tháng đ n tr c ngày tròn 7 tháng (T  6 tháng

ượ ổ ế đ n 6 tháng 29 ngày) đ c coi là 6 tháng tu i.

ổ : Tính tu i theo năm

ứ ấ ừ ơ ế ổ + T  s  sinh đ n 11 tháng 29 ngày (năm th  nh t): 0 tu i.

ứ ừ ổ + T  trong 1 năm – 1 năm 11 tháng 29 ngày (năm th  2): 1 tu i.

ớ Gi i tính :

ớ ẻ ượ ằ ậ ộ ỏ ­ Gi ủ i tính c a tr  đ c thu th p b ng b  câu h i.

ặ ậ ỹ Cân n ng: K  thu t cân

ệ ử ụ ộ ớ ­ D ng c : ụ  Cân đi n t TANITA BC 541 có đ  chính xác t i 0,1 kg đ ể

ượ ọ cân tr ng l ng.

ể ả ẩ ả ộ ị ướ ể ­ Chu n b  cân: Đ  đ m b o đ  chính xác, tr c khi tri n khai cân vào

ổ ầ ẩ ạ ỗ ề ằ ả ỉ m i bu i c n chu n l ề ố   ẩ i cân b ng qu  cân chu n và đi u ch nh v  s  0.

ượ ặ ở ị ằ ầ ắ ẳ ổ ị Cân đ c đ t ố    v  trí  n đ nh, b ng ph ng và ngang t m m t. Cân đ i

ẹ ầ ấ ổ ọ ượ t ỉ ặ ng vào bu i sáng. Khi cân ch  m c qu n áo g n nh  nh t. Đ i t ố ượ   ng

ữ ắ ẳ ọ ượ ử ộ ứ đ ng gi a bàn cân, không c  đ ng, m t nhìn th ng, tr ng l ng phân b ố

ả ặ ượ ố ẻ ớ ế ề ả đ u c  hai chân. K t qu  cân n ng đ c ghi theo kg v i 1 s  l .

ề ậ ỹ ằ : K  thu t đo chi u dài n m

ụ ử ụ ụ ướ ằ ả ộ ỗ ­ D ng c : S  d ng th ủ   c b ng g  3 m nh c a UNICEF, có đ  chia

ớ chính xác t i milimét.

ể ướ ằ ủ ẻ ề ằ ẳ ị ­ Xác đ nh chi u dài n m c a tr : Đ  th ằ   ặ c n m trên m t ph ng n m

ữ ặ ườ ụ ữ ầ ể ắ ẻ ằ ẻ ằ ngang. Đ t tr  n m ng a, ng i ph  gi đ u đ  m t tr ẳ  n m th ng lên

ỗ ỉ ố ủ ả ầ ướ ầ ườ tr n nhà. M nh g  ch  s  0 c a th ỉ c áp sát đ nh đ u. Ng i đo gi ữ ẳ    th ng

ư ả ặ ố ỗ ộ ẳ   ầ đ u g i và đ a m nh g  di đ ng áp sát gót, khi gót chân sát m t ph ng

ọ ế ả ượ ế ẳ ả ứ ằ n m ngang và bàn chân th ng đ ng thì đ c k t qu . K t qu  đ c ghi theo

ố ẻ ớ ị ượ ế ầ ầ ơ đ n v  cm v i 1 s  l (0,0cm) và đ c đo 3 l n; n u 2 trong 3 l n đo sai

61

ả ạ ề ằ khác nhau ≥0,3cm thì ph i đo l i; chi u dài n m đ ượ ấ ừ ố c l y t s  trung bình

ầ ủ c a 3 l n đo.

ệ * Xét nghi m máu

ấ ả ệ ượ ệ ạ ự ­  T t c  các xét nghi m máu đ c th c hi n t ấ   i labo khoa vi ch t

ệ ưỡ ướ ệ Vi n Dinh d ng tr c và sau can thi p.

ứ ẻ ượ ấ ẫ ạ ­ T t c  t ấ ả r  tham gia nghiên c u đ ầ   c l y m u máu tĩnh m ch 2 l n,

ỗ ầ ấ ứ ể ầ ấ ổ ờ ướ m i l n l y 3ml vào bu i sáng, l n th  nh t vào th i đi m tr c khi can

ứ ế ệ ệ ầ thi p, l n th  hai sau khi k t thúc can thi p.

ụ ụ ệ ạ ố ­ Các d ng c  phân t ích máu,  ng nghi m là lo i chuyên dùng cho xét

ệ ẽ ệ ượ ử ằ ấ nghi m máu có xét nghi m k m… đ c tráng r a b ng HCl 1%, s y khô

ướ ể ạ ừ ễ ừ ườ tr c khi dùng đ  lo i tr  nhi m vi khoáng t môi tr ng.

ổ ẻ ­ Tr  em cượ   l y  ấ 3ml  máu  tĩnh m chạ   vào bu i sáng ( đ 7  ­  10 gi ) t ờ ạ   i

ạ ẫ ố tr m y t ế Sau đó m u máu đ . ố ượ   cho vào  ng nghi m ệ không ch ng đông c

ượ ả ả (Vacuette, Greiner Bio One), đ ộ ạ c b o qu n trong h p l nh, tránh ánh sáng .

ạ ẫ ượ Ngay t ỗ i ch , m u máu đ ẫ   c ly tâm 3000 vòng /phút trong 10 phút. M u

oC trong đá

ế ượ ả ở ả ố ệ ộ huy t thanh đ c tách vào  ng eppendorf, b o qu n nhi t đ  ­20

ể ề ệ ậ ấ ẫ khô và v n chuy n v  Khoa Vi ch t Vi n Dinh d ế   ưỡ . Sau đó m u máu ti p ng

oC t

ả ở ả ệ ộ ạ ệ ưỡ ụ ượ  b o qu n  t c đ c nhi t đ  ­70 i Vi n Dinh d ế ng cho đ n khi phân

tích.

+ Hemoglobin  máu:  Xét   nghi m   hemoglobin   b ng   ph

ệ ằ ươ ng   pháp

ử ụ Cyanmethemoglobin   s   d ng   máy HemoCue   (Hemocue   301,   Ängelholm,

ử ụ ứ ể ị Sweden)   và   s   d ng   dung   d ch   ki m   ch ng   (QC :   Quality   Control)   theo

ướ ủ ẫ ả ẻ ồ ộ h ng d n c a nhà s n xu t. ấ Tr có n ng đ  Hemoglobin trong máu <

ượ ế ẻ ồ ộ ị 110g/L đ c xác đ nh là thi u máu, tr  có n ng đ  Hemoglobin trong máu

ượ ế ặ ồ ộ ị < 70g/L đ ẻ c xác đ nh là thi u máu n ng, tr  có n ng đ  Hemoglobin trong

ầ ượ ạ ỏ máu < 70g/L c n đ c lo i kh i nghiên c u [ ứ ].

62

+ Retinol huy t thanh

ế ượ ượ ằ :  Hàm l ng retinol đ c phân tích b ng k ỹ

ậ ả ắ ỏ thu t ậ S c kí l ng cao áp HPLC (LC 10 ADVP, Shimadzu, Nh t b n) theo

ướ ẫ ậ ượ ỹ ệ ạ ự ấ h ủ ng d n c a WHO . K  thu t đ c th c hi n t i labo Vi ch t và đ ượ   c

ả ạ ấ ượ ế ậ ố ế ỳ ươ xác nh n k t qu  đ t ch t l ng qu c t CDC Hoa K  trong Ch ng trình

ấ ượ ể ố ế ề ẻ ki m tra ch t l ng qu c t v  phân tích Vitamin A hàng năm ồ   . Tr  có n ng

ượ ị ộ đ  Retinol trong máu < 0,7 μmol/L đ ề   ế c xác đ nh là thi u Vitamin A ti n

lâm sàng [].

+ K m huy t thanh:

ế ẽ ượ ế ẽ ượ Hàm l ng k m huy t thanh đ c phân tích

ươ ổ ấ ụ ử ằ b ng ph ng pháp quang ph  h p th  nguyên t ọ ử  dùng ng n l a (AAS) t ạ   i

ướ ạ ệ ồ b c sóng 213,9 nm [ ] t ấ i Khoa Vi ch t, Vi n Dinh d ẻ ưỡ . Tr  có n ng đ ng ộ

ẽ ượ ẽ ế ị ế K m huy t thanh < 9,9 μmol/L đ c xác đ nh là thi u K m [ ].

ổ ứ ứ ệ ự 2.2.5. T  ch c th c hi n nghiên c u

ưỡ ứ ự ệ ộ ứ   Nhân l c chính cho nghiên c u: Cán b  Vi n Dinh D ng, Nghiên c u

ộ Ươ ộ ế ệ sinh, cán b  Vi n Nhi Trung ng, cán b  y t xã.

Giai đo n 1 ạ

ướ ẩ ị ứ ị B c 1: Chu n b  đ a bàn nghiên c u

+  Làm vi c v i lãnh đ o Trung tâm Y t

ệ ạ ớ ế ể ượ ự ồ ệ  huy n đ  đ c s  đ ng ý

ứ ự ụ ể ệ ấ ố và sau đó th ng nh t m c tiêu, cách th c hi n tri n khai nghiên c u.

+  Làm vi c v i  y ban nhân dân xã, tr m y t

ớ Ủ ệ ạ ế ủ ượ c a 4 xã đ ọ   c ch n

ị ế ẩ ọ ể ấ ể đ  chu n b  ti n hành sàng l c tr ơ ấ   ẻ SDD th  th p còi và có nguy c  th p

ẩ ồ ờ ị ướ ế còi, đ ng th i chu n b  cho các b ứ c nghiên c u ti p theo.

ướ ẩ ị ứ B c 2: Chu n b  cho nghiên c u

ưỡ ứ ệ ộ ộ ệ + Cán b  nghiên c u: Cán b  Vi n Dinh D ng, Vi n Nhi Trung

ươ ế ệ ạ ế ượ ụ ề ấ ậ ng,   Phòng   y   t huy n,   Tr m   y   t xã   đ c   t p   hu n   v   m c   tiêu,

ươ ứ ấ ậ ấ ố ỏ ỹ ph ấ   ng pháp nghiên c u, th ng nh t các k  thu t cân, đo, ph ng v n, l y

63

ưỡ ể ệ ề ể ả ậ ả ẫ máu, b o qu n và v n chuy n m u máu v  Vi n Dinh D ng đ  phân

tích.

ạ ế ậ ẻ ộ ổ +  Các tr m y t xã l p danh sách tr ổ    trong đ  tu i 6­23 tháng tu i

ủ ề ọ ẻ ọ ừ ầ ồ theo t ng thôn, bao g m các thông tin đ y đ  v  h  và tên tr , h  và tên

ỉ ụ ể ẹ ủ ẻ ị ủ ẻ ả ả ằ m  c a tr , ngày tháng năm sinh c a tr , đ a ch  c  th , nh m đ m b o các

ẩ ự ố ượ ọ ọ tiêu chu n l a ch n đ i t ng sàng l c.

ướ ứ ự ệ ạ B c 3: ọ  Th c hi n giai đo n Nghiên c u sàng l c

ỏ ề ử ệ ể ọ ọ ­ Khám sàng l c: H i ti n s  b nh và khám lâm sàng đ  sàng l c tr ẻ

ứ ẩ ủ đ  tiêu chu n tham gia nghiên c u.

ể ạ ưỡ ế ị ­ Cân, đo đ  xác đ nh tình tr ng dinh d ả ng. K t qu  cân đo xác

ị ưỡ ẻ ằ ầ ạ đ nh tình tr ng dinh d ủ ừ ng c a t ng tr ề  b ng ph n m m Anthro 2006

ượ ế ở ừ ọ ượ ẻ ủ ẩ đ c khuy n cáo b i WHO, t đó ch n đ c tr  đ  tiêu chu n tham gia

ứ ệ nghiên c u can thi p.

ế ố ể ể ấ ỏ ­ Ph ng v n đ  tìm hi u các thông tin chung, các y u t liên quan

ự ưỡ ẻ ủ ế đ n th c hành nuôi d ẹ ng tr  c a bà m .

ạ ệ Giai đo n 2: Can thi p

ướ ẩ B c 1: ệ ị  Chu n b  can thi p

ớ ố ượ ứ ệ ứ ­ Gi i thi u nghiên c u cho đ i t ng tham gia nghiên c u

ộ ế ế ẻ ượ ấ ế ọ + Cán b  y t xã vi ờ ố ẹ ủ t gi y m i b  m  c a tr  đ c ch n đ n ph ổ

ứ ế ộ bi n n i dung nghiên c u.

ố ẹ ủ ứ ẻ ộ ế + B  m  c a tr  và nghiên c u viên và cán b  y t ấ   ệ  xã/huy n ký gi y

ứ ế cam k t tham gia nghiên c u.

ướ ế ậ ướ ệ Ti n hành thu th p thông tin tr c và sau can thi p B c 2:

ắ ủ ứ ệ ẻ ­ Nhân tr c c a tr  tham gia nghiên c u can thi p:

64

ướ ử ụ ệ ế ả ượ + Tr c can thi p: S  d ng k t qu  phân tích đ ị c xác đ nh trong

ạ ọ giai đo n sàng l c.

ủ ề ệ ằ ẻ + Sau can thi p: Cân, đo chi u dài n m c a tr .

ề ự ể ấ ậ ỏ + Ph ng v n đ  thu th p các thông tin v  th c hành nuôi d ưỡ   ng

ẻ ủ ẹ tr  c a bà m .

ầ ỏ ờ ẩ + H i ghi kh u ph n 24 gi qua c a tr  [ ủ ẻ ], [].

ố ượ ủ ệ ượ ọ ấ + Xét nghi m: L y máu c a đ i t ng đ c ch n tham gia nghiên

ệ ằ ị ượ ế ẽ ứ c u can thi p nh m đ nh l ế   ng Hb, Retinol huy t thanh và K m huy t

thanh.

ố ệ ử ướ ệ + X  lý và phân tích các s  li u tr c và sau can thi p.

ủ ự ự ệ ệ ề + Xây d ng tài li u: D a trên các tài li u truy n thông c a VDD

ươ ẻ ố ự ẻ (Ch ng trình phòng ch ng SDD tr  em) và th c hành chăm sóc tr  theo

ứ ổ ế ế ớ ề ưỡ ẻ ỏ ủ các tiêu chí c a T  ch c Y t th  gi i v  nuôi d ng tr nh  ­ IYCF

(Infant and young child feeding) [].

ụ ể ậ ộ C  th  t p trung vào 2 n i dung sau:

ủ ố ượ ẻ Cho tr  ăn đúng/đ  s  l ng hàng ngày.

ự ẻ ắ ẩ ườ ế Cho tr  ăn th c ph m giàu s t th ng xuyên, trong đó khuy n khích

ữ ữ ẹ ấ ầ các  bà m  cho con ăn ít nh t 3 b a cá và 2 b a gan hàng tu n. Gan và cá là

ẻ ở ị ự ẩ ẵ ươ ư ượ ậ ụ ư các th c ph m s n có và r đ a ph ng nh ng ch a đ c t n d ng do bà

ể ẹ ượ ưỡ ế ư m  ch a hi u đ ị c giá tr  dinh d ư ng, ch a bi ả   ế ế t cách ch  bi n và b o

ạ ợ ộ ọ ớ quan phù h p. Thông qua các l p h c, câu l c b , các bà m  đ ẹ ượ ướ   c h ng

ừ ự ẩ ươ ế ế ộ ấ ẫ d n cách n u gan và cá t th c ph m t i và ch  bi n thành b t/cháo gan,

cá.

­ Xây d ng th c đ n cho tr  t

ự ơ ẻ ừ ự ự ư ằ ẩ 6 – 23 tháng nh m đ a th c ph m giàu

ở ị ươ ữ ườ ắ ẵ s t s n có đ a ph ng (gan, cá) vào b a ăn th ẻ ng xuyên cho tr .

ổ ứ ạ ộ ệ ạ ộ ồ ể T  ch c tri n khai ho t đ ng can thi p t i c ng đ ng

65

Nhóm can thi p:ệ

ộ ộ ụ ứ ẻ ệ ộ + C ng tác viên: C  10 tr  nhóm can thi p có m t c ng tác viên ph  trách.

ậ ấ ộ ế ụ ữ ộ và ph  n ), cán b  phát ộ + T p hu n cho các c ng tác viên (cán b  y t

ẹ ề ủ ưỡ ẻ ặ ỏ ệ thanh viên c a xã, bà m  v  nuôi d ng tr nh  (đ c bi t tăng c ườ   ng

ư ữ ủ ự ẻ ẩ ắ ồ ổ ngu n th c ph m giàu s t nh : gan, cá vào b a ăn b  sung c a tr ): Tháng

ủ ứ ứ ấ ổ ứ th  nh t và tháng th  2 c a can thi p: ỗ ệ M i tháng t ấ   ớ ậ  ch c 2 l p t p hu n;

ớ ậ ớ ậ ả ấ ỗ ấ các tháng sau: m i tháng 1 l p t p hu n. Gi ng viên các l p t p hu n là cán

ưỡ ứ ự ế ạ ệ ộ ủ b  c a Vi n Dinh d ố   ả ng và nghiên c u sinh, gi ng d y tr c ti p cho đ i

ượ t ng.

ổ ứ ố ợ ế ề ề ị + T  ch c các chi n d ch truy n thông ph i h p các kênh truy n thông

ư ứ ề ặ ổ ỡ ướ ế ẫ ủ c a xã: T  ch c g p g  giao l u và tuyên truy n, h ứ   ng d n ki n th c,

ự ề ưỡ ự ơ ẻ ỏ ượ th c hành v  nuôi d ng tr  nh , phát các th c đ n đã đ ự c xây d ng cho

ổ ướ ế ế ự ữ ẫ ổ ứ các bà m . ẹ T  ch c các bu i h ng d n và th c hành ch  bi n b a ăn b ổ

ệ ầ ầ sung hàng tu n (trong tháng can thi p đ u tiên), hàng tháng (cho các tháng

ệ ế ạ ứ ấ ứ can thi p ti p theo) t i các thôn: Tháng th  nh t và tháng th  2: t ổ ứ ạ    ch c t i

ệ ề ậ ỗ ổ ướ ự ế ẫ m i xã can thi p 4 bu i truy n thông t p trung và h ng d n tr c ti p theo

ươ ị ứ ỉ ệ ầ ẩ ộ ổ ph ng pháp “c m tay ch  vi c” cách chu n b  th c ăn b  sung (b t, cháo)

ứ ẹ ặ ệ ậ ướ cho các bà m  có con tham gia nghiên c u; đ c bi t t p trung h ẫ   ng d n

ế ế ủ ẻ ẩ ỗ ầ cách ch  bi n gan, cá cho kh u ph n c a tr ; các tháng sau m i tháng t ổ

ủ ậ ủ ứ ầ ầ ầ ch c 1 l n vào ngày ch  nh t c a tu n đ u tháng.

ầ ầ ộ ượ + Phát thanh: Loa phát thanh 3 l n/tu n theo n i dung đ ẩ ị ẵ   c chu n b  s n

ưỡ ẻ ỏ ờ ợ ộ ề v  nuôi d ng tr  nh  và th i gian phù h p cho các h  gia đình. Cán b  ph ộ ụ

ủ ượ ổ ậ ấ trách là phát thanh viên c a xã đã đ c tham gia các bu i t p hu n dinh d ưỡ   ng

ụ ụ ủ ề c a đ  tài (xem ph  l c 2).

ả ế ỗ ộ ộ ự   + Thăm h  gia đình: Hàng tháng, m i c ng tác viên ph i đ n thăm tr c

ủ ế ộ ẻ ệ ố ử ụ ể ầ ti p h  gia đình c a tr nhóm can thi p t ả   i thi u 1 l n. S  d ng b ng

66

ế ế ẹ ả ự ệ ể ề ệ ể ấ ứ   ki m đ  phát hi n v n đ  và giúp bà m  c i thi n th c hành ch  bi n th c

ẻ ạ ăn cho tr  t i gia đình.

ủ ề ậ ổ ứ ạ ạ ộ + T  ch c câu l c b  sinh ho t hàng tháng theo các ch  đ  t p trung

ữ ượ ự ỗ ọ ổ ứ ạ ự vào nh ng th c hành đã đ c l a ch n: M i xã t ch c 3­4 câu l c b ộ

ưỡ ụ ể ị ượ ặ ở ệ ậ ị dinh d ng theo c m thôn, đ a đi m đ c đ t các v  trí thu n ti n đ ể

ể ễ ẹ ạ ộ cho các bà m  có th  d  dàng tham gia, các câu l c b  này thu hút c ả

ứ ư ữ ẹ ỏ ộ ỗ nh ng bà m  có con nh  nh ng không thu c nhóm nghiên c u. M i tháng,

ệ ủ ị ề ạ ạ ầ ộ ươ câu l c b  sinh ho t 1­2 l n tùy theo đi u ki n c a đ a ph ng v  th i v ề ờ ụ

ờ ế ậ ẫ nông nhàn, th i ti ủ ể ả t...; các ch  đ  th o lu n đ ượ ướ c h ộ   ở ng d n b i cán b  y

ế ộ ấ ừ ề t , c ng tác viên và các đ  xu t t ẹ  bà m .

ổ ứ ộ ưỡ ạ ớ + T  ch c h i thi Dinh d ng gia đình t ề ế   ầ i các xã v i ph n thi v  ki n

ứ ưỡ ế ệ ề ệ th c dinh d ầ   ớ ng và văn ngh  cho gia đình v i nhi u th  h , có trao ph n

ưở ộ ệ ữ ố ể th ng đ ng viên khích l cho nh ng bài thi t ờ t vào 2 th i đi m: Sau tháng

ứ ứ th  3 và tháng th  6.

ứ Nhóm ch ng:

ế ưỡ ư ườ ự ạ ạ ộ Các ho t đ ng y t /dinh d ệ ng th c hi n nh  th ng qui t ơ i các c

ế ư ậ ướ ị ở s  y t công l p nh  nhà n c qui đ nh.

67

ơ ồ ổ ứ ứ ự Hình 2.2. S  đ  t ệ  ch c th c hi n nghiên c u

ố ượ ứ ệ ượ ự ọ Trong nghiên c u can thi p, có 160 đ i t ng đ c l a ch n ban

ệ ố ố ượ ượ ệ ầ đ u. Sau 6 tháng can thi p s  đ i t ng đ ư   ủ ề c đánh giá đ  đi u ki n đ a

ứ ệ ẻ ẻ vào phân tích là 154 tr  trong đó nhóm ch ng là 78 tr , nhóm can thi p là 76

ẻ ỏ ệ ể ệ ẻ ớ ộ tr . Có 6 tr  b  cu c v i các lý do: chuy n nhà 2, đi b nh vi n 1, gia đình

68

ấ ồ ườ ợ không đ ng ý cho l y máu 3. Tuy nhiên các tr ỏ ộ ề ng h p b  cu c đ u không

ưở ả ủ ứ ả làm  nh h ng đ n ỡ ẫ ế c  m u và ế k t qu  phân tích c a nghiên c u.

ể 2.2.6. Ki m tra và giám sát

ự ­ Nhân l c giám sát

ủ ứ ệ ưỡ . ứ Nghiên c u sinh và nghiên c u viên c a Vi n Dinh D ng

ụ ­ Công c  giám sát

ấ ả ậ ỏ ỏ ỏ Câu h i ph ng v n, câu h i th o lu n nhóm.

ầ ầ ạ ỗ ệ M i tháng 1 l n t i xã can thi p. ấ ­ T n su t giám sát:

ộ ạ ộ ự ộ : D a vào các n i dung ho t đ ng. ­ N i dung giám sát

ố ượ ẹ ộ Bà m , c ng tác viên, phát thanh viên. ­ Đ i t ng giám sát:

ổ ứ ẽ ộ ố Hàng tháng cán b  giám sát s  xu ng th c đ a t ự ị ổ ­ T  ch c giám sát:

ự ứ ệ ộ ộ ươ ch c giám sát m t ngày trong đó th c hi n m t trong các ph ng pháp

ể ả ữ ế ướ ắ ậ giám sát đ  thu th p thông tin và gi i quy t nh ng v ng m c trong khi

ệ ạ ự ệ ộ ươ ấ ỏ ạ th c  hi n các ho t  đ ng can thi p t ị i  đ a ph ố   ng. Ph ng v n các   đ i

ự ệ ộ ế ộ ưỡ ượ t ạ ộ ng th c hi n ho t đ ng (cán b  y t , c ng tác viên dinh d ng, phát

ủ thanh viên c a xã).

ế ệ ằ ộ ạ     Nh m phát hi n ra các n i dung ho t ­ Vi t báo cáo sau giám sát:

ườ ặ ổ ầ ộ đ ng c n tăng c ng  hay duy trì ho c b  sung.

ố ệ ử 2.2.7. X  lý và phân tích s  li u

ế ị ượ ề ậ ượ ề Các phi u đi u tra đ nh l ng, sau khi thu th p đ u đ ạ   c làm s ch

ướ ề ậ ằ ạ tr ầ c khi nh p vào máy tính b ng ph n m m Epi DATA, tình tr ng dinh

ưỡ ề ằ ầ ầ ẩ d ự   ủ ng tính b ng ph n m m Anthro c a WHO 2006. Tính kh u ph n d a

ầ ượ ề ầ ằ ề vào ph n m m ACCESS. ố ệ đ S  li u c p hân tích b ng ph n m m SPSS

18.0.

ể ệ ầ ấ ủ ỉ ố ế Phân tích mô tả: th  hi n t n su t c a các bi n ch  s  trong nghiên

ị ủ ụ ế ố ả ứ c u và giá tr  c a các bi n liên t c. Phân tích th ng kê mô t (Trung bình,

69

2 đ  soể

ộ ệ ẩ ậ ả ị trung v ), đ  l ch chu n (SD), kho ng tin c y 95% (CI 95%), test χ

ữ ể ị sánh t ỷ ệ  l ố   , test t dùng đ  so sánh gi a các giá tr  trung bình có phân ph i

ử ụ ể ẩ ị chu n, và s  d ng test Wilcoxon rank sum test đ  so sánh các giá tr  trung

v .ị

ươ ể ệ ả Ph ệ   ng pháp phân tích đ  đánh giá hi u qu  can thi p:

ả ề ứ ề ế ặ K t qu  v  cân n ng, chi u cao trung bình, m c tăng cân, các ch  s ỉ ố

ượ ộ ệ ệ ẩ ớ ị sinh hóa đ c trình bày v i giá tr  trung bình và đ  l ch chu n. Hi u qu ả

ệ ượ ằ ữ ị ướ can thi p đ c tính b ng t ỷ ệ  l ệ  giá tr  chênh l ch gi a sau và tr c can

ệ ủ ủ ừ ỉ ố ề ặ thi p c a các ch  s  cân n ng và chi u cao c a t ng nhóm, t ỷ ệ  l SDD. S ử

ụ ể ị ườ ố ợ d ng t­test đ  so sánh 2 giá tr  trung bình trong tr ẩ   ng h p phân b  chu n

ể ườ ẩ ố ợ và Mann ­ Whitney test đ  so sánh tr ng h p không phân b  chu n; s ử

ể ỉ ố ệ ừ ả d ng ụ (cid:0) 2 test đ  so sánh 2 t ỷ ệ  l , tính ch  s  hi u qu  cho t ng nhóm và tính

ệ ả hi u qu  can thi p [ ệ ], [], [].

ỉ ố ệ ệ ả ả ệ Ch  s  hi u qu  và hi u qu  can thi p

ỉ ố ệ ả ­ Ch  s  hi u qu  thô:

H (%) = |(B­ A)|/ B x 100

ả ượ ệ ằ ầ Trong đó:  H là hi u qu  đ c tính b ng t ỷ ệ  l ph n trăm

ệ ạ ờ B: là t ỷ ệ ướ  tr l c can thi p t i th i đi m ể T0

ệ ạ ờ A là t ỷ ệ  l sau can thi p t i th i đi m ể T6

­ Ch  s  hi u qu  can thi p th c: HQCT = H

1 ­ H2.

ỉ ố ệ ự ệ ả

Trong đó:

ệ ả ệ HQCT: Hi u qu  can thi p

ỉ ố ệ ệ ả ủ H1 là ch  s  hi u qu  c a nhóm can thi p;

ỉ ố ệ ứ ố ], []. ả ủ H2 là ch  s  hi u qu  c a nhóm đ i ch ng  [

ố ế ệ ố 2.2.8. Các bi n pháp kh ng ch  sai s

ế ế ứ 2.2.8.1. Thi ụ t k  công c  nghiên c u

70

ế ế ứ ả ớ ỡ ẫ ẫ ặ ọ Thi t k  nghiên c u mô t v i c  m u và cách ch n m u ch t ch ẽ

ấ ế ợ ứ ố ả ớ ụ ượ ệ ộ th ng nh t k t h p nghiên c u mô t v i can thi p. B  công c  đ c thi ế   t

ớ ự ố ấ ủ ễ ể ợ ế k  rõ ràng, d  hi u, h p lý v i s  c  v n c a các chuyên gia dinh d ưỡ   ng

ụ ượ ộ ố ử ệ ạ ự ị ỉ và th ng kê. B  công c  đ c th  nghi m t i th c đ a và hoàn ch nh l ạ   i

ướ ế ề tr c khi ti n hành đi u tra [ ].

ấ ổ ứ ậ ố ệ ạ ự ị ậ 2.2.8.2. T p hu n và t ch c thu th p s  li u t i th c đ a

ủ ị ộ ủ ưỡ ề ệ ươ ­ Đi u tra viên là cán b  c a Vi n Dinh D ng và c a đ a ph ng giàu

ệ ượ ậ ấ ỹ ậ kinh nghi m, đ c t p hu n k  cách thu th p thông tin.

ơ ấ ổ ứ ấ ứ ề ẽ ặ ­ C  c u t ch c nhóm nghiên c u r t ch t ch , đi u hành nhóm

ự ủ ứ ứ ệ ộ ệ   nghiên c u là cán b  có kinh nghi m trong lĩnh v c nghiên c u c a Vi n

ưỡ Dinh d ng.

ắ ượ ố ị ề ố ờ ­ Đi u tra viên cân, đo nhân tr c đ c c  đ nh trong su t th i gian làm

nghiên c u.ứ

ử ụ ướ ụ ữ ẩ ướ ­ S  d ng cân, th c đo là nh ng công c  chu n. Tr c và sau khi can

ụ ượ ử ụ ủ ể ệ ộ ờ thi p công c  đ ấ   ạ c s  d ng cùng m t ch ng lo i. Th i đi m cân, đo và l y

ệ ươ ươ ầ ấ ố máu xét nghi m là t ng đ ng cho các l n đánh giá. Th ng nh t ph ươ   ng

ướ ự ệ ậ ỹ ề pháp cho đi u tra viên tr ộ   c khi làm, th c hi n đúng quy trình k  thu t m t

ẩ ố ườ cách chu n xác, tránh sai s  do ng ụ ụ i đo và d ng c .

ộ ấ ố ị ệ ườ ­ C  đ nh cán b  l y máu và xét nghi m máu là ng ề i có nhi u kinh

ủ ệ ệ ưỡ ệ ươ nghi m c a Vi n Dinh d ng và vi n Nhi Trung ố ợ ấ ng, ph i h p l y máu,

ệ ể ả ả ậ ả ả ẫ ị ử x  lý, b o qu n và v n chuy n đúng quy đ nh b o qu n m u xét nghi m.

ế ấ ỏ ượ ọ ­ Sau khi ph ng v n xong, 100% phi u đã đ c giám sát viên đ c và

ể ạ ế ề ơ ả ki m tra l i. 5% phi u đi u tra đ ượ ỏ ạ c h i l i các thông tin c  b n.

71

ướ ố ệ ậ ượ ượ ể ­ Tr c khi nh p máy tính, s  li u đã đ ạ c làm s ch, đ c ki m soát

ế ẽ ắ ặ ả ả ả ạ ố ch t ch  theo nguyên t c đ m b o h n ch  sai s  và qu n lý ch t l ấ ượ   ng

thông tin.

ổ ứ ứ ự ị 2.2.8.3. T  ch c giám sát th c đ a trong quá trình nghiên c u

ộ ượ ự ề ọ ổ ứ ạ ộ ­ Cán b  đ c l a ch n tham gia đi u tra, t ệ    ch c ho t đ ng can thi p

ờ ượ ạ ướ ể ể ẫ ồ đ ng th i đ c đào t o, h ng d n đ  giám sát ki m soát trong su t ố 6

tháng can thi pệ .

ể ượ ế ế ứ ể ầ ẫ ­ Các bi u m u giám sát đ c thi t k  đáp  ng yêu c u ki m soát

ấ ượ ứ ch t l ng nghiên c u.

Ứ Ứ Ạ 2.3. Đ O Đ C TRONG NGHIÊN C U

ứ ượ ộ ồ ứ ệ ạ ­ Nghiên c u đ c thông qua h i  đ ng  đ o đ c Vi n Dinh d ưỡ   ng

ướ ứ ế tr c khi ti n hành nghiên c u.

ứ ượ ự ề ệ ệ ớ ­ Nghiên c u  đ ị   c th c hi n khi  đã làm vi c v i  chính quy n  đ a

ươ ệ ố ộ ủ ủ ả ph ng, ự ồ s  đ ng tình và  ng h  c a các nhà qu n lý h  th ng y t ế ị    đ a

ươ ỉ ứ ớ ph ệ ng (t nh, huy n, xã và thôn) .  Nhóm nghiên c u thông báo v i chính

ề ị ươ ẹ ố ẻ ụ quy n đ a ph ng, b , m  và gia đình tr ộ  m c đích và n i dung nghiên

c u.ứ

ứ ượ ự ồ ủ ố ỉ ế ẹ ẻ ­ Nghiên c u đ c s  đ ng ý c a b , m  và gia đình tr  và ch  ti n hành

ứ ữ ẻ ượ ồ ế nghiên c u trên nh ng tr  đã đ ả c đ ng ý và ký vào b n cam k t tham gia

nghiên c u.ứ

ạ ữ ễ ọ Trong giai đo n 1, t ấ ả ẻ ượ t c  tr  đ c khám sàng l c mi n phí, nh ng tr ẻ

ỏ ượ ấ ệ ộ ưỡ ề ề ứ có v n đ  v  s c kh e đ c cán b  Vi n Dinh d ng, bác sĩ chuyên khoa

ơ ở ữ ề ặ ị ế ủ ề ả ư ấ t ử ế  v n đi u tr  ho c g i đ n nh ng c  s  y t có đ  kh  năng đi u tr ị

ẻ ệ b nh cho tr .

72

ệ ẻ ẹ ạ ọ ố ứ Giai đo n 2: Ch n tr  vào nghiên c u can thi p; b , m  và gia đình tr ẻ

ả ồ ứ ứ ẻ ế ấ   ph i đ ng ý tham gia nghiên c u. N u trong quá trình nghiên c u tr  có v n

ứ ề ượ ặ ỏ ỏ ị ề ề ề ứ đ  v  s c kh e ho c gia đình đ  ngh  rút ra kh i nghiên c u đ u đ ấ   c ch p

nh n.ậ

ứ ủ ố ượ ệ Trong quá trình nghiên c u c a nhóm đ i t ng can thi p, cha m  tr ẹ ẻ

ưỡ ượ ự ơ ữ ụ ự ượ ư ấ đ c t ế ộ  v n ch  đ  dinh d ng, đ ẵ   c áp d ng nh ng th c đ n xây d ng s n

ả ầ ưỡ ườ ẻ ị ị ứ ợ ể ả đ  đ m b o nhu c u dinh d ế ng. N u tr ng h p tr  b  d   ng v i b t k ớ ấ ỳ

ự ơ ẽ ượ ứ ạ ứ lo i th c ăn nào trong th c đ n s  đ ế ự ơ   c nhóm nghiên c u thay th  th c đ n

khác cho tr .ẻ

ấ ẻ L y máu tr :

ộ ấ ậ ố ẫ ỹ ệ ấ Cán b  l y m u máu có k  thu t t t, có kinh nghi m l y máu lâu năm

ộ ấ ệ Ươ ệ ấ ủ (Cán b  l y máu c a Vi n nhi Trung ng và khoa vi ch t Vi n Dinh

ưỡ D ng).

ỉ ử ụ ụ ấ ụ ả ả ộ ầ D ng c  l y máu ch  s  d ng m t l n và đ m b o an toàn, vô trùng

ị theo quy đ nh.

ấ ủ ượ ố ể L y đ  l ng máu t i thi u là 3 ml.

ố ượ ấ ứ ứ ạ ỏ Không l y máu khi đ i t ng nghiên c u có tình tr ng s c kh e kém.

ỗ ợ ữ ệ ẩ ị ề ả ơ ứ ế ấ Chu n b  nh ng bi n pháp h  tr và s  c u n u có v n đ  x y ra

ấ ấ ấ ả ố ượ ượ trong lúc l y máu. Sau khi l y máu, t t c  các đ i t ề ng đ u đ ố   c u ng

ộ ộ ữ ươ ượ ơ ướ m t h p s a t i và đ ỉ c ngh  ng i tr ề c khi ra v .

ố ệ ệ ậ ồ ơ ủ ố ượ ượ ả ỹ Các s  li u b nh t t và h  s  c a đ i t ng đ ả c b o qu n k , ch ỉ

ộ ố ứ ủ ệ ề ượ ế ế ch  nhi m đ  tài và m t s  nghiên c u viên đ c bi ả t. K t qu  nghiên

ệ ượ ẹ ủ ẻ ứ c u (cân đo, xét nghi m) đ ớ ố c thông báo v i b , m  c a tr thông qua

ưở ế ệ ế ể ặ ợ tr ạ ng tr m y t ngay khi k t thúc các đ t cân đo ho c xét nghi m đ  gia

ể ế ượ ủ ỏ ủ ứ ạ ẻ đình c a tr  có th  bi t đ c tình tr ng s c kh e c a con em mình.

73

ệ ấ ả ẻ Trong quá trình can thi p, t ứ   ả t c  các tr  trong c  2 nhóm nghiên c u

ỏ ủ ứ ẻ ầ ạ ề đ u đ ạ ượ heo dõi tình tr ng s c kh e c a tr c t hàng tu n (tình tr ng tiêu

ẻ ị ệ ễ ấ ẩ ả ấ ướ ch y, nhi m khu n hô h p c p tính…). Khi tr  b  b nh, CTV h ẫ   ng d n

ẻ ế ơ ở ư ề ờ ị gia đình đ a tr  đ n c  s  y t ế ể ượ  đ  đ ị c khám và đi u tr  k p th i, không

ả ưở ế ệ ế ả nh h ng đ n k t qu  can thi p.

ả ủ ứ ề ế ượ ệ Sau khi đ  tài k t thúc, hi u qu  c a nghiên c u đ ổ ế ộ   c ph  bi n r ng

ớ ị ươ ứ ộ ồ ị rãi t i đ a ph ế ng nghiên c u và khuy n ngh  cho c ng đ ng.

