Luận văn Thạc sĩ Quản lý khoa học và công nghệ: Các giải pháp thúc đẩy hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ địa phương theo cơ chế tự chủ (nghiên cứu trường hợp trung tâm ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ Thái Bình)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHẠM HỒNG VIỆT CÁC GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM ỨNG DỤNG TIẾN BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐỊA PHƢƠNG THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ (NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP TRUNG TÂM ỨNG DỤNG TIẾN BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÁI BÌNH)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH CHÍNH SÁCH KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

Hà Nội, 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN PHẠM HỒNG VIỆT CÁC GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM ỨNG DỤNG TIẾN BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐỊA PHƢƠNG THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ (NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP TRUNG TÂM ỨNG DỤNG TIẾN BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÁI BÌNH) LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH CHÍNH SÁ CH KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

MÃ SỐ: 60.34.70

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hoàng Xuân Long

Hà Nội, 2013

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... 6 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .......................................................................... 7 MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 8 1. Lý do nghiên cứu ............................................................................................... 8 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ....................................................................... 9 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 10 4. Đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................................... 10 5. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 11 6. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 11 7. Giả thuyết nghiên cứu ..................................................................................... 11 8. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................. 12 9. Luận cứ nghiên cứu ......................................................................................... 12 10. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 13 CHƢƠNG 1 ......................................................................................................... 14 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG TỰ CHỦ, TỰ CHỊU TRÁCH NHIỆM CỦA CÁC TỔ CHỨC KH&CN ............................................ 14 1.1. Những vấn đề cơ bản về tổ chức khoa học và công nghệ .......................... 14 1.1.1 Tổ chức .................................................................................................. 14 1.1.2. Hoạt động khoa học và công nghệ ....................................................... 14 1.1.3. Tổ chức khoa học và công nghệ ........................................................... 17 1.2. Lý luận về tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN............ 20 1.2.1 Tự chủ ................................................................................................... 20 1.2.2 Tự chịu trách nhiệm .............................................................................. 22 1.2.3. Ý nghĩa của tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong các tổ chức KH&CN .. 25 1.3. Chủ trƣơng, chính sách về tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH&CN ở nƣớc ta............................................................................................... 27 1.4 Một số kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN trong và ngoài nƣớc .................................................................... 36 1.4.1. Kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN ngoài nước ............................................................................................. 36 1.4.2. Kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN ở một số địa phương trong nước ........................................................... 38 1.4.3. Bài học kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN trong và ngoài nước .................................................................. 41 Kết luận Chƣơng 1 .............................................................................................. 43 CHƢƠNG 2 ......................................................................................................... 44 THỰC TRẠNG CỦA TRUNG TÂM ỨNG DỤNG TIẾN BỘ KH&CN THÁI BÌNH HIỆN NAY ................................................................................................ 44

2.1. Hiện trạng của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình .......... 44 2.1.1. Về cơ cấu tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực ......................................... 44 2.1.2. Về công tác quản lý của đơn vị cấp trên đối với Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình ................................................................................... 47 2.1.3. Hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình trong giai đoạn 2008-2012 ............................................................................................. 48 2.1.4. Tình hình tài chính............................................................................... 52 2.1.5. Cơ sở vật chất hạ tầng .......................................................................... 53 2.2. Đánh giá hiện trạng của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình .............................................................................................................................. 54 Kết luận Chƣơng 2 .............................................................................................. 57 CHƢƠNG 3 ......................................................................................................... 59 CÁC GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM ỨNG DỤNG TIẾN BỘ KH&CN THÁI BÌNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ, TỰ CHỊU TRÁCH NHIỆM ................................................................................................. 59 3.1. Mục tiêu phát triển của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình khi thực hiện chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm ................... 59 3.1.1. Về lựa chọn hình thức chuyển đổi .......................................................... 59 3.1.2. Về xây dựng cơ sở vật chất ..................................................................... 59 3.1.3. Về phát triển nguồn nhân lực................................................................. 60 3.1.4. Về hoạt động của Trung tâm ................................................................ 60 3.2. Một số thuận lợi, khó khăn trong thực tiễn khi thực hiện chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm ..................................................................... 61 3.3. Các giải pháp thúc đẩy hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm. .............................................. 63 3.3.1. Xác định lộ trình chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm 63 3.3.2. Chuyển đổi cơ cấu tổ chức, bộ máy ...................................................... 64 3.3.3. Phát triển và sử dụng nguồn nhân lực ................................................. 70 3.3.4. Chuyển đổi hoạt động KH&CN ............................................................ 73 Kết luận Chƣơng 3 .............................................................................................. 79 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 82

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

UBND: Ủy ban nhân dân

KH&CN: Khoa học và Công nghệ

KT-XH: Kinh tế - Xã hội

CNH-HĐH: Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

NC-UD: Nghiên cứu - Ứng dụng

SX-KD: Sản xuất - kinh doanh

CNSH: Công nghệ sinh học

CBCNV: Cán bộ công nhân viên

CCHC: Cải cách hành chính

CNTT: Công nghệ thông tin

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

TT

Số hiệu

Nội dung

Trang

Hình 1.1

Quan hệ giữa các loại hình nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ

Hình 1.2

Hoạt động KH&CN – Cơ sở để phân loại tổ chức KH&CN

Hình 1.3

Sơ đồ lưu trình xây dựng và triển khai công tác tổ chức KH&CN

Hình 2.1

Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình

Bảng 2.1

Danh sách CBCNV trong đơn vị

Bảng 2.2

Phân loại nguồn nhân lực

Bảng 2.3

Danh mục các đề tài, dự án KH&CN giai đoạn 2008-2012

Hình 3.1

Sơ đồ tổ chức bộ máy của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN khi chuyển đổi

Bảng 3.1

Nhân lực dự kiến của trung tâm

MỞ ĐẦU

1. Lý do nghiên cứu

Khoa học và công nghệ (KH&CN) là nền tảng và động lực đẩy mạnh

công nghiệp hóa, hiện đại hóa và sự phát triển bền vững của mỗi Quốc gia,

phát triển dựa vào cơ sở KH&CN trở thành xu thế tất yếu của thời đại ngày

nay.

Trong quá trình xây dựng, bảo vệ đất nước và hội nhập quốc tế, Đảng

và Nhà nước ta luôn xác định vai trò then chốt của KH&CN và coi các chính

sách phát triển KH&CN là quốc sách hàng đầu. Tuy nhiên, hoạt động

KH&CN của nước ta hiện nay vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH,

HĐH đất nước, nhất là trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển

kinh tế tri thức trên thế giới.

Các tổ chức KH&CN là hệ thống tổ chức các cơ quan nghiên cứu –

phát triển tuy đã được sắp xếp và thay đổi từng bước, nhưng vẫn còn trùng

lặp, chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu, giảng dạy với

thực tiễn sản xuất - kinh doanh và với quốc phòng - an ninh; giữa các ngành

khoa học, giữa khoa học tự nhiên và công nghệ với khoa học xã hội và nhân

vǎn. Tinh thần hợp tác giữa các nhà khoa học, giữa các cơ quan nghiên cứu

khoa học còn yếu. Từ những đánh giá trên, quan điểm chỉ đạo về phát triển

KH&CN của Đảng và Nhà nước đã được chỉ rõ trong các văn kiện như: Nghị

quyết Trung ương 2 khoá VIII, Luật khoa học và công nghệ, Văn kiện Đại hội

Đảng lần thứ IX, Kết luận của Hội nghị Trung ương 6 khoá IX, Nghị quyết

Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI (Nghị quyết số

20-NQ/TW) về phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH trong điều

kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Từ năm 2000 đến nay, Nhà nước đã tiến hành công cuộc đổi mới triệt

để hơn và mang tính hệ thống về cơ cấu tổ chức và phương thức hoạt động

của các tổ chức KH&CN. Xu hướng của đổi mới là từng bước thực hiện xã

hội hoá hoạt động KH&CN, hợp lý hoá phương thức tài trợ của Nhà nước,

từng bước xoá bỏ bao cấp, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của 8

các tổ chức KH&CN, đặc biệt là các tổ chức KH&CN công lập. Chủ trương

này được cụ thể hóa tại Nghị định số 115/2005/NĐ-CP ngày 5/9/2005 của

Chính phủ quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH&CN

công lập (sau đây gọi tắt là Nghị định 115).

Các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN ở địa phương trực thuộc Sở

KH&CN là đơn vị thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định 115, tuy nhiên

hiện nay việc chuyển đổi hoạt động của các đơn vị này sang cơ chế tự chủ, tự

chịu trách nhiệm theo tinh thần của Nghị định 115 vẫn gặp nhiều khó khăn, vì

trong quá trình tổ chức thực hiện, đơn vị đã gặp phải một số vướng mắc về

phương án chuyển đổi, cơ cấu bộ máy, tổ chức và hoạt động sau khi chuyển

đổi, điều kiện về cơ sở vật chất, hạ tầng, nhân lực để chuyển đổi…

Từ những lý do này, học viên đã lựa chọn “Các giải pháp thúc đẩy

hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN địa phương theo cơ chế

tự chủ” (Nghiên cứu trường hợp Trung tâm Ứng dụng tiến bộ Khoa học và

Công nghệ Thái Bình) làm tên của luận văn với mục đích tìm ra các giải pháp

phù hợp giúp quá trình chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm tổ

chức và hoạt động của các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN địa phương

nói chung và của Thái Bình nói riêng tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo tinh

thần Nghị định 115.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Một trong những đặc điểm nổi bật ngày nay trong hoạt động KH&CN

là xu hướng hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Để tạo ra sự

gắn kết chặt chẽ giữa hoạt động KH&CN với hoạt động sản xuất đòi hỏi các

tổ chức KH&CN nói chung phải chủ động mở rộng quan hệ, năng động trước

các diễn biến của tình hình kinh tế - xã hội, điều đó mới thể hiện đúng bản

chất của việc tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức

KH&CN.

Ở nước ngoài, việc tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các tổ

chức KH&CN được chú trọng và trở thành một trong nhiều yếu tố quan trọng

thúc đẩy sự phát triển KH&CN của quốc gia. Các nước cùng khu vực như 9

Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Malaysia, Singapo... được coi là những nước

đi tiên phong và đã đạt được kết quả cao trong việc đẩy mạnh hoạt động của

các tổ chức KH&CN theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính, cơ

chế quản lý và nhân sự.

Ở Việt Nam, để thực hiện mục đích phát triển các tổ chức KH&CN ở

địa phương nói chung, các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN nói riêng,

Chính phủ và các bộ, ngành chức năng đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn

thực hiện trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho đơn vị này trong việc tổ

chức công việc sắp xếp lại bộ máy, sử dụng lao động và nguồn lực tài chính

để hoàn thành nhiệm vụ được giao, phát huy mọi khả năng của đơn vị. Một

số Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN ở các tỉnh thành đã xây dựng Đề án

và chuyển đổi hoạt động theo cơ chế mới để nâng cao chất lượng hoạt động

KH&CN, tuy nhiên đối với thực tế tỉnh Thái Bình thì việc áp dụng các chính

sách của Trung ương, của tỉnh vào hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến

bộ KH&CN Thái Bình còn gặp nhiều bất cập, khó khăn, còn thiếu những cơ

chế, chính sách phù hợp với việc chuyển đổi hoạt động theo cơ chế mới của

các tổ chức KH&CN nói chung trên địa bàn tỉnh và của Trung tâm ứng dụng

tiến bộ KH&CN Thái Bình nói riêng.

