LUẬN VĂN:
Áp dụng pháp luật trong giải quyết
các vụ án dân sự của tòa án nhân dân
thành phố lào cai - tỉnh lào cai
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo từ Đại
hội VI (1986) đến nay đã đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử.
Đất nước đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, có sự thay đổi cơ bản
và toàn diện. Kinh tế tăng trưởng khá nhanh, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được đẩy
mạnh. Đời sống của nhân dân được cải thiện rõ rệt. Hệ thống chính trị và khối
đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố và tăng cường. Chính trị - xã hội ổn
định. Quốc phòng và an ninh được giữ vững. Vị thế nước ta trên trường quốc
tế không ngừng nâng cao [6, tr.67].
Trong những năm qua, kinh tế tăng trưởng nhanh, với tốc độ tăng GDP năm
2001 là 6,9% đến năm 2007 tăng lên 8,3% [14], đời sống nhân dân được nâng cao,
chính trị xã hội ổn định, khối đại đoàn kết dân tộc được củng cố, niềm tin của nhân
dân vào chế độ xã hội và sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường.
Trong thời kỳ đổi mới, việc quản lý nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật và
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa được đề cao hơn bao giờ hết. Để thực hiện được
mục tiêu đó, yêu cầu khách quan đặt ra là phải tiến hành cải cách bộ máy nhà nước, điều
chỉnh phạm vi nội dung và phương thức hoạt động của Nhà nước cho phù hợp. Trong cải
cách bộ máy nhà nước, cải cách tư pháp có vị trí rất quan trọng. Bởi lẽ, các cơ quan tư
pháp là công cụ quan trọng của Đảng và Nhà nước để thực hiện quyền làm chủ của nhân
dân, bảo vệ nhân dân, các quyền và lợi ích hợp pháp và chính đáng của người dân, bảo
đảm kỷ cương xã hội. Trong những năm qua, các cơ quan tư pháp luôn luôn đứng ở tuyến
đầu của nhiệm vụ bảo vệ pháp chế và trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa, đấu tranh có hiệu
quả với tội phạm và các vi phạm pháp luật, giải quyết nhanh chóng, kịp thời và đúng
pháp luật các tranh chấp nảy sinh trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần ổn
định xã hội, phát triển kinh tế, phát huy tính chủ động, sáng tạo của mọi tầng lớp nhân
dân. Đồng thời, các cơ quan tư pháp đã tham gia tích cực và chủ động vào việc soạn thảo
văn bản pháp luật, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thực hiện pháp
luật, từng bước nâng cao ý thức pháp luật cho cán bộ và nhân dân. Có thể khẳng định
rằng, quyền lực tư pháp đã được thực hiện có hiệu quả với sự đóng góp lớn lao của toàn
bộ hệ thống tư pháp.
Trong lĩnh vực hoạt động tư pháp, đường lối của Đảng, Hiến pháp và pháp luật
của Nhà nước Việt Nam luôn đề cao các nguyên tắc về tôn trọng và bảo vệ quyền con
người, nguyên tắc bình đẳng, công bằng, công khai, minh bạch trong xây dựng và thực
hiện pháp luật. Để hoạt động của các cơ quan tư pháp đáp ứng được yêu cầu của cuộc
sống, Đảng ta đã có nhiều nghị quyết về vấn đề này như: Nghị quyết Trung ương 8 (khóa
VII), Nghị quyết Trung ương 3 và Nghị quyết Trung ương 7 (khóa VIII). Tại Đại hội IX,
Đảng ta đã đề ra nhiệm vụ xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do
dân, vì dân. Nhà nước pháp quyền được xây dựng trên cơ sở hệ thống các tư tưởng, quan
điểm đề cao pháp luật, pháp chế trong tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước và trong
đời sống xã hội. Đồng thời, là nhà nước được tổ chức và quản lý theo pháp luật và đề cao
các giá trị nhân văn, tôn trọng và bảo đảm quyền của con người, quyền công dân. Căn cứ
vào những đặc trưng của Nhà nước pháp quyền, có thể thấy nhiệm vụ cấp bách hàng đầu
hiện nay là phải tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống pháp luật và thực thi pháp luật
nghiêm minh. Do đó yêu cầu "cải cách tổ chức, nâng cao chất lượng và hoạt động của các
cơ quan tư pháp" [5, tr.90] là một trong những đòi hỏi bức xúc ở nước ta hiện nay.
Triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, ngày 02
tháng 01 năm 2002, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết số 08/NQ-TƯ về “Một số nhiệm vụ
trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới”, trong đó đề ra các nhiệm vụ cụ thể
nhằm cải cách tổ chức, nâng cao chất lượng và hoạt động của các cơ quan tư pháp.
Tiếp tục hoàn thiện và xây dựng hệ thống pháp luật động bộ ngày 24 tháng 05 năm
2005 Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 48-NQ/TW về “Chiến lược xây dựng và
hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020” và
Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm
2020”. Mục đích của cải cách tư pháp là nhằm xây dựng nền tư pháp trong sạch, dân
chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc mà trọng tâm
là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao.