74

ƯƠ

CH

NG 3

Ứ

Ả

Ế

K T QU  NGHIÊN C U

Ủ Ố ƯỢ

Ứ

3.1. THÔNG TIN CHUNG C A Đ I T

NG NGHIÊN C U

ề ộ ả B ng 3.1. Thông tin chung v  h  gia đình

ỉ ố (n=398)

i trong gia đình

X 4,5 1,7

Các ch  s   ố ườ S  ng ố S  con trung bình SD 1,3 0,7

ỉ ố (n=398) Các ch  s

ể

ộ ọ ấ ủ ẹ Trình đ  h c v n c a m

ộ ọ ấ ủ ố Trình đ  h c v n c a b

ọ Ti u h c THCS THPT ẳ Cao đ ng, ĐH Chung ọ ể Ti u h c THCS THPT ẳ Cao đ ng, ĐH Không rõ Chung n 25 177 145 51 398 20 165 156 51 6 398 % 6,3 44,5 36,4 12,8 100 5,0 41,5 39,2 12,8 1,5 100

ả ả ế ấ ẩ ộ ố K t qu  b ng 3.1 cho th y s  nhân kh u trung bình trong 1 h  gia

ườ ầ ỗ đình là 4,5 ± 1,3 ng ẻ i, m i gia đình có g n 2 tr . Trình đ  h c v n c a b ộ ọ ấ ủ ố

ẹ ẻ ố ẹ ệ ố m  tr ủ ế  ch  y u là t t nghi p THCS (44,5% bà m , 41,5% b ) và THPT

75

ẹ ọ ẹ ẳ ố ố ạ ọ   (36,0% bà m , 39,2% b ); Có 12,8% ông b  bà m  h c cao đ ng đ i h c,

ẹ ỉ ố ớ ố ố ệ ể ọ ấ g p đôi so v i s  ông b  bà m  ch  t t nghi p ti u h c.

ể ồ ứ ố ẹ ề ệ ủ Bi u đ  3.1: Phân b  ngh  nghi p c a các bà m  tham gia nghiên c u

ủ ế ủ ề ề ệ ẹ Ngh  nghi p ch  y u c a bà m  làm ngh  nông và làm thuê (t ươ   ng

ứ ẹ ố ỉ ứ   ng là 31% và 32%), ch  có 9% s  bà m  làm viên ch c.

76

ố ẻ ọ ề ả B ng 3.2. S  tr  tham gia đi u tra sàng l c theo xã

T  l

Xã can thi pệ Tên xã ậ D u D ng ượ Th ươ ng Nông

Chung

ứ ố Xã đ i ch ng Tam C ngườ Thanh Uyên

Chung

ộ ổ T ng c ng n 83 118 201 78 119 197 398 %ỷ ệ 20,9 29,6 50,5 19,6 29,9 49,5 100

ố ẻ ả ấ ứ ạ B ng 3.2 cho th y s  tr tham gia nghiên c u t ẻ   i 4 xã là 398 tr .

ứ ệ ố ẻ Trong đó 2 xã can thi p là 201 tr  và 2 xã đ i ch ng là 197 tr , t ẻ ỷ ệ ẻ    tr  2 l

ầ ươ ự ư nhóm g n t ng t nh  nhau.

ố ổ ả B ng 3.3. Tháng tu i trung bình và phân b  nhóm tu i c a đ i t ổ ủ ố ượ   ng

nghiên c uứ

Các ch  sỉ ố

Chung

ổ Tháng tu i trung bình Các ch  sỉ ố

X ± SD 14,9 ± 5,0 ỷ ệ  (%) T  l

Tháng tu iổ

Gi iớ 6 ­ 11 tháng 12 ­ 23 tháng Nam Nữ n 398 n 134 264 214 184 33,7 66,3 53,8 46,2

ả ừ ả ấ ố ủ ế ổ K t qu  t b ng 3.3 cho th y s  tháng tu i trung bình c a tr  t ẻ ạ ị   i đ a

ươ ứ ỷ ệ ẻ ừ ph ng tham gia nghiên c u là 14,9 ổ ± 5,0 tháng tu i. Trong đó t tr  t l

ế ổ ơ ỷ ệ ẻ ừ ổ 12­23 tháng tu i chi m 6 6,3% cao h n t tr  t l 6­11 tu i (3 3,7%). T  lỷ ệ

ư ẻ ơ tr  trai (53,8%) cao h n nh ng không đáng k  t ể ỷ ệ ẻ  l tr  gái (46,2%).

ƯỠ

Ẹ

3.2.   TH CỰ   HÀNH   NUÔI   D

NG   TR   C A

Ẻ Ủ   CÁC  BÀ   M   VÀ   TÌNH

Ạ

ƯỠ

Ủ

Ẻ

TR NG DINH D

Ổ NG C A TR  6 – 23 THÁNG TU I

ỷ ệ ự ả ữ ẹ ằ B ng 3.4. T  l th c hành nuôi con b ng s a m  theo WHO [136]

77

n %

ẻ ượ ờ Tr  đ ẹ c bú m  24 gi ề   ể i th i đi m đi u Các ch  sỉ ố ạ ờ  qua t 373 93,7

ớ ẹ ầ ế tra Bú s m trong 1h đ u sau sinh Bú m  hoàn toàn đ n 6 tháng

ướ ố Ăn/u ng tr c khi bú

mẹ Không ứ Th c ăn khác Bú bình

189 106 137 185 76 49 221 47,5 26,6 34,4 46,5 19,1 12,3 55,5

ữ ổ ổ ẹ ế Bú m  đ n 2 tu i ổ ẹ ế Bú m  đ n 1 tu i Tu i TB cai s a (tháng) 14,9 ± 3,9

ả ừ ả ế ữ ằ K t qu  t b ng 3.4 cho th y t ấ ỷ ệ ẻ ượ  tr đ l c nuôi b ng s a m  t ẹ ạ   i

ẻ ượ ề ể ờ ỉ th i đi m đi u tra là khá cao (93,7%), ch  có 47,5% tr  đ ẹ c bú m  trong 1

ờ ầ ẻ ượ ỉ ẹ gi đ u sau sinh và ch  có 26,6% tr  đ c bú m  hoàn toàn trong 6 tháng

ớ ẹ ẫ ẻ ướ ầ ầ đ u. Có t i 65,6% bà m  v n cho tr ăn tr ẹ ầ c khi bú m  l n đ u tiên,

ẻ ẹ ướ trong đó có 19,1% bà m  cho tr  bú bình tr c khi bú m . T  l ẹ ỷ ệ ẻ ượ   c tr  đ

ẹ ế ỉ ạ ẻ ượ ổ ỉ ẹ ế bú m  đ n 1 tu i ch  đ t 55,5% và ch  còn có 12,3% tr  đ c bú m  đ n 2

ẻ ạ ị ủ ữ ổ ố ổ ươ ứ tu i. S  tháng tu i cai s a trung bình c a tr  t i đ a ph ng nghiên c u là

14,9 ± 3,9 tháng.

ỷ ệ ự ổ ẻ ả B ng 3.5. T  l th c hành cho tr  ăn b  sung

ầ ự ự ẩ

ế ộ ấ ạ ụ ự ấ ầ ầ ầ Các ch  sỉ ố ấ ể ậ ố Ch  đ  ăn ch p nh n t i thi u  ố ầ ể ố i thi u T n su t (s  l n ăn) t ể ẩ ố ự S  đa d ng th c ph m t i thi u (≥4 nhóm th c ph m)  ắ ẩ Tiêu th  th c ph m giàu s t  ụ T n su t tiêu th  Gan & Cá trong tu n (≥5 l n) n 212 387 213 230 114 % 53,3 97,2 53,5 57,8 28,6

ả ừ ả ấ ỷ ệ ẻ ạ ẩ ầ ế K t qu  t b ng 3.5 cho th y t tr  đ t tiêu chu n t n su t ấ (số l

ố ể ỷ ệ ẻ ạ ẩ ầ l n ăn) t i thi u khá cao (97,2%), trong khi đó t ữ    tr  đ t tiêu chu n b a l

ự ạ ẩ ố ể ậ ăn đa d ng th c ph m t i thi u là 53,5%, vì v y, kéo theo t ỷ ệ  l ế ộ  ch  đ  ăn

ậ ố ấ ứ ể ỉ ẻ ẻ ch p nh n t i thi u ch  là 53,3% hay nói cách là c  2 tr thì 1 tr không

78

ạ ượ ụ ự ắ ẩ đ t đ c 2 tiêu chí này. T  l ỷ ệ ẻ ượ  tr đ c tiêu th  th c ph m giàu s t là

ư ự ụ ẩ 57,8% nh ng t ỷ ệ ẻ ượ  tr đ l ắ   c tiêu th  Gan và Cá là 2 th c ph m giàu s t

ở ị ỉ ẵ s n có đ a ph ươ m iớ  ch  có 28,6%. ng

ỷ ệ ả ủ ẻ B ng 3.6. T  l SDD CN/T, CC/T và CN/CC c a tr  theo xã

ậ

ươ ườ

ộ

D u D ng (n = 83) Tam C ng (n = 78) Thanh Uyên (n = 119) ượ Th ng Nông (n = 118) ổ T ng c ng (n = 398)

SDD cân/tu i ổ SDD cao/tu iổ SDD cân/cao Xã

n 10 10 14 12 46 % 12,1 12,8 11,8 10,2 11,6 n 13 19 28 23 83 % 15,7 24,4 23,5 19,5 20,9 n 5 4 5 8 22 % 6,0 5,1 4,2 6,8 5,5

pb >0,05 >0,05 >0,05

ữ (bχ2 test, so sánh SDD gi a các xã)

ả ừ ả ỷ ệ ế ấ ủ ẹ ể K t qu  t b ng 3.6 cho th y: T  l SDD th  nh  cân chung c a tr ẻ

ứ ạ ỷ ệ ữ ứ tham gia nghiên c u t i 4 xã là 11,6%. T  l này gi a các xã nghiên c u là

ả ỉ ươ ự ỷ ệ ấ ấ x p x  nhau, kho ng 10­12% (p>0,05). T ng t , t l SDD th p còi chung

ứ ẻ ữ ủ c a tr  tham gia nghiên c u là 20,9% và t ỷ ệ  l này gi a các xã tuy có khác

ư ự ệ nhau nh ng s  khác bi ố t này không có ý nghĩa th ng kê (p>0,05). Cũng nh ư

ủ ứ ẻ ậ v y, t ỷ ệ  l SDD gày còm chung c a tr  tham gia nghiên c u là 5,5%, t ỷ ệ   l

ữ ươ ự này gi a các xã là t ng t nhau (p>0,05).

Ụ Ề Ệ 3.3. HI U QU Ả  CAN THI P C A Ệ Ủ   TRUY N THÔNG GIÁO D C DINH

D NGƯỠ

ố ượ ủ ặ ứ ạ ờ ể ướ ể 3.3.1. Đ c đi m c a đ i t ng nghiên c u t i th i đi m tr c can

thi p ệ

ổ ể ặ ả ớ ủ ẻ ạ ờ ể ướ B ng 3.7. Đ c đi m tu i và gi i c a tr  t i th i đi m tr c can thiêp

79

Các ch  sỉ ố p Nhóm ch ngứ (n=78) Nhóm can thi pệ (n=76)

Tu iổ a

b

15,6 ± 5,1 15,4 ± 5,1 >0,05 Tháng tu i ổ ( X ± SD)

ớ Gi i tính

>0,05 41 (52,6) 37 (47,4) 39 (51,3) 37 (48,7)

Trai n (%) Gái n (%) at­test, bχ2 test

ả ừ ả ế ủ ẻ ấ ố ổ K t qu  t b ng 3.7 cho th y: S  tháng tu i trung bình c a tr  em

ứ ươ ự ư nhóm ch ng là 15,6 tháng t ng t ệ  nh  nhóm can thi p là 15,4 tháng. T  l ỷ ệ

ẻ ở ệ ươ ự ư ở tr trai nhóm   can   thi p   (51,3%)   cũng   t ng   t nh ứ     nhóm   ch ng

ỷ ệ ẻ ở ệ ỉ ằ ấ (52,6%). T  l tr  gái nhóm can thi p (48,7 ứ   %) x p x  b ng nhóm ch ng

(47,4%) ớ v i

ố p> 0,05 không có ý nghĩa th ng kê.

ắ ủ ể ả ặ ướ ệ B ng 3.8. Đ c đi m nhân tr c c a hai nhóm tr c can thi p

X  ± SD)

Các ch  sỉ ố p Nhóm ch ngứ (n=78) Nhóm can thi pệ (n=76)

X  ± SD) (cm)a

9,3 ± 1,3 9,6 ± 1,5 >0,05

75,6 ± 5,2 12 (15,4) 28 (35,9) 3 (3,8) 75,4 ± 5,4 15 (19,7) 24 (31,6) 3 (3,9) >0,05 >0,05 >0,05 >0,05

ặ Cân n ng ( (kg)a ề Chi u cao ( SDD CN/T n (%)b SDD CC/T n (%)b SDD CN/CC n (%)b at­test, bχ2 test

ả ừ ả ắ ủ ỉ ố ế ấ ẻ K t qu  t b ng 3.8 cho th y: Các ch  s  nhân tr c c a tr ộ    thu c

ự ứ ệ ệ nhóm ch ng và nhóm can thi p không có s  khác bi ớ ế   t (p>0,05). V i k t

ả ố ạ ể ệ ờ qu  này không có ý nghĩa th ng kê t ắ ầ i th i đi m b t đ u can thi p.

ỷ ệ ả ấ ủ ứ ế B ng 3.9. T  l ổ  thi u vi ch t c a hai nhóm nghiên c u theo nhóm tu i

ướ tr ệ c can thi p

80

ế ẽ Thi u máu

ế ẽ ế Thi u vitamin A (Retinol<0,7 Thi u k m   (K m<10,7 (Hb<110 g/L) Nhóm tu iổ µmol/l) µmol/l)

n 17 33 50 % 29,3 34,4 32,5 n 9 18 27 % 15,5 18,8 17,5 n 44 82 126 % 75,9 85,4 81,8 6­11 tháng  12­23 tháng Chung

p ((χ2 test) >0,05 >0,05 >0,05

ả ừ ả ế ấ K t qu  t b ng 3.9 cho th y:

ỷ ệ ứ ủ ế ẻ ­ T  l thi u máu c a tr  tham gia nghiên c u là 32,5%, trong đó t ỷ

ệ ẻ ế ổ ẻ ế l tr  6­11 tháng tu i thi u máu là 29,3%, tr 12­23 tháng chi m t ỷ ệ    là l

ệ ữ ổ ố ự 34,4%.   S   khác   bi t   gi a   2   nhóm   tu i   là   không   có   ý   nghĩa   th ng   kê

(p>0,05).

ỷ ệ ứ ủ ẻ ế ­ T  l thi u Vitamin A c a tr  tham gia nghiên c u là 17,5%, trong

ỷ ệ ẻ ủ ế ẻ ổ đó t l tr  6­11 tháng tu i thi u Vitamin A là 15,5%, c a tr  12­23 tháng

ừ ế ự ả ấ ệ ữ là 18,8%. T  k t qu  trên cho th y không có s  khác bi ổ   t gi a 2 nhóm tu i

(p>0,05).

ỷ ệ ứ ủ ế ẻ ẽ ­ T  l thi u K m c a tr  tham gia nghiên c u là 81,8%, trong đó t ỷ

ệ ẻ ế ẽ ổ ẻ l tr  6­11 tháng tu i thi u K m 1à 75,9%, tr 12­23 tháng là 85,4%. S ự

ệ ữ ổ ố khác bi t gi a 2 nhóm tu i là không có ý nghĩa th ng kê (p>0,05).

81

ủ ể ặ ả ướ ộ ố ỉ ố B ng 3.10. Đ c đi m m t s  ch  s  sinh hoá c a hai nhóm tr c can

thi p ệ

Nhóm can Nhóm ch ngứ Các ch  sỉ ố p

ế (μmol/L)b

c

c

ẽ (μmol/L)b

thi pệ (n=76) 114,2±7,8 1,11±0,40 9±1,6 32,89 18,42 81,58 >0,05 >0,05 >0,05 >0,05 >0,05 >0,05 (n=78) 112,9±8,1 1,17±0,41 9,1±2,1 32,05 16,67 82,05

Hb (g/L)a Retinol huy t thanh  ế K m huy t thanh  ế % thi u máu  ế % thi u Vitamin A  ẽ c ế % thi u k m  (at­test, bMann­Whiteney, cχ2 test)

ả ừ ả ế ỉ ố ủ ẻ ấ K t qu  t b ng 3.10 cho th y: Các ch  s  sinh hóa c a tr  2 nhóm:

ứ ệ ệ ố Nhóm   ch ng   và   nhóm   can   thi p   khác   bi t   không   có   ý   nghĩa   th ng   kê

ạ ể ờ (p>0,05) t ệ . ắ ầ i th i đi m b t đ u can thi p

ỷ ệ ự ả ủ ổ ẻ ẹ B ng 3.11. T  l th c hành tr  ăn b  sung c a bà m  hai nhóm

ứ ướ ệ nghiên c u tr c can thi p

Nhóm ch ngứ Nhóm can

Các ch  sỉ ốb pb ệ (n=78)

n % thi p (n=76) % n

ậ ố ấ ế ộ i 41 52,6 40 52,6 >0,05

ố ể i thi u 77 98,7 74 97,4 >0,05

ố ầ ố ấ ạ Ch  đ  ăn ch p nh n t thi uể ầ T n su t (s  l n ăn) t ự S  đa d ng t ể i thi u (≥4 40 51,3 42 55,3 >0,05

ụ ự ấ ẩ ụ 54 52 69,2 66,7 57 50 75,0 65,8 >0,05 >0,05

nhóm) ắ Tiêu th  th c ph m giàu s t ầ T n su t tiêu th  Gan & cá bχ2 test

ả ừ ả ự ế ấ K t qu  t ỉ ố  b ng 3.11 cho th y: Các ch  s  đánh giá th c hành cho tr ẻ

ẹ ở ủ ổ ứ ạ ể ờ ướ ăn b  sung c a bà m 2 nhóm nghiên c u t i th i đi m tr ệ   c can thi p

ế ộ ố ấ   khác nhau không có ý nghĩa th ng kê (p>0,05). Trong đó ch  đ  ăn ch p

ậ ố ể ủ ỷ ệ ố ươ nh n t i thi u c a 2 nhóm có t gi ng nhau (52,6%). Cũng t l ng t ự ư   nh

82

ố ể ủ ứ ươ ự ứ ớ ố ầ v y ậ s  l n ăn t i thi u c a nhóm ch ng t ng t nhóm nghiên c u v i p >

ố 0,05 không có ý nghĩa th ng kê.

ả ị ưỡ ẩ B ng 3.12. Giá tr  dinh d ầ ủ ẻ ng kh u ph n c a tr  hai nhóm

ứ ướ ệ nghiên c u tr c can thi p

Nhóm can

(Mann­Whitney)

p ỉ ố Ch  s  dinh d ưỡ c ng Nhóm ch ngứ (n = 78) thi pệ (n = 76)

X 552,42

X 617,85

ượ Năng l ng (Kcal) SD 281,36 SD 346,05

Protein

ố ổ T ng s  (g) Pđv (g) 22,80 15,67 14,23 11,15 26,29 17,83 16,20 13,05

Lipid

ố ổ T ng s  (g) Ltv (g)

13,66 3,83 84,58 9,76 4,34 44,33 18,04 5,26 88,39 13,71 4,73 52,76

Glucid Khoáng ch tấ

Can xi (mg) ố Ph t pho (mg) ắ S t (mg) ẽ K m (mg) 230,78 356,97 3,03 2,90 225,91 229,02 1,86 1,92 319,40 430,16 3,43 3,19 310,28 294,09 2,30 1,98

Vitamin

Vitamin A (mcg) Vitamin C (mg) Vitamin B1 (mg) Vitamin B2 (mg) Vitamin B3 (mg) Vitamin D (mcg) 178,02 17,06 0,49 0,42 3,84 1,74 356,32 23,23 0,43 0,36 2,90 1,69 192,57 23,89 0,49 0,53 4,07 2,31 188,68 27,42 0,36 0,42 2,89 2,01 >0,05   >0,05 >0,05   <0,05 >0,05 >0,05   >0,05 >0,05 >0,05 >0,05   >0,05 <0,05 >0,05 >0,05 >0,05 >0,05

ả ừ ả ế ị ưỡ ẩ K t qu  t ấ  b ng 3.12 cho th y các giá tr  dinh d ầ   ng trong kh u ph n

ệ ạ ờ ể ắ ầ ư ứ ủ ẻ c a tr  em nhóm ch ng cũng nh  nhóm can thi p t i th i đi m b t đ u nghiên

83

ươ ế ự ồ ệ ố ứ c u là t ầ ng đ ng nhau, h u h t s  khác bi t là không có ý nghĩa th ng kê

(p>0,05).

ầ ủ ẻ ố ẩ ứ ướ ả B ng 3.13. Tính cân đ i kh u ph n c a tr  hai nhóm nghiên c u tr c can

thi p ệ

Thành ph nầ

ỷ ệ T  l ỷ ệ T  l ỷ ệ T  l ỷ ệ Nhóm can thi pệ 16,6 : 25 : 58,4 62 29,2 0,64 T  l

(%) P : L : G  (%) Pđv/Pts  (%) Ltv/Lts  Canxi/Ph t pho ế Nhóm ch ngứ 15,7 : 21,7 : 62,6 59 28 0,58 ấ ỉ ố ề ố K t qu  t ố ả ừ ả  b ng 3.13 cho th y: Các ch  s  v  tính cân đ i trong

ứ ạ ủ ẻ ầ ẩ ộ ể ờ ướ kh u ph n ăn c a tr  thu c 2 nhóm nghiên c u t i th i đi m tr

ỉ ằ ự ệ ấ ỷ ệ ữ thi p x p x  b ng nhau, không có s  khác bi ệ  trong đó: T  l t c khi can   ấ    gi a 2 ch t

ượ ứ ủ ng c a nhóm ch ng (P, L), t l ỷ ệ Pđv/Pts, Ltv/Lts, Canxi/Ph tố

ệ ể ấ ơ ớ sinh năng l pho th p h n không đáng k  so v i nhóm can thi p.

ả ủ ự ề ẻ ế ệ 3.3.2. Hi u qu  c a truy n thông đ n th c hành chăm sóc tr  6­23

ổ ạ ệ tháng tu i t i các xã can thi p

ỷ ệ ả ổ ề ự ổ B ng 3.14. T  l ủ ẻ  % thay đ i v  th c hành ăn b  sung c a tr

sau 6 tháng can thi pệ

Nhóm ch ngứ Nhóm can Các ch  sỉ ố ệ

ế ộ ể i thi u

(n=78) 5,1 0,0 thi p (n=76) 11,8 1,3

ầ ự ố ấ ậ ố Ch  đ  ăn ch p nh n t ể ấ ữ ố i thi u T n su t b a t ẩ ự ạ S  đa d ng th c ph m t ể i thi u (≥4 2,6 9,2

ầ nhóm) ắ Tiêu th  th c ph m giàu s t T n su t tiêu th  Gan & cá 2,6 1,3

ụ ự ấ ế 14,5 18,4 ự ả ệ ấ ẩ ụ ệ   ả ừ ả  b ng 3.14 cho th y: Sau 6 tháng can thi p, s  c i thi n K t qu  t

ề ổ ở ệ ố ơ ở v  các tiêu chí ăn b  sung nhóm can thi p t t h n ứ  nhóm ch ng. Trong

ở ứ ộ ệ ỷ ệ ẻ ạ ẩ ạ đó nhóm can thi p m c đ  tăng t tr  em đ t tiêu chu n đa d ng t l

ể ẩ ầ ở ứ ươ ự thi u kh u ph n là 11,8% trong khi nhóm ch ng là 5,1%. T ng t nh ố   i ư

84

ấ ữ ẩ ầ ố ể ạ ậ v y, t ỷ ệ ẻ ạ  tr đ t tiêu chu n t n su t b a ăn t l ự i thi u, s  đa d ng t ố   i

ể ượ ụ ự ề ệ ẩ thi u hay đ

ứ ặ ự ệ ơ h n nhóm ch ng. Đ c bi ắ ủ c tiêu th  th c ph m giàu s t c a nhóm can thi p đ u cao   ủ    s  d ng Gan & Cá c a t là s  thay đ i v  t ổ ề ỷ ệ ử ụ  l

ệ ở ỉ nhóm can thi p tăng 18,4%, trong khi đó t ỷ ệ  l này ứ  nhóm ch ng ch  là

1,3%.

ỉ ố ệ ự ổ ệ ả ả B ng 3.15. Ch  s  hi u qu  can thi p lên th c hành ăn b  sung

sau 6 tháng can thi p ệ

Nhóm ch ngứ Nhóm can thi pệ Các ch  sỉ ố (n=78) (n=76)

ể ấ ậ ố i thi u

9,7 22,5

12,8

i thi u

0,0 1,4

1,4

ố ự i thi u (≥4 nhóm)

5,0 16,7

ế ộ ệ ệ ầ ệ ệ ự ệ ệ ự 11,7

ẩ

3,8 22,0

ự 18,2

ụ

1,9 15,8

ệ ệ ầ ệ ệ ự Ch  đ  ăn ch p nh n t ả Hi u qu  CT thô (%) ự ả Hi u qu  CT th c (%) ể ấ ữ ố T n su t b a t ả Hi u qu  CT thô (%) ả Hi u qu  CT th c (%) ể ạ S  đa d ng t ả Hi u qu  CT thô (%) ả Hi u qu  CT th c (%) ắ ụ ự Tiêu th  th c ph m giàu s t ả Hi u qu  CT thô (%) ả Hi u qu  CT th c (%) ấ T n su t tiêu th  Gan & cá ả Hi u qu  CT thô (%) ả Hi u qu  CT th c (%)

13,9 ủ ệ ệ ả ấ ả ệ   B ng 3.15. Cho th y: Hi u qu  can thi p chung c a nhóm can thi p

ơ ề đ u cao h n nhóm ch ng ứ ở ấ ả  t t c  các tiêu chí. Trong đó:

ự ủ ế ộ ậ ố ỉ ố ệ ệ ả ấ Hi u qu  can thi p th c c a ch  s  ch  đ  ăn ch p nh n t ể   i thi u

ứ ữ ệ ớ gi a nhóm can thi p v i nhóm ch ng là 12,8%.

ỉ ố ự ệ ệ ả ạ ố ể ự ủ Hi u qu  can thi p th c c a ch  s  s  đa d ng t ữ i thi u gi a nhóm

ứ ệ ớ can thi p v i nhóm ch ng là 11,7%.

85

ự ủ ụ ự ệ ệ ả ẩ ắ ữ   ỉ ố Hi u qu  can thi p th c c a ch  s  tiêu th  th c ph m giàu s t gi a

ứ ệ ặ ệ ệ ệ ả ớ nhóm can thi p v i nhóm ch ng là 18,2%. Đ c bi ự   t, hi u qu  can thi p th c

ỉ ố ầ ệ ớ ứ ữ ụ ấ ủ c a ch  s  t n su t tiêu th  gan & cá gi a nhóm can thi p v i nhóm ch ng là

13,9%.

ả ị ưỡ ầ ủ ứ ẩ B ng 3.16. So sánh giá tr  dinh d ng kh u ph n c a nhóm ch ng

ướ tr c và sau can thi p ệ

p

(Mann­

ỉ ố ưỡ T0 (n = 78) T6 (n = 78) Ch  s  dinh d ng

X 552,42

X 613,81

ượ SD 281,36 SD 281,41 Năng l ng (Kcal)

Protein

22,80 15,67 14,23 11,15 26,12 16,89 12,63 10,01 ố ổ T ng s  (g) Pđv (g)

Lipid

ố ổ T ng s  (g) Ltv (g)

13,66 3,83 84,58 9,76 4,34 44,33 21,89 9,39 78,38 13,08 8,39 38,40

Glucid Khoáng ch tấ

230,78 356,97 3,03 2,90 225,91 229,02 1,86 1,92 362,21 434,51 3,58 3,20 293,51 247,01 1,92 1,58 Can xi (mg) ố Ph t pho (mg) ắ S t (mg) ẽ K m (mg)

Vitamin

Whitney) >0,05   >0,05 >0,05   <0,05 <0,05 >0,05   <0,05 >0,05 >0,05 >0,05   <0,05 <0,05 >0,05 >0,05 >0,05 <0,05

178,02 17,06 0,49 0,42 3,84 1,74 356,32 23,23 0,43 0,36 2,90 1,69 258,74 30,43 0,49 0,58 4,22 2,93 388,42 27,57 0,26 0,41 2,36 1,89 Vitamin A (mcg) Vitamin C (mg) Vitamin B1 (mg) Vitamin B2 (mg) Vitamin B3 (mg) Vitamin D (mcg)

ả ừ ả ế ấ ị ưỡ K t qu  t b ng 3.16 cho th y: Các giá tr  dinh d ẩ   ng trong kh u

ủ ầ ẻ ứ ề ệ ộ ướ ph n ăn c a tr thu c nhóm ch ng sau can thi p đ u có xu h ng tăng

ớ ướ ế ự ệ ầ ậ ổ ơ h n so v i tr c can thi p. Tuy v y h u h t s  thay đ i không khác bi ệ   t

86

ộ ố ấ ố ỉ ưỡ có ý nghĩa th ng kê (p>0,05), ch  riêng m t s  ch t dinh d ự ng có s  tăng

ư ố ố ổ ừ lên có ý nghĩa th ng kê (p<0,05) nh : Lipid t ng s  tăng t 13,66g tr ướ   c

ự ệ ệ ậ ừ ướ can thi p lên 21,89g sau can thi p, lipid th c v t tăng t 3,83g tr c can

ệ ệ thi p lên 9,39g sau can thi p, Canxi và Vitamin A, Vitamin C, Vitamin D

ệ ố tăng lên sau can thi p có ý nghĩa th ng kê (p<0,05).

ả ầ ủ ứ ố ẩ B ng 3.17. Tính cân đ i kh u ph n c a nhóm ch ng

ướ tr ệ c và sau can thi p

ỷ ệ T  l ố  % cân đ i T0 T6

ỷ ệ T  l P : L : G 15,7 : 21,7 : 62,6 17,3 : 30,4 : 52,3

ỷ ệ T  l Pđv/Pts 59 62

ỷ ệ T  l Ltv/Lts 28 42,9

ỷ ệ ố T  l Canxi/Ph t pho 0,58 0,78

ả ừ ả ế ủ ầ ấ ẩ ố K t qu  t b ng 3.17 cho th y: Tính cân đ i kh u ph n c a nhóm

ứ ề ơ ướ ỷ ệ ữ ệ ệ ch ng sau can thi p đ u cao h n tr c can thi p. Trong đó: T  l gi a các

ấ ượ ổ ỷ ệ ự ừ ướ ch t sinh năng l ng có s  thay đ i: t l Protein tăng t 15,7% tr c can

ỷ ệ ệ ệ ừ ướ thi p lên 17,3% sau can thi p. T  l Lipid tăng t 21,7% tr ệ   c can thi p

ỷ ệ ệ ừ ướ lên 30,4% sau can thi p. T  l Pđv/Pts tăng t 59% tr ệ c can thi p lên 62%

ệ ừ ướ ệ sau can thi p và Ltv/Lts tăng t 28,0% tr c can thi p lên 42,9% sau can

thi p.ệ

87

ả ị ưỡ ầ ẩ ướ B ng 3.18. So sánh giá tr  dinh d ng kh u ph n tr c và sau

ệ ủ ệ can thi p c a nhóm can thi p

(Mann­Whitney)

p ỉ ố ưỡ Ch  s  dinh d ng T0 (n = 76) T6 (n = 76)

X 617,85

X 923,39

ượ SD 346,05 SD 371,33 ng (Kcal)

Năng l Protein ố ổ T ng s  (g) Pđv (g) 26,29 17,83 16,20 13,05 18,31 12,99 40,76 26,15

Lipid

ố ổ T ng s  (g) Ltv (g)

18,04 5,26 88,39 13,71 4,73 52,76 17,09 11,04 56,49 31,22 11,48 120,19

Glucid Khoáng ch tấ

319,40 430,16 3,43 3,19 310,28 294,09 2,30 1,98 354,92 326,92 3,74 2,52 532,18 686,31 5,85 5,00

Can xi (mg) ố Ph t pho (mg) ắ S t (mg) ẽ K m (mg) Vitamin

Vitamin A (mcg) Vitamin C (mg) Vitamin B1 (mg) Vitamin B2 (mg) Vitamin B3 (mg) Vitamin D (mcg) 192,57 23,89 0,49 0,53 4,07 2,31 188,68 27,42 0,36 0,42 2,89 2,01 1015,18 38,50 0,44 0,61 4,49 2,39 566,56 39,99 0,75 0,97 6,48 3,88 <0,05   <0,05 <0,05   <0,05 <0,05 >0,05   <0,05 <0,05 <0,05 <0,05   <0,05 <0,05 >0,05 >0,05 >0,05 <0,05

ả ừ ả ế ấ ị ưỡ K t qu  t b ng 3.18 cho th y: Các giá tr  dinh d ẩ   ng trong kh u

ủ ầ ẻ ệ ệ ề ộ ơ ph n ăn c a tr ớ    thu c nhóm can thi p sau can thi p đ u tăng h n so v i

ướ ự ệ ệ ế ầ ố tr ữ c can thi p. Nh ng s  khác bi t này h u h t có ý nghĩa th ng kê (p<

ỷ ệ ữ ượ ự ổ 0,05). Trong đó, t ấ  gi a các ch t sinh năng l l ng có s  thay đ i: T  l ỷ ệ

ừ ướ ệ ệ ổ Pđv tăng t 17,83g tr c can thi p lên 26,15g sau can thi p; Lipid t ng s ố

ướ ệ ệ ừ tr c can thi p là 18,04g lên 31,22g sau can thi p; Glucid tăng t 88,39g lên

88

ụ ể ề ệ ấ ư ắ   120,19g sau can thi p. Nhóm khoáng ch t cũng đ u tăng c  th  nh : S t

ừ ướ ẽ ệ ệ tăng t 3,43mg  tr c  can thi p  lên 5,85mg  sau  can  thi p; k m  tăng t ừ

ệ ề   3,19mg lên 5mg sau can thi p. Các Vitamin A, Vitamin C, Vitamin D đ u

ữ ướ ệ ở ứ ố tăng gi a tr c và sau khi can thi p m c có ý nghĩa th ng kê.

ả ố ẩ ầ ướ ệ B ng 3.19. Tính cân đ i kh u ph n tr c và sau can thi p

ệ ủ c a nhóm can thi p

T  l

ỷ ệ ỷ ệ ố  % cân đ i ỷ ệ T  l  P : L : G ỷ ệ T  l  Pđv/Pts  ỷ ệ  Ltv/Lts T  l ố  Canxi/Ph t pho T  l T0 16,6 : 25 : 58,4 62 29,0 0,64 T6 17,5 : 30,4 : 52,1 63 36,8 0,74

ả ừ ả ế ủ ấ ầ ẩ ố K t qu  t b ng 3.19 cho th y: Tính cân đ i kh u ph n c a nhóm

ề ệ ệ ơ ướ ệ can thi p sau can thi p đ u cao h n tr c can thi p. Trong đó: T  l ỷ ệ ữ    gi a

ấ ượ ổ ỷ ệ ự ừ các ch t sinh năng l ng có s  thay đ i: t l Protein tăng t 16,6% tr ướ   c

ỷ ệ ệ ệ ừ ướ can thi p lên 17,5% sau can thi p. T  l Lipid tăng t 25% tr ệ   c can thi p

ỷ ệ ệ ừ ướ ệ lên 30,4% sau can thi p. T  l Ltv/Lts tăng t 29,0% tr c can thi p lên

36,8% sau can thi p.ệ

ả ủ ế ề ệ ạ ưỡ 3.3.3.  Hi u   qu   c a   truy n   thông   đ n   tình   tr ng   dinh   d ng,   tình

ủ ẻ ế ẽ ạ ạ tr ng Vitamin A, tình tr ng k m và thi u máu c a tr  tham gia nghiên

ệ ứ c u sau 6 tháng can thi p

ả ừ ả ế ấ K t qu  t b ng 3.20 cho th y:

ấ ả ắ ạ ỉ ố ủ ị ể ờ T t c  các giá tr  trung bình c a ch  s  nhân tr c t i th i đi m tr ướ   c

ệ ươ ự ư ệ can thi p t ng t nhau (p>0,05) nh ng sau 6 tháng can thi p, nhóm can

89

ứ ệ ệ ơ ớ ố ở ỉ ố ự ắ thi p cao h n rõ r t so v i nhóm đ i ch ng các ch  s  nhân tr c, s  khác

ệ ừ ỉ ố ố bi t này có ý nghĩa th ng kê (p< 0,05) tr  ch  s  CN/CC. Trong đó:

ỉ ố ể ệ ặ ạ ờ ­ Ch  s  cân n ng: T i th i đi m 6 tháng và sau 6 tháng can thi p, s ố

ứ ủ ệ ặ ơ ớ trung bình cân n ng c a nhóm can thi p cao h n so v i nhóm ch ng có ý

ạ ặ ố ờ ể nghĩa th ng kê (p<0,05). T i th i đi m 6 tháng cân n ng trung bình nhóm

ứ ệ ớ ố ệ can thi p là 10,74kg so v i nhóm đ i ch ng là 10,22kg, khác bi t có ý nghĩa

ệ ặ ớ ố th ng kê v i (p<0,05). Sau 6 tháng can thi p, cân n ng trung bình nhóm can

ứ ệ ớ ố ệ thi p tăng lên là 1,52kg so v i nhóm đ i ch ng là 0,98kg, khác bi t có ý

ớ ố nghĩa th ng kê v i (p<0,05).

Ở ỉ ố ề ắ ư ị  các ch  s  nhân tr c khác nh  tr  giá trung bình chi u cao, Z ­ Score

ữ ậ ươ ự CN/T, Z – Score CC/T cũng có nh ng nh n xét t ng t .