Với đề tài này, tác giả đã tổng hợp, tiếp thu những kết quả, kinh

nghiệm trong hoạt động KH&CN theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của

các tổ chức KH&CN trong và ngoài nước; từ đó tiếp cận và đưa ra các giải

pháp gắn với thực tiễn tại địa phương nhằm khắc phục những bất cập, khó

khăn trong việc chuyển đổi hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ

KH&CN Thái Bình theo cơ chế mới.

3. Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp chính sách phù hợp góp phần thúc

đẩy hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình trong quá

trình chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

4. Đối tƣợng nghiên cứu

Nghiên cứu và xác định mối quan hệ giữa các yếu tố tác động tới hoạt

động KH&CN theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức

KH&CN địa phương nói chung và của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học

và công nghệ Thái Bình nói riêng.

5. Phạm vi nghiên cứu

Trong khuôn khổ luận văn, trên cơ sở nội dung đã lựa chọn, luận văn

nghiên cứu trong phạm vi hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ

KH&CN Thái Bình và các nội dung liên quan đến việc lựa chọn thông tin, tài

liệu phục vụ cho nghiên cứu luận văn trong giai đoạn từ năm 2008 đến 2012.

6. Câu hỏi nghiên cứu

- Thế nào là tự chủ, tự chịu trách nhiệm? Hoạt động tự chủ, tự chịu

trách nhiệm của các tổ chức KH&CN?

- Thực trạng hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái

Bình hiện nay khi chưa chuyển sang hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm là

gì? Những bất cập còn tồn tại, cần phải giải quyết?

- Những giải pháp chính sách nào để nâng cao hiệu quả hoạt động của

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình theo cơ chế tự chủ, tự chịu

trách nhiệm?

7. Giả thuyết nghiên cứu

- Khó khăn trong việc chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách

nhiệm theo Nghị định 115.

Các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN địa phương nói chung và

của Thái Bình nói riêng đã trải qua rất nhiều giai đoạn khó khăn về cơ sở vật

chất, hạ tầng, trang thiết bị, con người cũng như hoạt động của đơn vị, nguồn

thu ít không đảm bảo được kinh phí và phải hoạt động dựa vào ngân sách nhà

nước cấp là chính.

Với điều kiện như vậy, việc tự chủ ngay theo Nghị định 115 là rất khó

nên các đơn vị này cần kiện toàn tổ chức, nâng cao năng lực hoạt động để

thực hiện Nghị định 115 theo hướng phục vụ quản lý nhà nước.

- Chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm là thời cơ để

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình phát triển và hoạt động bền

vững

Việc chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo Nghị định

115 vừa là thời cơ vừa là thách thức. Tuy nhiên, để chuyển đổi thành công,

đúng lộ trình và sau khi chuyển đổi hoạt động bền vững và phát triển, Trung

tâm cần phải lựa chọn mô hình hợp lý và bước đi thích hợp, đặc biệt là cần có

những giải pháp hỗ trợ kịp thời từ phía Nhà nước, từ vấn đề pháp lý, cơ chế

hoạt động, chế độ ưu đãi, đầu tư hạ tầng cơ sở, xây dựng tiềm lực trang thiết

bị, tiềm lực cán bộ cũng như phát triển thị trường sản phẩm và dịch vụ v.v.

- Các giải pháp chính sách để nâng cao hiệu quả hoạt động của Trung tâm

là kiện toàn lại và hoàn chỉnh bộ máy tổ chức, nhân lực, cơ sở hạ tầng nhằm

nâng cao hiệu quả hoạt động, do đó giữa công tác tổ chức và hoạt động phải có

sự gắn kết và đồng bộ với nhau.

8. Phƣơng pháp nghiên cứu

a, Phương pháp chứng minh giả thuyết

- Thu thập, nghiên cứu, tổng kết để có nguồn thông tin thứ cấp về hoạt

động của các tổ chức KH&CN nói chung và của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ

KH&CN Thái Bình nói riêng từ đó đưa ra được những nhận xét về thực trạng

hoạt động hiện nay của Trung tâm.

b, Phương pháp tiếp cận

- Tiếp cận về lịch sử: kinh nghiệm về hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự

chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN trong và ngoài nước;

- Tiếp cận về xã hội học: đánh giá về thực trạng hoạt động hiện nay của

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình trước khi chuyển đổi sang

cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, từ đó rút ra những bất cập, khó khăn còn

tồn tại để khắc phục.

9. Luận cứ nghiên cứu

- Luận cứ lý thuyết: Một số vấn đề lý luận về tổ chức, tổ chức

KH&CN; khái niệm, vai trò, đặc điểm hoạt động của các tổ chức KH&CN; 12

vai trò của hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN

trong phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.

- Luận cứ thực tiễn:

+ Một số vấn đề liên quan đến hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm

của các tổ chức KH&CN trong và ngoài nước.

+ Các chủ trương, chính sách của Trung ương và địa phương và sự tác

động đối với hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN

trong nước.

+ Hiện trạng về cơ cấu tổ chức, bộ máy và hoạt động KH&CN của

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình.

10. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham

khảo, nội dung luận văn gồm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động tự chủ, tự chịu trách

nhiệm của các tổ chức KH&CN.

Chương 2: Thực trạng của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái

Bình hiện nay.

Chương 3: Các giải pháp thúc đẩy hoạt động của Trung tâm Ứng dụng

tiến bộ KH&CN Thái Bình theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG TỰ CHỦ, TỰ CHỊU TRÁCH NHIỆM CỦA CÁC TỔ CHỨC KH&CN

1.1. Những vấn đề cơ bản về tổ chức khoa học và công nghệ

1.1.1 Tổ chức

Một tổ chức thường được định nghĩa là hai hay nhiều người làm việc,

phối hợp với nhau để đạt kết quả chung, hoạt động của tổ chức là một quá

trình đề ra những sự liên hệ chính thức giữa những con người và tài nguyên

để đi đến mục tiêu. Chức năng của tổ chức là tiến hành phối hợp các nỗ lực

qua việc thiết lập một cơ cấu về cách thực hiện công việc trong tương quan

với quyền hạn. Nói một cách khác, chức năng tổ chức là tiến trình sắp xếp các

công việc tương đồng thành từng nhóm, để giao phó cho từng khâu nhân sự

có khả năng thi hành, đồng thời phân quyền cho từng khâu nhân sự tùy theo

công việc được giao phó.

1.1.2. Hoạt động khoa học và công nghệ

Theo Luật KH&CN được Quốc hội thông qua số 21/2000/QH10 ngày

09/6/2000: hoạt động KH&CN bao gồm nghiên cứu khoa học, nghiên cứu và

phát triển công nghệ, dịch vụ KH&CN, hoạt động phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá sản xuất và các hoạt động khác nhằm phát triển KH&CN.

Mục tiêu của hoạt động KH&CN là xây dựng nền KH&CN tiên tiến,

hiện đại để phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao trình độ quản lý; sử dụng

hợp lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường; đẩy mạnh công nghiệp hoá,

hiện đại hoá; xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây

dựng con người mới Việt Nam; góp phần phát triển nhanh, bền vững KT-XH.

Trong hoạt động KH&CN, phải bảo đảm các nguyên tắc sau đây:

- Hoạt động KH&CN phải phục vụ nhiệm vụ phát triển KT-XH, bảo

đảm quốc phòng, an ninh;

- Xây dựng và phát huy năng lực nội sinh về KH&CN kết hợp với việc

tiếp thu có chọn lọc các thành tựu KH&CN của thế giới, phù hợp với thực

tiễn Việt Nam;

- Kết hợp chặt chẽ khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật và công nghệ

với khoa học xã hội và nhân văn; gắn nghiên cứu khoa học và phát triển công

nghệ với giáo dục và đào tạo, với hoạt động sản xuất, kinh doanh và phát triển

thị trường công nghệ;

- Phát huy khả năng lao động sáng tạo của mọi tổ chức, cá nhân;

- Trung thực, khách quan, đề cao đạo đức nghề nghiệp, tự do sáng tạo,

dân chủ, tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

Hoạt động khoa học là lĩnh vực hoạt động nghề nghiệp vì nó khám phá

ra các tri thức về thế giới tự nhiên, xã hội và tư duy. Nó sáng tạo ra các

nguyên lý giải pháp mới hay sáng tạo ra các mô hình kỹ thuật quản lý xã hội

mới phục vụ cho con người cải tạo thế giới, phát triển kinh tế xã hội, văn hóa.

Hoạt động khoa học tạo nên tính sáng tạo, tính mới, mang tính rủi ro cao và

đặc biệt vai trò cá nhân trong hoạt động khoa học rất lớn. Thực tiễn sản xuất,

hoạt động xã hội đặt ra nhiều vấn đề cho khoa học giải quyết và đòi hỏi khoa

học đưa ra những căn cứ, những nguyên lý giải pháp hay mô hình để phát

triển tri thức, tìm hiểu thế giới tự nhiên, xã hội phục vụ cho xã hội.

Hoạt động công nghệ là tất cả những hoạt động liên quan đến các quá

trình nghiên cứu - triển khai sản xuất và thị trường áp dụng công nghệ. Nội

dung chính của hoạt động công nghệ là biến các tri thức tiến bộ khoa học kỹ

thuật và công nghệ tiên tiến thành những yếu tố của sản xuất nhằm nâng cao

sức sản xuất của xã hội và con người. Hoạt động công nghệ là hoạt động tạo

ra và hoàn thiện công nghệ mới, sản phẩm mới gồm các bước triển khai thực

nghiệm và sản xuất thử nghiệm.

Nghiên cứu khoa học là hoạt động phát hiện, tìm hiểu các hiện tượng,

sự vật của tự nhiên, xã hội và tư duy, sáng tạo các giải pháp nhằm ứng dụng

vào thực tiễn. Một trong các cách phân loại nghiên cứu khoa học là phân loại

theo tính chất của sản phẩm nghiên cứu. Theo đó nghiên cứu khoa học bao

gồm nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng.