Phương hướng và nội dung cải cách tư pháp ở Việt Nam là tiến hành cải cách tư
pháp khẩn trương đồng bộ; hoàn thiện chính sách, pháp luật hình sự, dân sự phù hợp
với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, vì nhân dân; hoàn thiện các thủ tục
tố tụng tư pháp, bảo đảm tính đồng bộ, dân chủ công khai, minh bạch, tôn trọng và
bảo vệ quyền con người; tổ chức các cơ quan tư pháp và các định chế bổ trợ tư pháp
hợp lý, khoa học và hiện đại về cơ cấu tổ chức và điều kiện, phương tiện làm việc.
Trong đó, xác định Toà án có vị trí trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm; xã
hội hóa mạnh mẽ hoạt động bổ trợ tư pháp; xây dựng đội ngũ tư pháp, bổ trợ tư
pháp, nhất là cán bộ có chức danh tư pháp, theo hướng nâng cao quyền hạn trách
nhiệm, tiêu chuẩn chính trị, đạo đức, chuyên môn; phát huy vai trò giám sát của các
cơ quan dân cử của công dân và nhân dân đối với hoạt động tư pháp; đổi mới và tăng
cường sự lãnh đạo của Đảng.
Theo quy định của Hiến pháp năm 1992 và Luật Tổ chức Tòa án năm 2002, nhiệm
vụ trọng tâm của Tòa án là xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh
tế, hành chính, lao động và giải quyết các việc khác theo quy định của pháp luật. Trên
thực tế, hoạt động trọng tâm của Tòa án là một hoạt động áp dụng pháp luật trong việc
giải quyết các vụ án dân sự và được tiến hành theo một quá trình gồm nhiều giai đoạn.
Các giai đoạn của áp dụng pháp luật có mối liên hệ mật thiết với nhau, kết quả của giai
đoạn này làm tiền đề cho giai đoạn tiếp theo với mục đích là giải quyết một vụ án được
chính xác, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự. Vì vậy, sai lầm trong
bất cứ giai đoạn nào cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả chung của việc giải quyết vụ
án.
Ngày nay, cùng với sự phát triển của xã hội, các vụ án dân sự với tính chất ngày
càng phức tạp, tinh vi, do đó việc áp dụng pháp luật để giải quyết án dân sự của Tòa án
hiện nay là một vấn đề được coi trọng. Việc áp dụng pháp luật thế nào cho đúng, chính
xác và thấu tình đạt lý được dư luận xã hội quan tâm. Tuy nhiên, trên thực tế thì việc giải
quyết các vụ dân sự còn nhiều bất cập và nảy sinh nhiều vấn đề bức xúc trong xã hội.
Theo quy định của Luật Tổ chức Tòa án và Bộ Luật tố tụng dân sự năm 2005, Tòa án
nhân dân thành phố Lào Cai có thẩm quyền giải quyết các vụ án dân sự theo trình tự sơ
thẩm. Ở Tòa án nhân dân thành phố Lào Cai trong những năm gần đây số lượng các vụ
án dân sự ngày càng gia tăng, tính chất các vụ án rất phức tạp. Trong những năm qua Tòa
án nhân dân thành phố Lào Cai đã giải quyết những tranh chấp, những vụ kiện phát sinh
trong đời sống của nhân dân, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự.
Việc áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự đã góp phần ổn định xã hội
và cải thiện các mối quan hệ trong đời sống hàng ngày tại cộng đồng dân cư, giữ gìn kỷ
cương pháp luật, trật tự an toàn xã hội, đồng thời góp phần tằng cường pháp chế xã hội
chủ nghĩa trên toàn tỉnh Lào Cai nói chung và trên địa bàn Thành phố Lào Cai nói riêng.
Trong thực tế, việc áp dụng pháp luật trong giải quyết các vụ án dân sự không chỉ
đơn thuần đấu tranh đối với các hành vi trái pháp luật mà còn phổ biến, tuyên truyền
giáo dục ý thức pháp luật cho nhân dân, để người dân hiểu biết về pháp luật, chủ động
tham gia thực hiện pháp luật, bảo vệ pháp luật và tích cực trong việc tố giác các hành vi
vi phạm pháp luật. Đồng thời, thông qua việc áp dụng pháp luật trong giải quyết án dân
sự còn phát hiện ra những bất cập, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm sửa đổi, điều
chỉnh các điều khoản của pháp luật cho phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn trong từng giai
đoạn cụ thể. Bên cạnh đó, quá trình kiểm tra xét xử án phúc thẩm và giám đốc thẩm của
Tòa án cấp trên trong những năm qua cho thấy, việc giải quyết các vụ án dân sự của Tòa
án nhân dân thành phố Lào Cai còn nhiều bất cập dẫn đến nhiều vụ án bị hủy, sửa, tình
trạng án tồn đọng chưa được giải quyết. Còn tồn tại nhiều vụ án bị kéo dài vượt quá thời
hạn quy định của Bộ luật tố tụng dân sự và có nhiều vụ án áp dụng pháp luật chưa thật sự
chuẩn xác, nghiêm minh đã dẫn đến việc bị sửa, hủy làm ảnh hưởng rất lớn đến quyền và
lợi ích hợp pháp của nhân dân.
Là một cán bộ của ngành tòa án, bản thân tôi mong muốn thông qua đề tài nghiên
cứu của mình sẽ góp phần vào việc hoàn thiện và nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật
trong việc giải quyết các vụ án dân sự. Vì lẽ đó, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Áp dụng
pháp luật trong giải quyết các vụ án dân sự của Tòa án nhân dân Thành phố Lào Cai”