90

ỉ ố ệ ệ ả ắ ả B ng 3.20. Hi u qu  trên ch  s  nhân tr c sau can thi p

theo nhóm nghiên c u ứ

(t­test)

X ±SD)

p Các ch  sỉ ố Nhóm ch ngứ (n=78) Nhóm can thi pệ (n=76)

X ±SD)

9,23±1,07 10,22±0,94 0,98±0,22 >0,05 <0,05 <0,05 9,22±1,25 10,74±1,18 1,52±0,25

75,76±5,23 80,12±5,24 4,36±0,36 >0,05 <0,05 <0,05 75,43±5,4 80,44±5,65 5,01±0,41

­1,13±0,93 ­1,16±0,65 ­0,03±0,16 >0,05 >0,05 <0,01 ­1,29±1,03 ­0,99±0,86 0,3±0,18

­1,48±1,1 ­1,52±0,9 ­0,04±0,17 >0,05 >0,05 <0,01 ­1,51±1,2 ­1,33±0,94 0,18±0,19

­0,59±0,93 ­0,5±0,7 0,09±0,21 >0,05 >0,05 >0,05 ­0,62±0,98 ­0,55±0,96 0,07±0,24 ặ Cân n ng (kg,  T0 T6 T6­T0 ề Chi u cao (cm,  T0 T6 T6­T0 Z­Score CN/T ( X ±SD) T0 T6 T6­T0 Z­Score CC/T( X ±SD) T0 T6 T6­T0 Z­Score CN/CC ( X ±SD) T0 T6 T6­T0

91

ể ồ ổ ỷ ệ ự Bi u đ  3.2. S  thay đ i t l ệ  SDD sau 6 tháng can thi p

ả ừ ể ệ ế ấ ồ K t qu  t bi u đ  3.2 cho th y: Sau 6 tháng can thi p, t ỷ ệ  l suy dinh

ưỡ ẻ ở ả ể ưỡ ể ấ ẹ ể d ủ ng c a tr c  3 th  suy dinh d ng (th  nh  cân, th  th p còi, th ể

ứ ủ ệ ệ ả ố gày còm) c a nhóm can thi p gi m đi rõ r t trong khi nhóm đ i ch ng có

ướ xu h ng tăng. Trong đó:

ỷ ệ ẻ ẹ ở ệ ả ­ T  l tr em SDD nh  cân nhóm can thi p gi m 6,54% sau 6

ư ệ ở ứ ạ tháng can thi p, nh ng t ỷ ệ  l này nhóm ch ng l i tăng 0,2%.

ỷ ệ ẻ ấ ở ệ ả ­ T  l tr em SDD th p còi nhóm can thi p gi m 6,58% sau 6

ệ ở ứ ạ tháng can thi p, và t ỷ ệ  l này nhóm ch ng l i tăng 0,46%.

ỷ ệ ẻ ở ệ ả ­ T  l tr em SDD gày còm nhóm can thi p gi m 1,21% sau 6

ệ ở ứ ạ tháng can thi p, và t ỷ ệ  l này nhóm ch ng l i tăng 0,1%.

92

ả ố ớ ỷ ệ ả ệ ỉ ố ệ B ng 3.21. Ch  s  hi u qu  đ i v i t l SDD sau 6 tháng can thi p

ứ ủ c a hai nhóm nghiên c u

Ch  sỉ ố Nhóm ch ngứ (n=78) Nhóm can thi pệ (n=76)

­1,30 33,13

ự ả ả 34,43

­1,28 20,84

ự 22,12

­2,63 31,58

ỉ ố ệ ệ ỉ ố ệ ệ ỉ ố ệ ệ ự Ch  s  CN/T  Hi u qu  CT thô (%) Hi u qu  CT th c (%) Ch  s  CC/T ả Hi u qu  CT thô (%) ả Hi u qu  CT th c (%) Ch  s  CN/CC ả Hi u qu  CT thô (%) ả Hi u qu  CT th c (%) 34,21

ả ừ ả ế ủ ệ ệ ả ấ K t qu  t b ng 3.21 cho th y: Hi u qu  can thi p chung c a nhóm

ề ệ ơ can thi p đ u cao h n nhóm ch ng ứ ở ấ ả  t ỉ ố t c  các ch  s . Trong đó:

ỉ ố ệ ỉ ố ủ ệ ả ở ệ ­ Ch  s  hi u qu  can thi p thô c a ch  s  CC/T nhóm can thi p là

ỉ ố ệ ỉ ạ ứ ủ ả ệ   33,13% trong khi c a nhóm ch ng ch  đ t ­1,3%. Ch  s  hi u qu  can thi p

ự ệ th c sau 6 tháng can thi p là 34,43%.

ỉ ố ệ ỉ ố ủ ả ở ệ ệ ­ Ch  s  hi u qu  can thi p thô c a ch  s  CN/T nhóm can thi p là

ỉ ố ệ ỉ ạ ứ ủ ả 20,84% trong khi c a nhóm ch ng ch  đ t ­1,28%. Ch  s  hi u qu  can

ự ệ ệ thi p th c sau 6 tháng can thi p là 22,12%.

ỉ ố ệ ỉ ố ủ ả ở ệ ­ Ch  s  hi u qu  can thi p thô c a ch  s  CN/CC ệ    nhóm can thi p

ỉ ố ệ ỉ ạ ứ ủ ả là 31,58% trong khi c a nhóm ch ng ch  đ t ­2,63%. Ch  s  hi u qu  can

ự ệ ệ thi p th c sau 6 tháng can thi p là 34,21%.

ổ ồ ự ế ẽ ả ộ B ng 3.22. S  thay đ i n ng đ  Hb, retinol và k m huy t thanh

sau 6 tháng can thi pệ

93

(t­test)

p ờ ể Th i đi m Nhóm ch ngứ n=78 Nhóm can thi pệ n=76

112,93±8,08 114,16±7,83 >0,05

115,63±9,86 120,4±9,73 <0,05

2,94±2,51 6,23±2,61 <0,05

1,17±0,41 1,11±0,4 >0,05

1,23±0,4 1,38±0,36 <0,05

0,07±0,62 0,27±0,51 <0,05

X ±SD) μmol/L

ế

9,16±2,05 9,8±1,91 9±1,6 10,38±1,58 >0,05 <0,05

>0,05 Hb trung bình ( X ±SD) g/L T0 T6 T6­T0 Retinol trung bình ( X ±SD) μmol/L T0 T6 T6­T0 ẽ K m huy t thanh trung bình ( T0 T6 T6­T0

0,66±2,86 ấ 1,38±2,3 ả ủ ả ừ ả ố ớ ế ệ ệ K t qu  t b ng 3.24 cho th y: Hi u qu  c a can thi p đ i v i hàm

ủ ế ẽ ạ ể ờ ượ l ng trung bình c a: Hb, retinol và k m huy t thanh t i th i đi m tr ướ   c

ệ ủ ứ ươ ự can thi p c a 2 nhóm nghiên c u t ng t nhau (p>0,05). Sau 6 tháng can

ứ ệ ệ ơ ớ ố ố   thi p, nhóm can thi p tăng cao h n so v i nhóm đ i ch ng có ý nghĩa th ng

kê

(p< 0,05). Trong đó:

ủ ứ ẻ ệ ­ M c tăng Hb trung bình c a tr  nhóm can thi p là 6,23±2,61 g/L cao

ứ ố ơ h n nhóm ch ng ( 2,94±2,51 g/L) có ý nghĩa th ng kê.

ủ ẻ ứ ệ ế ­ M c tăng Retinol huy t thanh trung bình c a tr  em nhóm can thi p là

ơ ố 0,27±0,51 μmol/L cao h n nhóm ch ng (ứ 0,07±0,62 μmol/L) có ý nghĩa th ng kê.

ủ ứ ế ẻ ẽ ­ M c tăng K m huy t thanh trung bình c a tr  em nhóm nhóm can

ứ ơ ệ thi p là 1,38±2,3 μmol/L cao h n ch ng ( 0,66±2,86 μmol/L) có ý nghĩa th ngố

kê.

94

ể ồ ỷ ệ ế ẽ ế ế Bi u đ  3.3: T  l thi u máu, thi u vitamin A và thi u k m c a tr ủ ẻ

ờ ể ứ tham gia nghiên c u theo nhóm và th i đi m

ể ồ ể ấ ờ ướ ệ Bi u đ  3.3 ạ   cho th y: T i th i đi m tr c can thi p, t ỷ ệ  l ế    thi u

ẽ ở ế ứ ươ ự máu, thi u Vitamin A và k m 2 nhóm nghiên c u t ng t nhau trong

ế ở ứ ệ đó t ỷ ệ  l thi u máu nhóm ch ng là 31,1%, nhóm can thi p là 32,9%. T ỷ

ệ ứ ế ệ l thi u Vitamin A nhóm ch ng là 16,7%, nhóm can thi p là 18,4%. T  l ỷ ệ

ứ ệ ẽ ế thi u k m nhóm ch ng là 82,1%, nhóm can thi p là 81,6%. Sau 6 tháng

ứ ệ ả ẽ ế ế ế can thi p, m c gi m t ỷ ệ  l ủ    thi u máu, thi u Vitamin A và thi u K m c a

ề ố ơ ứ ệ ớ nhóm can thi p đ u t t h n so v i nhóm ch ng:

ỷ ệ ế ở ệ ả ừ T  l thi u máu nhóm can thi p gi m t ố  81,6% xu ng 51,3%

ứ ả ừ ươ ự trong khi nhóm ch ng gi m t ố  82,1% xu ng 72,7%. T ng t ậ  nh n xét

ư ậ ẽ ế ế nh  v y thi u Vitamin A và thi u k m.

95

ổ ỷ ệ ự ả ẽ ế B ng 3.23. S  thay đ i t l thi u máu, Vitamin A và k m

sau 6 tháng can thi pệ

ứ ộ M c đ  SDD Nhóm ch ngứ (n=78) Nhóm can thi pệ (n=76)

ế Thi u Máu (%)

21,05

11,27 ế Thi u Vitamin A huy t thanh (%)

0,21 13,16

ế ẽ Thi u K m huy t thanh (%)

ỷ ệ ả Gi m t  l ế Thi u Máu ỷ ệ ế ả Gi m t  l Thi u Vế itamin A ế ỷ ệ ả Gi m t  l ẽ ế Thi u K m 9,32 30,26

ả ừ ả ế ệ ấ K t qu  t b ng 3.25 cho th y: Sau 6 tháng can thi p, t ỷ ệ  l ế    thi u

ủ ẽ ề ệ ả ớ ơ máu, Vitamin A, k m c a nhóm can thi p gi m nhi u h n so v i nhóm

ứ ch ng trong đó:

ỷ ệ ẻ ở ủ ế ệ ả ­ T  l thi u máu c a tr nhóm can thi p gi m là 21,05% trong khi

ở ỉ ả ứ nhóm ch ng ch  gi m 11,27%.

ỷ ệ ế ở ệ ả ­ T  l thi u Vitamin A nhóm can thi p gi m là 13,16% trong khi

ở ỉ ả ứ đó nhóm ch ng ch  gi m 0,21%.

ỷ ệ ẻ ở ủ ế ả ­ T  l ẽ  thi u K m c a tr ệ  nhóm nhóm can thi p gi m là 30,26%

ỉ ả ứ trong khi đó ch ng ch  gi m 9,32%.

96

ỉ ố ệ ả ả ế ẽ B ng 3.24. Ch  s  hi u qu  lên t ỷ ệ  l thi u máu, Vitamin A và k m

sau 6 tháng can thi pệ

Ch  sỉ ố Nhóm ch ngứ (n=78) Nhóm can thi pệ (n=76)

Thi u Máu

35,16 64,00

ả ả 28,84

ự  Thi u Vitamin A

­1,26 71,44

ả ả 72,70

ự ẽ

11,36 37,09

ả ả ế ỷ ệ T  l ệ Hi u qu  CT thô (%) ệ Hi u qu  CT th c (%) ế ỷ ệ T  l ệ Hi u qu  CT thô (%) ệ Hi u qu  CT th c (%) ế ỷ ệ  Thi u K m  T  l ệ Hi u qu  CT thô (%) ệ Hi u qu  CT th c (%) 25,73

ự ả ừ ả ế ấ K t qu  t b ng 3.26 cho th y:

ỉ ố ệ ố ớ ỷ ệ ấ ả ệ ả ế T t c  các ch  s  hi u qu  can thi p đ i v i t l ế    thi u máu, thi u

ủ ề ệ ệ ẽ ơ   Vitamin A và k m sau 6 tháng can thi p c a nhóm can thi p đ u cao h n

ứ nhóm ch ng. Trong đó:

ỉ ố ệ ủ ỷ ệ ệ ả ế ở ­ Ch  s  hi u qu  can thi p thô c a t l thi u máu ệ    nhóm can thi p

ỉ ố ệ ỉ ạ ứ ủ ả là 64,0% trong khi c a nhóm ch ng ch  đ t 35,16%. Ch  s  hi u qu  can

ự ệ ệ thi p th c sau 6 tháng can thi p là 28,84%.

ỉ ố ệ ủ ỷ ệ ệ ả ế ở ­ Ch  s  hi u qu  can thi p thô c a t l thi u Vitamin A nhóm

ỉ ạ ủ ứ ệ ỉ ố ệ   can thi p là 71,44% trong khi c a nhóm ch ng ch  đ t ­1,26%. Ch  s  hi u

ự ệ ệ ả qu  can thi p th c sau 6 tháng can thi p là 72,7%.

ỉ ố ệ ủ ỷ ệ ệ ả ẽ ở ế ­ Ch  s  hi u qu  can thi p thô c a t l thi u k m nhóm can

ỉ ố ệ ỉ ạ ứ ủ ệ thi p là 37,09% trong khi c a nhóm ch ng ch  đ t 11,36%. Ch  s  hi u qu ả

ự ệ ệ can thi p th c sau 6 tháng can thi p là 25,73%.

97

ổ ề ỷ ệ ả ế ề ặ ấ ự B ng 3.25. S  thay đ i v  t l thi u 1 ho c nhi u vi ch t

sau 6 tháng can thi pệ

Nhóm ch ngứ (n=78) Nhóm can thi pệ (n=76)

0 (%)

ấ ạ thi u vi ch t t ờ ể i th i đi m T

86,84 11,84

6 (%)

ấ ạ thi u vi ch t t 91,03 5,13 ờ ể i th i đi m T

80,77 6,41 57,89 0

0­T6 (%)

ế ấ ả ạ

ế ỷ ệ T  l ạ ế Thi u 1 lo i ạ ế Thi u 3 lo i ế ỷ ệ T  l ạ ế Thi u 1 lo i ế ạ Thi u 3 lo i ứ M c gi m thi u vi ch t giai đo n T ế ạ Thi u 1 lo i ạ ế Thi u 3 lo i 10,26 ­1,28 28,95 11,84

ả ừ ả ệ ệ ế ả ấ K t qu  t ế    b ng 3.27 cho th y: Hi u qu  sau 6 tháng can thi p đ n

ấ ủ ề ệ ế ặ ơ ả gi m t ỷ ệ  l thi u 1 ho c nhi u vi ch t c a nhóm can thi p cao h n nhóm

ứ ch ng trong đó:

ể ạ ờ ướ ế ạ ấ T i th i đi m tr c can thi p ( ỷ ệ  l thi u 1 lo i vi ch t nhóm can ệ T0), t

ệ ấ ở ứ thi p là 86,84% x p x  t ỉ ỷ ệ  l này ế    nhóm ch ng (91,03%) trong khi đó thi u

ơ ỷ ệ ệ ấ ạ ở 3 lo i vi ch t cùng lúc nhóm can thi p là 11,84% cao h n t l này nhóm

ứ ch ng (5,13%).

ệ ế ệ ạ ấ Sau 6 tháng can thi p: t ỷ ệ  l ả    thi u 1 lo i vi ch t nhóm can thi p gi m

ướ ệ ệ ả ố ừ t 86,84%  tr c  can thi p  xu ng 57,89%  sau  can  thi p  (gi m  28,95%)

ứ ả ừ ố trong   khi   nhóm   ch ng   gi m   t ệ     91,03%   xu ng   80,77%   sau   can   thi p

(10,26%).

ố ớ ệ ả ả ế ạ ấ Đ i v i hi u qu  lên gi m t ỷ ệ  l ấ  thi u 3 lo i vi ch t cho th y nhóm

ả ừ ướ ứ ệ ệ ố ệ can thi p gi m t 11,84% tr c can thi p xu ng 0% sau can thi p (t c là

98

ữ ứ ả ả gi m 11,84%) trong khi nhóm ch ng không nh ng không gi m mà còn tăng

1,28%.

CH NGƯƠ  4

BÀN LU NẬ

ủ ỷ ệ ẻ ế ị ưỡ Theo báo cáo c a UNICEF 2009, t tr  em b  thi u dinh d l ẫ   ng v n

ở ế ớ ẻ ị ấ ố ở còn cao trên th  gi i, trong đó 90% tr  b  SDD th p còi s ng các n ướ   c

ự ệ ế ặ ế   Châu Á và Châu Phi. Hi n nay, SDD đóng vai trò tr c ti p ho c gián ti p

ủ ệ ườ ợ ử ở ẻ ố ớ đ i v i 40­50% c a 10,9 tri u tr ng h p t vong hàng năm tr  em d ướ   i

ổ 5 tu i trên toàn th  gi ế ớ []. i

ỷ ệ ế ấ ở ấ ầ T  l SDD th p còi chi m 10% ngay ớ    tháng đ u tiên, g p đôi so v i

ắ ầ ẹ ậ ổ ế SDD nh  c n và b t đ u tăng nhanh sau 5 tháng tu i. T ỷ ệ  l thi u vitamin A,

ế ắ ứ ẽ ế ề ế ấ ẫ ỏ ộ   thi u máu thi u s t, thi u k m v n còn là v n đ  có ý nghĩa s c kh e c ng

đ ngồ  [].

ỷ ệ ế ổ ố T  l thi u máu ở ẻ ướ  tr  d i 5 tu i trên toàn qu c là 34,1% năm 2008 và

ổ ầ ưỡ ạ 29,2% năm 2011. Trong giai đo n 2 năm tu i đ u tiên, nuôi d ng có vai

ố ớ ế ứ ề ấ ọ ớ trò h t s c quan tr ng đ i v i SDD th p còi. Đi u này có liên quan t ấ   i ch t

ự ẩ ầ ổ ế ượ l ế ng kh u ph n ăn b  sung: thi u protein (giúp xây d ng các t ạ    bào, t o

ể ươ ấ ấ ưỡ hình), lipid (giúp phát tri n x ng dài và h p thu các vi ch t dinh d ng).

ỷ ệ ứ ữ ẹ ấ ổ ớ T  l ầ  bú m  hoàn toàn nh ng tháng đ u th p, ăn b  sung s m, th c ăn b ổ

ẽ ẫ ế ẻ ấ ơ ị sung nghèo protein, lipid s  d n đ n tr có nguy c  cao b  SDD th p còi.

ấ ủ ạ ọ ườ ẹ ề ạ Bên c nh đó, tình tr ng h c v n c a ng ạ   ệ ố i m , đi u ki n s ng, tình tr ng

ườ ả ưở ấ ệ v  sinh môi tr ng... cũng có  nh h ế ng có ý nghĩa đ n SDD th p còi ở

tr  emẻ [].

ư ể ệ ầ ị ưỡ Đ  góp ph n xác đ nh nhóm  u tiên cho can thi p dinh d ng ở ộ    c ng

ổ ụ ể ủ ỷ ệ ứ ệ ế ể ộ đ ng vi c theo dõi ti n tri n và m c thay đ i c  th  c a t l ấ    SDD th p

99

ở ẻ ướ ệ ầ ổ ộ ế còi tr  em d i 5 tu i là m t công vi c c n thi t cho phép đánh giá tình

ừ ụ ụ ế ượ ệ ộ ạ ượ ồ hình t đó ph c v  cho các chi n l c can thi p c ng đ ng đ t đ ệ   c hi u

ả ố ế ố ể ồ ờ ơ ủ qu  t t. Đ ng th i, tìm hi u và phân tích các y u t ấ    nguy c  c a SDD th p

ẽ ấ ầ ế ế ượ ụ ữ còi s  cung c p nh ng thông tin c n thi ụ t ph c v  chi n l ệ   c can thi p

ố ưỡ ặ ệ ể ạ ầ phòng ch ng suy dinh d ng và đ c bi t là góp ph n nâng cao th  tr ng v ề

ẻ ề ặ ổ ở ề chi u cao cho tr  em, đ c bi ệ ẻ ướ t tr  d i 5 tu i vùng trung du mi n núi và

vùng nghèo.

ủ ế ả ộ ộ ấ K t qu  nghiên c u ứ   c a chúng tôi cho th y trung bình m t h  dân

ươ ườ ộ ị ủ c a đ a ph ứ ng tham gia nghiên c u có trung bình 5 ng i/h , trung bình

ụ ữ ả ỗ ừ ế ả ấ ố ườ m i ph  n  có 2 con (b ng 3.1). T  k t qu  trên cho th y, s ng i trung

ứ ộ ơ bình  m iỗ   h  gia đình trong nghiên c u này ố     cao h n trung bình toàn qu c

ủ ứ theo nghiên c u MICS5 c a UNICEF năm 2014 [ ]. Theo UNICEF, m i hỗ ộ

ố ỉ ườ ộ ừ ế gia đình trung bình trên toàn qu c ch  là 3,9 ng ư ậ t i/h . Nh  v y k t qu ả

ể ấ ằ ữ ẫ ộ ị ề   ứ trên có th  th y r ng đ a bàn nghiên c u là m t vùng v n còn nh ng truy n

ế ệ ố ạ ư th ngố   các th  h  trong gia đình s ng cùng nhau ;  t i sao chúng tôi đ a ra

ậ ở ỡ ộ ị nh n đ nh đó b i vì c  h  gia đình trung bình khá cao (5 ng ườ ộ , cao h nơ i/h )

ẹ ạ ủ ư ố ố ỗ ấ trung bình toàn qu c nh ng s  con trung bình c a m i bà m  l i th p. Theo

ụ ổ ố ỗ ườ ệ T ng c c th ng kê, vào năm 2013 m i ng ụ ữ i ph  n  Vi t nam có trung

ườ ố ở bình 2,1 ng i con. Con s  này ụ ữ   ị  các vùng thành th  là 1,77 con/ph  n .

ư ậ ố ủ ộ ườ ụ ữ ứ Nh  v y s  con trung bình c a m t ng i ph  n  trong nghiên c u này là

ấ ố ươ ự ư ạ ị ươ t ng đ i th p, t ng t nh  t ả   i các vùng thành th . Tuy nhiên cũng ph i

ấ ằ ề ườ ẹ ẻ ữ ợ th y r ng, nhi u tr ứ ng h p tham gia nghiên c u là nh ng bà m  tr , sinh

ậ ố ự ị ế ầ ầ ẫ con l n đ u và v n còn d  đ nh sinh con ti p, vì v y s  con trung bình/ bà

ể ư ứ ẹ ả ố m  trong nghiên c u này có th  ch a ph n ánh chính xác s  con trung bình/

ẹ ạ ị ươ ứ ứ ủ ễ bà m  t i đ a ph ng nghiên c u. Nghiên c u c a Nguy n Anh Vũ công

100

ẹ ươ ự ư ố ố b  năm 2017 cũng có con s  là 1,85 ± 1,32 con/ bà m  t ng t nh  nghiên

ứ c u này [ ].

ế ể ẹ ọ ả ấ ọ ố B ng 3.1 cũng cho th y có 6,3% s  bà m  h c h t ti u h c, 44,5%

ế ấ ế ấ ọ ẹ ố ọ ọ h c h t c p 2 , h c h t c p 3 là 36,4% và có 12,8% s  bà m  đã h c cao

ạ ọ ặ ớ ố ơ ữ ẳ đ ng ho c đ i h c. Nh ng con s  này có ph n ứ   ầ cao h n so v i nghiên c u

ỉ ổ ứ đánh giá trên 11 t nh do A&T t ch c năm 2012 [ ]. Theo A&T có 1,8% s  bàố

ọ ế ấ ọ ế ấ ữ ẹ ọ ế ấ   m  mù ch , 11,4% h c h t c p 1, 48,2% h c h t c p 2, 24,5% h c h t c p

ạ ọ ừ ặ ẳ ọ ỉ 3 và ch  có 7,4% đã t ng theo h c cao đ ng ho c đ i h c. Nh  v y ư ậ , chúng

ấ ủ ể ấ ộ ọ ứ ẹ ta có th  th y trình đ  h c v n c a các bà m  tham gia vào nghiên c u là

ố ứ ủ ẹ ố ộ khá t ề t. S  bà m  tham gia nghiên c u đ u là lao đ ng th  công không qua

ạ ớ ẹ ố ỉ đào t o khi có t i 31% s  bà m  làm nông dân và 32% làm thuê, ch  có 9%

ứ ứ ẹ ố ấ   ố s  bà m  tham gia nghiên c u làm công nhân, viên ch c. Con s  này th p

ứ ủ ố ằ ố ỉ ơ h n con s  trong nghiên c u c a A&T khi A&T công b  r ng ch  có 39%

ứ ủ ọ ẹ ố s  bà m  tham gia nghiên c u c a h  làm nông nghi p [ ệ ].

Ự

ƯỠ

Ẻ Ủ

Ẹ

4.1. TH C HÀNH NUÔI D

Ạ   NG TR  C A CÁC BÀ M  VÀ TÌNH TR NG

ƯỠ

Ủ

Ẻ

DINH D

Ổ NG C A TR  6 ­ 23 THÁNG TU I

ẻ ủ ự ẹ 4.1.1. Th c hành nuôi tr  c a các bà m

ự ữ ằ ẹ 4.1.1.1. Th c hành nuôi con b ng s a m

ự ữ ẹ ằ ổ Các tiêu chí đánh giá th c hành nuôi con b ng s a m  và ăn b  sung

ế ứ ữ ể ệ ẹ ọ ủ   c a bà m  là nh ng tiêu chí h t s c quan tr ng đ  đánh giá vi c chăm sóc

ẻ ủ ề ả ưở ấ ế ự ế ấ ớ ẹ ấ tr  c a bà m , v n đ  có  nh h ng l n nh t và tr c ti p nh t đ n tình

ạ ưỡ ủ ẻ ệ ổ tr ng dinh d ng c a tr  em ặ  đ c bi t là nhóm tu i 6 ­ 23 tháng.

ữ ẩ ưở ủ ứ ẻ Theo nh ng tiêu chu n tăng tr ữ   ữ ng c a WHO, nh ng đ a tr  bú s a

ẹ ầ ờ ưở ữ ứ ơ m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u đ i tăng tr ng nhanh h n nh ng đ a tr ẻ

ủ ế ế ẻ ầ ượ ứ khác. Vì th , theo khuy n cáo c a WHO , sau khi sinh đ a tr  c n đ c cho

101

ẹ ớ ấ ộ ờ ầ bú m  càng s m càng t ố ố t, t t nh t là ngay trong m t gi đ u sau sinh và bú

ờ ủ ẻ ẹ ầ ầ ộ   m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u. Trong 6 tháng đ u đ i c a tr , không m t

ạ ữ ể ố ằ ế ượ ữ ể ả ữ lo i s a nào có th  t t b ng và thay th  đ c s a m ứ   ẹ k  c  s a công th c.

ơ ữ ấ ượ ư ữ ẹ ề ậ ộ S a đ ng v t có nhi u protein h n s a m , nh ng ch t l ng thì không

ế ầ ẻ ẹ ằ b ng và có h u h t là casein làm cho tr ứ   ữ  khó tiêu hóa. S a m  có ch a

ề ầ ế ệ ắ ộ nhi u các acid béo c n thi t, giúp cho quá trình hoàn thi n não b , m t và

ư ề ạ ậ ữ ộ làm b n m ch máu. Nh ng trong s a đ ng v t không có các acid này. Tuy

ể ượ ổ ữ nhiên, chúng có th  đ c b  sung cho s a công th c ứ  [],[].

ỷ ệ ẻ ệ ượ ưỡ ẹ ằ Tuy nhiên, t tr  em Vi l t Nam đ c nuôi d ữ ng b ng s a m  hoàn

ữ ề ấ ấ ố toàn còn r t th p. Tính chung cho toàn qu c v  bú s a m ẹ, tr ẻ ượ  đ c bú

ờ ầ ở ở trong 1 gi đ u sau sinh là 30,3% ố  thành ph  và 43,5% nông thôn, bú m ẹ

ế ầ hoàn toàn đ n ế đ n 6 tháng đ u là 17% [ ].

ả ề ự ẹ ủ ữ ẹ ế ằ Các k t qu  v  th c hành nuôi con b ng s a m  c a bà m  tham gia

ứ ở ế ề ấ ầ ấ ơ ọ nghiên c u ớ    Tam Nông, Phú Th  cho th y h u h t đ u th p h n so v i

ặ ằ ủ ỉ ứ ẹ ỉ m t b ng chung c a t nh [ ]. T  l ỷ ệ ẻ ượ  tr  đ c bú m  trong nghiên c u ch  là

ỷ ệ ớ ỉ ớ ờ ầ ỉ 93,7% so v i 99,8% trên toàn t nh. T  l bú s m trong 1 gi đ u ch  là

ẹ ầ ớ 47,5% so v i 73,3% và t ỷ ệ  l bú m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u cũng ch ỉ

ả ớ ỉ ẻ ớ   ớ ạ đ t 26,6% so v i 43,2% (b ng 3.4). V i các ch  tiêu dành cho nhóm tr  l n

ể ỷ ệ ấ ẹ ế ơ ỷ ệ h n t l ơ  này cũng th p h n đáng k . T  l ổ  bú m  đ n 1 tu i trong nghiên

ỉ ỉ ứ c u ch  là 55,5% trong khi trên toàn t nh là 96,9%, t ỷ ệ  l ổ   ẹ ế  bú m  đ n 2 tu i

ứ ả ỉ trong nghiên c u là 12,3% trong khi trên toàn t nh là 41% (b ng 3.4). Các t ỷ

ệ ổ ề ẹ ế ẹ ấ ầ ơ l bú m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u và bú m  đ n 1 tu i đ u th p h n so

ứ ủ ị ươ ớ ớ v i nghiên c u c a Bùi Th  Ph ng năm 2011 v i các t ỷ ệ ươ  t l ứ ng  ng là

ể ấ ằ ư ậ ự ẻ ệ 38,6% và 87,5% []. Nh  v y có th  th y r ng vi c th c hành cho tr  bú m ẹ

ạ ị ự ự ố ư ứ ẫ ặ ằ ớ t i đ a bàn nghiên c u v n ch a th c s  t t so v i m t b ng chung toàn

102

ư ạ ươ ụ ậ ậ ỉ t nh cũng nh  t ị i các đ a ph ầ ng lân c n. Do v y c n tiêp t c quan tâm và

ẹ ạ ơ ờ ữ ệ ẩ ằ ớ thúc đ y vi c nuôi con b ng s a m  t i n i đây trong th i gian t i.

ả ủ ứ ế K t qu  c a nghiên c u cũng cho th y t ấ ỷ ệ ẻ ượ  tr đ l ẹ c bú m  hoàn

ầ ướ ượ ầ ỉ toàn trong 6 tháng đ u là 26,6%, tr c khi đ ầ c cho bú l n đ u tiên ch  có

ẻ ự ự ử ụ ự ẩ ướ ố 34,4% tr  th c s  không s  d ng th c ph m, n c u ng gì khác, t ỷ ệ ẻ   tr l

ượ ố ẻ ượ ẹ ế ổ ỉ đ c bú m  đ n 1 tu i là 55,5% và ch  có 12,3% s  tr  đ ế ụ c ti p t c bú

ẹ ế ế ả ả ổ ơ m  đ n 2 tu i (b ng 3.4). K t qu  nghiên c u ớ   ứ này cũng th p h n so v i ấ

ủ ữ ệ ả ộ ậ ạ nh ng phát hi n trong cu c kh o sát c a A&T [ ]. Tuy v y l i khá t ươ   ng

ữ ữ ệ ề ẹ ằ ả ớ ộ ồ đ ng v i nh ng phát hi n v  nuôi con b ng s a m  cu c kh o sát MICS5

ố ụ ể ỷ ệ ẻ ừ ượ trên quy mô toàn qu c năm 2014 [ ]. C  th , t tr  đã t ng đ l c bú m ẹ

ứ ủ ố ứ trong  nghiên  c u  c a  A&T   là  99,5%,  con  s   này  trong ủ     nghiên  c u  c a

ề ươ ự ượ ể ệ ớ ỷ ệ ẻ ượ MICS5 là 96,9%. Đi u t ng t cũng đ c th  hi n v i t tr  đ l c bú

ủ ố ủ ỉ ớ s m sau sinh khi con s  này c a A&T là 50,5% [ ], c a MICS5 ch  là 26,5%

ố ớ ỷ ệ ẻ ổ ươ ứ ư ậ []. Cũng nh  v y đ i v i t ẹ ế  tr  bú m  đ n 1 tu i, t l ủ ng  ng c a A&T

ủ ả   và MICS5 là 79,5%, và 65,6% và nghiên c u ứ c a chúng tôi là 55,5% (b ng

ỷ ệ ẹ ế ứ ủ ổ 3.4). T  l ơ    bú m  đ n 2 tu i trong nghiên c u c a MICS5 đã cao h n

ủ ứ ớ ơ ứ   (21,8%) so v i nghiên c u c a A&T (18,2%) và cùng cao h n nghiên c u

ả ủ c a chúng tôi (12,3%) (b ng 3.4).

ứ ủ ễ Nghiên c u c a Nguy n Anh Vũ, tuy không công b  t ố ỷ ệ ẻ  l ừ    tr  đã t ng

ượ ư ớ đ ẹ c bú m , nh ng t ỷ ệ ẻ ượ  tr đ l c bú s m sau sinh khá cao là 57,6%.

ễ ỉ ữ ẹ ằ ỉ Nguy n Anh Vũ cũng ch  ra khi t ỷ ệ  l nuôi con b ng s a m  hoàn toàn ch  là

ớ ứ ẹ ế 12,2% trong khi có t i 80,8% bà m  có ki n th c đúng [ ].

ứ ủ ủ ữ ẻ ổ Tháng tu i cai s a trung bình c a tr  em trong nghiên c u c a chúng

ả ổ ố ơ ớ tôi là 14,9 ± 3,9 tháng tu i (b ng 3.4), con s  này cao h n so v i trong

ư ứ ủ ạ ấ ơ nghiên c u c a A&T (13,9 tháng) nh ng l ớ i th p h n so v i MICS5 (15,8

103

ể ấ ằ ế ộ ứ ủ tháng). Có th  th y r ng nghiên c u c a chúng tôi ti n hành trên m t khu

ệ ề ế ấ ộ ớ ơ ỉ ự v c có đi u ki n kinh t xã h i th p h n so v i 11 t nh A&T [ ề ]. Đi u này

ả ượ ạ ỉ ố ự ữ ẹ ằ ẽ s  lý gi i đ c t i sao các ch  s  th c hành nuôi con b ng s a m  trong

ẹ ầ ạ ầ ớ ạ giai đo n đ u (bú s m sau sinh, bú m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u) l i cao

ứ ủ ứ ủ ế ồ ả ơ   h n trong nghiên c u c a A&T r i gi m đ n nghiên c u c a chúng tôi và

ứ ủ ề ố ượ ạ ả cu i cùng là nghiên c u c a UNICEF (MICS5). Đi u ng ớ   i x y ra v i c l

ỉ ố ự ư ẹ ạ ằ ộ ữ các ch  s  th c hành nuôi con b ng s a m  trong giai đo n mu n nh  là bú

ẹ ế ệ ượ ữ ổ ổ ở ở m  đ n 2 tu i, tháng tu i cai s a trung bình. S  dĩ có hi n t ng này b i vì

ư ạ ầ ứ ự ế ơ ộ ế ộ qu n dân c  t i các khu v c có m c kinh t xã h i cao có c  h i ti p xúc

ứ ừ ỉ ố ự ề ớ ồ ế ớ v i ki n th c t nhi u ngu n nên các ch  s  th c hành s m luôn t ố ơ   t h n,

ề ự ả ề ẽ ậ ả ở ư ầ tuy v y, càng v  sau s  càng có nhi u l c c n c n tr qu n dân c  này

ữ ớ ư ự ữ ệ ẹ ằ ồ ự   nuôi con b ng s a m  và cai s a s m nh  áp l c công vi c, có ngu n th c

ế ẩ ứ ầ ế ộ ph m thay th . Trái l ạ ở i ư  các qu n dân c  có m c kinh t ế   ấ  xã h i th p, ki n

ứ ủ ẹ ấ ư ầ ơ ơ ự th c c a các bà m  th p h n nên th c hành ban đ u kém h n, nh ng sau

ấ ủ ẹ ề ẹ ầ ữ ự ư ả ẩ ọ đó s a m  g n nh  là l a ch n duy nh t c a bà m  v  1 s n ph m dinh

ưỡ ố ỉ ố ữ ế ổ ổ d ng t t cho con nên các ch  s  bú đ n 2 tu i và tháng tu i cai s a trung

bình cao h n.ơ

ự ổ 4.1.1.2. Th c hành ăn b  sung

ự ự ẻ ỏ ổ Th c hành chăm sóc tr  nh  trong đó có th c hành ăn b  sung đã có

ế ớ ứ ề ẻ ượ ướ ấ r t nhi u nghiên c u trên th  gi i đã cho th y ấ tr  đ ổ c ăn b  sung tr c 6

ổ ế ở ổ ệ ẻ ượ ổ tháng tu i khá ph  bi n ề  nhi u n ướ  Vi c cho c. tr  đ ớ   c ăn b  sung s m

ố ượ ấ ượ ư ữ ủ ẻ ư thì s  l ng cũng nh  ch t l ổ ng b a ăn b  sung c a tr ứ    ch a đáp  ng

ượ ượ ấ ưỡ đ ầ c nhu c u năng l ng và các vi ch t dinh d ị ủ   ế ng theo khuy n ngh  c a

WHO [].