Phát triển công nghệ là hoạt động tiếp theo nhằm tạo ra và hoàn thiện

công nghệ mới, sản phẩm mới. Sản phẩm của hoạt động này mới chỉ là những

vật mẫu, hình mẫu có tính khả thi về kỹ thuật để áp dụng vào một điều kiện

kinh tế hoặc xã hội nào đó. Ngoài ra còn phải nghiên cứu những tính khả thi

khác, như khả thi về tài chính, về kinh tế, về môi trường, về xã hội và chính

trị… Phát triển công nghệ bao gồm triển khai thực nghiệm và sản xuất

Nghiên cứu cơ bản thuần túy

Nghiên cứu cơ bản

Nghiên cứu nền tảng

Nghiên cứu cơ bản định hướng

Nghiên cứu chuyên đề

Nghiên cứu ứng dụng

Tạo mẫu sơ khởi (Prototype)

Triển khai

Làm pilot để tạo quy trình

thử nghiệm. Quan hệ giữa các loại hình nghiên cứu k hoa học và phát triển công nghệ 1 :

Sản xuất thử ở Serie 0 Hình 1.1. Quan hệ giữa các loại hình nghiên cứu

Đặc điểm chung nhất của nghiên cứu khoa học là tìm tòi những sự vật

mà người nghiên cứu chưa hề biết. Đặc điểm này dẫn đến hàng loạt các đặc

điểm khác nhau của nghiên cứu khoa học mà người nghiên cứu cũng như

người quản lý nghiên cứu cần phải quan tâm khi xử lý những vấn đề cụ thể về

mặt phương pháp luận về nghiên cứu và tổ chức nghiên cứu. Các đặc tính cơ

bản của nghiên cứu khoa học là tính mới, tính kế thừa, khoa học sáng tạo,

khách quan và khả thi. Sản phẩm KH&CN mang tính thông tin. Mặt khác,

trong nghiên cứu KH&CN cũng có thể xẩy ra rủi ro, phi kinh tế.

1: Theo PGS TS Vũ Cao Đàm (2009), Giáo trình Khoa học luận đại cương

1.1.3. Tổ chức khoa học và công nghệ

a. Các loại hình tổ chức KH&CN

Theo Luật KH&CN, các tổ chức KH&CN bao gồm:

- Tổ chức nghiên cứu khoa học, tổ chức nghiên cứu khoa học và phát

triển công nghệ (sau đây gọi chung là tổ chức nghiên cứu và phát triển);

- Trường đại học, học viện, trường cao đẳng ;

- Tổ chức dịch vụ KH&CN.

Trong đó các tổ chức nghiên cứu và phát triển được tổ chức dưới các

hình thức: viện nghiên cứu và phát triển, trung tâm nghiên cứu và phát triển,

phòng thí nghiệm, trạm nghiên cứu, trạm quan trắc, trạm thử nghiệm và cơ sở

nghiên cứu và phát triển khác.

Triển khai thực nghiệm Dịch vụ khoa học và công nghệ

Sản xuất thử nghiệm Phát triển công nghệ

Hoạt động khoa học và công nghệ

Nghiên cứu cơ bản

Nghiên cứu ứng dụng

Nghiên cứu khoa học Hình 1.2. Hoạt động KH&CN – Cơ sở để phân loại tổ chức KH&CN2

Căn cứ vào mục tiêu, quy mô tổ chức và phạm vi hoạt động, các tổ

chức nghiên cứu và phát triển được phân thành:

+ Tổ chức nghiên cứu và phát triển cấp quốc gia;

2: Theo bảng phân loại hoạt động KH&CN ban hành kèm theo Quyết định số 12/2008/QĐ-BKHCN ngày 04/9/2008 của Bộ trưởng Bộ KH&CN

+ Tổ chức nghiên cứu và phát triển của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan

thuộc Chính phủ (sau đây gọi chung là tổ chức nghiên cứu và phát triển cấp

bộ); tổ chức nghiên cứu và phát triển của tỉnh, thành phố trực thuộc trung

ương (sau đây gọi chung là tổ chức nghiên cứu và phát triển cấp tỉnh); tổ chức

nghiên cứu và phát triển của cơ quan khác của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ

chức chính trị - xã hội ở trung ương.

+ Tổ chức nghiên cứu và phát triển cấp cơ sở.

Tổ chức nghiên cứu và phát triển là một bộ phận thuộc các tổ chức

KH&CN. Dựa vào mục tiêu, nhiệm vụ của các tổ chức KH&CN mà người ta

phân loại như sau:

* Phân loại theo lĩnh vực KH&CN: Khoa học tự nhiên; khoa học kỹ

thuật (KH&CN); khoa học xã hội và nhân văn; khoa học nông nghiệp; khoa

học y dược học.

* Phân loại theo các hoạt động KH&CN: Nghiên cứu và phát triển

(R&D); Chuyển giao công nghệ; Dịch vụ KH&CN.

* Phân loại theo chủ thể sở hữu: Tổ chức KH&CN thuộc khu vực Nhà

nước; Tổ chức KH&CN thuộc khu vực tư nhân; Tổ chức KH&CN thuộc khu

vực tập thể; Tổ chức KH&CN thuộc khu vực đa quốc gia.

b. Nguyên lý hoạt động của tổ chức khoa học và công nghệ

Theo nguyên lý chung về tổ chức, tổ chức KH&CN được tạo ra nhằm

thực hiện mục tiêu của hoạt động KH&CN. Tổ chức KH&CN hoạt động theo

Luật KH&CN và các quy định có liên quan.

Theo Luật KH&CN, mục tiêu của hoạt động KH&CN là:

- Xây dựng nền KH&CN tiên tiến, hiện đại để phát triển lực lượng sản

xuất, nâng cao trình độ quản lý, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ

môi trường, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá;

- Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Xây dựng

con người mới, góp phần phát triển nhanh và bền vững KT-XH, nâng cao chất

lượng cuộc sống của nhân dân, bảo đảm quốc phòng an ninh.

QUY ĐỊNH CHỨC NĂNG - Các công việc phải làm (cụ thể) để đạt mục tiêu vạch ra. - Yêu cầu người làm tổ chức: Phải có hiểu biết, hiểu quy trình công nghệ. - Chức năng của tổ chức là “cỗ máy”.

XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU CỦA TỔ CHỨC a. Các mục tiêu phải lập thành 1 hệ thống hỗ trợ nhau: - Mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội, - Nhiệm vụ của tổ chức, - Mục tiêu chiến lược dài hạn của tổ chức, - Các mục tiêu cụ thể, - Các mục tiêu của từng bộ phận trong tổ chức, - Các mục tiêu cá nhân. b. Các mục tiêu phải mang tính xác đáng (hội nhập đủ các yếu tố định lượng, định tính và khả thi), sắp xếp các mục tiêu theo thứ tự ưu tiên.

BỐ TRÍ CÁN BỘ ĐÚNG YÊU CẦU - Bố trí người vào các tổ chức biên chế. - Yêu cầu người làm tổ chức: Phải am hiểu nghề nghiệp, hiểu nguời cần bố trí để hoàn thành nhiệm vụ

XÂY DỰNG BỘ MÁY TỔ CHỨC - Khung tổ chức cần thiết; sơ đồ tổ chức; cấp quản lý (2-3 cấp) • Yêu cầu người làm tổ chức: Phải am hiểu chức năng nhiệm vụ từng người (vị trí). •Cứ 3-5 năm xem xét lại bộ máy tổ chức và phải bổ sung, điều chỉnh hợp lý

XÂY DỰNG CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐƠN VỊ.

- Để hoạt động có nề nếp. - Để xử lý mọi công việc, các mối quan hệ (cách thức, thể thức) – ( Mô tả, phân tích công việc của từng người, quản lý trên cơ sở sơ đồ tổ chức, mục đích, yêu cầu, chức năng quyền hạn...)

Hình 1.3. Sơ đồ lưu trình để xây dựng và triển khai công tác tổ chức KH&CN

Hoạt động của các tổ chức KH&CN thực hiện theo các nguyên tắc:

- Phục vụ nhiệm vụ phát triển KT-XH, bảo đảm quốc phòng an ninh;

- Xây dựng và phát huy năng lực nội sinh về KH&CN của đất nước,

tiếp thu có chọn lọc các thành tựu KH&CN của thế giới phù hợp với thực tiễn

của đất nước;

- Kết hợp chặt chẽ khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật và công nghệ

với khoa học xã hội và nhân văn, gắn khoa học với công nghệ với giáo dục

đào tạo;

- Phát huy khả năng lao động và sáng tạo của mọi tổ chức, cá nhân;

- Trung thực, khách quan và đề cao đạo đức nghề nghiệp, tự do sáng

tạo, dân chủ và tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

Theo Luật KH&CN, nhiệm vụ chủ yếu của hoạt động KH&CN là:

- Nghiên cứu những vấn đề lý luận và vận dụng vào thực tiễn để xây

dựng luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách, luật pháp

và phát triển kinh tế-xã hội đất nước, làm giàu kho tàng tri thức thế giới;

- Nâng cao năng lực KH&CN để làm chủ và sáng tạo công nghệ.

- Tiếp thu các thành tựu KH&CN và thực hiện chuyển giao công nghệ

tạo ra sản phẩm mới có sức cạnh tranh cao.

1.2. Lý luận về tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức Khoa

học và Công nghệ

1.2.1 Tự chủ

Thuật ngữ “tự chủ” (Autonomy) đi với nhiều từ khác nhau, tạo ra các

cụm từ với khái niệm khác nhau như: tự chủ tài chính, tự chủ về kinh tế, tự

chủ về chuyên môn, tự chủ của tổ chức, cơ quan... Thuật ngữ tự chủ trong các

cụm từ trên được hiểu là sự chủ động, tự quyết của chủ thể được tự quyết định

về một số lĩnh vực, một số mặt nào đó. Theo đó, thực hiện tự chủ là một sự

chia sẻ quyền lực, giao quyền cho cấp dưới nhiều hơn, giảm bớt sự tập trung

hoá và như vậy sẽ tăng hiệu quả quản lý của các cấp trong bộ máy quản lý.

Các cấp quản lý cần phải có thông tin đầy đủ hơn, nhất là trong quá trình phát

triển ngày càng phức tạp của xã hội hiện đại, Nhà nước sẽ khuyến khích việc

tự điều hành của cấp dưới.

Nguyên tắc tự chủ là cho phép tự do cần thiết, không có sự can thiệp

của bên ngoài, trong việc sắp xếp tổ chức và điều hành nội bộ cũng như phân

bổ trong nội bộ nguồn tài chính và tạo thêm thu nhập từ các nguồn ngoài phần

cấp phát của Nhà nước; tự do trong việc tuyển dụng nhân lực và bố trí điều 20

kiện làm việc cho họ; và tự do trong việc điều hành giảng dạy và nghiên cứu.

Khi một tổ chức được tự chủ thì tổ chức đó sẽ được tự mình quyết định các

mục tiêu, các ưu tiên và thực hiện các mục tiêu, ưu tiên này nếu các tổ chức

đó phục vụ xã hội tốt.

Theo các cách diễn đạt về tự chủ của tổ chức nói trên, thì tự chủ chính

là sự độc lập và tự do của các tổ chức trong việc xác định mục tiêu và các

phương tiện để thực hiện chúng. Theo tác giả Berdahl, 1990, có 2 loại tự chủ :

"tự chủ thực sự” hay “tự chủ về mặt bản chất”, và “tự chủ về quy trình”. Tự

chủ về bản chất là loại tự chủ mà ở đây, các tổ chức KH&CN được toàn

quyền, từ khâu tự định đoạt các hướng nghiên cứu, phát triển, các dịch vụ, và

đến khâu điều hành, không có sự can thiệp của các cấp quản lý trong việc

phân bổ, bố trí nguồn lực. Hoạt động của các tổ chức này chịu sự điều chỉnh

của pháp luật có liên quan, như: luật lao động, luật về tài chính, kiểm toán,

luật về thuế, luật chuyển giao công nghệ,...

Tự chủ về bản chất thường gắn với các tổ chức tư nhân, nơi mà quyền

sở hữu thuộc về một hoặc một nhóm người, thì nhóm người này quyết định

phương thức hoạt động và điều hành của tổ chức. Người đứng đầu tổ chức

này có thể là người chủ sở hữu nhưng cũng có thể là người do chủ sở hữu

thuê và thường là người có uy tín khoa học trong cộng đồng. Họ được giao

quyền tự chủ (tự điều hành) tổ chức trên cơ sở điều lệ mà Hội đồng quản trị

đã thông qua. Quyền tự xác định hướng nghiên cứu do các tổ chức này quyết

định, dựa trên cơ chế thị trường và hạch toán kinh tế.

Tuy nhiên, tự chủ về bản chất cũng không phải là tuyệt đối đối với các

tổ chức KH&CN. Có rất nhiều tác động khác lôi cuốn các hướng hoạt động

của họ dựa trên định hướng chung về phát triển khoa học và công nghệ quốc

gia cũng như định hướng phát triển KT-XH. Trường hợp các tổ chức này

nhận các dự án nghiên cứu từ các quỹ là một ví dụ. Quỹ phát triển khoa học

và công nghệ ở các nước, phần lớn là có nguồn kinh phí từ chính phủ, các

chương trình nghiên cứu định hướng vào các ưu tiên quốc gia về KH&CN.

Và như vậy, định hướng phát triển KH&CN quốc gia tác động trực tiếp đến

hướng hoạt động của tổ chức này.

Tự chủ về quy trình (thủ tục): theo các học giả nước ngoài, tự chủ về

quy trình nghĩa là tự điều hành, từ khâu điều hành kế hoạch hoạt động, đến

khâu điều hành tài chính, nhân lực và đánh giá tổ chức. Tự chủ hay tự điều

hành này thường gắn với các tổ chức KH&CN công lập.

Tính tự chủ là một phạm trù khách quan, phản ánh thuộc tính tự do,

bình đẳng của các thực thể hoạt động trong nền kinh tế thị trường, bất kể

chúng thuộc hình thức sở hữu nào. Khi tính tự chủ của một tổ chức được Nhà

nước nhận thức và thể chế hoá thành văn bản, chỉ thị, quyết định và áp dụng

đối với thực thể nào đó thì gọi là quyền tự chủ. Khác với tính tự chủ, quyền tự

chủ là một phạm trù mang tính chủ quan, phụ thuộc vào nhận thức của chủ

thể quản lý, ra quyết định công nhận sự tự chủ của thực thể với mức độ khác

nhau.

Tự chủ của tổ chức KH&CN thường gắn liền với tự do trong hoạt động

KH&CN, tuy nhiên chúng không đồng nghĩa với nhau. Tự do trong hoạt động

KH&CN là một yếu tố rất tốt cho tự chủ, song lý tưởng nhất vẫn là có hiện

diện cả hai. Trên thực tế, có thể có tự chủ nhưng không có tự do trong hoạt

động KH&CN và ngược lại. Tuy nhiên, quyền thực hiện, huy động các nguồn

trí thức để thực hiện các mục tiêu đã được thông qua, cho dù có bị hạn chế không ít nhưng vẫn được tăng cường trong trường hợp có mức tự chủ cao3.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, tự chủ của các tổ chức khác nhau giữa các nước

và các địa phương nhưng bất kỳ tổ chức tự chủ nào cũng đều chịu sự điều

chỉnh của Nhà nước, chính phủ.

1.2.2 Tự chịu trách nhiệm

Giao quyền tự chủ cho các đơn vị là thực hiện việc phân quyền ra quyết

định cho các đơn vị, tổ chức. Ngày nay, nhiều nước có xu hướng mở rộng

quyền tự chủ cho các tổ chức KH&CN và mở rộng khía cạnh được tự chủ

3: Theo Brooker Group,1999 22

cùng với việc đòi hỏi trách nhiệm của tổ chức cao hơn về kết quả hoạt động

của họ. Trách nhiệm ở đây có nghĩa là phải chứng minh các hoạt động đem lại

những kết quả nhất định bằng việc sử dụng hiệu qủa các phương tiện.

Theo quan niệm của Anh Quốc, thể hiện trong khái niệm tự chịu trách

nhiệm, Bộ Tài chính Anh Quốc đưa ra năm 1987, thì “tự chịu trách nhiệm là

trách nhiệm của ai đó về sự phát triển và thực thi chính sách và/hay quản lý

công việc và nguồn lực chứng tỏ được không chỉ sự đúng đắn mà cả tính kinh

tế, hiệu suất và hiệu quả của các chính sách và/hay việc quản lý trong suốt

một khoảng thời gian”.

Ở Mỹ, Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia (National Comusion on

Research) năm 1988 đưa ra 3 loại trách nhiệm:

- Trách nhiệm tài chính và hành chính: trách nhiệm đối với vốn về tài

chính và các qui định về hành chính.

- Trách nhiệm khoa học: Liên quan đến việc đạt được các kết quả và

tiến bộ như mục tiêu đã đề ra.

- Trách nhiệm xã hội: Liên quan đến các mục tiêu xã hội cụ thể mà tổ

chức phải thực hiện.

Tự chịu trách nhiệm của một tổ chức được Mortimer (1972) phân biệt

ra trách nhiệm bên trong và trách nhiệm bên ngoaì, tức là trách nhiệm đối với

xã hội nói chung và trách nhiệm đối với chính tổ chức nơi họ đang làm việc,

hoạt động. Ở đây liên quan đến chịu trách nhiệm về các quyền lợi khác nhau

với các cơ quan khác nhau, chịu trách nhiệm về chức năng của mình, chịu

trách nhiệm với các cơ quan hành pháp, lập pháp và tư pháp về hiệu quả hoạt

động về hành vi của đội ngũ nhân lực mà tổ chức đó quản lý và về sự đúng

đắn và quá trình ra quyết định trong nội bộ tổ chức.

Theo Mortimer (1972), cần có sự kiểm tra đối với tự chịu trách nhiệm.

Nhưng vấn đề là ở chỗ ai là người thực hiện việc kiểm tra đó. Trong xã hội

quản lý tập trung, cả giới chuyên môn và quản lý đều thực hiện việc này.

Trong xã hội thị trường, hầu hết sự kiểm tra được tiến hành thông qua kiểm

định. Trong xã hội hiện đại, dư luận công chúng luôn là yếu tố phản ánh sự 23

chịu trách nhiệm. Nhưng trong các nước đang phát triển, cơ chế dư luận công chúng ít có tác dụng và sự chịu trách nhiệm không thực hiện được là mấy.

Tóm lại, quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm là hai mặt đi đôi với nhau

trong một cơ chế thống nhất. Cơ chế tự chịu trách nhiệm đòi hỏi người đại

diện cho quyền lực, cho cơ quan có quyền lực phải chịu trách nhiệm về các

mặt liên quan đến phạm vi được giao quyền quản lý, như: tự chịu trách nhiệm

về tài chính nói riêng và các nguồn lực được giao cho nói chung; tự chịu trách

nhiệm về kết quả đầu ra, về mức độ hoàn thành các nhiệm vụ đã đề ra hoặc

được cấp trên giao; tự chịu trách nhiệm về các quyết định ứng xử trong nội bộ

tổ chức.

Nói về tự chịu trách nhiệm phải đề cập đến các vấn đề sau:

- Ai phải chịu trách nhiệm?

- Chịu trách nhiệm về vấn đề gì?

- Chịu trách nhiệm trước ai?

- Chịu trách nhiệm như thế nào?

- Đánh giá, xem xét việc chịu trách nhiệm ra sao?

Có thể gộp hai khía cạnh chịu trách nhiệm về vấn đề gì và chịu trách

nhiệm như thế nào vào làm một. Ai chịu trách nhiệm liên quan đến mối quan

hệ giữa các tổ chức chịu trách nhiệm: có thể là những cá nhân, những tổ chức

đại diện hoặc toàn bộ tổ chức và cũng có thể là toàn bộ những đối tượng này.

Vấn đề chịu trách nhiệm liên quan đến những nhiệm vụ cụ thể hoặc các hành

động của tổ chức, trong đó kể cả mục tiêu và các hệ quả.

Vấn đề chịu trách nhiệm trước ai là đề cập tới người có trọng trách

trong mối quan hệ trách nhiệm. Người có trọng trách là người ra quyết định,

giao nhiệm vụ và cấp nguồn lực cho tổ chức. Trách nhiệm có thể là bên trong

hoặc bên ngoài. Trường hợp chịu trách nhiệm bên trong, người có trọng trách

có thể là cấp trên trực tiếp, người đứng đầu của cả tổ chức, nghiên cứu viên

cao cấp, nhóm chuyên gia,… hay toàn bộ những người nêu trên với tư cách là

chịu trách nhiệm tập thể. Trách nhiệm bên ngoài, người có trọng trách mà

phía tổ chức phải chịu trách nhiệm có thể là khách hàng, người đặt hàng về 24

nhiệm vụ KH&CN, kiểm toán nhà nước, các hiệp hội có liên quan, chính phủ,

các tổ chức KH&CN khác…

Vấn đề chịu trách nhiệm như thế nào là nói đến hệ thống giá trị của

chịu trách nhiệm. Nó quyết định các nguyên tắc, tiêu chuẩn về thất bại hay

thành công trong mối quan hệ trách nhiệm. Các tiêu chuẩn này tựa như thấu

kính quyết định trọng tâm của chịu trách nhiệm. Hệ thống giá trị của trách

nhiệm có thể là chính trị, pháp lý, chuyên môn, tinh thần,…Đối tượng chịu

trách nhiệm, chẳng hạn cương lĩnh chính trị, có thể thành công về mặt trách

nhiệm chính trị của người thực hiện nhưng lại thất bại về trách nhiệm tài

chính cũng của người thực hiện. Chính vì vậy cần có sự phân biệt về đối

tượng chịu trách nhiệm và trọng tâm (trọng điểm) của chịu trách nhiệm.

Đánh giá về chịu trách nhiệm là nói đến các phương pháp xác định,

đảm bảo và tiến hành đánh giá việc chịu trách nhiệm: các quy định trong xác

định mục tiêu, việc cấp kinh phí, các công cụ đo lường về số lượng và chất

lượng của việc thực hiện mục tiêu và mối tương tác giữa người có trọng trách

với tổ chức trong quá trình đánh giá.