104

ị ủ ế ệ ạ ổ Theo  khuy n ngh  c a WHO ự , bên c nh vi c th c hành ăn b  sung

ả ự ả ả ữ ể ẻ ờ ổ ạ   ủ đúng th i đi m thì b a ăn b  sung c a tr  cũng ph i đ m b o s  đa d ng

ượ ượ ề ầ ứ đáp  ng đ ầ c nhu c u năng l ư   ng hàng ngày cũng nh  các nhu c u v  các

ấ ưỡ ổ ự ch t dinh d ứ ng có trong th c ăn b  sung [ ]. Tuy v yậ  th c hành ổ ăn b  sung

ư ư ủ ế ế cho   tr ẻ c a   các   bà   m ẹ v n  ẫ ch a   đúng   theo   nh   khuy n   cáo. K t   qu ả

ứ ạ ế ớ nghiên c u t i Nepal t ề ừ vi cệ  đi u tra y t ố  v i quy mô qu c gia khi so sánh

ị ề ự ế ẻ ớ v i khuy n ngh  v  các tiêu chí đánh giá th c hành chăm sóc tr ỏ  nh  cho

ẻ ấ ừ ứ ượ ổ th y có 30,4% tr  em t 6 ­ 23 tháng đáp  ng đ ề c tiêu chí v  ăn b  sung

ả ố ượ ẻ ạ ả ố ể đa d ng, 76,6% tr  6 ­ 23 tháng đ m b o s  l ữ ng b a ăn t i thi u hàng

ở ẹ ẫ ổ ngày trong đó nhóm tu i 6 ­ 23 tháng v n còn bú m  là 76,1% và không bú

ẹ ỷ ệ ẻ ứ ổ ượ ế ộ ấ m  là 89,7%, t tr  6­ 23 tháng tu i đáp  ng đ l ậ   c ch  đ  ăn ch p nh n

ể ứ ế ố t i thi u là 26,5% [ ]. Nghiên c u cũng ti n hành so sánh các tiêu chí đánh

ẻ ữ ự ổ ướ giá th c hành ăn b  sung cho tr  gi a các n ự c trong khu v c cho th y t ấ ỷ

ệ ự ứ ưỡ ỏ ấ ự ẻ l đáp  ng các tiêu chí th c hành nuôi d ng tr  nh  th y có s  khác nhau

ở ướ ữ ự ề ạ ổ các n ủ   c khu v c Nam Á. Các tiêu chí v  đa d ng b a ăn b  sung c a

ớ Ấ ư ấ ơ ớ ơ ộ Nepal cao h n so v i  n Đ  (15,2%) nh ng th p h n so v i Bangladesh

ươ ự ầ ố ữ ư ậ ố (41,9%) và Sri Lanka (71,1%). T ng t nh  v y, t n s  b a ăn t ể   i thi u

ơ ở ấ cũng th p h n Bangladesh (81,1%) và Sri Lanka (88,3%) [ ộ ]. M t phát

ổ ớ ự ệ ẩ ầ ổ   hi n đáng chú ý là s  thay đ i l n trong kh u ph n ăn trên các nhóm tu i

ượ ả ứ ệ ạ ờ khác nhau mà đ c c i thi n theo th i gian. Bên c nh đó nghiên c u cũng

ệ ằ ẻ ổ ượ phát hi n ra r ng nhóm tr em 6­11 tháng tu i có t ỷ ệ  l ậ  nh n đ ự   c th c

ừ ơ ả ị ủ ự ế ạ ẩ ph m t ẩ  4 nhóm c  b n và 7 lo i th c ph m theo khuy n ngh  c a WHO là

ứ ể ấ ổ th p nh t [ ả ấ ]. Nhóm tu i này cũng ít có kh  năng có th  đáp  ng các tiêu chí

ố ế ộ ữ ể ạ ẩ ố ề ầ ố ữ v  t n s  b a ăn t i thi u, b a ăn đa d ng và tiêu chu n ch  đ  ăn u ng có

ớ ẻ ớ ể ấ ấ ằ ề ậ ơ th  ch p nh n so v i tr  l n h n (12­23 tháng). Đi u này cho th y r ng tr ẻ

ế ấ ưỡ ơ em 6­11 tháng còn có nguy c  SDD và thi u vi ch t dinh d ơ   ng cao h n

105

ữ ự ế nh ng nhóm còn l ạ Ở i. khu v c Đông Nam Á, khi phân tích các k t qu ả

ố ề ứ ỏ ở ề ẻ ủ c a đi u tra toàn qu c v  s c kh e Indonesia trên nhóm tr  6­23 tháng s ử

ưỡ ẻ ỏ ủ ụ d ng các tiêu chí đánh giá chăm sóc nuôi d ng tr nh  c a WHO năm

ộ ố ế ẻ ừ ả ượ ứ ậ 2007 đã cho m t s  k t qu : 87,3% tr  t 6 ­ 8 tháng đ c nh n th c ăn b ổ

ỷ ệ ẻ ậ ượ ố ặ ơ ữ ự ẩ ạ sung. T  l tr  nh n đ c b n lo i th c ph m ho c h n trong b a ăn hàng

ở ẻ ở ẻ ngày là 47,7% nhóm tr 6­8 tháng và tăng lên 84,2% nhóm tr 18­23

tháng [].

ổ ượ ự ứ ể ặ ọ ủ Do đ c thù c a nhóm tu i đ c l a ch n đ  tham gia nghiên c u can

ề ự ệ ầ ỉ thi p nên chúng tôi ch  thu th p đ ậ ượ m tộ  ph n thông tin v  th c hành ăn b c ổ

ẻ ỏ sung cho tr  nh .

ữ ự ẹ ằ ố ư Tuy th c hành nuôi con b ng s a m  không t ệ   t nh  trên bình di n

ẹ ạ ị ữ ư ỉ ươ ứ ạ ự toàn t nh, nh ng nh ng bà m  t i đ a ph ng nghiên c u l i th c hành cho

ẻ ố ơ ỷ ệ ẻ ớ ổ tr  ăn b  sung t ặ ằ t h n so v i m t b ng chung. T  l ấ ữ   ủ ầ  tr  ăn đ  t n su t b a

ứ ể ả ỉ ố t i thi u trong nghiên c u đ t 9 ạ 7,2% (b ng 3.5), trong khi đó toàn t nh Phú

ọ ỉ ạ ỷ ệ ẻ ự ấ ạ ơ ộ Th  ch  đ t 76,3% [ ]. T  l ẩ  tr  ăn đa d ng th c ph m là th p h n m t chút

ự (53,5% và 58,9%), trong khi đó t ỷ ệ ẻ ượ  tr đ l ẩ c ăn th c ph m giàu s t ắ đ tạ

ỉ 57,8% l ơ i ạ th pấ  h n so v i ớ  toàn t nh là 58,3%.

ứ V  s  b a ề ố ữ ăn  nghiên c u cho th y t ấ ỷ ệ ẻ ượ  tr đ l ộ   ủ ữ c ăn đ  b a m t

ứ ủ ớ ơ ngày trong nghiên c u c a chúng tôi có cao h n so v i MICS5 (90,5%) [ ]

ỷ ệ ẻ ữ ẩ ạ ạ và A&T (94,4%) []. T  l tr ự    em  đ t tiêu chu n b a  ăn đa d ng th c

ố ể ả ệ ấ ớ ơ ẩ ph m t i thi u là 53,5% (b ng 3.5) th p h n rõ r t so v i MICS5 (76,9%)

ẽ ậ ỷ ệ ẻ ạ ữ và A&T (82,6%). Có l chính vì v y mà t ấ    tr  đ t tiêu trí b a ăn ch p l

ậ ố ủ ể ể ả ấ ớ ơ nh n t i thi u c a chúng tôi th p h n đáng k  so v i MICS5 và kh o sát

ớ ẽ ủ c a A&T (v i các t ỷ ệ ầ ượ  l n l l t là 53,3%, 64% và 70,9%). Có l bà m ẹ

ạ ị ươ ủ ứ ứ ượ t i đ a ph ng nghiên c u c a chúng tôi đã ý th c đ ạ c tình tr ng dinh

ưỡ ủ ệ ấ ạ ậ ọ ố d ả ng th p c a con em h  và mu n c i thi n tình tr ng này, tuy v y h ọ

106

ỉ ừ ớ ạ ở ứ ố ữ ư ầ ộ ơ m i ch  d ng l m c tăng s  b a ăn m t cách đ n thu n mà ch a bi i ế   t

ấ ượ ủ ữ cách nâng cao ch t l ẻ ng b a ăn c a tr .

ụ ự ứ ẩ ắ T  l ỷ ệ ẻ ượ  tr đ ủ   c tiêu th  th c ph m giàu s t trong nghiên c u c a

ả ứ ề ớ ơ chúng tôi ch  ỉ đ tạ  57,8% (b ng 3.5), ả   th pấ  h n khá nhi u so v i m c kho ng

ủ ả 71% theo kh o sát c a A&T [ ].

ả ự ẹ ạ ị ủ ổ ươ ỉ ố Các ch  s  mô t th c hành ăn b  sung c a bà m  t i đ a ph ng đã

ự ủ ằ ộ ổ ợ g i ý cho chúng tôi r ng tác đ ng vào th c hành ăn b  sung c a các bà m ẹ

ự ể ộ ộ ả ố ể ả ệ ạ m t cách tích c c có th  là m t gi i pháp t t đ  c i thi n tình tr ng dinh

ưỡ ủ ẻ ạ ị ươ ứ d ng c a tr  em t i đ a ph ng nghiên c u.

ạ ưỡ ổ ạ ị ủ ẻ 4.1.2. Tình tr ng dinh d ng c a tr  em 6­23 tháng tu i t i đ a bàn nghiên

c uứ

ả ừ ả ấ ỷ ệ ế ẹ ạ K t qu  t b ng 3.6 cho th y t l SDD nh  cân (CN/T) t i các xã

ứ ươ ự ả nghiên c u là t ng t nhau, kho ng 10­12% (p>0,05) và t ỷ ệ  l SDD nh ẹ

ủ ẻ ỷ ệ ứ ấ cân chung c a tr em tham gia nghiên c u là 11,6%. T  l SDD th p còi

ữ ể ẹ ớ ớ ộ ơ (CC/T) gi a các xã có dao đ ng l n h n so v i SDD th  nh  cân (15,7% ­

ư ự ệ ố 24,4%) nh ng s  khác bi t này là không có ý nghĩa th ng kê (p>0,05), t ỷ ệ   l

ỷ ệ ứ ủ ẻ ấ SDD th p còi chung c a tr  em tham gia nghiên c u là 20,9%. T  l SDD

ẻ ươ ự ệ ủ gày còm (CN/CC) c a tr  em các xã là t ng t ự  nhau, s  khác bi ấ   t là r t

ỏ ủ ẻ nh  (4,2% ­ 6,8%) (p>0,05) và t ỷ ệ  l SDD gày còm chung c a tr  em tham

ả ạ ứ gia nghiên c u là 5,5% (b ng 3.6). Trong đó xã có tình tr ng dinh d ưỡ   ng

ườ ấ ạ ưỡ kém nh t trong 4 xã là xã Tam C ng và xã có tình tr ng dinh d ng t ố   t

ấ ượ ạ ượ ề ả nh t là xã Th ng Nông. Tình tr ng SDD đã đ c nhi u tác gi nghiên

ề ố ượ ự ế ả ị ứ c u cho k t qu  khác nhau do s  khác nhau v  đ i t ứ   ể ng, đ a đi m; m c

ứ ờ ế ộ đ  và th i gian nghiên c u. Cũng ti n hành trong năm 2012, trên tr  d ẻ ướ   i 5

ấ ổ ọ ỉ ể ẹ ấ tu i trên toàn t nh Phú Th  cho th y các t ỷ ệ  l SDD th  nh  cân, th p còi và

107

ươ ứ ứ ế ả ơ ầ g y còm t ng  ng là 17%, 28% và 7,6%, cao h n k t qu  nghiên c u này.

ươ ự ế ấ ả ơ Cũng t ng t , các k t qu  này cũng th p h n nghiên c u ổ   ứ ở tr  < 5 tu i ẻ

ố ầ ượ trong toàn qu c l n l t là 16,2%, 26,7% và 6,7% [ ứ ủ   ]. Lý do nghiên c u c a

ỉ ẻ chúng tôi ch ế ti n hành trên tr

ổ ườ ẽ ạ ưỡ ố ơ 6­23 tháng tu i, th ng s  có tình tr ng dinh d ng t t h n so v i tr  0 ớ ẻ  < 5

ứ ạ ổ ưỡ ủ ỉ tu i. Nghiên c u đánh giá tình tr ng dinh d ng trên 11 t nh c a A&T năm

ạ ả ấ ả ủ ế ấ ơ 2012 l ế i cho th y k t qu  th p h n k t qu  c a chúng tôi. Theo nghiên

ủ ẻ ẹ ứ c u này, t ỷ ệ  l SDD nh  cân c a tr  em 6­23 tháng là 8,4%, t ỷ ệ  l ấ    SDD th p

ớ còi là 15,3% và t ỷ ệ  l SDD gày còm là 3,6% [ ứ   ]. Khi so sánh v i nghiên c u

ố ượ ễ ủ c a Nguy n Thanh Hà năm 2007 trên 1580 đ i t ẻ ng tr  em t ừ 6­36 tháng

ổ ạ ả ỷ ệ ế ệ ắ ỉ ẹ tu i t i huy n Gia Bình, t nh B c Ninh cho k t qu  t l ể  SDD th  nh  cân

ấ ế là  31,5%, t ỷ ệ  l SDD th p còi ế   chi m t ỷ ệ 34,4%, gày còm  chi m t l ỷ ệ   l

ứ ủ ớ ế ơ ươ ả 15,2% [], cao h n so v i k t qu  nghiên c u c a chúng tôi. Cũng t ng t ự

ả ỷ ệ ủ ế ấ ạ ế cho k t qu  t l ứ  SDD r t cao trong nghiên c u c a Đinh Đ o ti n hành

ạ ệ ủ ệ ỉ năm 2014 t i các xã ặ đ c bi ả   ắ t khó khăn c a huy n B c Trà My, t nh Qu ng

ộ ươ ố ể Nam thu c Ch ng trình qu c gia 135 thì t ỷ ệ  l ẹ  SDD th  nh  cân là 36,5%

ấ ấ ớ và t ỷ ệ  l SDD th p còi r t cao, lên t i 62,8%; và t ỷ ệ  l gày còm là 8,4% [ ].

ủ ứ ễ ạ ư ệ Nghiên c u c a Nguy n Anh Vũ t ữ ỉ i huy n Tiên L  t nh H ng Yên

ố ủ ẻ ẹ đã đ cượ  công b  năm 2017 cho th y ả t ấ k t qu   ế ỷ ệ  l SDD nh  cân c a tr  12­

ấ ổ 23 tháng tu i là 7,6%, t ỷ ệ  l SDD th p còi là 29,4%, t ỷ ệ  l SDD gày còm là

ẻ ạ ữ ỉ ư ệ ể ấ ằ 3% []. Có th  th y r ng tr  em t i huy n Tiên L  t nh H ng Yên có cân

ổ ố ơ ứ ủ ư ẻ ạ ặ n ng theo tu i t t h n tr  em trong nghiên c u c a chúng tôi nh ng l i có

ề ề ậ ơ ạ ư chi u cao kém h n khá nhi u, chính vì v y mà t ỷ ệ  l gày còm t i H ng Yên

ứ ự ể ể ấ ơ ớ ệ th p h n đáng k  so v i nghiên c u này. Có th  do s  khác bi ằ   t chính n m

ở ị ứ ủ ứ ế ể đ a đi m nghiên c u. Nghiên c u c a chúng tôi ti n hành t ạ m tộ  huy nệ i

108

ủ ứ ễ ệ ạ ộ trung du, nghiên c u c a Nguy n Anh Vũ đ ự c ượ th c hi n t ệ   i m t huy n

ộ ồ ồ ằ thu c đ ng b ng sông H ng.

ổ ươ ứ ộ ự ứ ư M t nghiên c u khác có nhóm tu i t ng t ủ    nh  nghiên c u c a

ứ ủ ố chúng tôi là nghiên c u c a Vũ Kim Hoa công b  năm 2017 [ ], cho th y tấ ỷ

ệ ủ ẹ ẻ ổ ấ l SDD nh  cân c a tr  em 25­36 tháng tu i là 10,5%, t ỷ ệ  l SDD th p còi

ữ ố ươ ự là 24,9% và t ỷ ệ  l gày còm là 2,2%. Nh ng con s  này t ng t ư  nh  phát

ệ ủ ạ hi n c a chúng tôi t ọ i Phú Th .

Nguy nễ

Vũ Kim

Nguy nễ

Đinh

Phú

Toàn

Các thể

Chúng

A&T

Anh Vũ

Hoa

Thanh Hà

Đ oạ

Thọ

qu cố

SDD

tôi

[]

[]

[]

[]

[]

[167]

[]

ả ỷ ệ ứ ầ ố B ng 4.1. T  l SDD trong 1 s  nghiên c u g n đây

SDD 11,6 7,6 10,5 31,5 36,5 8,4 17 16,2 nh  cânẹ

SDD 20,9 29,4 24,9 34,4 62,8 15,3 28 26,7 ấ th p còi

SDD 5,5 3 2,2 15,2 8,4 3,6 7,6 6,7 gày còm

ộ ố ủ ứ B ng  ả ổ 4.1  đã t ng h p l ợ ạ ỷ ệ i t l ầ    SDD c a m t s  nghiên c u g n

ấ ỷ ệ ứ ạ ủ ế ẳ ị đây cho th y t l SDD c a các nghiên c u l i kh ng đ nh các k t qu ả

ị ươ ứ ở ầ ứ ộ ị khác nhau tùy theo đ a ph ng, m c đ  nghiên c u t m đ a ph ươ   ng

ố ể ấ ở ấ ả hay qu c gia. Tuy nhiên t ỷ ệ  l SDD th  th p còi ứ   t c  các nghiên c u t

ề ế ấ đ u chi m t ỷ ệ  l cao nh t.

109

Ệ Ủ

Ụ

Ả

Ề

Ệ

ƯỠ

4.2. HI U QU  CAN THI P C A TRUY N THÔNG GIÁO D C DINH D

NG

ể ủ ố ượ ặ ứ ạ ờ ể ướ 4.2.1. Đ c đi m c a đ i t ng tham gia nghiên c u t i th i đi m tr c can

thi pệ

ứ ệ ượ ế ẻ ơ Nghiên c u can thi p đ c ti n hành trên 1 60  tr có nguy c  SDD

ặ ấ ượ ệ ừ ấ th p còi ho c th p còi (HAZ<­1) đ c phát hi n t 398 trẻ  trong nghiên

ượ ỗ ế c u ứ mô t . ả đ c chia thành 2 nhóm , m i nhóm 80 tr ứ   ẻ. K t thúc nghiên c u

ẻ ỏ ẻ ộ ở có 6 tr ộ  b  cu c còn ẻ 154 tr , 76 tr ệ    thu c nhóm can thi p 2 xã D uậ

ươ ượ ẻ D ng và T h ng Nông ứ   ộ  và 78 tr  thu c nhóm ch ng 2ở  xã Thanh Uyên

và Tam C ngườ .

ẻ ượ ề ệ ọ ẻ Các tr  đ ứ c ch n tham gia nghiên c u can thi p đ u là các tr có

ữ ấ ấ ậ ơ ẻ ặ nguy c  SDD th p còi ho c th p còi, vì v y nh ng tr ạ    này có tình tr ng

ưỡ ữ ẻ ể ấ ơ ọ ớ dinh d ầ   ng th p h n đáng k  so v i nh ng tr  tham gia sàng l c ban đ u,

ệ ở ỷ ệ ề ấ ọ ở ặ đ c bi t là t l ậ  SDD th p còi. Tuy v y, đi u quan tr ng đây là chúng

ấ ằ ự ệ ề ạ ưỡ ta th y r ng không có s  khác bi t nào v  tình tr ng dinh d ủ ng c a tr ẻ

ứ ộ ớ ạ ắ ầ ể ờ ệ em thu c nhóm can thi p so v i nhóm ch ng t i th i đi m b t đ u can

ả ừ ả ủ ấ ổ ố ẻ ế thi p: ệ K t qu  t b ng 3.7 cho th y s  tháng tu i trung bình c a tr em

ứ ươ ự ư nhóm ch ng là 15,6 tháng t ng t ệ  nh  nhóm can thi p là 15,4 tháng. T ỷ

ở ệ ươ ự ư ở l ệ ẻ  tr nam nhóm can thi p (51,3%) cũng t ng t nh ứ    nhóm ch ng

(52,6%).

ắ ủ ỉ ố ả ẻ ộ B ng 3.8 cho th y ấ các ch  s  nhân tr c c a tr ứ    thu c nhóm ch ng

ệ ố ạ ờ và nhóm can thi p khác nhau không có ý nghĩa th ng kê t ắ   ể i th i đi m b t

ầ ệ . đ u can thi p

ề ươ ự ả ớ ổ Đi u t ng t ủ   ỉ ố ề ự  cũng x y ra v i các ch  s  v  th c hành ăn b  sung c a

ự ẻ ệ ỉ ố ố tr . Không có s  khác bi t nào có ý nghĩa th ng kê trên các ch  s  đánh giá

ẻ ữ ự ủ ổ ướ ể ệ ờ th c hành ăn b  sung c a tr  gi a 2 nhóm tr ả   c th i đi m can thi p (b ng

3.11).

110

ự ả ổ ỉ Không ch  có th c hành ăn b  sung, b ng 3.12 cũng đã cho chúng ta

ấ ằ ự ế ướ ẩ ầ ệ ẻ th y r ng kh u ph n ăn th c t tr ủ c khi can thi p c a 2 nhóm tr  tham

ầ ớ ứ ươ ươ gia nghiên c u ph n l n là t ng đ ng nhau (p>0,05).

ừ ế ẻ ộ ả T  các k t qu  trên đã cho ấ ằ th y r ng ằ r ng tr  thu c 2 nhóm nghiên

ươ ầ ớ ề ồ ỉ ứ c u là t ng đ ng nhau v  ph n l n các ch  tiêu.

ệ ề ế ự ẻ 4.2.2. Hi u qu ả  c aủ   truy n thông đ n th c hành chăm sóc tr  6 ­ 23

ạ ệ tháng tu i ổ t i các xã can thi p

ự ẻ ở ệ ự Có s  thay đ ổi rõ r tệ  về th c hành n uôi tr ớ    nhóm can thi p so v i

ả ừ ả ứ ệ ế ấ nhóm ch ng. K t qu  t b ng 3.14 cho th y sau 6 tháng can thi p, t ạ   i

ứ ộ ứ ỷ ệ ẻ ạ ẩ ạ ố nhóm ch ng m c đ  gia tăng t tr  em đ t tiêu chu n đa d ng t l ể   i thi u

ầ ẩ ố ỉ ở kh u ph n ch  là 5,1% trong khi đó con s  này ệ  nhóm can thi p là 11,8%.

ư ậ ự ổ ạ ệ ố ơ ứ ươ Nh  v y s  thay đ i t i nhóm can thi p là t t h n nhóm ch ng. T ng t ự

ấ ữ ẩ ầ ả ạ ố ự ể cũng x y ra v i t ớ ỷ ệ ẻ  l tr  em đ t tiêu chu n t n su t b a ăn t i thi u, s  đa

ố ể ỉ ượ ụ ự ẩ ắ ạ d ng t i thi u hay ch  tiêu đ c tiêu th  th c ph m giàu s t và vitamin A.

ệ ữ ự ự ặ Đ c bi t là s  thay đ i v  t ổ ề ỷ ệ ử ụ  l ẩ    s  d ng gan & cá (là nh ng th c ph m

ạ ị ươ ẻ ể ế ẹ ậ ẵ s n có t i đ a ph ng, giá r ủ    mà bà m  nào cũng có th  ti p c n) c a

ệ ở ứ ạ nhóm can thi p tăng 18,4%, trong khi đó t ỷ ệ  l này nhóm ch ng l ả   i gi m

1,3%.

ỉ ố ệ ệ ả ấ ả B ng 3.15 đã cho chúng ta th y ch  s  hi u qu  can thi p th c c a t ự ủ ỷ

ệ ầ ấ ữ ố ỉ ố ế ộ ậ ố ủ ể ấ l t n su t b a t i thi u là 1,4%, c a ch  s  ch  đ  ăn ch p nh n t ể   i thi u

ỉ ố ự ủ ạ ố ỉ ố ủ ể là 12,8%, c a ch  s  s  đa d ng t ụ ự   i thi u là 11,7%, c a ch  s  tiêu th  th c

ắ ẩ ộ ỉ ph m giàu s t là 22,0% và m t ch  tiêu chúng tôi r t ấ k  v ng ỳ ọ  khác là chỉ

ụ tiêu tiêu th  gan – cá là 13,9%.

ỷ ệ ẻ ạ ấ ữ ố ầ ỉ ể ệ Riêng t tr  đ t ch  tiêu t n su t b a t l i thi u sau can thi p thay

ứ ề ệ ẫ ơ ổ đ i không nhi u, tuy nhiên nhóm can thi p v n cao h n nhóm ch ng.

111

ở ạ ị ươ ứ ủ Nh  đã ư trình bày ẻ  trên, tr  em t i đ a ph ng nghiên c u c a chúng

ỷ ệ ạ ạ ố ư ẩ ề ự ể ầ ẩ tôi có t đ t đa d ng t l i thi u v  th c ph m cũng nh  kh u ph n ăn t ố   i

ế ề ự ủ ể ạ ấ ổ thi u th p, đây là h n ch  v  th c hành ăn b  sung c a các bà m  t ẹ ạ ị   i đ a

ươ ư ể ể ấ ồ ố ờ ph ộ   ng nh ng cũng đ ng th i là đi m m u ch t chúng tôi có th  tác đ ng

ẫ ớ ự ổ ề ự ổ ừ ẫ ớ cá thể d n t i s  thay đ i v  th c hành ăn b  sung và t đó d n t i thay

ưỡ ủ ẻ ạ ị ạ ổ đ i tình tr ng dinh d ng c a tr  em t i đ a ph ươ  nghiên c u.ứ ng

ỉ ố ệ ự ệ ả ỉ ố ự ạ Nhìn vào 4 ch  s  hi u qu  can thi p th c là : ch  s  s  đa d ng t ố   i

ề ự ậ ố ể ẩ ấ ầ ụ ự ể ẩ thi u v  th c ph m, kh u ph n ăn ch p nh n t ẩ   i thi u, tiêu th  th c ph m

ể ấ ằ ụ ắ ệ   giàu s t và tiêu th  Gan – Cá chúng ta có th  th y r ng mô hình can thi p

ạ ị ả ế ứ ữ ứ ế ủ c a chúng tôi t i đ a bàn nghiên c u đã có nh ng k t qu  h t s c đáng

ệ ề ệ ấ khích l . Đi u đó cho th y can thi p này nên ti p t c ế ụ duy trì và phát huy ở

ươ ụ ở ươ ị đ a ph ặ ng này ho c áp d ng nhân r ng  ộ ị  các đ a ph ề   ng khác có đi u

ệ ươ ki n t ng đ ngồ .

ự ế ủ ế ẩ ầ ẻ Khi xem xét đ n kh u ph n ăn th c t c a tr ệ    em sau can thi p

ự ư ẳ ị ệ ủ ả chúng tôi càng thêm kh ng đ nh s   u vi ế   t c a mô hình này. Các b ng k t

ả ừ ộ ế qu  t ậ ằ   ấ  3.12, 3.13, 3.16, 3.17 đã cung c p cho chúng ta m t k t lu n r ng

ự ế ủ ứ ẻ ẩ ướ ệ ầ kh u ph n th c t c a tr  em nhóm ch ng tr c và sau can thi p là không

ự ế ủ ẩ ầ ổ ẻ ứ thay đ i và kh u ph n ăn th c t c a tr em nhóm ch ng và nhóm can

ệ ể ướ ệ ươ ự ả ừ ả ờ thi p th i đi m tr c can thi p là t ng t ế  nhau. K t qu  t b ng 3.18 và

ả ủ ệ ệ ề ấ ấ 3.19 chúng ta th y hi u qu  c a can thi p v  năng ngượ  và các ch t dinh l

ưỡ ể ấ ầ ượ ẩ ầ d ng. Đ u tiên, chúng ta có th  th y rõ ràng năng l ủ   ng kh u ph n c a

ể ẻ ệ ượ tr  em nhóm can thi p đã tăng đáng k  sau 6 tháng đ ứ   ệ c can thi p. M c

ớ ầ ự ằ ổ tăng lên t ư   i g n 50%, tuy r ng có s  gia tăng khi nhóm tu i tăng nh ng

ể ấ ượ ị ủ ầ ươ chúng ta cũng có th  th y đ c ph n nào giá tr  c a ph ệ   ng pháp can thi p

ấ ị ệ ầ ủ c a chúng tôi ả  có hi u qu  nh t đ nh ớ . Khi so sánh v i nhu c u dinh d ưỡ   ng

ế ị ườ ệ khuy n ngh  cho ng i Vi ể ấ   t Nam năm 2016 [148], chúng ta có th  th y

112

ầ ẩ ẻ ướ ỉ ạ ệ ầ kh u ph n tr em tr ế   ả c can thi p ch  đ t kho ng 60% nhu c u khuy n

ệ ể ả ố ị ầ   ngh , sau can thi p con s  này đã tăng lên đáng k , kho ng 80% nhu c u

ổ ề ổ ế ố ị ỉ ượ ơ ấ khuy n ngh . Không ch  thay đ i v  t ng s  năng l ấ   ng, c  c u các ch t

ượ ề ổ ướ ự sinh năng l ng cũng đã thay đ i theo chi u h ệ   ng tích c c, sau can thi p

ả ừ ố ượ t ỷ ệ  l Glucid đã gi m t 58,4% xu ng còn 52,1% trong khi đó năng l ng do

ủ ặ ầ ệ ạ ẩ Protein và Lipid c a kh u ph n tăng lên. Đ c bi t là Lipid đã đ t ng ưỡ   ng

ệ ả ả ượ ị ủ ườ ấ 30% các ch t sinh nhi t, đ m b o đ ế c theo khuy n ngh  c a ng i Vi ệ   t

ự ề ấ ổ ỉ ệ ượ Nam. Không ch  có thay đ i tích c c v  các ch t sinh nhi t, hàm l ng và

ố ủ ấ ưỡ ượ ả ệ ể ự s  cân đ i c a các ch t dinh d ng khác cũng đ c c i thi n đáng k . Đi

ớ ự ủ ẩ ầ ấ kèm v i  s  tăng lên c a Lipid trong kh u ph n cũng làm tăng h p thu

ự ẩ ầ ạ ệ ủ   Vitamin A và D trong kh u ph n. Bên c nh đó đã có s  tăng lên rõ r t c a

ượ ệ ề ầ hàm l ng Vitamin A, Vitamin D sau can thi p, đi u này góp ph n không ít

ủ ể ề ẻ ươ ộ ố ư ậ ớ ự t i s  phát tri n chi u cao c a tr . Cũng t ng t ấ   ự nh  v y m t s  ch t

ưỡ ớ ể ề ẻ dinh d ng khác liên quan t ủ i phát tri n chi u cao c a tr  cũng tăng lên sau

ư ệ ẽ ậ ắ ộ 6 tháng can thi p nh : Protein đ ng v t, k m, s t, canxi, vitamin C.

ệ ề ế ưỡ 4.2.3.  Hi u   qu ả  c aủ   truy n   thông ạ đ n   tình   tr ng   dinh   d ng,   tình

ủ ẻ ẽ ế ạ ạ tr ng vitamin A, tình tr ng k m và thi u máu c a tr  tham gia nghiên

ệ ứ c u sau 6 tháng can thi p

ưỡ ủ ế ế ẻ ạ Trong dinh d ẫ ng, Nguyên nhân ch  y u d n đ n tình tr ng tr  SDD

ữ ẹ ấ ườ ẻ ế ế th p còi là do các bà m  và nh ng ng i chăm sóc tr  thi u ki n th c v ứ ề

ưỡ ỷ ệ ẻ ẹ ầ ấ ợ dinh d ng h p lý. T  l ữ  tr  bú m  hoàn toàn nh ng tháng đ u th p, ăn b ổ

ẽ ẫ ứ ế ớ ổ ẻ sung s m, th c ăn b  sung nghèo protid, lipid s  d n đ n tr có nguy c ơ

ấ ủ ị ấ ạ ạ ọ ườ ẹ cao b  th p còi. Bên c nh đó, tình tr ng h c v n c a ng ệ   ề i m , đi u ki n

ệ ạ ườ ả ưở ế ấ ố s ng, tình tr ng v  sinh môi tr ng... cũng có  nh h ng đ n th p còi ở

ẻ ả ể ả ạ ấ ọ ở ẻ tr  em. Gi ệ i pháp quan tr ng đ  c i thi n tình tr ng SDD th p còi tr  em

ụ ề ưỡ ệ ề là công tác truy n thông giáo d c dinh d ng [ ], []. Qua vi c truy n thông

113

ẹ ể ứ ậ ượ ự ế ượ ự các bà m  hi u nâng cao nh n th c, đ c tr c ti p đ c th c hành nuôi

ừ ự ệ ưỡ con và t đó th c hi n các chăm sóc dinh d ng t ố ơ ].  t h n [

ứ ủ ỗ ị ươ ề ệ ả ạ Nghiên c u c a Đ  Th  Ph ng Hà và Lê B ch Mai v  hi u qu  can

ế ộ ệ ằ ừ ự ẩ ẵ ồ ạ ị ươ thi p b ng ch  đ  ăn t ngu n th c ph m s n có t i đ a ph ố ớ   ng đ i v i

ạ ưỡ ổ ạ ẻ ữ ệ ỉ tình tr ng dinh d ng tr  12­30 tháng tu i t ạ   i huy n H u Lũng, t nh L ng

ớ ộ ổ ừ ế ộ ế ệ ả ằ ơ ợ S n cho k t qu : Can thi p b ng ch  đ  ăn phù h p v i đ  tu i t ồ    ngu n

ự ẩ ẵ ạ ị ươ ướ ự ẫ th c ph m s n có t i đ a ph ng thông qua h ng d n th c hành và áp

ả ả ủ ự ệ ệ ề ơ ụ d ng th c đ n trong 6 tháng đã có hi u qu  c i thi n chi u cao c a tr ẻ

ẩ ố ứ ệ ầ ộ ớ thu c nhóm can thi p 0,5cm so v i nhóm ch ng, góp ph n thúc đ y t c đ ộ

ưở ề ấ ố tăng tr ng chi u cao và phòng ch ng SDD th p còi ở ẻ ướ  tr  d i 5 tu i [ ổ ].

ả ớ ệ ặ ỉ 4.2.3.1. Hi u qu  v i ch  tiêu cân n ng

ướ ệ ủ ứ ặ Tr c khi can thi p ( T0), cân n ng trung bình c a nhóm ch ng là

ệ ặ ủ 9,3±1,3 kg và cân n ng trung bình c a nhóm can thi p là 9,6±1,5 kg và s ự

ệ ề ữ ặ ướ ệ khác bi t v  cân n ng gi a 2 nhóm tr c can thi p là không có ý nghĩa

ả ố th ng kê (b ng 3.8).

ứ ệ ế ả ấ ứ K t qu  nghiên c u cho th y sau can thi p ( ủ   T6), m c tăng cân c a

ứ ứ ệ nhóm ch ng là ủ 0,98±0,22 kg và m c tăng cân c a nhóm can thi p là 1,52±0,25

ứ ế ả ả ấ kg (b ng 3.20). K t qu  nghiên c u cũng cho th y Z­ Score trung bình ch  sỉ ố

ổ ủ ỉ ố ứ ặ ả cân n ng theo tu i c a nhóm ch ng gi m (­0,03±0,16), trong khi ch  s  này

ệ ạ ả ở ể ế ồ ủ c a nhóm can thi p l ả i tăng (0,3±0,18) (b ng 3.20). K t qu bi u đ  3.2

ệ ỷ ệ ấ ủ ứ ẹ cũng cho th y sau can thi p t l SDD nh  cân c a nhóm ch ng tăng 0,2%

ủ ệ ả trong khi t ỷ ệ  l này c a nhóm can thi p gi m 6,54%.

ứ ủ ả ấ ệ   B ng 3.20 cũng cho chúng ta th y m c tăng cân c a nhóm can thi p

ứ ơ ố ớ ẹ cao h n có ý nghĩa th ng kê so v i nhóm ch ng, và t ỷ ệ  l ể  SDD th  nh  cân

114

ệ ề ả ớ ố ơ ủ c a nhóm can thi p gi m nhi u h n có  ý nghĩa th ng kê so v i  nhóm

ch ng.ứ

ỉ ố ệ ấ ằ ệ ả ả ự ủ   B ng 3.21 cho chúng ta th y r ng ch  s  hi u qu  can thi p th c c a

ẹ ể ứ nghiên c u lên t ỷ ệ  l SDD th  nh  cân là 34,43%.

ư ậ ể ế ệ ậ ằ Nh  v y chúng ta có th  k t lu n r ng sau 6 tháng can thi p, nhóm

ổ ố ơ ỉ ố ứ ữ ề ệ can thi p đã có nh ng thay đ i t ặ   t h n nhóm ch ng v  ch  s  cân n ng

ổ ươ ự ứ ư ề ổ ề theo tu i. Đi u này cũng t ng t ấ    nh  nhi u nghiên c u b  sung vi ch t

ộ ổ ừ ẻ ậ khác cho tr  em trong đ  tu i t 6­36 tháng tu i ổ [49], [177]. Tuy v y, trong

ứ ủ ế ẩ ấ ả ẻ ự nghiên c u c a chúng tôi không tr c ti p c p phát s n ph m cho tr mà

ườ ẹ ừ ứ ế ổ tăng c ng ki n th c cho bà m , t đó làm thay đ i hành vi chăm sóc tr ẻ

ẹ ẫ ớ ạ ổ ưỡ ủ c a bà m  d n t i thay đ i tình tr ng dinh d ẻ ủ ng c a tr .

ể ấ ằ ộ ố ứ ệ ớ ả ủ   So sánh v i m t s  nghiên c u khác có th  th y r ng hi u qu  c a

ụ ề ưỡ ế ợ ớ ướ mô hình truy n thông giáo d c dinh d ng k t h p v i h ẫ ử ụ   ng d n s  d ng

ụ ể ạ ự ẩ ể ớ ỗ ẵ th c ph m s n có c  th  t i ch  (gan, cá) hoàn toàn có th  so sánh v i các

ươ ấ ưỡ ằ ẩ ph ệ ng pháp can thi p vi ch t dinh d ả ng b ng s n ph m.

ả ủ ẻ ự ả ứ ệ ặ B ng 4. 2. So sánh s  c i thi n cân n ng c a tr  trong nghiên c u này

ấ ạ ệ ứ ổ ớ ộ ố v i m t s  nghiên c u b  sung vi ch t khác t i Vi t Nam

Tăng cân Tác giả Can thi pệ Tu iổ n ngặ  (kg)

ẩ ả S n   ph m   có   probiotic   và Vũ Kim Hoa [] 25­36 tháng 1,04±0,63 prebiotic (n=313)

ổ ẽ N.T.Danh [] B  sung k m (n=12 8) 6­36 tháng 1,27±0,2

ổ ấ   B   sung   sprinkle   đa   vi   ch t N.T.Hà [] 6­36 tháng 1,33±0,14 (n=130)

115

ườ Bánh qui tăng c ấ   ng vi ch t T.T.Huân [] 6­9 tu iổ 1,4±0,7 (n=77)

ự ề ẩ   Truy n thông và th c ph m

ụ ể ạ Chúng tôi ẵ s n có c  th  t ỗ i ch  (gan, 6­23 tháng 1,52±0,25

cá)

ả ả ệ ế ả ấ ệ   ề B ng trên cho th y can thi p truy n thông cũng cho k t qu  c i thi n

ư ự ư ệ ổ ề v  cân năng t ng t nh  các can thi p b  sung vi ch t [ ặ ấ ] ho c tăng c ườ   ng

ự ẩ ấ ư ổ ẩ ả ưỡ vi ch t vào th c ph m [ ] cũng nh  b  sung các s n ph m dinh d ng [ ].

ủ ệ ạ ưỡ Thành công c a can thi p này đã t o cho các nhà Dinh d ng thêm gi ả   i

ệ ự ệ ạ ọ ữ ộ ồ pháp trong vi c l a ch n các can thi p t i nh ng c ng đ ng mà h  đ ọ ượ   c

phân công.