1.2.3. Ý nghĩa của tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong các tổ chức

KH&CN

Một là góp phần thúc đẩy đổi mới chính sách quản lý KH&CN: Thực

hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với các tổ chức KH&CN tạo ra một cơ

chế vận hành mới, một cách quản lý mới. Một mặt tiếp tục duy trì sự can

thiệp đối với tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN, mặt

khác, điều chỉnh cách can thiệp của nhà nước đối với hoạt động của các tổ

chức này. Những can thiệp quá sâu, quá cụ thể đã tỏ ra không thích hợp, làm

mất tính chủ động, năng động và linh hoạt của các tổ chức. Các nỗ lực cải

cách tập trung vào việc điều hành chủ yếu thông qua các công cụ gián tiếp và

giảm dần sự can thiệp vi mô trong tổ chức KH&CN; đưa một số yếu tố thị

trường trong hoạt động của các tổ chức này, trước hết là khâu xây dựng nhiệm

vụ, khâu thu hút tài chính…

Hai là tăng cường hoạt động đổi mới và phát triển nghiên cứu: Cùng

với việc mở rộng tính tự chủ, các tổ chức KH&CN phải đảm nhiệm tự chủ, tự

chịu trách nhiệm cao hơn, kể cả trách nhiệm bên trong cũng như bên ngoài.

Các Chính phủ chỉ tập trung đầu tư cho các tổ chức hoạt động có kết quả và

đúng hướng, đúng trọng điểm ưu tiên của mình. Để tồn tại và phát triển buộc

các tổ chức KH&CN phải biết định hướng nghiên cứu theo trọng điểm ưu tiên

của nhà nước, Nhà nước cũng trang bị cho một số chính sách "bà đỡ" cho các

tổ chức này hướng vào nghiên cứu đổi mới.

Ba là thu hẹp mâu thuẫn giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng trong

các tổ chức KH&CN: Vấn đề quan trọng quyết định đến sự tồn tại của các tổ

chức KH&CN là quyền sở hữu của tổ chức đó. Quyền sở hữu bao gồm:

Quyền chiếm giữ, quyền sử dụng và quyền định đoạt đối tượng sở hữu. Với

sở hữu Nhà nước, chủ thể chiếm giữ và chủ thể định đoạt là Nhà nước nhưng

chủ thể sử dụng lại là các đơn vị cụ thể. Vấn đề tự chủ, tự chịu trách nhiệm sẽ

phụ thuộc vào sự độc lập nhất định của quyền sử dụng và khả năng nắm giữ

quyền sử dụng của các tổ chức KH&CN.

Tách quyền sử dụng với quyền chiếm giữ và quyền định đoạt đối tượng

sở hữu nhằm tạo tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chủ thể sử dụng đối tượng

diễn ra khá nhiều và khá sớm. Các chủ tư bản thuê những giám đốc điều hành

hoạt động kinh doanh của công ty. Dưới thời phong kiến, lúc đầu các lãnh

chúa phong kiến trực tiếp chặn chiếm lao động thặng dư của nông dân, cưỡng

bức họ dành phần lớn thời gian làm việc trên lãnh địa của mình; tiếp theo,

hình thức địa tô công dịch được thay thế bởi địa tô hiện vật và địa tô tiền, tức

là người nông dân tự làm theo những cách của mình và nộp tiền cho địa chủ.

Trước nữa, tách quyền sử dụng và quyền chiếm giữ cũng xuất hiện trong thời

kỳ chiếm hữu nô lệ. Rõ ràng đây là những kinh nghiệm thực tế để các nước

tiến hành thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở tổ chức nghiên cứu-phát

triển Nhà nước.

Tóm lại, để thực hiện chính sách tăng quyền chủ động cho các tổ chức

KH&CN, ở các nước đã thúc đẩy một loạt các đổi mới chính sách trong quản 26

lý KH&CN, đồng thời tăng tính năng động, linh hoạt của các tổ chức này; làm

thu hẹp mâu thuẫn cố hữu giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng trong các tổ

chức KH&CN, qua đó tạo động lực cho các tổ chức này hoạt động và phát

triển; nâng cao hiệu quả hoạt động KH&CN và trách nhiệm đối với kết quả

hoạt động của các tổ chức này và ở khía cạnh nào đó vai trò chính phủ (nhà

nước) được tăng cường, bởi giảm gánh nặng trách nhiệm đối với quản lý các

hoạt động của các tổ chức này, và tập trung cho các chính sách vĩ mô, có tầm

chiến lược quốc gia.

1.3. Chủ trƣơng, chính sách về tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ

chức KH&CN ở nƣớc ta

Với chủ trương cải cách hành chính, Chính phủ đã phân biệt rõ cơ chế

quản lý giữa các cơ quan hành chính với đơn vị sự nghiệp. Mục đích của việc

phân định này nhằm xã hội hoá việc cung cấp dịch vụ cho xã hội, huy động sự

đóng góp của cộng đồng xã hội để phát triển các hoạt động sự nghiệp, từng

bước giảm dần bao cấp từ ngân sách nhà nước.

Để thực hiện mục đích trên đây, Chính phủ và các bộ, ngành chức năng

đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện trao quyền tự chủ, tự chịu

trách nhiệm cho đơn vị sự nghiệp trong việc tổ chức công việc sắp xếp lại bộ

máy, sử dụng lao động và nguồn lực tài chính để hoàn thành nhiệm vụ được

giao, phát huy mọi khả năng của đơn vị để cung cấp dịch vụ với chất lượng

cao cho xã hội nhằm tăng nguồn thu nhằm từng bước giải quyết thu nhập cho

người lao động.

Hiện nay, hầu hết các bộ, cơ quan ngang bộ đều có tổ chức KH&CN có

chức năng nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu chiến lược, chính sách phục vụ

quản lý nhà nước. Với tư cách là đơn vị sự nghiệp, các tổ chức này phải được

áp dụng quy chế tự chủ, tư chịu trách nhiệm về tài chính và tổ chức bộ máy

theo đúng quy định. Trên thực tế, việc tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với các

tổ chức này còn chậm được triển khai và đang gặp một số vướng mắc. Những

vướng mắc đó cần được tháo gỡ kịp thời, góp phần đẩy nhanh việc thực hiện

tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo đúng quy định của pháp luật và nâng cao chất

lượng hoạt động của các đơn vị này.

Để đổi mới cơ chế quản lý và hoạt động của các tổ chức KH&CN,

Chính phủ đề ra chủ trương thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối

với các tổ chức KH&CN của Nhà nước hoạt động nghiên cứu cơ bản, nghiên

cứu chiến lược và chính sách, nghiên cứu các lĩnh vực KH&CN trọng điểm và

một số lĩnh vực khác. Vấn đề tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với tổ chức

KH&CN thể hiện trên các nội dung sau:

- Tự chủ về hoạt động khoa học và công nghệ: các tổ chức khoa học và

công nghệ phải có trách nhiệm thực hiện tốt các nhiệm vụ Nhà nước giao;

đồng thời tự chủ tiến hành các hoạt động khoa học và công nghệ khác theo

quy định của pháp luật (liên kết, hợp tác, ký hợp đồng nghiên cứu và dịch vụ

khoa học và công nghệ, chuyển giao công nghệ v.v...).

- Tự chủ về tài chính: nhà nước bảo đảm kinh phí hoạt động để thực

hiện nhiệm vụ Nhà nước giao theo phương thức khoán chi quỹ lương, hoạt

động bộ máy và kinh phí thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ. Các tổ

chức này được tự chủ trong việc sử dụng các nguồn thu khác từ hợp đồng

KH&CN với các tổ chức, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế trong nước và

nước ngoài.

- Tự chủ về quản lý nhân sự: thực hiện phân cấp và trao quyền tự chủ

nhân sự cho tổ chức KH&CN của Nhà nước trên cơ sở thực hiện chế độ viên

chức và hợp đồng lao động đối với cán bộ KH&CN. Đổi mới cơ chế quản lý

nhân lực KH&CN nhằm phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo của đội ngũ cán

bộ KH&CN; tạo động lực vật chất và tinh thần, thực hiện chế độ thù lao, đãi

ngộ theo mức độ cống hiến và các chính sách khuyến khích khác đối với đội

ngũ cán bộ KH&CN. Nội dung này thể hiện thông qua việc tăng quyền tự chủ

về quản lý nhân lực của các tổ chức KH&CN.

- Tự chủ về quan hệ hợp tác quốc tế: phân cấp mạnh hơn nữa cho các tổ

chức khoa học và công nghệ trong việc cử cán bộ khoa học và công nghệ ra

nước ngoài, thuê chuyên gia nước ngoài thực hiện nghiên cứu, đào tạo, tư vấn 28

khoa học và công nghệ và đảm nhiệm chức vụ quản lý trong các tổ chức

KH&CN thuộc các lĩnh vực do Nhà nước quy định.

Chủ trương, chính sách về tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức

KH&CN ở nước ta được cụ thể hóa thông qua các văn bản liên quan đến yêu

cầu đổi mới hoạt động theo tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức

KH&CN như sau:

a. Nghị định số 115/2005/NĐ-CP

Nghị định 115/2005/NĐ-CP ngày 05/9/2005 của Chính phủ quy định

cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH&CN công lập.

Nội dung cơ bản của Nghị định 115 có thể tóm tắt như sau:

- Phân định rõ các tổ chức KH&CN công lập thành hai loại với sự phát

triển theo các lộ trình khác nhau:

+ Các tổ chức KH&CN hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản,

nghiên cứu chiến lược, chính sách phục vụ quản lý nhà nước được ngân sách

nhà nước đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên theo nhiệm vụ được giao

trên cơ sở sắp xếp lại để nâng cao hiệu quả hoạt động;

+ Các tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, tổ chức

dịch vụ KH&CN tự đảm bảo hoặc chưa tự đảm bảo kinh phí hoạt động

thường xuyên, tuy có khác nhau về mốc thời gian, nhưng sẽ chuyển đổi thành

các tổ chức KH&CN tự trang trải kinh phí hoạt động hoặc doanh nghiệp

KH&CN. Các tổ chức KH&CN không có khả năng chuyển đổi thì phải sáp

nhập hoặc giải thể;

- Các tổ chức KH&CN được quyền ký kết hợp đồng thực hiện các

nhiệm vụ KH&CN, dịch vụ KH&CN;

- Các tổ chức KH&CN trực tiếp quyết định mời chuyên gia, các nhà

khoa học nước ngoài vào Việt Nam và cử cán bộ ra nước ngoài công tác;

- Các tổ chức KH&CN tự quyết định đầu tư phát triển từ vốn vay, vốn

huy động (trong và ngoài nước) từ quỹ phát triển KH&CN;

- Các tổ chức KH&CN được tiến hành các hoạt động sản xuất, kinh

doanh; liên doanh, liên kết sản xuất; xuất khẩu, nhập khẩu trực tiếp; tham gia 29

đấu thầu thực hiện các hợp đồng sản xuất, cung ứng hàng hoá, dịch vụ trong

lĩnh vực chuyên môn của các tổ chức KH&CN;

- Khẳng định vai trò của người đứng đầu (thủ trưởng) của các tổ chức

KH&CN trong việc quyết định biên chế của đơn vị, tuyển dụng viên chức, đề

xuất cấp phó của đơn vị, quyết định bổ nhiệm và miễn nhiệm các tổ chức trực

thuộc, quyết định tiền lương, quyết định khen thưởng, kỷ luật cán bộ, viên

chức thuộc quyền quản lý;

- Các tổ chức KH&CN được hưởng các chính sách ưu đãi của Nhà

nước về hỗ trợ đầu tư phát triển, vay vốn, góp vốn, v.v...