ả ớ ề ệ ỉ 4.2.3.2. Hi u qu  v i ch  tiêu chi u cao

ướ ủ ứ ề Tr c khi can thi p ( ệ T0), chi u cao trung bình c a nhóm ch ng là

ủ ệ ề 75,6 ±5,2 cm và chi u cao trung bình c a nhóm can thi p là 75,4 ±5,4 cm và

ệ ề ữ ề ướ ệ ự s  khác bi t v  chi u cao gi a 2 nhóm tr c can thi p là không có ý nghĩa

ả ố th ng kê (b ng 3.8).

ứ ứ ế ề ả ấ K t qu  nghiên c u cho th y sau can thi p ( ệ T6), m c tăng chi u cao

ứ ứ ủ ề ủ c a nhóm ch ng là 4,36±0,36 cm và m c tăng chi u cao c a nhóm can

ứ ế ệ ấ ả thi p là 5,01±0,41 cm. K t qu  nghiên c u cũng cho th y Z­Score trung

ổ ủ ỉ ố ứ ề ả bình ch  s  chi u cao theo tu i c a nhóm ch ng gi m (­0,04±0,17), trong

ệ ạ ỉ ố ủ ả khi ch  s  này c a nhóm can thi p l ế   i tăng (0,18±0,19) (b ng 3.20). K t

ứ ủ ệ ỷ ệ ả ấ qu  nghiên c u c a chúng tôi cũng cho th y sau can thi p t l ấ    SDD th p

ủ ứ ủ còi c a nhóm ch ng tăng 0,46% trong khi t ỷ ệ  l ệ    này c a nhóm can thi p

ả gi m 6,58%.

116

ủ ứ ề ả ấ B ng 3.20 cũng cho chúng ta th y m c tăng chi u cao c a nhóm

ứ ệ ơ ớ ố can thi p cao h n có ý nghĩa th ng kê so v i nhóm ch ng, và t ỷ ệ  l SDD

ủ ẹ ề ệ ể ố ơ ả th  nh  cân c a nhóm can thi p gi m nhi u h n có ý nghĩa th ng kê so

ứ ớ v i nhóm ch ng.

ỉ ố ệ ấ ằ ệ ả ả ự ủ   B ng 3.21 cho chúng ta th y r ng ch  s  hi u qu  can thi p th c c a

ể ấ ứ nghiên c u trên t ỷ ệ  l SDD th  th p còi là 22,12%.

ấ ằ ệ ả ả ả   B ng 3.22 cho chúng ta th y r ng nhóm can thi p có kh  năng c i

ứ ệ ạ ấ ầ ớ ấ thi n tình tr ng SDD th p còi cao g p 3,62 l n so v i nhóm ch ng (OR =

ấ ự ả ệ ả ề   3,62, CI: 1,68­7,81). B ng này cũng cho chúng ta th y s  c i thi n chi u

ự ả ủ ệ ẻ ệ ồ ộ ộ ẽ   ụ cao c a tr  em nhóm can thi p có ph  thu c vào s  c i thi n n ng đ  k m

ệ ế huy t thanh sau can thi p.

ư ậ ể ế ệ ậ ằ Nh  v y chúng ta có th  k t lu n r ng sau 6 tháng can thi p, nhóm

ổ ố ơ ỉ ố ứ ữ ề ề ệ can thi p đã có nh ng thay đ i t t h n nhóm ch ng v  ch  s  chi u cao

ổ ươ ự ứ ư ề ổ ề theo tu i. Đi u này cũng t ng t ấ    nh  nhi u nghiên c u b  sung vi ch t

ộ ổ ừ ẻ ậ ổ khác cho tr  em trong đ  tu i t ứ    6­36 tháng tu i. Tuy v y, trong nghiên c u

ự ẩ ấ ả ẻ ế ủ c a chúng tôi không tr c ti p c p phát s n ph m cho tr mà tăng c ườ   ng

ự ứ ề ẹ ế ẩ ẵ ki n th c cho bà m  thông qua mô hình Truy n thông và th c ph m s n có

ỗ ừ ẻ ủ ổ ụ ể ạ c  th  t i ch  (gan, cá), t đó làm thay đ i hành vi chăm sóc tr  c a bà m ẹ

ẫ ớ ạ ổ ưỡ d n t i thay đ i tình tr ng dinh d ẻ ủ ng c a tr .

ể ấ ằ ộ ố ứ ớ ệ   So sánh v i m t s  nghiên c u khác chúng tôi có th  th y r ng hi u

ả ủ ể ớ ươ qu  c a mô hình này hoàn toàn có th  so sánh v i các ph ng pháp can

ệ ấ ưỡ ẩ ằ thi p vi ch t dinh d ả ng b ng s n ph m.

ả ớ ế ủ ứ ề B ng 4. ả 3. So sánh m c tăng chi u cao c a hai nhóm v i k t qu

ứ ủ ộ ố ả ạ ệ nghiên c u c a m t s  tác gi khác t i Vi t Nam

117

Tăng

Tác giả Can thi pệ Tu iổ ề chi u cao

(cm)

ả ẩ ưỡ S n   ph m   dinh   d ng   có 25­36 4,81±1,16 Vũ Kim Hoa [] tháng

ẽ

N.T.Danh [] N.T.Hà [] 6­36 tháng 4,93±0,12 4,89±0,1 6­36 tháng

ườ probiotic và prebiotic (n=313) 8) BS k m (n=12 BS sprinkle đa vi ch t (n=130) Bánh qui tăng c ấ ấ   ng đa vi ch t T.T.Huân [] 6­9 tu iổ 3,6±1,5

ự (n= 77) ẩ   ề Truy n   thông   và   th c   ph m Chúng tôi 6­23 tháng 5,0±0,4 ụ ể ạ ỗ ẵ s n có c  th  t i ch  (gan, cá)

ư ậ ằ ươ ủ ệ Nh  v y, rõ ràng r ng ph ng pháp can thi p c a chúng tôi đã có

ả ả ủ ề ẻ ệ ệ ả ặ hi u qu  c i thi n c  chi u cao và cân n ng c a tr  em tham gia nghiên

ả ộ ố ử ụ ứ ế ứ c u. Thông qua so sánh cùng k t qu  m t s  nghiên c u có s  d ng các

ươ ự ấ ẩ ổ ph ể ấ   ng pháp khác (b  sung vi ch t vào th c ph m) chúng tôi có th  th y

ượ ủ ệ ệ ả ầ ơ ỉ đ ứ   c hi u qu  can thi p c a chúng tôi có ph n nh nh h n các nghiên c u

ề ả ẻ ầ ộ ổ ở này, đi u này có l ẽ ượ  đ c gi i thích m t ph n b i nhóm tu i tr  em tham

ứ ủ ấ ớ ổ ơ ỉ gia nghiên c u c a chúng tôi ch  là 6­23 tháng tu i, th p h n so v i các

ứ nghiên c u khác.

ủ ế ấ ơ ộ ưỡ C  ch  tác đ ng c a vi ch t dinh d ấ   ng (vitamin và khoáng ch t)

ắ ủ ể ượ ẻ ạ ả ư ớ v i tình tr ng nhân tr c c a tr  có th  đ c gi i thích nh  sau:

ế ế ầ ầ ấ H u h t các vitamin và khoáng ch t tham gia vào h u h t các quá

ủ ơ ể ự ế ế ể ặ trình chuy n hóa c a c  th , do nó có vai trò tr c ti p ho c gián ti p liên

ưở ủ ơ ể ữ ự ế ế ế quan đ n tăng tr ộ ng c a c  th . Nh ng tác đ ng tr c ti p đ n tăng cân

ủ ề ệ ẻ ặ ấ ả ổ ồ n ng và chi u cao c a tr  là do khi b  sung vi ch t đã c i thi n n ng đ ộ

ộ ố ế ấ ả ẽ ằ vitamin và khoáng ch t trong huy t thanh. M t s  tác gi cho r ng k m có

118

ụ ưở ở ẻ ụ ờ tác d ng kích thích tăng tr ng tr  nh  tác d ng trung gian làm tăng hóc

ưở ố môn tăng tr ng (IGF­I) gi ng insulin trong máu [ ế   ộ ]. Các tác đ ng gián ti p

ự ệ ấ ổ ẻ ủ c a b  sung vi ch t là đã kích thích s  ngon mi ng và làm tr tiêu th ụ

ứ ề ậ ượ ư ượ ơ th c   ăn nhi u h n, vì  v y năng l ng  ăn vào cũng nh  l ng protein

ượ ứ ộ ấ ề ấ ặ ơ đ c cung c p nhi u h n và m c đ  h p thu cũng tăng lên. M t khác, s ự

ặ ủ ấ ợ ỗ ượ có m t c acác vi ch t khác trong h n h p premix trong nhóm đ c b ổ

ữ ư sung sprinkles (nh  vitamin C, vitamin B1, vitamin B2,.. là nh ng vitamin

ộ ố ệ ẻ ể ả ẻ có th  giúp tr  ăn ngon mi ng). M t s  tác gi ằ  cho r ng tr tăng tr ưở   ng

ố ơ ấ ổ ườ ễ ắ ả ị t t h n do b  sung vi ch t làm tăng c ng mi n d ch giúp gi m m c các

ủ ễ ế ế ệ ả ơ ổ ế ự b nh nhi m trùng. C  hai c  ch  tr c ti p và gián ti p c a b  sung vi

ấ ề ụ ợ ủ ổ ch t đ u là các tác d ng có l ẽ i c a b  sung k m và Sprinkles.

ố ớ ỉ ố ệ ệ ả ắ ổ   4.2.4. Hi u qu  can thi p đ i v i các ch  s  nhân tr c theo nhóm tu i

khác nhau

ổ ộ ẻ ệ ể ả Can thi p đã tri n khai trên nhóm tr  có kho ng tu i r ng 6­36 tháng,

ể ượ có th  chia làm 2 nhóm ứ : Nhóm th  nh t tr  t ấ ẻ ừ 6­24 tháng tu iổ  đ c coi là

ộ ượ ớ tác đ ng s m và nhóm ứ  th  2 tr ẻ từ 25­36 tháng tu iổ  đ ộ   c coi là tác đ ng

ứ ủ ế ả ấ ộ ơ ệ   mu n h n. Các k t qu  nghiên c u c a chúng tôi đã cho th y, sau can thi p

ề ặ ổ ả ủ cân n ng và chi u cao c a nhóm tu i 6­24 tháng tu i đ ổ ượ  c i thi n ệ h nơ c

ế ệ ả ấ ế   nhóm  từ  25­36 tháng  tu iổ . K t qu  này cho th y, các can thi p càng ti n

ệ ả ớ ỏ ố ơ ả ẻ hành s m trên nhóm tr  nh , hi u qu  càng t t h n. Lý gi ề i cho đi u này

ẻ ẻ ấ ở ơ ể có th  do, tr 6 ­ 24 tháng là nhóm tr có nguy c  SDD cao nh t, giai

ẻ ượ ạ ố ượ ế ổ ổ đo n này tr  đ ứ c ăn b  sung, n u th c ăn b  sung có s  l ấ   ng và ch t

ố ẽ ẫ ế ế ẻ ấ ế ộ ổ ượ l ng không t t s  d n đ n thi u vi ch t và tr  cũng thay đ i ch  đ  ăn,

ế ớ ơ ệ ề ơ ậ ti p xúc v i môi tr ườ  nhi u h n nên nguy c  b nh t ng t cũng tăng lên.

119

ạ ả ướ Bên c nh đó, y văn cũng gi i thích khuynh h ổ ng thay đ i gia tăng

về

ủ ề ồ ừ ủ ầ chi u cao c a ng ườ ưở i tr ắ ng thành b t ngu n t ộ    2 năm đ u tiên c a cu c

ờ ỳ ủ ế ủ ề ờ đ i, ch  y u thông qua tăng chi u dài c a chân. Th i k  này là th i k ờ ỳ

ưở ề ệ ấ ả ớ tăng tr ạ ng cao nh t sau khi sinh và nh y c m v i các đi u ki n không

ậ ợ ế ệ ướ ể thu n l i (thi u ăn, b nh t ậ Ở t). các n c đang phát tri n, tăng tr ưở   ng

ế ề ẫ ấ ấ ổ ọ ườ kém d n đ n chi u cao/tu i th p hay còn g i là SDD th p còi và ng i ta

ủ ằ ạ ấ ậ ầ ộ ờ   th y r ng tình tr ng này t p trung vào 1­2 năm đ u tiên c a cu c đ i.

ứ ề ề ằ ấ ơ ở ướ Nhi u b ng ch ng cho th y, chi u cao s  sinh ề  nhi u n c  đang phát

ớ ố ệ ủ ể ầ ắ ậ ả ỹ tri n g n v i s  li u c a Tây Âu và B c M . Tuy v y, kho ng 4­6 tháng

ế ườ ưở ủ ướ ể ấ đ n 18 tháng đ ng cong tăng tr ng c a n ơ   c đang phát tri n th p h n

ế ấ ẳ ơ ề ỉ và đ n 24 tháng thì th p h n h n [ ứ ]. Nhi u nghiên c u khác cũng ch  ra

ấ ượ ủ ẽ ứ ầ ẻ ặ ằ r ng cung c p năng l ng đ y đ  s  giúp đ a tr duy trì cân n ng phù

ớ ớ ứ ấ ổ ề ợ h p v i chi u cao. Cho t i nay, các nghiên c u b  sung các ch t dinh

ưỡ ư ẽ ế ẽ ồ d ng riêng r  nh  protein, k m, đ ng, iod và vitamin A cho các k t qu ả

ế ề ấ ả ả ể ầ thi u nh t quán. Đi u này các tác gi cũng đã lý gi i có th  do qu n th ể

ế ẻ ề ấ ưỡ ặ ộ tr  em đó thi u nhi u ch t dinh d ầ ớ   ng cùng m t lúc, m t khác ph n l n

ứ ư ệ ậ ổ ỏ các   can   thi p   ch a   t p   trung   vào   l a   tu i   nh ấ   nh t

ờ ỳ ưở ư ậ ể ế (6­24 tháng) là th i k  tăng tr ề ng nhi u nh t [ ậ   ấ ]. Nh  v y có th  k t lu n

ủ ể ầ ạ ộ ờ ấ   ằ r ng trong 2 năm đ u tiên c a cu c đ i là giai đo n phát tri n nhanh nh t

ẻ ệ ạ ượ ứ ủ c a đ a tr và các can thi p vào giai đo n này cũng đ ệ   c coi là có hi u

ả ố ơ ứ ủ ạ ớ ộ ơ qu  t t h n so v i các giai đo n mu n h n. Nghiên c u c a chúng tôi

ứ ệ ệ ẻ ằ ấ cũng góp thêm 1 b ng ch ng cung c p cho vi c nên can thi p tr  vào gia

ạ ơ ừ ổ ở ữ ệ ớ đo n s m h n, t ỉ ớ  6­24 tháng tu i b i vì ch  v i nh ng can thi p có th ể

ệ ộ ế ể ả ạ ư ậ tri n khai trên di n r ng nh  v y mà k t qu  chúng tôi thu l ầ   i có ph n

120

ự ể ớ ơ ố ỉ ứ nh nh h n so v i các nghiên c u truy n th ng khác, s  khác bi ệ ở t nhóm

ổ ắ ầ ể ể ệ ộ tu i b t đ u tri n khai can thi p có th  là m t trong các nguyên nhân.

Ử Ụ

Ề

Ệ

Ẩ

Ả

4.3. HI U QU  C A

Ả Ủ TRUY N THÔNG S  D NG

S N PH M GIÀU VI

Ấ

ƯỠ

Ạ

Ế

CH T   DINH   D

NG   Đ N   TÌNH   TR NG

THI U  Ế VITAMINA,  THI UẾ

Ẽ

Ế

Ổ Ị

Ấ

Ủ

K M VÀ THI U MÁU

C A TR

Ẻ 6 – 23 THÁNG TU I B  SDD TH P CÒI

ệ ệ ượ ạ ả ả 4.3.1. Hi u qu  c i thi n hàm l ế   ng hemoglobin và tình tr ng thi u

máu

ứ ế ả ấ ạ ể ờ ủ K t qu  nghiên c u c a chúng tôi cho th y, t ắ ầ   i th i đi m b t đ u

ủ ứ ộ ồ 112,9±8,1 can thi p (ệ T0) n ng đ  hemoglobin trung bình c a nhóm ch ng là

ự ủ ệ ệ g/l và c a nhóm can thi p là 114,2±7,8 g/l và s  khác bi t này là không có ý

ỉ ồ ả ố ộ nghĩa   th ng   kê   (b ng   3.10).   Không   ch   n ng   đ   hemoglobin   trung   bình

ự ệ ứ ủ ẻ ế không có s  khác bi t mà t ỷ ệ  l thi u máu c a tr  em nhóm ch ng và nhóm

ệ ươ ự ả can thi p cũng là t ng t ư ậ    nhau (32,05% và 32,89%) (b ng 3.10). Nh  v y

ứ ẻ ể ẳ ằ ị ộ có th  kh ng đ nh r ng tr  em thu c nhóm ch ng và nhóm can thi p t ệ ươ   ng

ề ỷ ệ ớ ế ộ ồ ồ đ ng v i nhau v  t l thi u máu và n ng đ  hemoglobin trung bình tr ướ   c

ệ ế ệ ạ ờ ể can   thi p.   T i   th i   đi m  k t   thúc   can  thi p   ( ồ 2),  n ng   đ ộ ả T6)   (b ng  3.2

ủ ứ ồ hemoglobin   trung   bình   c a   nhóm   ch ng   là   115,63±9,86   g/l   và   n ng   đ ộ

ự ủ ệ hemoglobin trung bình c a nhóm can thi p là 120,4±9,73 g/l và s  khác bi ệ   t

ữ ả ố ị gi a 2 giá tr  này là có ý nghĩa th ng kê (p<0,05). B ng 3.2 2  cũng ch  raỉ

ủ ứ ứ ồ ộ ằ r ng   m c   tăng   n ng   đ   hemoglobin   trung   bình   c a   nhóm   ch ng   là

ấ ơ ớ ệ   ố 2,94±2,51 g/l th p h n có ý nghĩa th ng kê (p<0,05) so v i nhóm can thi p

ể ạ ồ ỉ ế là 6,23±2,61 g/l. Bên c nh đó bi u đ  3.3 cũng ch  ra t ỷ ệ  l ủ    thi u máu c a

ứ ệ ố ở nhóm ch ng sau can thi p là 20,8% trong khi đó con s  này nhóm can

ể ệ ấ ả ơ ằ ỉ thi p th p h n đáng k  là 11,8%. B ng 3.2 3 ch  ra r ng sau can thi p t ệ ỷ ệ l

ế ở ứ ả ố ở ệ thi u máu nhóm ch ng gi m 11,27% và con s  này nhóm can thi p cao

121

ể ả ỉ ố ệ ế ụ ả ấ ơ h n đáng k  là 21,05%. B ng 3.2 4 ti p t c cho th y ch  s  hi u qu  can

ự ủ ỷ ệ ệ ế thi p th c c a t l thi u máu là 28,84%.

ể ấ ố ế Qua các con s  trên chúng ta có th  th y đ ượ ỷ ệ c t l thi u máu đã

ế ứ ấ ượ ả ộ gi m m t cách h t s c  n t ng sau 6 tháng ệ ằ   can thi pệ , nh ng li u r ng ư

ấ ả ự ự ủ ữ ự ệ ổ ờ t t c  nh ng s  thay đ i này là nh  can thi p c a chúng tôi? Th c s  thì

ứ ổ ề ế ẳ ậ ả ấ không h n v y. Theo k t qu  nghiên c u t ng đi u tra vi ch t dinh d ưỡ   ng

ệ ưỡ ể ỷ ệ ẻ ướ do Vi n Dinh d ng tri n khai năm 2014 [ ] thì t tr  em d l i 12 tháng

ế ổ ỷ ệ ẻ ế ổ tu i thi u máu là 45,3%, t tr l em 12 ­ 24 tháng tu i thi u máu là

ư ỷ ệ ẻ ổ ỉ 44,4% nh ng t tr l ế  em 24­35 tháng tu i thi u máu ch  là 27,5%. Theo

ế ả ả ệ ủ ả ộ ẻ k t qu  kh o sát tr  em nông thôn Vi t Nam c a B o Khanh và c ng s ự

ủ ế ẻ ừ ư năm 2013 [], t ỷ ệ  l thi u máu c a tr  em t 6­24 tháng là 54,3% nh ng t ỷ

ệ ủ ế ẻ ừ ư ậ ổ ỉ l thi u máu c a tr  em t 2­5 tu i ch  là 23,4%. Nh  v y chúng ta có th ể

ấ ằ ẻ ướ ổ ế ẳ ơ th y r ng tr em d i 24 tháng tu i có t ỷ ệ  l thi u máu cao h n h n so

ẻ ổ ớ ế ớ ẻ v i tr  em trên 24 tháng tu i. Tr  càng l n thì t ỷ ệ  l ả    thi u máu càng gi m,

ứ ủ ậ ẻ ứ ả chính vì v y trong nghiên c u c a chúng tôi tr em c  nhóm ch ng và

ứ ệ ả ấ ượ ế ề nhóm can thi p đ u có m c gi m t ỷ ệ  l thi u máu  n t ỉ ố ệ   ng. Ch  s  hi u

ả ủ ứ ế ạ ệ qu  can thi p thô trên t ỷ ệ  l thi u máu c a nhóm ch ng đ t 35,16% và con

ở ỉ ố ệ ệ ệ ậ ả ố s  này ự    nhóm can thi p là 64%, vì v y ch  s  hi u qu  can thi p th c

ạ ấ ứ ủ ế ỉ trên t ỷ ệ  l thi u máu trong nghiên c u c a chúng tôi đ t x p x  30%. Đây

ố ự ự ấ ượ ữ ứ ệ ằ là nh ng con s  th c s   n t ự   ng, theo nghiên c u can thi p b ng th c

ẩ ạ ị ươ ủ ễ ố ẵ ph m s n có t i đ a ph ng c a Nguy n Anh Vũ công b  năm 2017 [ ], thì

ỉ ố ệ ự ệ ả ế ch  s  hi u qu  can thi p th c lên t ỷ ệ  l ỉ  thi u máu ch  là 9%, con s  t ố ươ   ng

ự ủ ứ ễ ổ t trong nghiên c u b  sung Sprinkle c a Nguy n Thanh Hà [ ] năm 2013

ỉ ở ứ ể ấ ư ậ ằ ớ cũng m i ch m c 20%. Nh  v y chúng ta có th  th y r ng ph ươ   ng

122

ả ớ ủ ể ệ ệ pháp can thi p c a chúng tôi hoàn toàn có th  so sánh hi u qu  v i các

ả ệ ằ ấ ổ ưỡ gi i pháp can thi p b ng b  sung vi ch t dinh d ng.

ệ ệ ượ ế ả ả 4.3.2. Hi u qu  c i thi n hàm l ạ   ng Retinol huy t thanh và tình tr ng

ế ề thi u vitamin A ti n lâm sàng

ứ ế ả ấ ạ ể ờ ủ K t qu  nghiên c u c a chúng tôi cho th y, t ắ ầ   i th i đi m b t đ u

ứ ủ ế ộ ồ can thi p (ệ T0) n ng đ  retinol huy t thanh trung bình c a nhóm ch ng là

ự ủ ệ 1,17±0,41 μmol/L và c a nhóm can thi p là 1,11±0,4 μmol/L và s  khác bi ệ   t

ỉ ồ ế ố ộ này là không có ý nghĩa th ng kê. Không ch  n ng đ  retinol huy t thanh

ự ệ ế ề trung bình không có s  khác bi t mà t ỷ ệ  l ủ    thi u vitamin A ti n lâm sàng c a

ứ ệ ẻ ươ ự tr  em nhóm ch ng và nhóm can thi p cũng là t ng t nhau (16,67% và

ư ậ ẻ ả ằ ẳ ộ ị ể 18,42%) (b ng 3.10). Nh  v y có th  kh ng đ nh r ng tr  em thu c nhóm

ệ ươ ứ ề ỷ ệ ồ ế ch ng và nhóm can thi p t ớ ng đ ng v i nhau v  t l thi u vitamin A

ế ề ộ ồ ướ ệ ti n lâm sàng và n ng đ  retinol huy t thanh trung bình tr c can thi p.

ể ệ ạ ờ ả ồ ộ ế T i th i đi m k t thúc can thi p ( T6) (b ng 3.22), n ng đ  retinol

ứ ủ ế ồ huy t thanh trung bình c a nhóm ch ng là 1,23±0,4 μmol/L và n ng đ ộ

ủ ế ệ retinol huy t thanh trung bình c a nhóm can thi p là 1,38±0,36 μmol/L và

ệ ữ ả ố ị ự s  khác bi t gi a 2 giá tr  này là có ý nghĩa th ng kê (p<0,05). B ng 3.2 2

ủ ứ ế ằ ồ ộ ỉ cũng ch  ra r ng m c tăng n ng đ  retinol huy t thanh trung bình c a nhóm

ứ ấ ố ơ ớ   ch ng là 0,07±0,62 μmol/L th p h n có ý nghĩa th ng kê (p<0,05) so v i

ể ệ ạ ồ ỉ nhóm can thi p là 0,27±0,51 μmol/L. Bên c nh đó bi u đ  3.3 cũng ch  ra t ỷ

ệ ứ ủ ế ệ ề l thi u vitamin A ti n lâm sàng c a nhóm ch ng sau can thi p là 16,9%

ố ở ệ ể ấ trong khi đó con s  này ả   ơ  nhóm can thi p th p h n đáng k  là 5,3%. B ng

ệ ỷ ệ ằ ỉ ế ề ở 3.23 ch  ra r ng sau can thi p t l thi u vitamin A ti n lâm sàng nhóm

ứ ả ố ở ệ ơ ch ng gi m 0,21% và con s  này ể    nhóm can thi p cao h n đáng k  là

123

ỉ ố ệ ế ụ ệ ả ấ ả 13,16%. B ng 3.24 ti p t c cho th y ch  s  hi u qu  can thi p th c c a t ự ủ ỷ

ệ ế l ề  thi u vitamin A ti n lâm sàng là 72,7%.

ể ấ ằ ế ẻ ả ạ ị Qua các k t qu  trên chúng ta có th  th y r ng tr  em t i đ a ph ươ   ng

ứ ủ ế ề ơ nghiên c u c a chúng tôi có t ỷ ệ  l thi u vitamin A ti n lâm sàng cao h n đôi

ớ ẻ ố ế ề ướ chút so v i tr  em toàn qu c, t ỷ ệ  l thi u vitamin A ti n lâm sàng tr c can

ủ ệ ở ứ ở ệ thi p c a chúng tôi nhóm ch ng là 16,7%, nhóm can thi p là 18,4%

ố ở ủ ổ ẻ ố trong khi con s  này nhóm tu i 12­23 tháng c a tr em toàn qu c là

ở ẻ ệ ậ 11,7% và tr  24­35 tháng là 11,2% [ ]. Tuy v y sau 6 tháng can thi p, dù

ổ ớ ư ở ứ ệ ự nhóm ch ng không có s  thay đ i l n nào nh ng nhóm can thi p đã có s ự

ế ề ỉ ổ thay đ i khi t ỷ ệ  l thi u vitamin A ti n lâm sàng ch  còn là 5,3%.

ấ ằ ộ ố ứ ầ ớ ệ   Khi so sánh v i m t s  nghiên c u g n đây chúng tôi th y r ng hi u

ệ ủ ả ủ ệ ả ả ệ   qu  c a mô hình can thi p c a chúng tôi là kh  quan. Hi u qu  can thi p

ỉ ố ỷ ệ ự ủ ế ề th c lên ch  s  t l thi u vitamin A ti n lâm sàng c a chúng tôi là 72,7%

ứ ủ ể ễ ơ ớ cao h n đáng k  so v i nghiên c u c a Nguy n Thanh Hà là 9% [ ] và c aủ

ễ ứ ủ ế ả Nguy n Anh Vũ là 42,8% [ ơ   ]. Nghiên c u c a chúng tôi có k t qu  cao h n

ứ ủ ễ ễ ớ khi so v i nghiên c u c a Nguy n Thanh Hà và Nguy n Anh Vũ có l ẽ ộ    m t

ầ ề ế ạ ị ươ ở ph n b i vì t ỷ ệ  l thi u Vitamin A ti n lâm sàng t i đ a ph ứ   ng nghiên c u

ớ ị ứ ủ ể ơ ộ ễ   ủ c a chúng tôi khác h n m t chút so v i đ a đi m nghiên c u c a Nguy n

ứ ủ ễ Thanh Hà và Nguy n Anh Vũ. Trong nghiên c u c a chúng tôi, nhóm can

ệ ế ề thi p ch  t ỉ ỷ ệ  l thi u vitamin A ti n lâm sàng là 18,4% trong khi đó t ỷ ệ  l này

ở ủ ứ ủ ễ ễ nghiên c u c a Nguy n Anh Vũ là 12,3% và c a Nguy n Thanh Hà là

ứ ủ ễ ế 28,1%. Có l ẽ ở nghiên c u c a Nguy n Anh Vũ, t ỷ ệ  l thi u Vitamin A đã

ế ụ ả ệ ệ ấ ứ   khá th p và vi c ti p t c c i thi n là khá khó khăn. Còn trong nghiên c u

ễ ẽ ẫ ề ẻ ồ ộ ủ c a Nguy n Thanh Hà, có l v n còn nhi u tr ế    có n ng đ  retinol huy t

ư ủ ể ự ả ệ ể ấ ứ ủ thanh th p cao và s  c i thi n là ch a đ  đ  chuy n sang m c đ .

124

ệ ệ ượ ế ẽ ạ ả ả 4.3.3. Hi u qu  c i thi n hàm l ế   ng k m huy t thanh và tình tr ng thi u

k mẽ

ứ ế ả ấ ạ ể ờ ủ K t qu  nghiên c u c a chúng tôi cho th y, t ắ ầ   i th i đi m b t đ u

ộ ẽ ủ ứ ế ồ can thi p (ệ T0) n ng đ  k m huy t thanh trung bình c a nhóm ch ng là

ự ủ ệ ệ 9,1±2,1 μmol/L và c a nhóm can thi p là 9±1,6 μmol/L và s  khác bi t này

ộ ẽ ỉ ồ ế ố là không có ý nghĩa th ng kê. Không ch  n ng đ  k m huy t thanh trung

ự ệ ứ ủ ế ẽ bình không có s  khác bi t mà t ỷ ệ  l ẻ  thi u k m c a tr  em nhóm ch ng và

ươ ự ả ệ nhóm can thi p cũng là t ng t nhau (82,1% và 81,6%) (b ng 3.10). Nh ư

ứ ẻ ể ẳ ằ ộ ị ệ   ậ v y có th  kh ng đ nh r ng tr  em thu c nhóm ch ng và nhóm can thi p

ề ỷ ệ ồ ộ ẽ ế ẽ ế ồ ươ t ớ ng đ ng v i nhau v  t l thi u k m và n ng đ  k m huy t thanh

ướ ệ trung bình tr c can thi p.

ệ ể ạ ờ ả ồ ế T i th i  đi m k t thúc can thi p ( ộ ẽ   T6) (b ng 3.22), n ng  đ  k m

ứ ủ ế ồ huy t thanh trung bình c a nhóm ch ng là 9,8±1,91 μmol/L và n ng đ ộ

ủ ế ệ ẽ k m huy t thanh trung bình c a nhóm can thi p là 10,38±1,58 μmol/L và s ự

ệ ữ ố ị khác bi ả   t gi a 2 giá tr  này là có ý nghĩa th ng kê (p<0,05 – t­test). B ng

ộ ẽ ứ ế ằ ồ ỉ ủ   3.22 cũng ch  ra r ng m c tăng n ng đ  k m huy t thanh trung bình c a

ứ ố ơ ấ nhóm   ch ng   là   0,66±2,86   μmol/L   th p   h n   không   có   ý   nghĩa   th ng   kê

ệ ể ạ ớ (p>0,05 ) so v i nhóm can thi p là 1,38±2,3 μmol/L. Bên c nh đó bi u đ ồ

ỉ ủ ệ ế ẽ 3.3 cũng ch  ra t ỷ ệ  l ứ  thi u k m c a nhóm ch ng sau can thi p là 72,7%

ố ở ể ệ ấ ơ trong khi đó con s  này ả    nhóm can thi p th p h n đáng k  là 51,3%. B ng

ệ ỷ ệ ằ ỉ ẽ ở ế ứ ả 3.23 ch  ra r ng sau can thi p t l thi u k m nhóm ch ng gi m 9,32%

ố ở ệ ể ả ơ và con s  này ế    nhóm can thi p cao h n đáng k  là 30,26%. B ng 3.24 ti p

ự ủ ỷ ệ ỉ ố ệ ệ ấ ả ẽ ế ụ t c cho th y ch  s  hi u qu  can thi p th c c a t l thi u k m là 25,73%.

ấ ằ ế ả ủ ẻ ế ẽ Các k t qu  trên cho chúng ta th y r ng t ỷ ệ  l thi u k m c a tr  em t ạ   i

ứ ủ ấ ươ ươ ớ ẻ ị đ a bàn nghiên c u c a chúng tôi là r t cao, cao t ng đ ề   ng v i tr  em mi n

125

ủ ệ ưỡ ơ núi theo báo cáo c a Vi n Dinh d ng năm 2017 (80,8%) và cao h n so v i t ớ ỷ

ủ ẻ ế ẽ ể ượ ề ệ l ố  thi u k m c a tr  em toàn qu c (69,4%). Đi u này có th  đ c lý gi ả ở   i b i

ứ ủ ề ớ ộ ị ủ   vì đ a bàn nghiên c u c a chúng tôi là m t vùng trung du sát v i mi n núi c a

ứ ủ ộ ỉ ữ ẻ ắ ữ m t t nh nghèo phía b c. Thêm n a, nh ng tr  tham gia nghiên c u c a chúng

ữ ẻ ặ ấ ỷ ệ ế ẽ ơ ấ tôi là nh ng tr  có nguy c  th p còi ho c th p còi nên t ơ    thi u k m cao h n l

đôi chút.

ả ủ ế ệ ệ ạ ưỡ ủ ẻ 4.3.4. Hi u qu  c a can thi p đ n tình tr ng dinh d ng c a tr  em

ớ ộ ố ứ ứ ạ ị t i đ a bàn nghiên c u so sánh v i m t s  nghiên c u trên th  gi ế ớ i

ộ ổ ứ ố ộ ộ Năm 2011, IYCN – m t t ch c thu c USAID đã công b  m t báo cáo

ứ ề ệ ề ợ ổ ằ   ổ t ng h p tài li u v  các nghiên c u truy n thông thay đ i hành vi nh m

ụ ả ạ ưỡ ẻ ỏ ệ m c đích c i thi n tình tr ng dinh d ng cho tr nh  trên toàn th  gi ế ớ   i.

ữ ấ ợ ế ứ ủ ệ ả Báo cáo này cho th y nh ng l i ích h t s c rõ r t và tính kh  thi c a các

ề ầ ổ ứ   mô hình truy n thông thay đ i hành vi trên quy mô toàn c u. Các nghiên c u

ế ề ự ầ ọ ả ề ằ trong báo cáo này h u h t đ u l a ch n gi i pháp truy n thông nh m thay

ẻ ủ ẹ ườ ẻ ở ứ ổ ổ đ i hành vi chăm sóc tr  c a bà m /ng i chăm sóc tr ầ    các l a tu i (h u

ở ẻ ộ ứ ệ ộ ớ ổ ế h t là tr  em thu c l a tu i 6­23 tháng) v i các bi n pháp tác đ ng khác

ủ ể ươ ự ộ nhau. Đi m chung c a các ph ự ủ   ng pháp tác đ ng này là s  tích c c c a

ư ủ ứ ế ấ ơ ở nhóm nghiên c u cũng nh  c a nhân viên y t c p c  s  và cách tình

ẹ ế ệ ờ ồ ộ ườ ẻ ằ nguy n viên, đ ng th i tác đ ng đ n bà m /ng ề   i chăm sóc tr  b ng nhi u

cách khác nhau [].

ứ ủ ớ ệ ả ả ệ B ng 4.4. So sánh hi u qu  can thi p nghiên c u c a chúng tôi so v i

ủ ứ ể các nghiên c u đã tri n khai c a IYCN

ể ươ ệ ả ị STT Đ a đi m Ph ng pháp can thi p Hi u quệ

126

ưở ẻ ư ủ Theo dõi tăng tr ng c a tr , t

ạ ộ ấ ạ v n t i nhà, đào t o cho c ng tác Trung + 0,76 WAZ  và + ế ả ướ 1 viên y t thôn b n, h ẫ ng d n cho Qu cố 0,64 HAZ ể ẻ ồ ằ tr  ăn, theo dõi b ng bi u đ  tăng

ngưở

ẻ ạ ơ ở tr Thăm khám tr  t i nhà và c  s  y

ế ẻ ễ ấ t , trình di n n u và cho tr  ăn, + 0,194 WAZ và + ạ ự ị 2 Peru ộ c ng tác viên t i th c đ a, nâng cao 0,272 HAZ ộ ộ ế ậ trình đ  cho cán b  y t , tranh l t,

ẻ ạ ơ ở r iờ ơ t Thăm khám tr  t i nhà và c  s  y

ế ệ ạ ộ ồ t , tình nguy n viên t i c ng đ ng,

ộ nâng cao trình đ  cho nhân viên y

ế ễ ẻ ấ t , trình di n n u và cho tr  ăn, ộ 3 n ĐẤ + 0,32 cm ạ ộ ồ ạ sinh ho t chung t i c ng đ ng,

ướ ẻ ẫ ờ ơ h ng d n cho tr  ăn, phát t r i,

ậ ư ấ ưỡ ạ tranh l v n dinh d t, t ng t i

ưở ẻ ộ ủ ồ ộ c ng đ ng … Theo dõi tăng tr ng c a tr , h i

ụ ị ộ ngh  giáo d c, nâng cao trình đ 4 Nicaragua +0,13 HAZ ế nhân viên y t ệ , nâng cao an toàn v

ẩ ự sinh th c ph m

ụ ỉ 5

Bangladesh Ch  "Giáo d c theo nhóm" ụ ữ ạ +0,28 WAZ +0,80 WAZ và Giáo d c theo nhóm, d y ch  cho 6 Iran ệ ẻ ữ tr  gái, tình nguy n viên n

ụ ễ ấ 7 Bangladesh Giáo d c theo nhóm, trình di n n u +0,97 HAZ +0,66 WAZ và

ẻ ạ ạ và cho tr  ăn, sinh ho t chung t i +0,23 HAZ

127

ồ ộ ộ c ng đ ng, nâng cao trình đ  cho

ế ộ cán b  y t , tranh l ậ ờ ơ  r i t, t

ư ấ ạ ơ ở ế T  v n t i c  s  y t , nâng cao

ự ộ ế 8 Brazil năng l c cho cán b  y t ẻ , phát th +0,31 WAZ

ớ ẻ  v n, th  ghi nh

ụ ạ ụ ư ấ t Giáo d c theo nhóm, giáo d c t i

ồ ộ ộ c ng đ ng, thăm h  gia đình, trình Trung ẻ ễ ấ di n n u ăn và cho tr  ăn, nâng cao +0,69 cm 9 Qu cố ự năng l c nhân viên y t ế ướ , h ẫ   ng d n

ẻ

ưở ẻ ư ự ơ cho tr  ăn, phát th c đ n ủ ng c a tr , t Theo dõi tăng tr

ạ ơ ở ế ấ ạ v n t i nhà và t i c  s  y t , đào +0,35 WAZ và ộ ế 10 Indonesia ạ t o cho c ng tác viên y t ả    thôn b n, +0,30 HAZ ụ ữ ươ ộ tôn giáo, h i ph  n , ch ng trình

ề

ẻ ễ ấ truy n thanh Trình di n n u ăn và cho tr  ăn,

ạ ơ ở thăm khám t i nhà và c  s  y t ế ư , t +0,54 kg; +0,65 ưỡ ẹ ấ v n dinh d ng cho bà m , phát cm; +0,33 WAZ 11 Chúng tôi ậ ờ ơ ướ tranh l r i, h t, t ẫ ử ng d n s và +0,22 HAZ ộ ố ự ẩ ụ d ng m t s  th c ph m giàu vi

ấ ẵ ạ ộ ồ ch t s n có t i c ng đ ng

ữ ả ỉ ợ ế ự ủ ề B ng 4.4 đã ch  ra nh ng l ế ứ i ích h t s c thi t th c c a truy n thông

ế ệ ạ ả ổ ụ giáo d c dinh d ưỡ  thay đ i hành vi đ n c i thi n tình tr ng dinh d ng ưỡ   ng

ộ ầ ữ ẻ ẳ ị ứ ủ ủ c a tr  em. M t l n n a nghiên c u c a chúng tôi cũng đã kh ng đ nh l ạ   i

ề ằ ươ ủ ế ậ ộ đi u này, tuy r ng ph ồ ng pháp ti p c n c ng đ ng c a chúng tôi đã có

ổ ể ữ ợ ơ ớ ạ ệ nh ng thay đ i đ  phù h p h n v i tình hình t i Vi t Nam.

128

ươ ể ự ệ ề ổ Ph ồ   ng pháp truy n thông thay đ i hành vi có th  th c hi n đ ng

ờ ạ ụ ấ ộ ộ ộ ộ ồ ớ th i t i 3 c p đ : cá nhân, h  gia đình và c ng đ ng v i m t m c tiêu

ườ ưỡ ứ ẻ chung là tăng c ng dinh d ng cho tr  em. Theo nghiên c u này (IYCN)

ả ưở ủ ưỡ ế ưở ủ ẻ mô hình  nh h ng c a chăm sóc dinh d ng đ n tăng tr ng c a tr  có

ưở

Tăng tr

ng

ẻ

c a trủ

T  l

ỷ ệ

ắ ệ m c b nh

ng th c

Bú mẹ

ấ ượ ủ Ch t l ng c a  ẩ ự th c ph m ăn  ổ b  sung

ự ố ượ S  l ổ ẩ ph m ăn b   sung

ể ắ ư th  tóm t t trong mô hình nh  sau:

ể ấ ằ ố ượ Qua mô hình này chúng ta có th  th y r ng s  l ng và ch t l ấ ượ   ng

ớ ữ ế ố ủ ẻ ẹ ổ ế ị ữ b a ăn b  sung c a tr  cùng v i s a m  là các y u t ạ    quy t đ nh tình tr ng

ưỡ ư ệ ủ ẻ ậ ử ẻ dinh d ng c a tr  cũng nh  b nh t t và t ủ  vong c a tr  em.

ậ ừ ể ạ ộ ế ớ V i cách ti p c n t ng cá th  t ự   ộ i h  gia đình m t cách tích c c,

ổ ượ ẻ ủ ộ ồ chúng tôi đã thay đ i đ c thói quen chăm sóc tr  c a c ng đ ng cũng nh ư

ự ế ẵ ẩ ồ ồ ạ ị ươ ụ ộ thuy t ph c c ng đ ng s ử ngu n th c ph m s n có t i đ a ph ng ể đ  tăng

ưỡ ế ậ ẻ ể ớ ị ườ c ng dinh d ng cho tr . V i cách ti p c n này chúng tôi có th  xác đ nh

ề ủ ừ ữ ể ề ấ ợ ờ ị ỉ rõ v n đ  c a t ng cá th  và có nh ng đi u ch nh k p th i và h p lý trong

129

ươ ỏ ủ ẹ ừ ạ ượ ệ ả ph ẻ ng pháp chăm sóc tr  nh  c a bà m , t đó đã đ t đ c hi u qu  cao.

ế ậ ỏ ấ ể ề ề ậ ồ ự . Tuy v y, cách ti p c n cá th  này đòi h i r t nhi u v  ngu n l c

ự ệ ệ ả ỉ ố ệ Sau 6 tháng can thi p, ch  s  hi u qu  can thi p th c lên t ỷ ệ  l ế    thi u

ứ ủ ể ấ ơ ỉ ớ   ẽ k m trong nghiên c u c a chúng tôi ch  là 25,73% th p h n đáng k  so v i

ứ ủ ở ẽ ề ễ nghiên c u c a Nguy n Thanh Hà là 43,3% nhóm k m [ ]. Đi u này có

ể ả ở ề ẽ ả ấ ộ th  lý gi i b i vì K m không ph i là m t vi ch t có nhi u trong Gan & Cá

ẩ ả ổ ượ ủ ế là s n ph m b  sung đ ề c khuy n cáo trong truy n thông c a chúng tôi.

ấ ả ứ ể ế ẳ ả ị Qua t t c  các k t qu  nghiên c u trên chúng tôi có th  kh ng đ nh

ả ủ ề ệ ưỡ ử ụ ẵ ẩ hi u qu  c a truy n thông ụ  giáo d c dinh d ự ng s  d ng th c ph m s n có ở

ươ ệ ạ ưỡ ị đ a ph ặ ng đ c bi ả ệ  Gan – Cá trong c i thi n tình tr ng dinh d t là ẻ ng tr  em

ự ổ 6­23 tháng tu i là tích c c.

ế ủ ệ ế ề ậ ạ ả ớ   H n ch  c a lu n án: Tuy đ  tài đã có k t qu  song can thi p m i

ỉ ể ượ ư ượ ủ ề ch  tri n khai đ c 6 tháng nên ch a đánh giá đ ữ c tính b n v ng c a nó.

ứ ệ ồ Đ ng th i ỉ ờ nghiên c u này ch  can thi p trên nhóm tr ẻ ừ  t ổ    6­23 tháng tu i,

ể ư ư ệ ậ ơ ẻ ớ mà ch a can thi p trên các nhóm tr  l n h n, vì v y không th  đ a ra đ ượ   c

ụ ứ ữ ề ằ ằ ưỡ nh ng b ng ch ng cho r ng truy n thông giáo d c dinh d ử ụ   ng s  d ng

ự ẩ ẵ ạ ị ươ ẻ ớ ạ th c ph m s n có t i đ a ph ng cho tr  s m trong giai đo n tr  d ẻ ướ   i 2

ệ ả ả ơ ừ ề ệ ệ ổ ấ   tu i thì có hi u qu  h n trong vi c c i thi n chi u cao và phòng ng a th p

ệ ở ộ ổ ộ ợ ể ẻ ổ còi cho tr  khi can thi p đ  tu i sau 2 tu i. Đây có th  là m t g i ý cho

ế ụ ứ ứ ứ ể ể các  nghiên c u  khác  ti p  t c tìm  hi u, nghiên  c u  đ   ch ng minh  gi ả

ế thuy t này.

130

Ậ Ế K T LU N

ự ưỡ ẻ ủ ẹ ạ ứ ể 1. Th c hành nuôi d ờ ng tr  c a bà m  t i th i đi m nghiên c u còn

ư ố ỷ ệ ấ ở ẻ ổ ch a t t, t  l SDD th p còi khá cao tr  6­23 tháng tu i:

ẹ ầ ớ T  l ỷ ệ ẻ ượ  tr  đ c bú m  là 93,7%, t ỷ ệ  l ỉ ạ    bú s m trong 1h đ u ch  đ t

ẹ ầ ấ 47,5%, t ỷ ệ  l bú m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u khá th p (26,6%), t ỷ ệ ẻ   tr l

ượ ẹ ế ữ ổ ổ ớ ỉ đ c bú m  đ n 1 tu i m i ch  là 55,5%; tháng tu i cai s a trung bình là

ỷ ệ ẻ ạ ầ ấ ữ ố ư ể 14,9±3,9 tháng. T  l tr  đ t t n su t b a t i thi u là 97,2% nh ng t ỷ ệ   l

ữ ẻ ạ ố ỉ ạ ể ớ ổ tr  có b a ăn b  sung đa d ng t i thi u m i ch  đ t 53,5%, t ỷ ệ ẻ ượ    tr  đ c l

ụ ự ắ ẩ ỷ ệ ẻ ạ ế ộ ấ tiêu th  th c ph m giàu s t là 63,1% và t ậ    tr  đ t ch  đ  ăn ch p nh n l

ụ ể ầ ấ ố t i thi u là 53,3%. T n xu t tiêu th  gan, cá trong tu n ầ (≥5 l n)ầ  là 28,6%.

ỷ ệ ẹ ư ầ T  l SDD nh  cân là 11,6%, và t ỷ ệ  l SDD g y còm là 5,5%; nh ng t ỷ ệ   l

ấ ở ứ ưỡ ẫ SDD th p còi v n còn là 20,9%: m c trung bình theo ng ạ   ng phân lo i

ư ở ứ ưỡ ủ c a WHO 1995, nh ng ế  m c cao n u theo ng ng WHO 2018.

ủ ụ ề ệ ả ệ 2. Hi u qu  sau 6 tháng can thi p c a truy n thông giáo d c dinh

ưỡ ự ệ ả ưỡ ẹ d ng đã c i thi n th c hành nuôi d ẻ ủ ng tr  c a bà m

ế ế ủ ự ự ệ ổ ổ Đã có s  thay đ i rõ r t th c hành ch  bi n ăn b  sung c a các bà

ẹ ưỡ ẻ ế ộ ỏ ủ m  theo tiêu chí nuôi d ng tr ấ    nh  c a WHO, trong đó ch  đ  ăn ch p

ậ ố ấ ữ ố ể ầ ự ể nh n t i thi u tăng 11,8%, t n xu t b a t ạ   i thi u tăng 1,3%, s  đa d ng

ự ẩ ố ụ ự ể ẩ th c ph m t ắ   i thi u (≥ 4 nhóm) tăng 9,2 %, tiêu th  th c ph m giàu s t

ụ ầ ấ ầ ầ ẩ   tăng 14,5% và t n su t tiêu th  gan, cá trong tu n ≥ 5 l n tăng 18,4%. Kh u

ự ế ủ ẻ ượ ầ ự ề ỷ ệ ổ ố ph n th c t c a tr  đ c thay đ i tích c c v  t l ấ   ữ  cân đ i gi a các ch t

ượ ủ ẩ ầ ượ ắ sinh năng l ng c a kh u ph n, hàm l ẽ   ng Vitamin A, D, C và s t, k m

tăng lên sau can thi p.ệ

131

ụ ề ưỡ ử ụ ự ẩ 3. Truy n thông giáo d c dinh d ấ   ng s  d ng th c ph m giàu vi ch t

ưỡ ế ệ ạ ưỡ dinh d ộ ng đã có tác đ ng hi u qu ả đ n tình tr ng dinh d ng, tình

ạ ế ẽ tr ng vitamin A, k m và thi u máu ủ c a tr ẻ 6 – 23 tháng tu i ổ có nguy

ệ ặ ấ ấ cơ th p còi ho c th p còi sau 6 tháng can thi p

ứ ủ ệ ơ M c tăng cân c a nhóm can thi p là ớ   1,52±0,25 kg, cao h n so v i

ứ ươ ự ư ậ ỉ ố ặ nhóm ch ng là 0,98±0,22 kg, t ng t nh  v y là ch  s  Z­Score cân n ng/

ứ ệ ổ ạ tu i   khi   nhóm   can   thi p   tăng   0,3±0,18   trong   khi   nhóm   ch ng   l ả   i   gi m

ủ ứ ệ ề ­0,03±0,16. M c tăng chi u cao c a nhóm can thi p là 5,01±0,41 cm, cao

ỉ ố ứ ề ớ ổ ủ   ơ h n so v i nhóm ch ng là 4,36±0,36 cm; ch  s  Z­Score chi u cao/tu i c a

ứ ệ ả nhóm   can   thi p   tăng   0,18±0,19   trong   khi   nhóm   ch ng   gi m   ­0,04±0,17.

ủ ứ ộ ồ ệ M c tăng n ng đ  Hemoglobin trung bình c a nhóm can thi p là 6,23±2,61

ỉ ố ệ ứ ả ớ ơ ệ   g/l cao h n so v i nhóm ch ng là 2,94±2,51 g/l. Ch  s  hi u qu  can thi p

ự ủ ỷ ệ ứ ế ế ộ ồ th c c a t l thi u máu là 28,84%. M c tăng n ng đ  Retinol huy t thanh

ủ ệ ớ ơ trung   bình   c a   nhóm   can   thi p   0,27±0,51   μmol/L   cao   h n   so   v i   nhóm

ự ủ ỷ ệ ỉ ố ệ ứ ệ ả ch ng là 0,07±0,62 μmol/L. Ch  s  hi u qu  can thi p th c c a t l ế    thi u

ộ ẽ ứ ề ế ồ Vitamin A ti n lâm sàng là 72,70%. M c tăng n ng đ  K m huy t thanh

ủ ệ ơ ớ trung bình c a nhóm can thi p là 1,38±2,3 μmol/L cao h n so v i nhóm

ự ủ ỷ ệ ỉ ố ệ ứ ệ ả ch ng là 0,66±2,86 μmol/L. Ch  s  hi u qu  can thi p th c c a t l ế    thi u

ẽ k m là 25,73%.

132

Ị Ế KHUY N NGH

ữ ế ợ ạ ụ ề K t   h p   gi a   các ho t   đ ng ộ ộ /n i   dung truy n   thông   giáo   d c   dinh

ướ ụ ể ẹ ẫ ộ ườ d ngưỡ  và h ng d n m t cách c  th  bà m /ng ẻ ử ụ   i chăm sóc tr  s  d ng

ự ẩ ưỡ ậ ạ ị ẵ các th c ph m s n có giàu dinh d ẻ ễ ế ng, giá r , d  ti p c n t i đ a ph ươ   ng

ả ể ả ụ ệ ể ấ ạ ộ là m t gi i pháp có th  áp d ng đ  c i thi n tình tr ng th p còi và tình

ế ấ ạ ưỡ ủ ỏ ả ượ tr ng thi u vi ch t dinh d ẻ ng c a tr  nh . Gi i pháp này nên đ c ph ổ

ế ộ ở ữ ề ệ ơ ế ị ư ươ ộ bi n nhân r ng nh ng n i có đi u ki n kinh t xã h i, đ a d  t ng t ự

ươ ượ ứ ự ẩ ớ ị v i đ a ph ng đ c nghiên c u. Tuy nhiên, ngoài 2 th c ph m là gan và

ượ ử ụ ứ ự ẩ cá đ c s  d ng trong nghiên c u này, các th c ph m khác cũng có th ể

ượ ự ự ế ọ đ c l a ch n tùy theo tình hình th c t .

133

Ớ Ủ Ữ Ậ Ể NH NG ĐI M M I C A LU N ÁN

ề ự ứ ậ ấ ằ ưỡ ng tr ẻ 1.  Lu n án đã cung c p thêm b ng ch ng v  th c hành nuôi d

ạ ổ ưỡ ủ ẻ ướ d i 2 tu i (1000 ngày vàng) và tr ng dinh d ng c a tr  6 ­ 23 tháng

ổ ạ ệ ệ ầ ỉ tu i t ự   ọ i huy n Tam Nông t nh Phú Th ; góp ph n trong vi c xây d ng

ạ ả ạ ưỡ ẻ ướ ệ ế k  ho ch c i thi n tình tr ng dinh d ng cho tr  d i 2 tu i c a t ổ ủ ạ   i

ươ ị đ a ph ng này.

ư ậ ượ ả ẻ ặ ủ ệ ả ệ 2.  Lu n án đã đ a ra đ c gi i pháp c i thi n TTDD c a tr , đ c bi t là

ẽ ế ấ ạ TTDD th p còi, tình tr ng thi u ế vitamin  A,  thi u  ế k m và thi u máu

ế ợ ữ ề ệ ằ ủ c a tr ẻ 6  –  23 tháng tu iổ   b ng vi c k t h p gi a truy n thông giáo

ưỡ ướ ẫ ử ụ ữ ự ẩ ụ d c dinh d ng và h ẻ ẵ   ng d n s  d ng nh ng th c ph m giá r , s n

ư ị ưỡ ạ ị ươ ẹ có nh ng giá tr  dinh d ng cao (gan, cá) t i đ a ph ng mà bà m  và

ườ ướ ư ự ể ổ ng i dân tr c đó ch a quen dùng đ  làm thay đ i th c hành nuôi tr ẻ

ổ ưỡ ẻ ăn b  sung theo tiêu chí nuôi d ỏ ủ ng tr  nh  c a WHO.

134

Ọ Ứ Ụ DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U KHOA H C

ƯỢ Ố Ậ Ế ĐÃ Đ C CÔNG B  LIÊN QUAN Đ N LU N ÁN

ạ ạ ỳ ỳ 1.  Hu nh   Văn   Dũng,   Ph m   Thúy   Hòa,   Ph m   Văn   Phú,   Hu nh   Nam

ươ ễ ị ạ ưỡ Ph ng, Nguy n Th  Vân Anh (2017), “ Tình tr ng dinh d ủ ng c a tr ẻ

ự ổ ưỡ ẻ ủ ẹ ạ 6 – 23 tháng tu i và th c hành nuôi d ng tr  c a bà m  t ệ i huy n Tam

ọ ỉ ự ạ nông t nh phú th  năm 2013 ọ ”, T p chí Y h c th c hành s  10ố năm 2017,

tr. 105­107.

ạ ạ ỳ ỳ 2.  Hu nh   Văn   Dũng,   Ph m   Thúy   Hòa,   Ph m   Văn   Phú,   Hu nh   Nam

ươ ễ ị ả ủ ụ ệ Ph ng, Nguy n Th  Vân Anh (2017), “ ề   Hi u qu  c a giáo d c truy n

ế ạ ưỡ ộ ố ỉ ở ẻ thông đ n tình tr ng dinh d ng và m t s  ch  tiêu sinh hóa tr  6 – 23

ổ ạ ệ ọ ạ tháng tu i t ỉ i huy n Tam nông t nh phú th  năm 2013 ọ   ”, T p chí Y h c

ự th c hành s  12ố năm 2017, tr. 16­ 19.

1.

Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O

ệ ưỡ ị ưỡ Khuy n ngh  dinh d ng trong 1000 ngày

2.

ng (2017).  ọ ả ế Vi n Dinh d vàng. Nhà xu tấ   b n Y h c; tr. 11.

3.

UNICEF   (2013).   “Overview”  Tracking   progress   on   Child   and   Maternal Nutrition: 14, 17, 20.

ể ẻ ổ ạ i Vi ệ   t

4.

UNICEF (2011). Báo cáo t ng th  phân tích tình hình tr  em t Nam năm 2010: 95­99.

ỳ ng (2015). 1000 ngày vàng ­ C ơ

5.

ẩ ỏ ỡ. T p chí Dinh d ươ ự ng và Th c ph m, Lê Danh Tuyên và Hu nh Nam Ph ưỡ ạ ộ ừ h i đ ng b  l ậ t p 11: 1 – 5 .

ưỡ ự ấ ệ Suy  dinh  d ng  th p  còi  và  th c  hành ng  (2015).

6.

ưỡ Vi n  Dinh  d phòng ch ngố ; NXBYH; tr.7­9.

Improving   Child   Nutrition   ­   The   achievable

7.

UNICEF   (2013). imperative for global progress: 14.

8.

UNICEF/WHO/WB (2018); Levels and trends in child malnutrition –  Joint Child Malnutrition Estimates 2018 edition, pp. 2­5.

9.

WHO,   World   Bank   Group,   UNICEF   (2015).   "Levels   and   trends   in  child malnutrition", UNICEF – WHO – World Bank Group joint child   malnutrition estimates. Key findings of the 2015 edition.

ưỡ ổ ướ ng

10.

ỷ ệ (2013).  T  l ệ ệ ứ ộ ẻ  SDD tr  em d ưỡ i 5 tu i theo các ộ d Vi n Dinh   m c đ  và 6 vùng sinh thái , Vi n Dinh d ng, Hà N i.

ưỡ ạ ng (2015).

ệ ẻ ề ố ố ệ S  li u th ng kê v  tình tr ng dinh d ậ ,   truy   c p   ngày   5/6/2015   ­

11.

ưỡ   ng Vi n Dinh d iạ   tr   em   qua   các   năm   (2007­2014)     t http://viendinhduong.vn/news/   vi/106/61/0/a/so­lieu­thong­ke­ve­tinh­ trang­dinh­duong­tre­em­qua­cac­nam.aspx.

ề ạ c qu c gia v  dinh d

ế  (2012) ầ ế

ủ ướ ố ưỡ ng giai đo n 2010­ ố  ị Ban   hành   kèm   theo   Quy t   đ nh   s ủ, Hà N iộ : 18­ ủ ng Chính ph

ế ượ ộ . Chi n l B  Y t ế 2020,   t m   nhìn   đ n   2030,   226/QĐ/Ttg, ngày 22/02/2012 c a Th  t 28.

12.

ễ ẩ

ị ợ ể ướ ế ng ti n tri n SDD th p còi và các  gi

ả ưỡ ệ ạ ấ , T p chí Dinh d

13.

ậ ố Lê   Danh   Tuyên,   Lê   Th   H p,   Nguy n   Công   Kh n,   Hà   Huy   Khôi     i  pháp can (2010).  “Xu h ự   ạ ng và th c thi p trong giai đo n m i 2011­2020” ph mẩ , t p 6, s  3+4 ớ : 15­24.

ọ ậ ố

14.

ơ ị   ị Tam Nông­Phú Th ­Tình hình đ a hình, khí h u, dân s  và các đ n v . https://vi.wikipedia.org/wiki/Tam_N%C3%B4ng,_Ph%C3%BA_Th %E1%BB%8D.

ươ ỉ Ch

ẻ ố ẻ

15.

ế ố ở ng trình phòng ch ng SDD tr  em t nh S  Y t ầ Phú Th  v i m c tiêu nâng cao t m vóc tr  em và phòng ch ng SDD ọ ố ỉ t nh Phú Th .   Phú Th , s  5: 20 trang. ọ ế  Phú Th  (2012).  ụ ọ ớ ở ọ S  Y t

ề ưỡ ộ ồ ở ng c ng đ ng Vi ệ   t

16. WHO (2006). “WHO child growth standards based on height, weight

Hà Huy Khôi (2006). M t s  v n đ  dinh d Nam, Nhà xu t b n ộ ố ấ ộ . ấ ả  Y h c, Hà N i ọ

17. Mann J. et al. (2002). Essentials of human nutrition.Oxford University

and age”, Acta paediatrica, suppl 450: 76­85.

18.

Press. xviii, 622, 2nd, 467, 470, 471.

19.

United Nations (1997). The 3rd report on the world nutrition situation:  A report compiled from information available to the ACC/SCN. United  Nations ACC Sub ­ Committee on Nutrition, Geneva.

20.

UNICEF,   WHO,   World   Bank   (2015),  "Joint   child   malnutrition   estimates – Levels and trends".

21.

Stewart P.C., Iannotti L. et al. (2013). Contextualising complementary  feeding in a broader framework for stunting prevention. Maternal and  Child Nutrition, 9: 27­45.

22.

SCN (1997). “3rd report on the World Nutrition Situation”. SCN, 75­99.

ạ

ạ ưở ướ ễ ng và m t s  y u t ị ấ ộ ố ế ố ả   nh h

ở ẻ ạ ổ ự

Nguy n Th  Thanh Thu n, Ph m Văn Phú (2010), “Tình tr ng dinh ộ ưỡ    tr  em d i 5 tu i dân t c Tày ng  d , s  9ố   ọ ệ ạ T p chí Y h c th c hành t i huy n Chiêm Hóa, Tuyên Quang”,    (732): 105­107.

23.

24.

Andrew Tomkins, Fiona Watson (1989), 'Malnutrition and Infection ­  A review ­ Nutrition policy discussion paper No. 5', ACC/SCN/UN, p.6­ 13.

ồ

ộ ố ế ố “Nghiên c u tình hình và m t s  y u t ậ ở ẻ ướ ồ liên Lu n văn

25.

ứ i 5 tu i t ạ ọ tr  em d ấ ỹ ọ H  Ng c Quý (2005).   ế ổ ạ ỉ i t nh Lâm Đ ng”,  quan đ n SDD  ế Bác s  chuyên khoa c p II, Đ i h c Hu .

ụ ị h  nghèo thành th  và nông thôn”. “T  l

26.

ổ ề ộ ấ ả ọ ố T ng c c Th ng kê (2004).  ứ ố Đi u tra m c s ng h  gia đình ỷ ệ ộ . Nhà xu t b n Y h c: 348­370.

ế ố liên quan

ướ   ở ẻ i 5  tr  em d ạ ậ   . Lu n văn Th c sĩ

27.

ườ ộ Lê Thành Đ t (2011).  ổ ạ tu i t Dinh d SDD và các y u t ấ ỉ i huy n Văn Ch n, t nh Yên Bái năm 2011 ạ ọ ưỡ ng Đ i h c Y Hà N i. ạ ệ ng, tr

28.

FAO (1996): Rome Declaration on World Food Security and World  Food Summit Plan of Action.  World Food Summit 13­17 November   1996. Rome.

29.

Save the Children (2016): Community based model for improving child   nutrition status; pp.14­15.

ệ ưỡ ưỡ ệ ng Vi t Nam

30.

Tình hình dinh d ng – Unicef (2011).  Vi n Dinh d ọ ấ ả năm 2009­2010. Nhà xu t b n Y h c, 4/2011; tr.7­12 .

ề ưỡ ầ ạ c qu c gia v  dinh d ng giai đo n 2011­2020 và t m nhìn

31.

ế ượ Chi n l ế đ n năm 2030 ố ; tr 4­5.

ạ ưỡ ươ ự ẩ

ạ ưở ị ả ệ ả

ọ ự ạ T p chí Y h c d  phòng ự   ng, Lê Danh Tuyên (2010). Th c ủ   ộ i 6 xã c a ủ ầ   ng c a lũ ậ , t p XXIII, 6 (142): 114­

32. WHO (2013). Childhood Stunting: Context, Causes and Consequences

ễ Nguy n Song Tú, Hoàng Văn Ph tr ng dinh d ng và an ninh th c ph m h  gia đình t ươ huy n H ng Khê và Qu ng Ninh sau 8 tu n b   nh h ụ l t tháng 12/2010.  127.

33.

WHO Conceptual framework.

Stewart CP, Iannotti L, Dewey KG, Michaelsen KF & Onyango AW  (2013).   Contextualising   complementary   feeding   in   a   broader  framework for stunting prevention. Maternal and Child Nutrition 2013;  9 (Suppl 2):27­45.

35.

34. UNICEF, WHO, World Bank (2013). Level and Trends in Child Mainutrition

36. WHO (2016), World Health Statistics 2016.

37.

UNICEF,   WHO,   World   Bank   (2015).  "Levels   and   trends   in   child  malnutrition”. Global Nutrition Report.

38.

Stevens   G.A.,   et   al.   (2012).   Trends   in   mild,   moderate,   and   severe  stunting   and   underweight,   and   progress   towards   MDG   1   in   141  developing   countries:   A   systematic   analysis   of   population  representative data. Lancet: 380, 9844; 824­834.

39.

UNICEF   (2006).  Micronutrient   supplementation   thought   the   life   cycle,  Report  of the workshop head by the Ministry of Health Brazil and UNICEF.

40.

Happiness S. M. and Abdulsudi I. Z. (2010). "Persistent child malnutrition  in   Tanzania:   Risks   associated   with   traditional   complementary   foods",  African Journal of Food Science. Academic Journals,  Vol. 4(11), ISSN  1996­0794: 679 – 692.

41.

Cesar  G. V. et al. (2010). "Worldwide Timing of Growth Faltering:  Revisiting Implications for Interventions", Pediatrics. 125(3).

42. Mercedes de Onis and Blössne M. (2011). Department of Nutrition for   Health  and   Development,   World   Health   Organization,   20   Avenue  Appia, 1211 Geneva 27, Switzerland.

43. WHO  (2012).  Global   Database  on  Child   Growth   and  Malnutrition:

Black R. E., et al. (2008). Maternal and child under nutrition: global  and regional   exposes and health consequences.  The Lancet, Maternal  and Child under nutrition Series:  5­11.

44.

Methodology and  applications.

45.

Black   R.E.,   et   al.   (2013).   "Maternal   and   Child   Undernutrition   and  Overweight in  Low­income and  Middle­income  Countries’",  Lancet.  vol. 382, no. 9890, 3 August: 427–451.

Henry W. (2007). "Boys are more stunted than girls in Sub­Saharan  Africa: a meta­analysis of 16 demographic and health surveys",  Bio  Med Central Pediatrics. 7: 17.

46.

ưỡ ẻ ẹ ả ng gi m SDD ng (2016).

Xu h i   5   tu i   năm   2008   ­   2015. ướ ở  bà m  và tr  em   http://viendinhduong.vn/vi/suy­dinh­

47.

ậ ệ Vi n Dinh d ổ ướ d duong­tre­em/so­lieu­thong­ke­ve­tinh­trang­dinh­duong­tre­em­qua­ cac­nam­106.html. Truy c p ngày: 8/7/2016 .

ưỡ ạ ố ề ố ệ S  li u th ng kê v  tình tr ng dinh d ưỡ   ng ng (2014).

48.

ệ ẻ Vi n Dinh d tr  em qua các năm 2000 ­ 2013. Trang web www.viendinhduong.vn.

ị ệ ẩ ấ

ả ậ ỉ ả ủ ầ ổ   Hi u qu  c a b  sung đa vi ch t và t y giun Tr n Th  Lan (2013).   ổ ở ẻ ộ ấ   tháng tu i SDD th p còi, dân t c Vân Ki u và Pako    tr  12­36 ệ   ế ỹ ệ  Qu ng Tr ,  huy n Đakrông, t nh ng, Vi n ề ưỡ ị Lu n án Ti n s  Dinh d

49.

Dinh d ngưỡ .

ễ ệ

ỉ

ệ ồ ệ ả ổ ấ ẻ ưỡ ế   Lu n   án   ti n   sĩ   Dinh   d ẽ Hi u qu  b  sung k m và sprinkles đa vi ạ ổ i huy n Gia Bình, t nh ộ ng   c ng   đ ng,   Vi n   Dinh

50.

ấ ắ ưỡ Nguy n Thanh Hà (2011).  ch t trên tr  6­36 tháng tu i SDD th p còi t B c   Ninh, d ậ ộ . ng, Hà N i

ệ ưỡ ệ ng Vi t Nam năm 2009 ­

51.

ng (2011).  ọ ưỡ ấ ả Tình hình dinh d Vi n Dinh d ộ . 2010, Nhà xu t b n Y h c, Hà N i

ổ

ưỡ ớ ớ ậ   t . ờ ỳ ổ ng trong th i k  đ i m i kinh t ệ ệ t Nam ế ở Vi

52.

ự ạ ễ Nguy n Công Kh n, Hà Huy Khôi (2007). Thay đ i mô hình b nh t liên quan t T p chí Dinh d ẩ i dinh d ng ưỡ  và Th c ph m ẩ . 3(2+3): 14­23.

ưỡ ứ ạ

ệ ả   i pháp Báo cáo ng (2014). Nghiên c u th c tr ng và các gi t Nam.

53.

ả  suy  dinh  d ứ ấ ệ Vi n Dinh d ưỡ ằ nh m gi m ề đ  tài nghiên c u c p Nhà n ấ ng th p còi  ướ c 2011­ ự ở ẻ  tr  em Vi  2014.

ưỡ ạ

ị ươ ố ẻ ổ

ướ i 5 tu i vùng dân t c M ng t ự ạ ủ ọ ỉ ễ ủ  liên quan c a tr  em d  Hòa  Bình. T p chí Y h c th c hành ộ   ng và m t ạ   ườ i , (6). 287 –

54.

Lê Th  H ng, Nguy n Anh Vũ (2011). Tình tr ng dinh d ộ ố ế   t s  y u ệ huy n Yên Th y, t nh 290.

ưỡ

ệ ộ ố ế  tố  liên quan c a tr  em d ng và ữ   i huy n Tiên L ,

ạ T p chí Dinh d ng ị ươ ễ ạ Nguy n Anh Vũ và Lê Th  H ng (2011). Tình tr ng dinh d ổ ạ ẻ ướ ủ i 5 tu i t m t s  y u ẩ . 7(1): 24­30. ự ưỡ  và Th c ph m ư ỉ t nh H ng Yên.

55.

ạ

ệ ưỡ ạ .  “Tình tr ng vi ch t dinh d ự T p chí Dinh d ấ ng và ưỡ Th c ph m ễ ưở ở ẻ ng ng và tăng   ẩ ”, 2 (1):

56.

Nguy n Xuân Ninh (2006) t Nam,   tr  em Vi tr 29­33.

57.

Sazawal  S.,  Black  R.E.  et  al  (2007).  “Effect  of  zinc  supplementation  on  mortality   in  children   aged  1­48  months:   A   community­based  randomized placebo­controlled trials”, The Lancet 369: 927­934.

58.

Nhien   N.V,   et   al  (2008).  “Micronutrient   deficiencies   and   anemia  among  preschool  children  in  rural  Vietnam”,  Asia  Pac  J.   Clin  Nutr, 17(1), pp. 48­55.

ề ề ấ ố Đi u tra qu c gia v  vi ch t dinh d ưỡ .  ng

59.

ệ ệ ưỡ ưỡ Vi n Dinh d Vi n Dinh d ng (2014).  ộ . ng: Hà N i

60.

Berger, Ninh  N.X., Khan  N.C., Nhien  N.V., Lien  D.K., Trung  N.Q.,   (2006).  “Efficacy   of   combined   iron   and   zinc  and   Khoi   H.H. supplementation   on   micronutrient   status   and   growth   in   Vietnamese  infants”, European Journal of Clinical Nutrition, 60: 443­454.

61.

ẹ ẻ ố Lancet (2008). SDD bà m  và tr  em . S  371, 2­4 .

ả ẫ ớ i nguyên nhân d n t

ầ ớ ộ ị ệ H i ngh  chuyên đ i thi u, i SDD ề; 129 (2S Suppl): 529­

62.

Frongillo EA (1999). Nguyên nhân và lý gi ấ th p còi, Ph n gi 30S.

ờ ể ầ

ạ ng ch m trên toàn c u: xem xét l ủ ưở ự ể ẩ

63.

ệ ố Victora C. G., de Onis M., Hallal P. C., Blossner M., Shrimpton R.  ậ i tác (2010).  Th i đi m tăng tr   ủ ộ ổ   đ ng c a các can thi p d a trên các tiêu chu n phát tri n c a T ế ứ ch c Y t Th  gi i ế ớ , s  125 (3): 473­480 .

64.

ủ ẻ ố ự ố Lancet (2013). “S  s ng còn c a tr  em” , S  361: 2­4

ố

ủ ẻ ẹ ở ệ ữ ấ  vong tr  em, SDD nh  cân và th p còi

ẹ ớ ử ậ ể     các ấ JAMA  04/2010 21; 303(15): c có thu nh p trung bình và th p.

65.

Ozaltin E, Hill K., Subramanian S.V. (2010). M i liên h  gi a th ạ tr ng c a bà m  v i t ướ n 1507­16.

ưở ể ầ ạ ờ ng ch m trên toàn c u: xem xét l Victora C. G., de Onis M., Hallal P. C., Blossner M., Shrimpton R.  ậ   i tác (2010).  Th i đi m tăng tr

ủ ự ể ẩ ổ

66.

ệ ố ủ ộ đ ng c a các can thi p d a trên các tiêu chu n phát tri n c a T ế ứ ch c Y t Th  gi i ế ớ , s  125 (3): 473­480 .

ề ạ ầ ế   T i sao c n quan tâm đ n

67.

ấ ố ộ Chuyên đ  Alive & Thrive, Insight (2010).  th p còi , S  2, tháng 09, Hà N i, 3 .

ắ ố ọ

ướ ở ệ ữ ộ c đang phát tri n: Tác đ ng chính sách, ch

ươ ẻ  ử Pelletier DL (1994). M i quan h  gi a nhân tr c h c và t  vong tr ươ ể   ng trình và  các n em  ứ J Nutr, 124 (suppl): S2047–S2081. nghiên c u trong t ng lai.

ọ ờ

ợ

68. Martorell R, Horta BL, Adair LS, Stein AD, Richter L, Fall CH, et al  ỉ ố ự  ầ (2010). Tăng cân trong hai năm đ u đ i là ch  s  quan tr ng giúp d ổ đoán k t qu  h c t p trong m t phân tích t ng h p năm nhóm sinh   ấ . J Nutr, Feb; 140(2):  ế ừ đ n t 348­54.

69.

ả ọ ậ ướ ậ ộ c có thu nh p trung bình và th p ế  các n

ể ả

70.

ườ ủ ứ ẻ ộ ễ Ch c năng c a não b  và hành vi ệ ủ   Kar B, Rao S, Chandramouli B (2008). Kh  năng phát tri n trí tu  c a tr  và SDD tr . 4(1): 31. ng di n,

ấ ạ

ưỡ ế

71.

ng đ n quá trình tăng tr ẩ ấ ưỡ ứ ệ Branca F, Ferrari M., INRAN (2002). Tình tr ng th p còi “ ế ạ ủ c a tình tr ng thi u vi ch t dinh d ự Vi n Nghiên c u Dinh d Tác đ ngộ   ưở ng: ”,  ố . ng Th c ph m Qu c gia, 46(1): 8–17

ứ ứ ậ

72.

ụ ữ ở ị ủ ớ ằ ỏ Thomas D, Strauss J (1997). S c kh e và thu nh p: b ng ch ng nghiên ứ ở J Econom; 77­85. c u   vùng thành th  c a Brazil. i và ph  n nam gi

ề ầ

ưỡ ệ ả ạ ộ ế T p chí Dinh d

73.

ươ ổ ế   ả Hunt J M (2005). “Gi m SDD toàn c u và tác đ ng ti m tàng đ n ể   ng lâm vi c gi m đói nghèo và phát tri n kinh t ”,  sàng Châu Á – Thái Bình D ng, 14 (b  sung): 10­38 .