- Có thể nói, Nghị định số 115 tạo bước ngoặt mang tính quyết định

trong lĩnh vực quản lý các tổ chức KH&CN công lập.

Mục tiêu của Nghị định 115 là nhằm: Tăng cường trách nhiệm và nâng

cao tính tích cực, chủ động, năng động, sáng tạo của tổ chức KH&CN và của

thủ trưởng tổ chức KH&CN; tạo điều kiện gắn nghiên cứu khoa học và phát

triển công nghệ với sản xuất, kinh doanh, đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động

KH&CN; tạo điều kiện tập trung đầu tư có trọng điểm cho các tổ chức

KH&CN; nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức KH&CN, góp phần

tăng cường tiềm lực KH&CN của đất nước.

Nghị định 115 có 3 tư tưởng chỉ đạo rất quan trọng, đó là:

Thứ nhất, trao cho các tổ chức KH&CN quyền tự chủ cao nhất theo cơ

chế doanh nghiệp, được sản xuất kinh doanh giống như doanh nghiệp, là loại

hình tổ chức có quyền tự chủ cao nhất mà Nhà nước chỉ can thiệp thông qua

cơ chế chính sách. Nếu một doanh nghiệp hoạt động tuân thủ pháp luật, thì

sau khi hoàn thành nghĩa vụ với Nhà nước, mọi vấn đề khác đều được tự chủ

và tự chịu trách nhiệm từ tuyển dụng cán bộ, phân chia lợi nhuận (lương,

thưởng...) đến sản xuất loại sản phẩm gì, quy mô sản xuất như thế nào.

Thứ hai, Nhà nước đổi mới phương thức cấp kinh phí cho tổ chức

KH&CN thông qua hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Tức là cấp theo nhiệm vụ, chứ không bao cấp (cấp theo số lượng biên chế như

từ trước tới nay).

Thứ ba, thông qua cơ chế hoạt động mới, đặc biệt là được phép trực

tiếp sản xuất kinh doanh như doanh nghiệp, các tổ chức KH&CN có điều kiện

tăng nguồn đầu tư, nâng cao hiệu quả hoạt động, gắn kết tốt nghiên cứu với

đào tạo và sản xuất, kinh doanh thực tiễn.

Theo Nghị định 115, Nhà nước cho phép các tổ chức KH&CN được

chuyển đổi để hoạt động dưới 3 loại hình tổ chức sau:

Thứ nhất là tổ chức KH&CN nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu chiến lược

chính sách phục vụ quản lý nhà nước, được ngân sách tiếp tục đảm bảo kinh

phí hoạt động thường xuyên nhưng sử dụng theo phương thức khoán tương

ứng với nhiệm vụ được giao. Loại hình tổ chức này về cơ bản vẫn được nhà

nước “bao cấp” như trước đây nhưng với mức độ tự chủ cao hơn. Tuy nhiên,

các tổ chức này muốn chuyển đổi sang cơ chế mới vẫn phải làm Đề án, nhưng

không phải Đề án chuyển đổi mà là "Đề án kiện toàn tổ chức, nâng cao hiệu

quả hoạt động" để Nhà nước giao khoán nhiệm vụ và đầu tư hiệu quả hơn.

Các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN ở địa phương được xếp vào loại

này. Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN chính là tổ chức thực hiện dịch vụ

phục vụ quản lý Nhà nước.

Thứ hai là tổ chức KH&CN tự trang trải kinh phí hoạt động, được hiểu

là đơn vị tự đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên (quỹ lương và chi hoạt

động bộ máy), sau khi chuyển đổi vẫn là một tổ chức KH&CN hoạt động theo

Luật KH&CN, được nhà nước tiếp tục hỗ trợ kinh phí thông qua nhiệm vụ và

đầu tư phát triển, đồng thời nếu có hoạt động sản xuất kinh doanh thì được

hưởng những quyền lợi khác như doanh nghiệp mới thành lập. Các tổ chức

này, nếu được cơ cấu lại, tinh giản biên chế thì có quyền chủ động tăng thu

nhập cho cán bộ ngay cả đối với kinh phí được giao theo các quy chế của đơn

vị (trên cơ sở các nguyên tắc tài chính của Nhà nước).

Thứ ba là doanh nghiệp KH&CN, được hiểu là doanh nghiệp đa sở hữu

mới khởi nghiệp, hoạt động trong lĩnh vực KH&CN theo Luật Doanh nghiệp,

sản xuất kinh doanh các sản phẩm mới dựa trên kết quả nghiên cứu khoa học,

bí quyết công nghệ, kết quả ươm tạo công nghệ, được hưởng chính sách ưu

đãi cao của nhà nước trong giai đoạn đầu hình thành và phát triển.

Chúng ta cũng thấy rằng: Tự chủ về tài chính, được giao tài sản để chủ

động sử dụng cho nghiên cứu khoa học và sản xuất kinh doanh và phân cấp

quản lý cán bộ viên chức là ba vấn đề vướng mắc nhất trong hoạt động của

các tổ chức KH&CN nhiều năm qua, làm cản trở sự phát triển của tổ chức

KH&CN và cần phải tháo gỡ.

Để có giải pháp đột phá trong cơ chế hoạt động của các tổ chức

KH&CN, đồng thời giải quyết được các “vướng mắc” này, Nghị định 115 đã

giao quyền tự chủ cao cho tổ chức KH&CN, giao trách nhiệm cho người đứng

đầu và tập thể lãnh đạo đơn vị đối với tất cả các mặt công tác. Nghị định số

80/2007/NĐ-CP về doanh nghiệp KH&CN (gọi tắt là Nghị định 80) đẩy thêm

một bước để các nhà khoa học tự chủ cao hơn, tự chủ theo cơ chế doanh

nghiệp, đó là cơ chế tự chủ cao nhất. Chính vì thế, dư luận xã hội đã so sánh

hai văn bản này với cơ chế “khoán 10” trong lĩnh vực KH&CN.

b. Nghị định 80/2007/NĐ-CP

Nghị định 80/2007/NĐ-CP ngày 19/5/2007 của Chính Phủ về doanh

nghiệp KH&CN (sau đây gọi tắt là Nghị định 80) tạo nhiều thuận lợi cho các

đơn vị nghiên cứu KH&CN chuyển sang mô hình doanh nghiệp. Theo quy

định của Nghị định 80, hoạt động chính của doanh nghiệp KH&CN là thực

hiện sản xuất, kinh doanh các loại sản phẩm, hàng hóa hình thành từ kết quả

nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; thực hiện các nhiệm vụ

KH&CN. Ngoài các hoạt động này, doanh nghiệp KH&CN có thể thực hiện

sản xuất, kinh doanh các loại sản phẩm hàng hóa khác.

Để được công nhận là doanh nghiệp KH&CN, các tổ chức, cá nhân cần

thành lập doanh nghiệp, sau đó lập hồ sơ đăng ký chứng nhận doanh nghiệp

KH&CN trình Sở KH&CN địa phương nơi doanh nghiệp đặt trụ sở chính để

được xem xét, cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN. Tuy nhiên, để

được công nhận là doanh nghiệp KH&CN với điều kiện: Doanh thu từ việc

sản xuất, kinh doanh các sản phẩm hàng hóa hình thành từ kết quả nghiên cứu 32

KH&CN năm thứ nhất đạt ít nhất 30% tổng doanh thu, năm thứ hai đạt ít nhất

50% tổng doanh thu và từ năm thứ ba trở đi đạt ít nhất 70% doanh thu.

Khi được cấp giấy chứng nhận là doanh nghiệp KH&CN, ngoài các ưu

đãi như đầu tư vào khu công nghệ cao, doanh nghiệp sẽ được hưởng thuế suất

thuế thu nhập doanh nghiệp là 10% trong thời gian có hiệu lực của Giấy

chứng nhận doanh nghiệp KH&CN (15 năm); được miễn thuế thu nhập doanh

nghiệp trong 4 năm kể từ khi có thu nhập chịu thuế và giảm 50% số thuế phải

nộp trong 9 năm tiếp theo; được Ban quản lý các khu công nghiệp, khu chế

xuất, khu công nghệ cao và UBND các địa phương cho thuê đất, cơ sở hạ tầng

với mức giá thấp nhất theo quy định v.v…

Sở dĩ doanh nghiệp KH&CN được hưởng nhiều ưu đãi nhằm tạo điều

kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân, các đơn vị nghiên cứu khoa học thành

lập doanh nghiệp KH&CN triển khai ứng dụng các kết quả KH&CN vào sản

xuất, kinh doanh; đẩy mạnh việc thương mại hóa các sản phẩm hàng hóa là

kết quả của hoạt động KH&CN; phát triển thị trường công nghệ.

Các tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ công lập

muốn chuyển đổi thành doanh nghiệp KH&CN phải thoả mãn 5 điều kiện:

- Một trong năm điều kiện là phải có cơ sở vật chất (nhà xưởng, trang

thiết bị v.v...) và tiềm lực tài chính (vốn cố định, vốn lưu động);

- Hai là hàng năm doanh nghiệp KH&CN phải trích ít nhất 3% tổng

doanh thu để đầu tư cho nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ;

- Ba là sau năm đầu tiên doanh thu từ dịch vụ KH&CN và sản phẩm

mới phải chiếm tỷ lệ trên 80% tổng doanh thu của doanh nghiệp.

- Hai điều kiện còn lại liên quan tới nhân lực và cơ cấu tổ chức của

doanh nghiệp KH&CN.

Nghị định 80 với những quy định rõ về việc thành lập, chính sách hỗ

trợ, ưu đãi của Nhà nước đối với doanh nghiệp KH&CN. Theo đó, các cá

nhân, tổ chức Việt Nam, nước ngoài có quyền sở hữu hoặc sử dụng hợp pháp

các kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ đều có thể xin thành

lập DN KH&CN. Nghị định 80 nêu rõ tại chương I những vấn đề cơ bản về

doanh nghiệp KH&CN.

c. Nghị định 96/2010/NĐ-CP

Nghị định 96/2010/NĐ-CP ngày 20/9/2010 của Chính phủ sửa đổi

Nghị định 115/2005/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của

tổ chức KH&CN công lập và Nghị định 80/2007/NĐ-CP về doanh nghiệp

KH&CN (sau đây gọi tắt là Nghị định 96).