Ả ủ ệ

ủ

74. WHO (2008). Child Growth Standards: Interpreting Growth Indicators;

Hoddinott J., Maluccio J. A., Behrman J. R., Flores R., Martorell R.  ữ ầ   ưở ưỡ ng trong nh ng năm đ u ng c a can thi p dinh d (2008). “ nh h ở ườ ưở ộ ấ ờ ế    Guatemala”, ng thành  i tr đ i đ n năng su t lao đ ng c a ng Lancet, 371 (9610): 411­6.

pp.13­16.

75. WHO   (1995),   'Physical   status:   The   use   and   Interpretation   of  Anthropometry: Report of a WHO Expert Committee', WHO Technical  Report Series No.854.

76.

77.

UNICEF/WHO/World   Bank   Group   (2018),   Joint   Child   Malnutrition  Estimates 2018 edition pp.15­16.

78.

Thompson J (2005). Vitamins, minerals and supplements. Community  Pr. 78:366–8.

79.

Sight and Life (2013). The Global Hidden Hunger Indices and Maps:   An Advocacy Tool for Action; Volume 8, Issue 6; e67860.

80.

Prasad AS. (2003). Zinc deficiency. BMJ.  326:409–10.

The   effect   of   zinc   supplementation   on

81.

Goldenberg   RL   (1995). pregnancy outcome. JAMA J. Am. Med. Assoc.  274:463.

82.

Faber   M,   Berti   C,   Smuts   M.   (2014).  Prevention   and   control   of   micronutrient   deficiencies   in   developing   countries:   current   perspectives. Nutr. Diet. Suppl. Volume 6:41–57.

83.

Faber   M,   Berti   C,   Smuts   M.   (2014).  Prevention   and   control   of   micronutrient   deficiencies   in   developing   countries:   current   perspectives. Nutr. Diet. Suppl.  Volume 6:41–57.

84.

Gernand AD, Schulze KJ, Stewart CP, West KP, Christian P. (2016).  Micronutrient deficiencies in pregnancy worldwide: health effects and   prevention Alison. Nat Rev Endocrinol. 12:274–89.

ồ ự ệ ạ ị i đ a ph

ằ   ệ ả ạ ng Hà, Lê B ch Mai (2014). Hi u qu  can thi p b ng ẵ ẩ ố ớ ươ ng đ i v i tình  ngu n th c ph m s n có t   ự   ưỡ ạ ổ T p chí Dinh D ng và Th c ướ i 5 tu i.

85.

ậ ươ ị ỗ Đ  Th  Ph ừ ế ộ ch  đ  ăn t ưỡ ạ tr ng dinh d ph mẩ , t p 10, s  3: 27­31 ẻ ng tr  em d ố .

Fuglestad A, Rao R, Georgieff MK, Code MM. (2008).  The role of   nutrition in cognitive development  Cogn. Neurosci.

86.

87. WHO (1998), Global prevalence of vitamin A deficiency, WHO/MDIS

Effect   of   multiple   Haider   B,   Yakoob   M,   Bhutta   Z.   (2011). micronutrient   supplementation   during   pregnancy   on   maternal   and   birth outcomes. BMC Public Health  BioMed Central Ltd; 11:S19.

88.

working Paper 2.

89. WHO   (2008).

Benoist và Bruno de (2008). Woldwide Prevalence of Anaemia 1993­ 2005: WHO global database on Anaemia, WHO and Center for Disease  Control and Prevention, Geneva and Atlanta, GA.

90. WHO (2005),  "Global Database on Child Growth and Malnutrition:   methodology   and   application",  WHO   press.],[.  WHO   (2005),  "Worldwide prevalence of anaemia 1993­2005 WHO Global Database   on Anaemia", WHO press.

91.

Global   prevalence   of   vitamin   A   deficiency   in   Populaitons at Risk 1995­2005, WHO global database on vitamin A  deficiency, WHO, Genava.

92. WHO (2005).  "Global Database on Child Growth and Malnutrition:

Sazawal S. et al (2001). "Zinc supplementation in infants born small for  gestational age reduces mortality: a prospective, randomised controlled  trial", Pediatrics. 108: 1280­1286.

93. WHO (2009). Global Database in Vitamin A Deficiency, Geneva.

94.

methodology and application", WHO press.

95.

Khan NC, Ninh NX, Van Nhien N, Khoi HH, West CE, Hautvast JG  (2007).   "Sub   clinical   vitamin   A   deficiency   and   anemia   among  Vietnamese children less than five years of age." Asia Pac J Clin Nutr  16(1): 152­157.

Khan  Nguyen  Cong,   Huan  Phan  Van  et  al  (2010).  "Relationship   of  serum carotenoids and retinol with anaemia among pre­school children  in northern mountainous region of Viet Nam", Public Health Nutrition.  13(11).

96.

ế ạ

ề ề ạ ỉ ng t

97.

ắ ệ ề ệ ấ   ễ Nguy n Xuân Ninh và CS (2010). Đánh giá tình tr ng thi u vi ch t ưỡ   i 6 t nh mi n núi phía B c, mi n Trung và Tây Nguyên dinh d ưỡ . ấ năm 2009, Báo cáo đ  tài c p Vi n, Vi n Dinh D ng

ẩ ế

ườ ấ ộ

98.

ng và k  ho ch hành đ ng tăng c ạ ưỡ ộ ế ệ ở ố T p chí thông tin Y d c ễ Nguy n Công Kh n, Nguy n Xuân Ninh (2006). Tình hình thi u vi ấ ng vi ch t dinh ch t dinh d ượ  s  6, tr 6­11 ưỡ . d ễ ạ t Nam. ng vào b t mì Vi

ề ạ ưỡ Th ng kê v  tình tr ng dinh d ủ   ng c a

99.

ệ ẻ ệ ưỡ ưỡ Vi n Dinh D ng (2015).   tr  em qua các năm ố , Vi n Dinh d ộ . ng, Hà N i

ộ ế ề ổ ưỡ T ng đi u tra dinh d ng năm , Vi n Dinh D ng (2003).

ệ ấ ả ưỡ ọ B  Y t ộ . 2000, Nhà xu t b n Y h c, Hà N i

ưỡ ụ ố ổ

ng năm 2009 – Đi u tra giám sát dinh d ề   T ng đi u tra dinh ể   ề ng và đi u tra đi m

ổ 100. Vi n Dinh D ng, T ng c c Th ng kê (2010).   ề ưỡ ố ấ ả ệ ưỡ d ộ . 2010, Nhà xu t b n th ng kê, Hà N i

ệ ưỡ ưỡ ố

ng toàn qu c ­ ố ng trình phòng ch ng suy

101. Vi n Dinh D ng (2009).  ế ạ ộ ổ Báo cáo t ng k t t ẻ ng tr  em 2009 dinh d

102. Hop LT và Berger J (2005). "Multiple micronutrient supplementation  improves   anemia,   micronutrient   nutrient   status,   and   growth   of  Vietnamese   infants:   double­blind,   randomized,   placebo­controlled  trial", J  Nutr. 135, tr. 660­665.

ưỡ ố ệ S  li u giám sát dinh d ế ị ổ i h i ngh  t ng k t ch ưỡ ệ , Vi n Dinh d ươ ộ . ng, Hà N i

ễ

ươ ủ ẽ ắ

ạ ổ ạ ệ ấ ị ả ậ   103. Nguy n Xuân Ninh, Hoàn Kh i L p và Cao Th  Thu H ng (2004), ưỡ ng  (vitamin  A,  s t,  k m)  c a  tr   5­8   ướ   ề ề i m t huy n mi n núi phía b c c ẻ ắ , Đ  tài c p nhà n

ấ ộ ạ Tình  tr ng  vi  ch t  dinh  d tháng tu i, t ộ . KC­10.05 giai đo n 2002­2004, Hà N i

104. Cao Th  Thu H ng (2004).

ị ươ ệ

ẻ ế ấ ố

ưỡ ậ ệ ộ ổ ỷ ộ   Đánh giá hi u qu  c a b t giàu năng ng trên tr  5­ ế , Lu n án Ti n sĩ Y

ệ ả ủ ệ ượ ng và vi ch t trong vi c phòng ch ng thi u dinh d l ồ 8 tháng tu i thu c huy n Đ ng H , Thái Nguyên ộ . ọ h c, Vi n VSDT TW, Hà N i

105. Ph m Vân Thúy

ạ ỷ ệ ế ­ Vi n Dinh d ng

ở ẻ ọ ổ ế    thi u máu, thi u ự   Y h c th c ưỡ  (2014). T  l  tr  12­72 tháng tu i năm 2010;

ố ệ ế ẽ k m và thi u vitamin a  hành (914) ­ s  4/2014; tr. 155­158 .

106. Thu   BD,   Schultink   W,   Dillon   D,   Gross   R,   Leswara   ND,   Khoi   HH  (1999). “Effect of daily and weekly micronutrient supplementation on  micronutrient deficiencies and growth in young Vietnamese children”,  Am J Clin Nutr; 69: 80­86.

107. Food   and   nutrition   bulletin   (2004).  "Assessment   of   the   risk   of   zinc   deficiency   in   populations   and   options   for   its   control.   Chapter   3.   Developing Zinc Intervention programs, Food and nutrition bulle", The  United Nation University Press. 25(1):163­186.

108. WHO (1978). Primary Health Care – Alma Ata Declarattion; pp. 4­5.

109. Simonds SK (1976). Health  Education in the mid­70s: State of the Art.

110. Green LW (1980). Health education planning: a diagnosis approach.

New York, Prodist.

111. Werner  D and Bower  B (1982). Helping health workers learn. Palo

Mountain View, CA, Mayfield.

112.

Alto, The Hesperian Foundation.

113. Hornik   R   (1985).   Nutrition   education:   a   Start­of­the­Art   Review.  Nutrition policy discussion paper No.1. Rome, ACC/SCN].  [Hornik R  (1988).   Development   Communication:   Information,   Agriculture   and  Nutrition in the Third World. White Plains, Longman Inc.

114. Gibson R.S., Ferguson E.L. (1998). “Nutrition intervention strategies to  combat   zinc   deficiency   in   developing   countries”,  Nutr.Res.Rev.,  11,  pp.115­31.

115. WHO/WB/UNCF/UN (2016). Levels & Trends in Child Mortality; pp.

Jennie Naidoo and Jane Wills (2004). Session 1: The theory of health  promotion.   Health   Promotion:   Foundations   for   Practice.   2nd   Ed.  Bailliere Tindall, Elsevier Limited.

116. WHO (2016). Millennium Development Goals are the most successful

1­4.

global anti­poverty in history; pp 1­3.

117. Smith   L.C.,   Haddad   L.   (2000).   “Overcoming   Child   Malnutrition   in  Developing Countries ­ Past Achievements and Future Choices. 2020   IFPRI,  Vision   for   Food,   Agriculture,   and   the   Environment”, Discussion Paper 30, p.29.

118. Smith   L.C.,   Haddad   L.   (2000).   “Explaining   Child   Malnutrition   in  Developing Countries. A Cross­Country Analysis”, IFPRI, p.65.

119. Struble M.B., Aomari L.L. (2003). “Position of the American Dietetic  Association:   Addressing   world   hunger,   malnutrition,   and   food  insecurity”, J.Am.Diet.Assoc., 103 (8), pp.1046­57.

120. A. R. Tahmasebi K1, 3, Nazari Z4, Ahmadi K5, Moazzen S1, Mostafavi  SA6   (2017).   Association   of   Mood   Disorders   with   Serum   Zinc  Concentrations in Adolescent Female Students. Biol Trace Elem Res.

121. Ha Huy Khoi, Le Bach Mai, et al (1997). The situation and risk factors   of IDA in Vietnam. In: nutritional situation and strategies for action in   vietnam. Hanoi Medical Publishing House, 71­77.

122. M. K. Locks LM1, McDonald CM3, Kupka R4, Kisenge R2, Aboud  S5, Wang M6, Fawzi WW7, Duggan CP8 (2016). Effect of zinc and  multivitamin   supplementation   on   the   growth   of   Tanzanian   children  aged 6­84 wk: a randomized, placebo­controlled, double­blind trial. Am  J Clin Nutr, 103 (3), 910­918.

123. N. P. Ramakrishnan U1, Martorell R (2009). Effects of micronutrients  on growth of children under 5 y of age: meta­analyses of single and  multiple nutrient interventions. Am J Clin Nutr, 89 (1), 191­203.

124. S. J. Chen D, Huang J, Wang L, Piao W, Tang Y, Li J, Gao J, Huo J  (2016). Effects of the iron fortified soy sauce on improving students'  anemia in boarding schools. Wei Sheng Yan Jiu, 45 (2), 221­225.

125. Akkermans MD1, Eussen SR, van Goudoever JB, Brus F (2016). Iron  and   Vitamin   D   Deficiency   in   Healthy   Young   Children   in   Western

Europe   Despite   Current   Nutritional   Recommendations.  J   Pediatr   Gastroenterol Nutr, 62 (4), 635­642.

ưỡ ủ

126. Đ  Th  Hòa, Tr n Xuân Bách, Tr n Th  Hoàng Long (2008), “Tình   ợ   m t s  xã c a hai huy n Ch ọ T p chí Y h c th c hành ,

ỗ ạ ồ ầ ị ổ ở ộ ố ạ ầ ẻ ng tr  em d ắ ơ ỉ ướ i 5 tu i  ạ ệ ự

ị tr ng dinh d Đ n và Ngân S n t nh B c K n năm 2006”,  608+609 (5), tr. 63­67.

127. Nguy n Minh Tu n (2009),

ồ ự ộ ấ ộ

ướ

ồ Huy đ ng ngu n l c c ng đ ng chăm sóc i Thái Nguyên, ộ ộ i 5 tu i dân t c Sán Chay t ươ ệ ẻ ng tr  em d ế ổ ệ ễ ọ ị ễ ưỡ dinh d ậ Lu n án ti n sĩ y h c, Vi n V  sinh d ch t ạ ng, Hà N i. Trung

128. Tr n Quang Trung (2014).

ự ả ạ

ướ ẻ ệ

ầ ậ ả ả ườ ệ ấ Th c tr ng SDD th p còi và hi u qu  can   ể   ổ i 5 tu i  vùng ven bi n ạ ọ   ng đ i h c Y Thái ế . Lu n án ti n sĩ Y h c, Tr

129. Heather R.; Deborah T.  (2017) Nutrition Education Resource Guide;

ầ ệ ẩ thi p c i thi n kh u ph n ăn cho tr  em d ọ ề Ti n H i, Thái Bình Bình.

130. WHO (2009). Infant and young child feeding, WHO, Geneva: 9­28

California Department of Education; pp. 80­84

ướ ẫ ả ạ   ng d n gi ng d y

t Nam (2011).  ỏ ạ ơ ở ư ấ ưỡ ệ 131. ALIVE & THRIVE Vi ẻ ng tr  nh  t T  v n nuôi d i c  s  y t : ệ Tài li u h ế  4.

ưỡ ữ ố d

ưỡ ng Qu c gia (2008) ệ ẻ ị ệ ộ ằ . Nuôi con b ng s a m , ện Dinh d Tài li u cho c ng tác vi ẹ  Chăm sóc  ngưỡ : 16 ng cho tr  b  b nh,

ệ 132. Vi n Dinh  dinh d ­ 17, 34 – 35.

133. T  Ng , Hu nh Nam Ph

ữ ừ ổ

ạ ỳ ố ả   nh h

ạ ủ ẻ ưỡ ự ng và Th c ph m ưở i 3 xã nông thôn Phú ể ề ự ươ   ng (2007). Tìm hi u v  th c hành ăn b  sung ế ng c a tr  6 ­ 23 tháng   ẩ . 3(4): 79 ng đ n tình tr ng dinh d ưỡ  Thọ. T p chí Dinh d

và các y uế  t ạ t – 86.

ạ ấ ặ

ưỡ ẹ ạ ộ ố ủ   134. Đ ng Tu n Đ t, Đ ng Oanh (2007). Tìm hi u t p quán nuôi con c a ự   ng và Th c ể ậ . T p chí Dinh d

ặ ể bà m  dân t c thi u s  Tây Nguyên ph mẩ . 3(4): 25­34.

Ả ổ

ủ ữ ẩ ưở nh h ễ ưỡ ườ ệ ễ 135. Nguy n Lân (2012).   ạ tình tr ng dinh d ng c a s a b  sung Pre­Probiotic lên ộ   ẩ ng ru t ng, nhi m khu n và h  vi khu n chí đ

ệ ỉ i huy n Ph  Yên, t nh Thái Nguyên. Lu n ánậ

ưỡ ưỡ ở ẻ ổ ạ  tr  6 ­ 12 tháng tu i t ệ ế ng, Vi n Dinh d Ti n sĩ Dinh d ổ ộ . ng, Hà N i

136. Lê Th  H ng (2008). Ki n th c th c hành dinh d

ủ

ự ẹ   ưỡ ng c a bà m  và ị   ả ỉ i huy n H i Lăng t nh Qu ng Tr .

ạ ị ươ ạ tình tr ng dinh d ưỡ T p chí Dinh d ứ ế ả ệ ẻ ạ ủ ưỡ  t ng c a tr ẩ , 2: 40 – 48. ự ng và Th c ph m

ứ ế

ộ ố ế ố ớ ổ

ự ứ  liên quan t ộ ỉ ủ ệ ẩ

ươ ọ ng (2011). Nghiên c u ki n th c th c hành nuôi ng Ng c Tr 137. L ưỡ ẻ ướ  d d i SDD ng tr ạ ấ i 3 huy n C m Th y, Tĩnh Gia, H u L c t nh Thanh Hóa th p còi t ạ năm 2011. T p chí Ph  s n ươ i 24 tháng tu i và m t s  y u t ậ ụ ả  2011. 11(3): 96­100.

ưỡ ưỡ ệ Tình hình dinh d ng Vi t Nam ệ 138. Vi n Dinh d ng­UNICEF (2011).

năm 2009­2010. Tr 9­10.

139. Hoàng Văn Minh, L u Ng c Ho t (2011),

ư ệ Tài li u h

ướ ấ ả ạ ọ ề ươ ứ ọ ng nghiên c u khoa h c Y h c ự d ng đ  c ẫ ng d n xây ọ . ọ . Nhà xu t b n Y h c

ươ ặ ưở ệ ng và hi u qu  b

140. Vũ Th  Thanh H ng (2010), ưỡ ẩ sung s n ph m giàu dinh d ạ i huy n Sóc S n, Hà N i t  Hà N i.ộ ưỡ ệ Vi n Dinh d

ị ả ệ ể  Đ c đi m tăng tr ẻ ừ ơ ng trên tr  t ế ế ưỡ ậ ộ ồ ả ổ   ổ    s  sinh đ n 24 tháng tu i   ng c ng đ ng, ộ , Lu n án ti n sĩ dinh d

141. Ninh   NX.,   Thissen   JP.,   Collette   L.   (1996).   “Zinc   supplementation  increased growth and circulating Insulin­like Growth Factor­I (IGF­I)  in Vietnamese growth­retarded children”, Am J Clin Nutr 63, pp. 514­ 519.

ơ ng,

ị ợ ươ

142. Hà Huy Khôi, Lê Th  H p (2012). Ph ế ấ ả

ạ ấ ng; Đánh giá tình tr ng thi u vi ch t dinh d ng.

ưỡ ị ễ ọ ọ dinh d pháp d ch t h c dinh d ng Ph ưỡ , Nhà xu t b n y h c: 191; 212­223 ạ   ng pháp đánh giá tình tr ng ngươ   ưỡ .

ổ ố ề ổ ố ở T ng đi u tra dân s  và nhà 2009 ụ 143. T ng c c th ng kê. .   L y t ấ ừ   :

144. WHO. Indicator for assessing infant and young child feeding practices. 2010.

145. WHO (2001). Iron deficiency Anaemia: Assessment, Prevention and

http://www.gso.gov.vn/default.aspx? tabid=512&idmid=5&ItemID=10798,  ngày 10/1/2012.

Control. A guide for programme managers: 1309­38.

146. WHO (1996). Indicators for assessing vitamin A deficiency and their  application   in   monitoring   and   evaluating   intervention   programes.  Geneva, Switzerland: WHO/NUT.

147.

International   Zinc   Nutrition   Consultative   Group.,   et   al.   (2004).  International   Zinc   Nutrition   Consultative   Group   (IZiNCG)   technical  document #1. Assessment of the risk of zinc deficiency in populations  and options for its control. Food Nutr Bull., 25(1 Suppl 2): S99­203.

ưỡ ế ị ng   khuy n   ngh   cho

ệ 148. Vi n   Dinh   d ườ ệ ưỡ t Nam i Vi ng ầ Nhu   c u   dinh   d ng   (2016),   ọ . ộ , Hà N i: NXB Y H c

149. WHO   (1998).   Complementary   feeding   of   children   in   developing

150. WHO (2006) Multicentre Growth Reference Study Group. Assessment  of   differences   in   linear   growth   among   populations   in   the   WHO  Multicentre   Growth   Reference   Study. Acta   Paediatr.   2006;   (suppl  450):56­65.

151. Rosalind   S.   Gibson   (2005).   Principles   of   Nutrition   Assessment,   2nd

countries. Pp.47­48.

edition, pp. 273­350.

152. Tr

ọ ng và ATTP (20

ng Đ i   ưỡ ộ ạ h c Y Hà N i, B  môn Dinh   ự ng và An toàn th c ph m ưỡ ộ d ấ ả ẩ , Nhà xu t b n Y h c 12),  ọ : 9­10, 148­

ườ Dinh d 153, 247, 455 – 458.

153. Khoa Y t

ế ườ ng Đ i h c Y Hà N i

ộ  công c ng­Tr ọ ứ ồ ộ   (2004).  Ph ạ ọ ỏ ộ Y h cọ  và S c kh e c ng đ ng. ngươ    Nhà

ứ pháp nghiên c u khoa h c trong  ọ : 18­22, 58­94. ả xu tấ  b n Y h c

ộ

ỏ ị ị ị ỷ ệ  D ch t l . ễ ọ  h c (2004). Ý nghĩa   ễ ọ  h c Lâm sàng , Nhà

ườ 154. Tr ố ấ ả ộ   ­ B  môn D ch t ạ ọ ng Đ i h c Y Hà N i ể ẫ th ng kê các m u nh , ki m đ nh t ọ : 210­ 234. xu t b n Y h c

ạ ư ườ ặ

M t s  sai sót th ọ ự ệ ộ ứ   ng g p trong nghiên c u ế    công c ng,

ạ ọ ộ ố ọ 155. L u Ng c Ho t (2009),  ả y h cọ . Tài li u gi ng d y Vi n Y h c d  phòng và Y t ệ ạ ộ : 12­16. Đ i h c Y Hà N i

156. UNICEF/EAPRO,

157. Van Nhien N, Khan NC, Ninh NX, Van Huan P, Hop le T, Lam NT,  Ota F, Yabutani T, Hoa VQ, Motonaka J, Nishikawa T, Nakaya Y.  (2008).   Micronutrient   deficiencies   and   anemia   among   preschool  children in rural Vietnam. Asia Pac J Clin Nutr; 17(1):48­55.

Strategy   to   reduce   maternal   and   child   undernutrition,  Health and Nutrition working paper. 2009, UNICEF:  Bangkok.

ứ ế

ị ươ ủ ự ẻ ướ ưỡ ạ i 2 tu i t

158. Lê   Th   H ng,   Đ   H u   Hanh   (2008),   Ki n   th c   th c   hành   dinh   ổ ạ   i , 643,

ẹ ỉ ự ạ ọ ủ ng c a tr  d T p chí Y h c Th c hành 2009

ỗ ữ ưỡ d ng c a bà m  và tình tr ng dinh d ệ huy n Văn Yên t nh Yên Bái”,  tr.21,26­27.

159. UNICEF (2014). MICS 5 Vi

ệ t Nam ­ Key Finding. 2014.

ả ổ ẵ ẩ

ệ

ế   ự ệ Hi u qu  b  sung th c ph m s n có đ n ữ   ổ ạ ở ẻ  tr  12­23 tháng tu i t i huy n Tiên L  ­ ưỡ ấ ệ ễ 160. Nguy n Anh Vũ (2017).   ạ tình tr ng SDD th p còi  ư ỉ t nh H ng Yên . Vi n Dinh d ộ . ng: Hà N i

161. Alive & Thrive (2012), Báo cáo đi u tra ban đ u: báo cáo toàn văn

ề ầ

ề ỉ đi u tra 11 t nh năm 2012.

162. Horta B. L., Bahl R., Martines J.C., Victora C. G. (2007). Evidence on   the long term effects of breastfreeding: Systemanic review and mata­ anlyses,   WHO,   Geneva:   11   –   41],   [72.   American   Academy   of   Pediatric   Nutrition   Handbook,  Pediatrics   (2004). PediatricsL: 55, 78.

Breastfeeding,

ưỡ ổ ụ ố d

ệ 163. Vi n Dinh  ẻ ấ ả t ng–T ng c c Th ng kê (2006) ẹ ệ Nam năm 2005, Nhà xu t b n Y h c ạ ưỡ   ng . Tình tr ng dinh d ọ , Hà N iộ : 25­

tr  em và bà m  Vi 51.

ưỡ ạ ố ề ố ệ S  li u th ng kê v  tình tr ng dinh d

ệ 164. Vi n Dinh d ẻ ng (2016).    em   qua   các   năm   (1999­2015) ưỡ   ng .   09/07/2016];   Available   from:

tr http://viendinhduong.vn/news/vi/106/61/0/a/so­lieu­thong­ke­ve­tinh­ trang­dinh­duong­tre­em­qua­cac­nam.aspx.

ị ươ ạ ạ ng và Ph m Văn Phú (2011), Tình tr ng dinh d

ẻ ủ ẹ ổ ưỡ   ng ỉ  i 24 tháng tu i và th c hành nuôi tr  c a bà m  theo ch

165. Bùi Th  Ph ẻ ướ ủ c a tr  d ố s  IYCF ­ 2010.

ạ ự ứ T p chí Nghiên c u Y h c ọ : 3(74).

166. UNICEF (2014). MICS 5 Vi

ệ t Nam ­ Key Finding.

ưỡ ệ ế ạ ộ K  ho ch hành đ ng nuôi d ưỡ   ng

168. Vishnu   K.,   et   al,   (2013).   Determinants   of   complementary   feeding  practices among Nepalese children aged 6–23 months: findings from  demographic and health survey 2011.  BMC Pediatrics. 13(131).

169. Senarath   U.,   et   al,   (2012).  Comparisons   of   complementary   feeding  indicators and associated factors in children aged 6­23 months across  five South Asian countries. Maternal and Child nutrition, 8: 89 – 106.

170. Senarath U. et al (2012). Determinants of inappropriate complementary  feeding   practices   in   young   children   in   Sri   Lanka:   secondary   data  analysis of Demographic and Health Survey 2006­2007. Maternal and   Child nutrition. 8(1): 60 – 77.

ế 167. B  Y t ỏ ộ ẻ , Vi n Dinh d ạ tr  nh  giai đo n 2006 – 2010 ng (2016).  .

171. Ph m   Th   Thúy   Hòa,   Hu nh   Nam   Ph

ạ ị ỳ ươ

ưỡ ụ   giáo   d c   dinh   d

ề ườ ẻ i chăm sóc tr  góp ph n

ọ ứ ầ  gi mả  SDD th p còi  ở ấ ế ấ ề ệ ả ủ   ệ ng   (2014).   Hi u   qu   c a ủ   ự ng   lên   ki n   th c,   th c   hành   c a ệ  huy n Tam nông,   ướ . c Báo cáo nghi m thu đ  tài c p Nhà n truy n   thông ng Phú Th  2011­ 2014.

172. Đinh Đ o (2014).

ạ ệ

ố

ỉ ả ể ố ạ ạ ọ ườ ế ế ạ ứ ự Nghiên c u th c tr ng và k t qu  can thi p phòng   ệ ộ ắ   ổ i huy n B c i 5 tu i ng i dân t c thi u s  t ế   ượ ọ ậ , Lu n án Ti n sĩ Y h c, Đ i h c Y D c Hu ,

ạ ọ ướ ch ng SDD tr  em d Trà My t nh Qu ng Nam Đ i h c Y Hu ẻ ả ế.

ẩ ưỡ ệ 173. Vũ Kim Hoa (2017), Hi u qu  c a s n ph m dinh d

ả ủ ả ế

ậ ị ưỡ ưỡ ế ổ . Lu n án ti n sĩ Dinh d ổ ng có b  sung ễ ng,   mi n   d ch, ng,

ẩ ở ẻ ưỡ ễ ệ PROBIOTIC,   PREBIOTIC   đ n   tình   tr ng   dinh   d nhi m khu n  Vi n Dinh d ạ  tr  em 25­36 tháng tu i ộ . ng: Hà N i

ễ ượ ẽ

174. Nguy n Thanh Danh (2002),  ẻ phòng ch ng SDD tr  em ố ồ Chí Minh: Thành ph  H  Chí Minh.

ố ủ Vai trò c a y u t ạ ọ vi l ượ ế ố ng k m trong   ố ồ  , Nhi Khoa, Đ i h c Y D c thành ph  H

175. B  Y t

ọ ụ ứ ỏ . Nhà xu tấ

ộ ế  (2006).  ọ ả b n Y h c: 43­70 Khoa h c hành vi và Giáo d c s c kh e .

ị ả ủ ổ

176. Tr n Th  Huân (2003). Hi u qu  c a b  sung bánh bích qui giàu vi   ể    h c sinh ti u

ở ọ ế

177. King, J.C. and et al (2000), Zinc homeostasis in human. J Nutr, 130:  6

178. Golden   M.H.N.   (1994),   Is   complete   catch   ­   up   posible   for   stunted

ầ ấ ế ả ạ ệ ọ ệ ệ ạ ch t đ n c i thi n tình tr ng vitamin A và thi u máu  h c. ọ T p chí Y h c Vi t Nam 7: 7 – 9.

179. Karlberg, J., et al. (1994), Linear growth retardation in relation to the three

malnourished children? Eur J. of Clin. Nutr, 148(suppl 1):11.

180. Le Nguyen, B.K., et al. (2013), Double burden of undernutrition and  overnutrition in Vietnam in 2011: results of the SEANUTS study in  0.5­11­year­old children. Br J Nutr, 110 Suppl 3:  S45­56.

181.

phases of growth. Eur J Clin Nutr, 48 Suppl 1: S25­43; discussion S43­4.

http://iycn.wpengine.netdna­ cdn.com/files/IYCN_comp_feeding_lit_review_062711.pdf

ụ ụ Ph  l c 1

Ộ Ố Ả

Ủ

Ẩ

Ề

Ề

M T S  S N PH M TRUY N THÔNG C A Đ  TÀI

ộ ưỡ ề ệ H i thi dinh d ng và logo/thông đi p truy n thông

ẹ Cho con bú m  hoàn toàn

Ăn gan, ăn cá con càng thêm cao

ƯỚ Ổ Ẩ Ẫ Ị Ẻ H Ứ NG D N CHU N B  TH C ĂN B  SUNG CHO TR

ử ụ ươ ể ấ ổ (S  d ng cá t ứ i đ  n u th c ăn b  sung)

ử ụ ợ ươ ể ấ S  d ng gan l n t i đ  n u TABS

ử ụ ể ấ ổ ứ ạ S  d ng rau xanh đ  n u TABS T  ch c sinh ho t nhóm

ề Đi u tra đánh giá

ụ ụ Ph  l c 2

Ộ Ọ Ề N I DUNG BÀI Đ C QUA LOA TRUY N THANH

ưỡ ẻ Chăm sóc dinh d ng cho tr ấ    trong 1000 ngày vàng có vai trò r t

ơ ể ẻ ớ ọ ư ư ệ quan tr ng. Khi m i sinh, c  th  tr ch a hoàn thi n, ch a bi ế ự t t

ư ườ ớ ệ ậ ạ ỏ ố u ng nh  ng ẻ i l n, vì v y vi c chăm sóc tr  giai đo n này đòi h i bà m lo ăn   ẹ

ườ ứ ề ế ấ ả và ng ả   ờ i trong gia đình dành r t nhi u th i gian và công s c. N u đ m b o

ưỡ ố ộ ơ ể ề ề ẽ ạ ỏ dinh d ng t t, bé s  có m t c  th  kh e m nh, tăng v  chi u cao, cân

ề ả ộ ươ ề ặ ọ ậ ệ ố ặ n ng đ u đ n, là n n t ng cho m t t ng lai h c t p, làm vi c t t khi tr ẻ

ề ự ủ ớ l n lên, là ni m t hào c a gia đình và làng xóm.

ờ ố ể ẻ ầ ự ẹ Đ  chăm sóc tr  trong hai năm đ u đ i t ệ   t, các bà m  nên th c hi n

ẻ ạ ệ ư vi c chăm sóc tr  t i gia đình nh  sau:

ờ ầ ẻ 1. Cho tr  bú 1 gi đ u sau khi sinh

2. Cho con bú hoàn toàn trong 6 tháng đ u ầ

ượ ủ ấ ượ ặ ẻ ầ 3. Tr  c n đ ầ c cung c p đ y đ  năng l ng hàng ngày (đ c bi ệ ầ   t d u

m )ỡ

ườ ườ ẻ ữ ự 4. Tăng c ng, th ng xuyên cho tr ẩ    ăn gan, cá là nh ng th c ph m

ạ ị ươ ắ ẵ giàu s t s n có t i đ a ph ng.

ữ ủ ổ ẻ 5. B  sung rau xanh vào b a ăn hàng ngày c a tr

ạ Vì sao l ư ậ i nh  v y:

1.

ẻ ờ ầ Cho tr  bú trong vòng 1 gi đ u sau sinh: ngay trong vòng 1 gi ờ ầ    đ u

ẹ ượ ữ ế ữ ạ ặ sau sinh, s a m  đ c ti t ra là s a non có màu vàng nh t, đ c sánh

ưỡ ừ ẹ ấ giàu ch t dinh d ề ng và đ  kháng t

ẻ ố ẻ ừ ượ ệ ễ ẩ ừ v a nuôi tr  v a giúp tr  ch ng đ ấ ạ    m , giàu vitamin A và ch t đ m ừ  ị ứ c b nh nhi m khu n và d   ng t

ườ ẻ ượ ệ ệ môi tr ng bên ngòai. Ngoài ra, tr  còn đ

ẻ ầ ạ ấ ể các lo i vitamin và ch t khoáng khác mà tr  c n đ  hoàn thi n c  th c hoàn thi n h  tiêu hóa,   ệ ơ ể

s mớ

2.

ẹ ầ Cho con bú m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u: Nghĩa là không cho tr ẻ

ấ ỳ ự ẩ ầ ố ướ ăn b t k  th c ph m nào khác, không c n u ng thêm n ỉ c, ch  cho

ẻ ữ ẹ ầ ố ờ ọ tr bú s a m  trong su t 6 tháng  đ u  đ i. Các nhà khoa h c  đã

ứ ẻ ẹ ẽ ế ầ ch ng minh, n u cho tr  bú m  hoàn toàn trong 6 tháng đ u, s  giúp

ẻ ượ ủ ầ ấ ưỡ ừ ữ ẻ tr ậ  nh n đ c đ y đ  ch t dinh d ng t ẹ  s a m , giúp tr hoàn

ệ ệ ủ ệ ễ ắ ẩ

ượ ườ ế ấ ố thi n h  tiêu hóa c a mình,  ít m c các b nh nhi m  khu n viêm   ế   c thi u máu do thi u ả ng hô h p, tiêu ch y và phòng ch ng đ đ

ế ố ắ ẹ ậ ậ

ồ ữ ồ ủ ự ả ằ ẩ ụ   ắ s t, hay thi u vitamin A. Vì v y, các bà m  nên c  g ng t n d ng ầ    chăm sóc b n thân b ng kh u ph n ngu n s a d i dào c a mình, t

ầ ủ ấ ưỡ ể ả ả ưỡ ăn đ y đ  ch t dinh d ng đ  đ m b o dinh d ng cho bé.

ẻ ầ ủ ứ ế ẻ ệ ệ ầ ượ H t tháng th  6, h  tiêu hóa c a tr  đã d n hoàn thi n, tr  c n đ c ăn

ẹ ỉ ữ ứ ữ ẹ ượ ầ ổ b  sung vào s a m  vì lúc này s a m  ch  đáp  ng đ

ế ộ ứ ủ ể ẻ ể ầ ừ phát tri n c a tr . Ch  đ  ăn này v a đáp  ng nhu c u phát tri n cho tr ầ   c 2 ph n 3 nhu c u ẻ

ẻ ầ ế ộ ủ ữ ớ ườ ớ ừ v a giúp tr  d n làm quen v i ch  đ  ăn c a nh ng ng i l n trong gia

ưở ố ơ ẹ ẫ ầ ế ụ ặ ậ ẻ đình, tr  tăng tr ng t t h n. M c dù v y, các bà m  v n c n ti p t c cho

ế ổ con bú đ n 24 tháng tu i.

ố ớ ổ ở ẻ ộ ố ẹ ầ ế ộ Đ i v i ch  đ  ăn b  sung ầ    tr , các bà m  c n chú ý thêm m t s  yêu c u

sau đây:

ượ ủ ấ ượ ệ ầ ỡ ẻ ầ 3. Tr  c n đ ầ c cung c p đ y đ  năng l ặ ng đ c bi t là d u, m  hàng

ưở ề ệ ố ộ ể ngày đ  tăng tr

ẻ ẳ ơ ủ ố ữ ầ ườ ớ ả ủ c a tr  cao h n h n ng ể   ể ng, tăng đ  kháng và phát tri n trí tu . T c đ  phát tri n ế   t ẻ i l n do đó, ph i cho tr  ăn đ  s  b a c n thi

ể ượ ấ ưỡ ủ ố ủ đ  có đ  năng l ng và các ch t dinh d ẻ ng. Mu n tr  ăn đ  năng l

ẻ ầ ả ượ ỗ ữ ầ ủ ố ữ ủ ố ượ ượ   ng ứ thì tr  c n ph i đ c ăn đ  s  b a, m i b a c n đ  s  l ng và th c ăn

ả ưỡ ố ượ ẻ ạ ph i giàu dinh d ng. D  dày tr  còn bé nên s  l

ề ậ ẻ ầ ượ ứ ể ạ ặ ư ẫ nhi u, vì v y tr c n đ c ăn th c ăn d ng đ c đ  ăn ít nh ng v n đ ộ ầ ng ăn m t l n không   ủ

ch t. ấ

ự ẻ ắ ẩ 4. Cho tr  ăn th c ph m giàu s t hàng ngày

ấ ầ ắ ể ạ ể ẻ ổ ưở Tr  em đang tu i phát tri n nên r t c n s t đ  t o máu và tăng tr ng.

ẻ ớ ừ ữ Tr  m i sinh ra có s t d  tr ắ ự ữ ừ ờ ỳ  t th i k  bào thai và t ẹ ủ  s a m  đ  cho tr

ắ ự ữ ẹ ừ ữ ừ bú m  trong 6 tháng. T  sau 6 tháng s t d  tr không còn và t s a m ẻ  ẹ

ủ ẻ ầ ượ ắ ừ ứ ổ không đ  cho tr  nên c n đ c b  sung s t t

ế ộ ủ ắ ế ẻ ễ ị ế ưở ả N u ch  đ  ăn không đ  s t thì tr d  b  thi u máu,  nh h ơ ể    th c ăn vào trong c  th . ế ự ng đ n s

ề ể ẻ ớ ể ẻ ấ ả ỏ ệ ủ phát tri n v  th  ch t và c  trí tu  c a tr  khi còn nh  và khi tr  l n lên.

ứ ư ề ạ ắ ậ ồ ố ộ ị S t có nhi u trong các lo i th c ăn ngu n g c đ ng v t (nh : th t có màu

ự ậ ố ứ ư ậ ồ ỗ ố ỏ đ , cá, gan) và 1 s  th c ăn ngu n g c th c v t (nh  đ u đ , rau có lá xanh

ậ ượ ứ ắ ẫ ộ ẻ ấ ố ơ th m). S t trong th c ăn đ ng v t đ c tr  h p thu t ậ t h n, vì v y các bà

ẹ ườ ố ộ ứ ẻ ậ ồ m  nên tăng c ng th c ăn có ngu n g c đ ng v t cho tr  hàng ngày.

ữ ữ ỗ ẻ ầ ấ ộ   M i tu n nên cho tr  ăn ít nh t 3 b a cá và 2 b a gan trong bát b t

ủ ẻ hay cháo c a tr .

ữ ủ ẻ ổ 5. B  sung rau xanh vào b a ăn hàng ngày c a tr :

ơ ể ủ ự ể ẻ ầ ấ ề ấ ưỡ S  phát tri n c  th  c a tr c n r t nhi u các ch t dinh d ng, bao

ấ ơ ả ạ ấ ả ồ g m c  các lo i vitamin, ch t khoáng và ch t x . Rau xanh và qu  chín

ấ ấ ồ ạ   là ngu n cung c p vitamin và ch t khoáng vô cùng phong phú.  Các lo i

ư ề ẫ ố ồ ơ rau lá màu xanh th m nh  rau ngót, rau mu ng, rau d n, m ng t i, … có

ề ẻ ắ ắ ố

ấ ơ ạ ộ ườ ủ ứ ế   nhi u vitamin C, vitamin A, s t…giúp tr  phòng ch ng khô m t và thi u ộ   ng ho t đ ng  c a ru t, ề máu. Rau lá ch a nhi u ch t x , giúp tăng c

ẻ ồ ệ ấ ờ ấ tránh táo bón cho tr , đ ng th i giúp vi c h p thu các ch t dinh d

ố ơ ẻ ướ ượ ưỡ   ng ậ   c coi là cho ăn rau vì v y khác t t h n. Cho tr  ăn n c rau không đ

ớ ấ ủ ẻ ả ả ấ ưỡ ầ c n ph i cho tr  ăn c  cái rau m i l y đ  các ch t dinh d ấ   ng và ch t

ơ x  trong rau.

ắ ầ ừ ể ể ờ Th i đi m tri n khai phát thanh: b t đ u t ế  15.3 đ n 30.6

ố ầ ề ầ ầ S  l n truy n thanh: 3 l n trong 1 tu n.

ỗ ầ ắ ạ ờ ọ ữ ấ ầ ầ Th i gian phát m i l n: đ c nh c l i ít nh t 2 l n, gi a 2 l n có

ệ ạ nh c hi u.

ầ ậ ọ Yêu c u: đ c rõ ràng, ch m rãi

ờ ợ ủ ị ố ờ ươ Gi phát: Theo b  trí th i gian phù h p c a đ a ph ng.

ụ ụ Ph  l c 3

Ỏ Ừ

Ỏ

Ấ

Ế

Ẹ

Ế

Ổ PHI U PH NG V N BÀ M  CÓ CON NH  T  6 Đ N 23 THÁNG TU I

Ự

Ề

ƯỠ

ĐI U TRA TH C HÀNH NUÔI D

Ỏ Ẻ NG TR  NH

Ọ ƯỚ

Ệ

Ệ

HUY N TAM NÔNG ­ PHÚ TH  TR

C CAN THI P

ượ

1.

Th

ng

Xã:...................................................................

nông

2.

D u ậ

d

ngươ

3.

Thanh

ố ố ượ

Mã s  đ i t

ng:

ề Ngày đi u tra:

/

/

201

3

ị

ỉ

Đ a ch :

................................................................................

Ẩ

Ề THÔNG TIN V  NHÂN KH U

ố

ộ

1. S  thành viên trong h

ố

ố

ộ

2. S  con đang sinh s ng trong cùng h  gia đình

ứ ấ ủ

ẻ

ị 3. Tr  là con th  m y c a ch

ọ ế ớ

ấ

ồ

ị

4. Ch  và ch ng đã h c h t l p m y?

4.1. Ch ngồ

4.2. Vợ

ờ

ọ

ọ

ườ

ấ

ớ

ư Mã: ch a bao gi

đi h c = 00; Không h c theo tr

ng l p = 66; Trung c p

ở

ế

t/không nh  = 77

ớ ệ ạ ủ

ề

ị

tr  lên = 22; Không bi ệ 5. Ngh  nghi p chính hi n t

i c a anh/ ch

5.1. Vợ

Khác...........................

5.2. Ch ngồ

Khác.............................

ủ ả

ệ

Mã: Nông lâm nghi p/ th y s n = 1; Làm thuê = 2; Công nhân viên nhà n

ướ   c,

ụ

ể

ấ

ả

ộ

ị

ể ả ư k  c  h u = 3;S n xu t kinh doanh cá th  = 4; Buôn bán/ d ch v  = 5; N i

ợ

ệ ề ụ ệ ạ ủ

tr / không có vi c làm = 6; Khác, ghi rõ ____________________ = 7  ị 6. Ngh  ph  hi n t

i c a anh/ ch

6.1. Vợ

Khác...............................

6.2. Ch ngồ

Khác...............................

ề ụ

ủ ả

ệ

Mã: Không có ngh  ph  = 0; Nông lâm nghi p/ th y s n = 1; Làm thuê = 2;

ướ

ể ả ư

ể

ả

Công nhân viên nhà n

ấ c, k  c  h u = 3; S n xu t kinh doanh cá th  = 4;

ộ ợ

ụ

ệ

ị

Buôn bán/ d ch v  = 5; N i tr / không có vi c làm = 6; Khác,

ghi rõ ___________ = 7

Ề

ƯỠ

Ẻ

THÔNG TIN V  NUÔI D

NG TR  6­23 tháng

ộ ổ ề

ế ộ

ỏ ẻ

ố ượ

ẻ

(N u h  gia đình có 2 tr  trong đ  tu i đi u tra, h i tr  là đ i t

ng)

ẻ

ọ

7. H  và tên tr :..............................................................................................

ươ

8. Ngày sinh (d

ị ng l ch):

/

/

201…

ớ

9. Gi

ẻ ủ i tính c a tr :

ừ

ế

i 6kg =3;  Tăng t

6 đ n 9kg =

ừ

ừ

ế

Mã: Sút cân= 1; Không tăng cân= 2; Tăng d  10 đ n 12 kg = 5; Tăng t 4; Tăng t

ướ ở  13kg tr  lên = 6;

ơ

ẻ

c a trủ

ặ 11. Cân n ng s  sinh

gam

ế

ả ờ

ớ Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ớ

ế

ả ờ

Mã: Có= 1; Không= 2; Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ẹ

ữ

ướ

ữ

ữ

ẹ

c chín =  2; S a m  + n

ẹ ữ

ữ

ữ

ẹ

ẹ

ổ

ướ  S a m  hoàn toàn = 1; S a m  + n c khác =  ẹ 3;  S a m  + s a ngoài = 4; S a m  + ăn b  sung = 5; Không bú m  = 6;

ế

ả ờ

ớ Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ệ

14. Hi n nay, cháu có còn đ

c

ượ bú mẹ không?

ớ

ế

ả ờ

Mã: Có= 1; Không= 2; Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ế

ượ

ố

15. N u không, Ch

c bao nhiêu tháng?   S  tháng

ị cai s a ữ khi cháu đ

ổ

ừ ấ

16.

Tr  b t đ u

t

m y tháng?

ẻ ắ ầ ăn b  sung

ố

ớ

ế

ả ờ

Mã: Ghi s  tháng ; Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ớ

ớ

ế

ả ờ

ộ Mã: S m = 1; Đúng = 2; Mu n = 3 ; Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ạ

ể

ề

ị 18. T i sao ch  cho con ăn vào

ờ ể  đó? (có th  có 1 hay nhi u nguyên nhân)

th i đi m

ờ

ổ

ượ

ế

ể 18.1. Đúng th i đi m cho ăn b  sung đ

c bi

t

ữ

ẹ

ẻ

ủ

18.2. Tr  khóc/ đói/ s a m  không đ

ẻ

ổ

ị

18.3. Tr  không ch u ăn b  sung

ờ

ộ

ế

18.4. Theo l

ủ i khuyên c a cán b  y t

ờ

ủ ọ

18.5. Theo l

i khuyên c a h  hàng

ờ

ủ ạ

18.6. Theo l

i khuyên c a b n bè/ hàng xóm

ủ ị

ươ

18.7. Thói quen c a đ a ph

ng

ẹ

ả

18.8. M  ph i đi làm

18.9. Khác, (ghi rõ)____________________

ế

ả ờ

18.10. Không bi

t/ không tr  l

i

ố ữ

ớ

ế

ả ờ

Mã: Ghi s  b a ; Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ụ

ữ

ượ

ế (b a ph  chi m 10% năng l

ng)

ố ữ

ớ

ế

ả ờ

Mã: Ghi s  b a ; Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ứ

ữ

ị

ướ

21. Hôm qua, ch  có cho cháu ăn nh ng th c ăn d

i đây không?

ố

ủ

21.1. Ngũ c c, khoai c

ậ

ỗ

21.2. Đ u đ ,

ữ

ế

ẩ

ữ 21.3. S a và Ch  ph m s a

ủ ạ

ị

ầ 21.4. Th t, gia c m hay ph  t ng

21.5. Cá

21.6. Gan

21.7. Tr ngứ

ả 21.8. Rau qu  giàu Vitamin A

ả

ạ 21.9. Các lo i rau qu  khác

ỡ

21.10. D u mầ

ữ

ẹ

21.11. s a m

22. Trong gia đình, ai chăm sóc cháu là chính?

ườ

ờ

ề

ớ

22.1. Ng

i nào

ẻ ấ  v i cháu (trông tr )

dành nhi u th i gian nh t

ẹ

ố

ị

Mã: M  = 1;B  = 2; Bà = 3 ; Anh ch  = 4;Khác................................

= 5;

ầ

ộ ố ự

ẩ

ắ

ộ ươ ứ

ng  ng)

ấ ử ụ ầ   23. T n su t s  d ng m t s  th c ph m giàu s t và vitamin A trong tu n ố ầ qua (ghi s  l n vào c t t

ầ

ẩ

Ngày hôm qua

Tu n qua

ị

ứ

ữ

ấ ổ

ự Tên th c ph m ạ 1. Th t các lo i 2. Cá các lo iạ ạ 3. Tr ng các lo i 4. Tôm cua tép các lo iạ 5. Gan các lo iạ 6. Rau xanh đ mậ ả 7. Qu  chín  ạ ừ 8. L c v ng 9. Đ u đậ ỗ ạ 10. S a các lo i 11. Các vitamin và khoáng ch t b  sung

ớ

ế

ả ờ

Mã: Có= 1;  Không= 2;  Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ớ

ế

ả ờ

Mã: Có= 1;  Không= 2;  Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8

ị ự

ế ộ

ủ

đánh giá,

ẻ là

26. Theo ch  t

ch  đ  ăn c a tr

ố

ạ

ầ

ư ố

Đ t yêu c u=3;

Ch a t

t = 4;      Kém =

t= 1;  ế

T t = 2;  ả ờ

ấ ố Mã: R t t 5; Không bi

t/ không tr  l

i = 8

ư ố

ế

ặ

ị

ữ

t (4) ho c kém (5), theo ch  là

?

27. N u ch a t

do nh ng nguyên nhân nào

ề ế a. Thi u ti n

ế

ờ

b. Thi u th i gian

ế

ự c. Thi u nhân l c

ể ể

ế

d. Thi u thông tin đ  hi u bi

ế t

e.

Ch tấ

ự

ẩ

ạ ị

ươ

ượ l

ng th c ph m t

i đ a ph

ng

ẹ

ườ

ượ

f. Lý do m  (ng

i chăm sóc) không làm đ

c

Ghi rõ: ............................................................................................................

ụ ụ Ph  l c 4

Ỏ

Ẩ

Ầ

Ế

Ờ

ƯỚ

Ệ

PHI U H I GHI KH U PH N 24 GI

QUA TR

C CAN THI P

ầ ủ

ỗ

ộ

(Ghi m i hàng m t thành ph n c a món ăn)

ẻ ượ

ẹ

ầ

Tr  đ

c bú m :…………..l n

B a ănữ

Giờ

Tên  món ăn

Mã th cự   ph mẩ

Thành  ph nầ   món ăn

(chính  hay ph )ụ

T ngổ   ngượ   l tr  ănẻ   cượ đ

Qui  ượ ng ăn l   ượ   đ c ra s ngố   s chạ

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

B a ănữ

Giờ

Tên  món ăn

Mã th cự   ph mẩ

Thành  ph nầ   món ăn

(chính  hay ph )ụ

T ngổ   ngượ   l tr  ănẻ   cượ đ

Qui  ượ l   ng ăn ượ   đ c ra s ngố



ượ

ể ả ữ

ẹ ắ

ẹ

c bú m  không (k  c  s a m  v t ra)?

28. Ngày hôm qua cháu có đ

ớ

ế

ả ờ

Mã: Có= 1;  Không= 2;  Không nh / không bi

t/ không tr  l

i = 8



ị

29. Sau khi sinh cháu bao lâu thì ch  cho cháu bú?

ờ ầ

­ Cho bú ngay trong 1 gi

đ u = 1

ờ ầ

­ Cho bú sau 1 gi

đ u = 2

ướ

ấ ứ ạ

ứ

ầ

ầ

ố

ị

c khi cho cháu bú l n đ u, ch  có cho cháu ăn/u ng b t c  lo i th c

30. Tr

ăn nào khác không? 

ướ

ả

[1] Không

[2] N c cam th o

ậ [3] M t ong

ướ

ấ

ướ ơ

ơ

[4] n

c chanh/ qu t

[5] n

c c m/ cháo

[6] c m nhai

ữ [8] bú s a bình

[9] khác, ghi

ữ ố [7] u ng s a bò     rõ...............

ưỡ

ệ ạ ủ

ẻ 

ng hi n t

i c a tr

ế ộ 31. Ch  đ  nuôi d

ư

ẹ

ẹ

ẹ

ộ

ổ

Mã: Con bú m , ch a ăn b t = 1; bú m  và ăn b  sung = 2; Không bú m  =  3

ườ

ộ

ị

i khác trong gia đình) dành bao nhiêu



ặ 32. Trung bình m t ngày, ch  (ho c ng ỉ ỏ ữ

ể

ẻ

ờ

th i gian đ  cho tr  ăn (ch  h i b a chính)

ờ a. Th i gian:

 phút



ố ữ

b. S  b a



ờ

ị

c. Theo ch , th i gian đó là

ừ ủ

ế

ụ

ề Mã: Nhi u = 1;

V a đ = 2;

Thi u = 3;

Không áp d ng = 8

ườ

ẻ ượ

ạ

ng tr  đ

c cho ăn t

i đâu?

33. Thông th



ạ

33.1. t

i nhà cùng gia đình



ạ

33.2. t

ớ ữ i nhà, khác v i b a gia đình



ớ ạ

ế

33.3. ngoài nhà (b  đi rong, ăn v i b n...)

33.4. Khác .............................................  

́ ̃ Ma phiêu

ụ ụ Ph  l c 5

Ỏ Ừ Ỏ Ấ Ế Ẹ Ế PHI U PH NG V N BÀ M  CÓ CON NH  T  6 Đ N 23 THÁNG

TU IỔ

Ự Ề ƯỠ Ẻ Ỏ ĐI U TRA TH C HÀNH NUÔI D NG TR  NH

ượ

5.

Th

ng

nông

Xã:

………………………………………….

6. 7.

ậ ươ D u d ng Thanh uyên

ố ố ượ

Mã s  đ i t

ng:

ề Ngày đi u tra:

/

Ọ Ệ Ệ HUY N TAM NÔNG ­ PHÚ TH  SAU CAN THI P

/

201

3

ị

ỉ

Đ a ch :

………………………………………….

I. ĐO NHÂN TR CẮ

ọ

ớ

STT

H  tên

Gi

i tính

Năm sinh

Cân

Cao

ẻ

(Trai = 1,

(Tr : ngày tháng năm)

(kg)

(cm)

gái = 2)

1. M :ẹ

2.

Tr :ẻ

.____/____/ 20____.

3

Tr :ẻ

.____/____/ 20____.

Ẩ

II.

Ề THÔNG TIN V  NHÂN KH U

ươ

STT Câu hoỉ

Ph

́ ng an tra l

̀ ̉ ơ i

́

̀

̀

Q1

́ Gia đinh chi gôm co mây

……………………

i?̀ươ ́

́

́

̣

ng Chi co mây con? (ghi sô con

Q2

……………………..

̀

́ đang sinh sông trong cung

̀

̣

̣

́ ́

́

́

ơ

́ơ

̉ ̉

hô gia đinh) ̀ ́ ư Tre la con th  mây cua chi? ́ ̃ Chi đa hoc hêt l p mây?

Q3 Q4

̣ …………………….. 1. Câp I (l p 1 – 5)

́

́ơ

2. Câp II (l p 6 – 9)

́

́ơ

3. Câp III (L p 10 – 12)

́ ở

4. Trung câp tr  lên

ơ

̣ ̣

ư 00. Ch a bao gi

̀  đi hoc

ươ

ơ

̣

66. Không hoc theo tr

́ ̀ ng l p

́

́ơ

77. Không biêt/không nh

̣

́

̀

́

́ ́ơ

ơ

̣

88. Không ap dung. 1. Câp I (l p 1 – 5)

Q5

́ ̃ Chông chi đa hoc hêt l p

́

́ơ

2. Câp II (l p 6 – 9)

mây?́

́

́ơ

3. Câp III (L p 10 – 12)

́ ở

4. Trung câp tr  lên

ơ

̣ ̣

ư 00. Ch a bao gi

̀  đi hoc

ươ

ơ

̣

66. Không hoc theo tr

́ ̀ ng l p

́

́ơ

77. Không biêt/không nh

́

̣

̀

́

̣

88. Không ap dung 1. Nông lâm nghiêp/thuy san

Q6

Nghê nghiêp chinh hiên tai

̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉

cua chi?

̀ 2. Lam thuê

́ươ

̉ ̣

̀ 3. Công nhân viên nha n

̉ ư c, kê ca nghi h u

̉ ̉

́

́

4. San xuât kinh doanh ca thê

̉ ̉

́ 5. Buôn ban/dich vu

́

̣ ợ

̣ ̣

̀ 6. Nôi tr /không co viêc lam

́

̃

7. Khac (ghi ro)…………………………

́

̣

̀

́

̣

Q7

Nghê nghiêp chinh hiên tai

8. Không ap dung 1. Nông lâm nghiêp/thuy san

̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉

̀ cua chông chi?

̀ 2. Lam thuê

́ươ

̉ ̣

̀ 3. Công nhân viên nha n

̉ ư c, kê ca nghi h u

́

́

̉ ̉

4. San xuât kinh doanh ca thê

̉ ̉

́ 5. Buôn ban/dich vu

́

̣ ợ

̣ ̣

̀ 6. Nôi tr /không co viêc lam

́

̃

7. Khac (ghi ro)…………………………

̣

̀

́

̀

̣

Q8

Nghê phu hiên tai cua chi?

́ 8 Không ap dung 0. Không co nghê phu

̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣

1. Nông lâm nghiêp/thuy san

̀ 2. Lam thuê

́ươ

̣ ̉ ̉

̀ 3. Công nhân viên nha n

̉ ư c, kê ca nghi h u

́

́

̉ ̉

4. San xuât kinh doanh ca thê

̉ ̉

́ 5. Buôn ban/dich vu

́

̣ ợ

̣ ̣

̀ 6. Nôi tr /không co viêc lam

́

̃

7. Khac (ghi ro)…………………………

̣

̀

̀

́

̣

Q9

Nghê phu hiên tai cua chông

́ 8. Không ap dung ̀ 0. Không co nghê phu

̣ ̣ ̣ ̉ ̣

chi?̣

1. Nông lâm nghiêp/thuy san

̀ 2. Lam thuê

́ươ

̣ ̉ ̉

̀ 3. Công nhân viên nha n

̉ ư c, kê ca nghi h u

́

́

̉ ̉

4. San xuât kinh doanh ca thê

̉ ̉

́ 5. Buôn ban/dich vu

́

̣ ợ

̣ ̣

̀ 6. Nôi tr /không co viêc lam

́

̃

7. Khac (ghi ro)………………………….

̣

́

8. Không ap dung

̀

́

̃ƯƠ

̣

III. THÔNG TIN VÊ NUÔI D

NG TRE (

̉ 6– 23 thang)

́

̀

́

̀

̉ ơ

(Nêu hô gia đinh co 2 tre trong đô tuôi điêu tra, hoi cho tre nho h n)

̀

̣ ̉ ̣ ̉ ̉ ̉

Q10. Ho va tên tre: ………………………………………………………………

̀

̉ ươ

̣ ̉

Q11. Ngay sinh cua tre (d

ng lich): ……………………………………………

́

ơ

̃ ư

̉ ̣

Q12. Gi

́ i tinh cua tre:     Nam    [1]                                               N   [2]

́ ng an tra l

̉ ̉

̀ ̉ ơ i

Chuyên̉

́

STT Câu hoỉ Q13 Khi mang thai chau, chi

̣

ươ Ph ́ 1. Sut cân

tăng bao nhiêu cân?

2. Không tăng cân

ố (ghi rõ s  cân tăng)

3. Tăng cân (ghi rõ)……………

ả ờ

t/không tr  l

i

Q14

ơ Cân năng s  sinh cua tre

ế ớ 4. Không nh /không bi   ……………………gam

́

̉ ơ

̀ i

́

̀ ̣ ư

̣ ̉ ̉

Q15

Tre co đang hoăc t ng

ơ 8. Không nh /không tra l 1. Có

ượ

̃ ư

̉

đ

̀ c nuôi băng s a me

2. Không

=>Q27

́

́

ơ

̉ ơ

hay không?

̀ i

=>Q27

́

́ ượ

Q16 Hôm qua chau co đ

c

8. Không nh /không biêt/không tra l 1. Có

̀

̣

̃ư nuôi băng s a me không?

2. Không

́

́

ơ

̉ ơ

̀ i

̀

̣

́ Q17 Ngay hôm qua tre co

8. Không nh /không biêt/không tra l 1. Có

́

ượ

̃ ư

̉

đ

́ c bu me/uông s a me

2. Không

̀

ơ

̉ ơ

̀ i

́ ̀

́

̀ơ

̀ hoan toan không? Sau khi sinh bao lâu thi ̀

́ 8. Không nh /không biêt/không tra l 1. Cho bu ngay trong vong 1gi

Q18

1,8

́

̣ ̣

́ chi cho chau bu?

2. Sau 1 gi ̀ơ

=>Q20

́

̉ ơ

̀ i

́

̀

ơ

ơ

̣

Q19 Nêu nhiêu h n 1 gi

̀  hoi:

́ ơ 8. Không nh /không biêt/không tra l ̀ 1. Me mô phai năm riêng

́

̀

̀

́

ơ

̉ ̣ ̉ ̉

́ Ly do tai sao chi cho chau

2. Tre phai năm riêng vi ly do s  sinh

́

ượ

̣ ̣ ̉ ̉

̀ơ bu sau 1 gi ?

́ 3. Me mêt không cho tre bu đ

c

́

̣ ư

̃ ư 4. Me ch a co s a

́

̣ ̣ ̉

̀ 5. Tre ngu va không chiu bu

̉ ̉ ̣

6. Me bi bênh

̣ ̣ ̣

7. Tre bi bênh/di tât

́

̃

́

ươ

Q20

Tr

́ ́ c khi cho chau bu

8. Khac (ghi ro)…………………. 1. Có

́

̀

̀

́

̉ ̣ ̣ ̣ ̣

̃ ̉ ư lân đâu, chi co văt bo s a

2. Không

=>Q22

ế

ả ờ

non không?

3. Không bi

ớ t/không nh /không tr  l

i

=>Q22

́

́

̀

́

̃

̣

́ Q21 Nêu co, tai sao chi lai văt

́ ̀ 1. Vi nghi răng no không tôt

̀

̃

̃ ợ ư

̃ ư

̣ ̣ ̣

̃ ̉ ư bo s a non?

́ 2. Vi s  s a sông, s a cu, lanh

ươ

̣

̀ 3. Vi me, ng

́ ̀ i thân bao thê

́

̃

́

ươ

4. Khac (ghi ro) ………………………. 1. Không

Q22

Tr

́ ́ c khi cho chau bu

̀

̀

́

́ươ

̣ ̉

lân đâu tiên chi co cho

2. N c cam thao

́

́

́

́ư

̣ ̉

chau ăn/uông bât c  loai

3. Mât ong

̀

́

́ ư

ươ

th c ăn gi không?

́ 4. N c chanh/quât

́ ươ ơ

́ 5. N c c m/chao

ơ

6. C m nhai

́

̀

̃ ư

7. Uông s a bo

̀

́

̃ ư 8. Bu s a binh

́

̀

̉ ượ

̃ ư

̣ ̣

Q23 Ngay hôm qua tre đ

c

̃ 9. Khac (ghi ro) ……………….. ̀ ̀ 1. S a me hoan toan

́

ươ

̣

́ ̀ ư ăn th c ăn gi?

̃ ư 2. S a me + n

́ c trăng

ươ

̣

̃ ư 3. S a me + n

́ ́ c khac

̃ ư

̃ ư

̣

̀ 4. S a me + s a ngoai

̃ư

̣

5. S a me + ăn bô sung

̣ ̉

6. Không bu mé

́

́ ơ 7. Không nh /không biêt

̉ ơ

ị ượ

ì 8. Không tra l …………………

Q24

ủ Con c a ch  đ

ứ   c ăn th c

ữ

ớ

ế

ăn khác ngoài s a m  t

ẹ ừ

88. Không nh /không bi

t

=>Q26

lúc cháu tròn m y tháng?

ứ

ấ Q25 Đó là th c ăn gì?

̣

ụ ướ

ữ

ắ

(ví d : n

c tr ng, s a

ngoài….)

́

̀

́

Q26 Hiên tai chau co con đ

ượ   c

1. Có

=>Q28

́

̣ ̣

bu me không?

2. Không

́

́

ơ

̉ ơ

̀ i

́

̃

̣

Q27 Nêu không, chi đa cho

8. Không biêt/không nh /không tra l ………………………………

́ ượ

́ chau bu đ

c bao nhiêu

̀

̣

thang?́ ́ Tre băt đâu ăn bô sung t

̀ ư

Q28

…………………………………..

́

́

́

́

́

ơ

̉ ̉

̀ mây thang? (chi băt đâu

88. Không nh /không biêt/không tra

=>Q31

́

́ cho chau ABS khi chau

ìơ l

́

́ ̀

̣ ̉

ượ c mây thang?) đ ơ Theo chi, th i điêm chi

Q29

1. S ḿơ

́

́

̀ơ

̣ ̉ ̣

ư cho chau ăn bô sung nh

2. Đung th i điêm

̀

́

ơ

̉ ̉

vây la s m hay muôn?

3. Muôṇ

́

́

ơ

̉ ơ

8. Không nh /không biêt/không tra l

̀ i

́

̀ơ

̣ ̣

Q30

Tai sao chi cho tre ăn bô

1. Đung th i điêm cho ăn bô sung

̀

̀

́

́

̣ ̣ ̉ ̉ ̉ ̉

́ ơ sung vao th i điêm đo?

̃ ư 2. Tre khoc/đoi/s a me không đu

̀

ự

̉ ̉ ̣ ̉

(Câu hoi nhiêu l a chon)

3. Tre không chiu ăn bô sung

̀ơ

̉ ̣ ̉ ̣ ̉

4. Theo l

i khuyên cua CBYT

̀

ơ

̉

5. Theo l

̀ i khuyên cua ho hang

̀

̀

ơ

̉ ̣

6. Theo l

́ ̀ i khuyên cua ban be/hang xom

́

ươ

̉ ̣

7. Thoi quen cua đia ph

ng

̉ ̣

8. Me phai đi lam̀

́

̃

9. Khac (ghi ro) …………………

̉ ơ

̀

̣ ̉

̀ ́ i 10. Không biêt/không tra l ………………………. (b a)̃ư

Q31 Ngay hôm qua chi cho

́

̃ư

ớ

ế

chau ăn bao nhiêu b a?

88. Không nh /không bi

ả t/không tr

̣

Q32 Ngay ̀ hôm qua, chi cho chaú

iờ l ……………………………..

́

́

́

̃ ư

ơ

̣

ăn bao nhiêu b a chinh?

88. Không nh /không biêt/không tra

̉

̀

Q33 Ngay hôm qua, chi cho

ìơ l ……………………………..

́

́

́

ơ

̣

̃ư chau ăn bao nhiêu b a

88. Không nh /không biêt/không tra

̉

phu (ăn văt)?

́

̀

̃

̃

̣ ̣

Q34 Ngay hôm qua, chi co cho

ìơ l ́ 1. Ngu côc, khoai cu

́

́

́ ư

̣

̃ ư chau ăn nh ng th c ăn

̃ 2. Đâu đô, cac loai hat

́

̀

́ươ

̃ ̉ ư

̃ ư

̃ ư

̣ ̣ ̣

d

i đây không?

3. S a va chê phâm cua s a (s a chua,

́

ự

̉

̀ (câu hoi nhiêu l a chon)

̃ư vang s a….)

́

̀

̉ ̣

4. Thit, ca, gia câm hay phu tang

5. Tr nǵư

̀

̣ ̉ ̣

6. Rau qua giau Vitamin A

́

̉

́ 7. Cac loai rau qua khac

̃ơ

8. Dâu m̀

̣ ̉

̃ư 9. S a me 1. Mẹ

Q35

̀ Trong gia đinh, ai chăm

́

́

2. Bố

́ soc chau chinh?

̀

̣

3. Ba nôi/ngoai

4. Anh, chị

́

̃ 5. Khac (ghi ro) ………………..

́

̣ ̣

̀

Q36

̀ Trong gia đinh, ai la

8. Không ap dung 1. Mẹ

̀

̀

ươ

ơ

ng

̀ ̀ i danh nhiêu th i

2. Bố

́

́

̀

̣

́ ơ gian nhât v i chau (trông

3. Ba nôi/ngoai

tre)̉

4. Anh, chị

́

̃ 5. Khac (ghi ro) ………………..

́

̣ ̣

8. Không ap dung

̀

Q37

̀ Trong gia đinh, ai la

1. Mẹ

́

ươ

ng

́ ̀ i cho chau ăn chinh?

2. Bố

̀

̣

3. Ba nôi/ngoai

4. Anh, chị

́

̃ 5. Khac (ghi ro) ………………..

̣ ̣

́

̀

́

̣

Q38 Hai tuân qua tre co bi tiêu

8. Không ap dung 1. Có

̉ ̣

chay không?

2. Không

́

́

ơ

̉ ơ

̀ i

̀

́

̉

Q39 Hai tuân qua tre co bi ho,

3. Không nh /không biêt/không tra l 1. Có

́

sôt không?

2. Không

́

́

ơ

̉ ơ

̀ i

́

́

̣ ự

Q40

Theo chi t

́  đanh gia, chê

3. Không nh /không biêt/không tra l ́ ́ 1. Rât tôt

Nêu ́

́

̀

̉ ư

̉ ̣

đô ăn cua tre nh  thê nao?

2. Tôt́

1/2/3/8

̣ ̉

3. Đat yêu câù

=>Q42

4. Ch a tôt́ ư

5. Keḿ

̉ ơ

́ 8. Không biêt/không tra l

̀ i

́

́

́

̣

ư Q41 Nêu ch a tôt hoăc kem,

̀ ́ 1. Thiêu tiên

́

̃ ư

̀ơ

̣

̀ theo chi la do nh ng

2. Thiêu th i gian

́

nguyên nhân nao?̀

ự 3. Thiêu nhân l c

̃ự

ợ

́ 4. Thiêu s  hô tr

́ ượ

ự

̣

5. Chât l

ng th c phâm tai đia

ph

ngươ

ươ

̉ ̣ ̣

6. Nguyên nhân do me (ng

̀ i chăm

soc)́

́

̣

Q42

Trong năm qua, chi đa ̃

̃ 7. Khac (ghi ro)………………… 1. Có

̀ ư t ng đ

̀ ̃ ́ ượ ươ c h ng dân vê

2. Không

=>Q50

́

́

cach chăm soc dinh

̣

d

́

́

́

ượ

̉

̃ươ ng cho tre hay không? ̃ ́ Q43 Nêu co, chi đa đ

c

1. Can bô y tê/dinh d

̃ ươ ng

̃

̀

́

ươ

̃ ̣ ư

̣ ̣

h

́ ng dân t

̀ ̀ ư  nguôn nao?

2. Can bô phu n

̀

ự

̣

̀ (câu hoi nhiêu l a chon)

̀ 3. Gia đinh, ho hang

̀

̉ ̣ ̣

́ ̀ 4. Ban be, hang xom

́ ́ 5. Sach, bao

̣

̀

6. Loa đai, tivi

́

̃

7. Khac (ghi ro)……………………..

̀

ượ

ủ

ầ

Q44

̃ ư Trong nh ng lân đ

c

ọ 1. T m quan tr ng c a NCBSM

̃

̀

́

ươ

ẻ

ầ

h

́ ng dân đo thi chi

ớ 2. Cho tr  bú s m trong 1h đ u

ữ

ẹ

ằ

đ

ượ ươ c h

̀ ̃ ́ ng dân vê

3. Nuôi con b ng s a m  hoàn toàn

̃ ư

̣

̀ nh ng nôi dung gi?

trong 6 tháng đ uầ

ẹ ế

ằ

ữ 4. Nuôi con b ng s a m  đ n 24 tháng

ố ượ

ố ữ

ẻ

5. S  l

ng và s  b a cho tr  ABS

ẩ

ổ

ị ữ 6. Cách chu n b  b a ăn b  sung cho

trẻ

ế

ẻ

7. Khuy n khích tr  ăn cá và gan

ẻ

ế

8. Khuy n khích tr  ăn rau xanh

ệ

ệ

ẻ

9. V  sinh phòng b nh cho tr

̣

Q45

́ ́ Trong 6 thang qua, chi co

10. Khác............................................... 1. Có

̀

ượ

̣

đ

c tham gia môt hinh

2. Không

=>Q50

̀

̀

́ ư

̀ th c truyên thông nao vê

̃ươ

̉ ượ

̣

nuôi d

ng tre nho đ

c

̉

ượ

̣

́ ̃ ̉ ư tô ch c tai xa hay không? ̃ Chi đa đ

c tham gia

Q46

……………………. (lân)̀

́ ư

ươ

̣

̀ ́ mây lân? ̀ ̀ ́ ̀ Q47 Đo la hinh th c truyên

1. Câu lac bô dinh d

ng̃

́

́

ư

̣ ̣

thông nao?̀

2. T  vân tai tram y tê

̀

́

ư

̣ ̣

̀ 3. T  vân tai nha (thăm hô gia đinh)

̀

̃

̀

̣ ̣

4. Buôi truyên thông toan xa, hôi thi

́

̃

5. Phat thanh xa

́

̃

́

ưỡ

́ư

6. Khac (ghi ro) ……………………… ạ ộ 1. Câu l c b  dinh d

ng

Q48

̀ Trong cac hinh th c trên,

́

̀

́

ư ấ ạ ạ

ế

̉ ̣

́ ư   chi   thich   nhât   hinh   th c

2. T  v n t

i tr m y t

ư ấ ạ

ộ

nao?̀

3. T  v n t

i nhà (thăm h  gia đình)

̣

ề

ổ

ộ

4. Bu i truy n thông toàn xã, H i thi

5. Phát thanh xã

6. Khác (ghi rõ) ……………..............

ế

7. Không bi

t               8. Không thích

N u ế

7,8

=>Q50

́

́ ư

Q49

̀ ̀ Chi thich hinh th c truyên

1. Nôi dung

̀

̣ ̣

́ ở thông đo

̀  điêm gi?

́ ́ ̉ ư ư 2. Hinh th c tô ch c

̀

̀

̉

(điêu tra viên đoc tên hinh

̀ơ 3. Th i gian

́

̀

́ ư

ượ

̣

th c   ma   đôi   t

̀ ư   ng   v a

4. Đia điêm

̃

̀

̉ ơ

tra l

i)̀

5. Ng

̀ ươ ươ i h

̀ ́ ng dân/trinh bay

̀

̀

̣ ̉

6. Tai liêu truyên thông

́

̃

7. Khac (ghi ro) ………….

́

́

̀

̣

̀ ở ươ Q50. Chi co mong muôn gi   ch

̀ ng trinh nay?

………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………..............................

̣

́

́

̀

́

̀

̀

ự

ử

Q51. Tân suât s  dung môt sô th c phâm giau săt va vitamin A trong 6 tháng qua

̀ (ghi vao côt t

́ ̣ ươ ư ng  ng)

̣ ̣ ̉

Hàng ngày

Hàng tu nầ

Hàng tháng

̉

ự Tên th c phâm

(đánh d u x)ấ

ố ầ (s  l n)

ố ầ (s  l n)

́

̣ ̣

̣

́

̣

̣

̣

̉

́

̣

́

́

̣

1 Thit cac loai ́ ́ 2 Ca cac loai ́ ́ ư 3 Tr ng cac loai ́ 4 Tôm/cua/tep cac loai ́ 5 Gan cac loai 6 Rau xanh đâṃ 7 Qua chiń 8 Lac v ng̀ ̣ ư 9 Đâu đỗ ̃ ư 10 S a cac loai ̀ ́ 11 Cac vitamin va khoang chât bô sung

̉

ụ ụ Ph  l c 6

́

Ệ

̀ PHIÊU HOI GHI KHÂU PHÂN 24h QUA SAU CAN THI P

̀

́

́

̉ ượ

̉ ̉

Tre đ

̀ c bu me mây lân/ngày ………….lân

Tên mon ăń

T ngổ   tr ngọ

̣

̉

̣

ượ l

Tông̉   ng tre cượ

ượ l ăn đ

B a ăñư   (chinh́   hay phu)̣ (1)

(2)

Thanh̀   phâǹ mon ăń (3)

ng TP (4)

(5)

ngượ   Quy l ượ ăn đ   c ra ́ sông sach (6)

Mã th cự   phâm̉ (7)