Nghị định 96 đã quy định rõ nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của

Nghị định 115, bao gồm: Điều 4; Khoản 1 Điều 6; Khoản 1 Điều 7; đoạn thứ

nhất Khoản 2 Điều 8; Khoản 5 Điều 9; Điểm a Khoản 1 Điều 13; Điều 16;

Khoản 2 và Khoản 4 Điều 17. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 80

bao gồm: Đoạn thứ hai Điều 2; Khoản 5 Điều 8; Khoản 2 và Khoản 9 Điều

10; Khoản 3 Điều 11.

Điều quan trọng nhất với Nghị định này là sửa đổi bổ sung vào khoản 3

điều 4 của nghị định 115 điều quy định các tổ chức phục vụ quản lý nhà thực hiện

việc kiện toàn tổ chức, nâng cao hiệu quả hoạt động trước ngày 31 tháng 12 năm

2011 để tiếp tục được cấp kinh phí thường xuyên.

d. Quyết định số 317/QĐ-TTg

Quyết định số 317/QĐ-TTg ngày 15/3/2012 của Thủ tướng Chính phủ về

việc phê duyệt Đề án nâng cao năng lực của trung tâm ứng dụng tiến bộ khoa

học và công nghệ, trung tâm kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng thuộc

các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Theo đó, mục tiêu của Đề án là hiện đại hóa cơ sở vật chất - kỹ thuật,

đổi mới cơ chế hoạt động, đào tạo nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực

của trung tâm ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ và trung tâm kỹ thuật

tiêu chuẩn đo lường chất lượng của các tỉnh và thành phố trực thuộc Trung

ương đáp ứng yêu cầu hoạt động khoa học và công nghệ, phục vụ hiệu quả

phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của các địa phương.

Chủ trương về tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN ở

nước ta hiện nay dựa trên nền tảng của Nghị định 115, tuy nhiên, sau một thời 34

gian triển khai, tình hình thực hiện Nghị định 115 chưa đạt yêu cầu về tiến độ.

Theo báo cáo của các bộ, ngành, địa phương, đến tháng 5/2009, trong tổng số

546 tổ chức KH&CN của toàn quốc, mới có 242 tổ chức có Đề án đã được

phê duyệt (chiếm 45,5 %, trong đó cơ bản là các tổ chức KH&CN sẽ được

Nhà nước tiếp tục bảo đảm kinh phí hoạt động thường xuyên theo khoản 3, Điều 4)4.

Một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng chậm trễ nói trên:

Thứ nhất, nhiều tổ chức KH&CN có tiềm lực yếu nên ngại chuyển sang

cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo Nghị định 115 (đặc biệt là các tổ chức

KH&CN thuộc địa phương, tổ chức KH&CN mới thành lập). Từ khi Nghị

định 115 được ban hành đến nay, nhiều Bộ, ngành, địa phương chưa tập trung

đầu tư cơ sở vật chất và nhân lực cho các tổ chức KH&CN để các tổ chức này

có đủ tiềm lực hoạt động theo cơ chế tự chủ của Nghị định 115.

Thứ hai, thực tiễn hiện nay cho thấy, nhiều tổ chức nghiên cứu khoa

học và phát triển công nghệ, tổ chức dịch vụ KH&CN (tổ chức theo khoản 2

Điều 4) hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, đang thực hiện các dịch vụ

công ích phục vụ quản lý nhà nước, không có đủ nguồn thu để tự bảo đảm

kinh phí hoạt động thường xuyên. Các tổ chức này sẽ gặp nhiều khó khăn khi

phải chuyển sang hoạt động theo hình thức tự trang trải kinh phí.

Thứ ba, quy định tại Nghị định 115 và các văn bản hướng dẫn thực

hiện còn thiếu đồng bộ, nhiều chỗ chưa rõ ràng, chưa bao quát hết các vấn đề

nẩy sinh từ thực tiễn, đặc biệt là cơ chế tài chính chưa tạo điều kiện để tổ chức

KH&CN có thể xây dựng và phát triển quỹ lương của tổ chức, do đó chưa

thực sự khuyến khích các cán bộ KH&CN phát huy hết khả năng của mình

trong các hoạt động nghiên cứu sáng tạo, dịch vụ, sản xuất và kinh doanh.

Thứ tư, một số văn bản mới được ban hành trong thời gian vừa qua

(như quy định mới về thuế thu nhập doanh nghiệp...) đòi hỏi phải sửa đổi, bổ

sung cho phù hợp.

4: Thời báo Kinh tế Việt Nam (2009), Số 133 - thứ Năm - 4/6/2009, tr. 5 35

1.4 Một số kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm

của các tổ chức KH&CN trong và ngoài nƣớc

1.4.1. Kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các

tổ chức KH&CN ngoài nước

Xu hướng chung trong khu vực và trên thế giới là tăng quyền tự chủ, tự

chịu trách nhiệm cho các tổ chức KH&CN và mỗi nước thực hiện theo các

cách khác nhau, phù hợp với điều kiện xã hội, giáo dục, kinh tế của từng

nước. Việt Nam không nên “bê nguyên” một mô hình nào nhưng hoàn toàn có

thể rút ra những đặc điểm làm bài học cho mình. Có thể tóm gọn vào 3 nội

dung chính như sau:

* Một là xu hướng tăng quyền tự chủ cho các tổ chức KH&CN:

Trong thời gian gần đây, Hàn Quốc là một trong nhiều nước trong khu

vực Châu Á rất quan tâm đến việc xây dựng một môi trường hoạt động linh

hoạt cho các tổ chức KH&CN. Đặc điểm nổi bật trong hoạt động của các tổ

chức KH&CN ở Hàn Quốc nhất đó là thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách

nhiệm một cách triệt để. Một nhà quản lý dự án sẽ là người kiểm soát từng dự

án KH&CN và được trao quyền hành tương đối tự do trong việc phân bổ các

nguồn lực. Nhà nước sẽ đánh giá kết quả thực hiện dựa trên các mục tiêu thực

hiện đề tài, dự án. Từ năm 2008, Hàn Quốc với khoản kinh phí cho hoạt động KH&CN vào khoảng 53 tỷ USD/năm5, cũng đã thí điểm việc tăng cường tự

chủ nói chung và tự chủ tài chính nói riêng cho các tổ chức KH&CN. Một số

tổ chức KH&CN có uy tín được trao quyền nhiều hơn trong các quyết định tài

chính.

Người đứng đầu các tổ chức KH&CN tại Hàn Quốc được trao toàn bộ

trách nhiệm về quản lý và điều hành tổng thể; trong đó bao gồm việc lựa chọn

thực hiện các đề tài nghiên cứu, giám sát và phân bổ kinh phí để thực hiện các

mục tiêu của đề tài. Mỗi một đề tài KH&CN được thực hiện một cách độc lập,

sử dụng các hệ thống quản lý theo các mục tiêu dựa vào trách nhiệm độc lập

5: Theo báo cáo số liệu của Bộ KH&CN ngày 08/3/2013 tại Hội nghị toàn quốc triển khai chiến lược phát triển KH&CN giai đoạn 2011-2020

của các giám đốc. Các giám đốc dự án có quyền sắp xếp các đề tài cụ thể,

thành lập các nhóm nghiên cứu, phân bổ kinh phí thực hiện nghiên cứu và

đánh giá, giám sát tiến độ thực hiện.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức KH&CN, Chính phủ

Hàn Quốc và đại diện là cơ quan chuyên trách sẽ đóng vai trò là cơ quan

trung ương điều phối liên bộ về chính sách KH&CN và các hoạt động của tổ

chức KH&CN, đồng thời giảm dần sự can thiệp của Nhà nước trong tiến trình

thực hiện các chương trình, đề tài, dự án KH&CN của các tổ chức KH&CN.

Cũng như Hàn Quốc, Nhật Bản cũng là một quốc gia đẩy mạnh quyền

tự chủ tài chính các tổ chức KH&CN với sự khuyến khích kiểu doanh nghiệp

KH&CN. Các tổ chức KH&CN tại Nhật Bản đã được cởi mở hơn trong việc

tiếp cận với nguồn kinh phí khoảng 140 tỷ USD/năm cho hoạt động KH&CN

mà Chính phủ nước này đầu tư.

Singapore, nước được xếp vào hàng có thu nhập cao và nền công

nghiệp dịch vụ phát triển nhất ở Đông Nam Á, cho phép các tổ chức KH&CN

được tự chủ và khuyến khích các tổ chức này tìm kiếm các nguồn vốn khác,

đặc biệt là doanh nghiệp hoạt động KH&CN kể từ năm 2006.

* Hai là không cho phép tự chủ hoàn toàn tất cả các mặt:

Hongkong (Trung Quốc) áp dụng tự chủ tài chính một phần trong các

tổ chức KH&CN. Các tổ chức này có thể sở hữu, bán nhà cửa được hiến tặng

hay tự đầu tư. Các tổ chức KH&CN được vay vốn từ ngân hàng thương mại

và thị trường tài chính.

Một nước ở Đông Á có hoạt động KH&CN phát triển là Hàn Quốc lại

có cơ chế khác. Các tổ chức KH&CN công lập ở nước này vẫn tiếp tục chịu

sự hạn chế trong những lĩnh vực tài chính, mặc dù đã có một loạt cải cách

diễn ra từ năm 2005. Ngược lại, các tổ chức KH&CN ngoài công lập lại được

mở rộng tự chủ về tài chính.

Với Lào, nước được xếp vào nhóm có thu nhập thấp như Việt Nam, các

tổ chức KH&CN có tiềm lực ở Lào được trao quyền tự chủ một phần. Cơ chế

tài chính được thiết lập cho phép các tổ chức này tự quản lý nguồn thu dưới

sự giám sát của Nhà nước.

* Ba là tự chủ không có nghĩa là Nhà nước chấm dứt cấp kinh phí:

Tại Singapore, chính phủ vẫn cam kết là chủ thể cấp ngân sách cho

hoạt động của các tổ chức KH&CN, các tổ chức KH&CN vẫn được trao

quyền tự chủ hoàn toàn về nguồn nhân lực, kể cả ấn định mức lương.

Với các nước như Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc, Malaysia..., chính

phủ trao quyền tự chủ tài chính cho một số tổ chức KH&CN dưới dạng phân

bổ ngân sách công theo cơ chế tài trợ trọn gói, và cho phép các tổ chức này

linh hoạt hơn trong hoạt động KH&CN. Các tổ chức này còn được điều chỉnh

mức lương cơ bản của cán bộ.

Tuy nhiên, kể cả những tổ chức tự chủ vẫn bị hạn chế trong việc vay

vốn thương mại và sở hữu tài sản. Ví dụ như ở Thái Lan, các tổ chức

KH&CN tự chủ nhận ngân sách nhà nước thông qua chế độ phân bổ kinh phí

trọn gói, được tự chủ trong xác định cơ chế quản lý và sử dụng nhân sự. Các

tổ chức này cũng được quyền quản lý, sử dụng tài sản công.

Tương tự, các tổ chức KH&CN tự chủ ở Indonesia cũng được hưởng

quyền tự chủ như ở Thái Lan. Về mặt pháp lý, các tổ chức này cũng đã thành

công trong việc áp dụng một số loại hình ngân sách cạnh tranh.

Tuy nhiên, dù là tự chủ hoàn toàn hay một phần, điều quan trọng là

giao quyền tự chủ phải gắn với việc tăng cường trách nhiệm giải trình của các

tổ chức KH&CN, tăng cường giám sát của nhà nước và cộng đồng với các tổ

chức KH&CN qua các tiêu chí cụ thể và minh bạch.

1.4.2. Kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các

tổ chức KH&CN ở một số địa phương trong nước

Để thực hiện mục đích phát triển các tổ chức KH&CN ở địa phương

nói chung, các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN nói riêng, Chính phủ và

các bộ, ngành chức năng đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện trao

quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho đơn vị này trong việc tổ chức công việc

sắp xếp lại bộ máy, sử dụng lao động và nguồn lực tài chính để hoàn thành 38

nhiệm vụ được giao, phát huy mọi khả năng của đơn vị để cung cấp dịch vụ

với chất lượng cao cho xã hội nhằm tăng nguồn thu nhằm từng bước giải

quyết thu nhập cho người lao động.

a. Kinh nghiệm của tỉnh Hải Dương

Ngày 13/9/2006 UBND tỉnh Hải Dương đã ban hành Quyết định số

3154/2006/QĐ-UBND Về việc phê duyệt Đề án "Chuyển đổi Trung tâm Ứng

dụng tiến bộ khoa học thuộc Sở Khoa học và Công nghệ Hải Dương theo cơ

chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm". Trung tâm đã thực hiện việc lựa chọn,

chuyển giao và ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất, cung

cấp các dịch vụ và tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực khoa

học và công nghệ trên địa bàn tỉnh, đây cũng là những nội dung mới, rất cần

thiết cho sự phát triển bền vững hoạt động KH&CN của Trung tâm.

* Về nguồn nhân lực:

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Hải Dương căn cứ theo Quyết

định số 2647/QĐ-UBND ngày 19/9/2011 của UBND tỉnh Hải Dương về việc

quy hoạch phát triển nguồn nhân lực Hải Dương giai đoạn 2011-2020, thu hút

và sử dụng nguồn nhân lực với quan điểm phát triển nguồn nhân lực phải thực

hiện song song 2 nhiệm vụ cơ bản là xây dựng đội ngũ lao động chất lượng

cao đi đôi với sử dụng, tạo việc làm ổn định cho Trung tâm. Nguồn nhân lực

của Trung tâm được bố trí, sử dụng đúng chuyên môn, khả năng nghề nghiệp;

được đơn vị tạo điều kiện và môi trường thuận lợi để phát huy trình độ, năng

lực, sở trường và trưởng thành trong công tác. Theo đó, căn cứ năng lực thực

tế nguồn nhân lực của Trung tâm, được ưu tiên trong xét chọn làm chủ nhiệm

các đề tài, dự án khoa học và công nghệ của các cấp trên địa bàn.

* Về định hướng hoạt động chính:

Trung tâm chủ trương thực hiện các nhiệm vụ chính căn cứ theo tình

hình KT-XH ở địa phương, định hướng phát triển KH&CN của tỉnh, các hoạt

động chính bao gồm:

- Tổ chức nghiên cứu ứng dụng và áp dụng các thành tựu khoa học và

công nghệ trong và ngoài nước vào lĩnh vực sản xuất, đời sống và bảo vệ môi

trường;

- Tổ chức thực hiện các chương trình, đề tài, dự án sản xuất thử, chuyển

giao và nhân rộng các kết quả trong sản xuất và đời sống;

- Lựa chọn các tiến bộ kỹ thuật, tổ chức khảo nghiệm để hoàn thiện qui

trình kỹ thuật đối với sản phẩm mới, giống cây trồng, vật nuôi mới;

- Giới thiệu và kinh doanh các sản phẩm tiến bộ khoa học và công nghệ

đã được kết luận phục vụ sản xuất và đời sống.

* Về công tác đầu tư nâng cao tiềm lực cơ sở vật chất:

Trung tâm đã đầu tư tăng cường tiềm lực KH&CN với các dự án tập

trung vào các lĩnh vực mua sắm trang thiết bị phục vụ công tác chuyên môn,

xây dựng phòng kiểm nghiệm-kiểm định, công nghệ sinh học, khu trình diễn

KHCN, khu sản xuất thực nghiệm, xây dựng cơ sở đào tạo tập huấn.

b. Kinh nghiệm của tỉnh Đồng Nai

Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học và Công nghệ Đồng Nai là một

tổ chức KH&CN công lập, hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm

theo Nghị định 115 đã được UBND tỉnh Đồng Nai phê duyệt tại Quyết định

số 1546/QĐ-UBND ngày 15/05/2008 về việc phê duyệt đề án số 01/ĐA-UDC

về chuyển đổi tổ chức và hoạt động của Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa

học và Công nghệ thuộc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đồng Nai. Trung

tâm thực hiện các dịch vụ công trong lĩnh vực KH&CN do Sở KH&CN quản

lý; các nhiệm vụ do nhà nước giao trực tiếp, các tổ chức, cá nhân đặt hàng;

các nhiệm vụ thông qua tuyển chọn, đấu thầu; kinh doanh phù hợp với lĩnh

vực của Trung tâm theo quy định.

* Về nguồn nhân lực:

Căn cứ Chương trình tổng thể đào tạo phát triển nguồn nhân lực tỉnh

Đồng Nai giai đoạn 2011 – 2015 (ban hành kèm theo quyết định số 2361/QĐ-

UBND ngày 21/9/2011 của UBND tỉnh Đồng Nai), Trung tâm Đồng Nai đã

đưa ra các chương trình đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển 40

hoạt động KH&CN theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm của Trung tâm

như: Đào tạo sau đại học, đào tạo cho cán bộ nữ, đào tạo nâng cao trình độ tin

học và ngoại ngữ cho các cán bộ của trung tâm...Các chương trình đào tạo

được triển khai ban đầu được nhận định là đúng đắn, phù hợp với yêu cầu

phát triển của Trung tâm.

* Về định hướng hoạt động chính:

- Tổ chức nghiên cứu, thực hiện các chương trình, đề tài KH&CN

- Thực hiện các hợp đồng chuyển giao công nghệ, nghiên cứu khoa học;

xây dựng - triển khai hoặc liên kết xây dựng - triển khai dự án khu công nghệ

cao, dự án nghiên cứu - thử nghiệm; triển khai ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật,

các công nghệ mới, các sản phẩm mới

- Đào tạo, tư vấn áp dụng mô hình quản lý năng lượng tiên tiến và tư vấn

thực hiện biện pháp tiết kiệm năng lượng đối với cơ sở sử dụng năng lượng;

Cung cấp thông tin, quảng bá về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả;

thử nghiệm các sản phẩm sử dụng năng lượng và các dịch vụ khác về sử dụng

năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

* Về công tác đầu tư nâng cao tiềm lực cơ sở vật chất:

Trung tâm đã tập trung đầu tự nâng cao tiềm lực cơ sở vật chất bao gồm:

Mua sắm trang thiết bị phục vụ công tác chuyên môn, xây dựng khu sản xuất

– thử nghiệm để triển khai các chương trình ứng dụng, khảo nghiệm, trình

diễn các mô hình, công nghệ, sản xuất thực nghiệm, xây dựng cơ sở đào tạo

tập huấn. Bước đầu, cơ sở vật chất của Trung tâm đã có sự chuyển biến rõ rệt,

nâng cao thế mạnh của Trung tâm, đáp ứng yêu cầu để thực hiện các đề tài,

nhiệm vụ KH&CN, củng cố cho sự phát triển theo hướng tự chủ, tự chịu trách

nhiệm.

1.4.3. Bài học kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm

của các tổ chức KH&CN trong và ngoài nước

Từ một số kinh nghiệm về hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của

các tổ chức KH&CN trong và ngoài nước, có thể rút ra bài học kinh nghiệm

cho các tổ chức KH&CN ở địa phương chuyển đổi hoạt động theo hướng tự

chủ, tự chịu trách nhiệm như sau:

* Về nguồn nhân lực:

- Phát triển nguồn nhân lực KH&CN cần thông qua việc xây dựng và

triển khai thực hiện các kế hoạch, chương trình thu hút nguồn nhân lực chất

lượng cao.

- Cần bố trí, sử dụng nguồn nhân lực phù hợp với khả năng, chuyên

môn, nghiệp vụ; kết hợp song song với công tác đào tạo, nâng cao chất lượng

nguồn nhân lực KH&CN tại địa phương.

- Coi trọng việc tạo điều kiện và môi trường làm việc thuận lợi để

người lao động phát huy trình độ, năng lực, sở trường.

* Về phương hướng hoạt động:

- Cần có định hướng cho các chương trình hoạt động KH&CN gắn với

chương trình phát triển KH&CN, KT-XH tại địa phương.

- Nên thực hiện các chương trình, đề tài, dự án KH&CN phù hợp với

năng lực của tổ chức, không thực hiện đại trà, làm qua loa, đảm bảo việc thực

hiện các chương trình, đề tài, dự án KH&CN đạt cả về chất và lượng.

- Cần tăng cường hoạt động triển khai ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật,

các công nghệ mới, các sản phẩm mới gần với thực tiễn tại địa phương.

* Về tài chính:

- Cơ chế tài chính nên được thiết lập cho phép các tổ chức KH&CN có

thể tự quản lý nguồn thu dưới sự giám sát của Nhà nước.

- Tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức KH&CN được tiếp cận vói

nhiều nguồn vốn đầu tư; trao quyền tự chủ tài chính cho các tổ chức KH&CN

dưới dạng phân bổ ngân sách công theo cơ chế tài trợ trọn gói, và cho phép

các tổ chức này linh hoạt hơn trong hoạt động KH&CN, trong việc điều chỉnh

mức lương cơ bản của cán bộ.

* Về nâng cao tiềm lực cơ sở vật chất:

Cần nâng cao tiềm lực cơ sở vật chất để triển khai thực hiện các nhiệm

vụ trọng tâm, cần thiết, phù hợp với yêu cầu của thực tiễn giúp cho việc 42

chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN

này phát huy tốt thế mạnh, năng động và có sự chuyển biến tốt trong hoạt

động.

Kết luận chƣơng 1

Sự xuất hiện của tổ chức KH&CN dựa trên những kỳ vọng của nhà

nước vào hoạt động KH&CN phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Sự can thiệp,

tác động của nhà nước vào mỗi tổ chức KH&CN là khác nhau. Những sự tác

động đó sẽ là cơ sở để thấy được vai trò và ý nghĩa của vấn đề tự chủ, tự chịu

trách nhiệm của tổ chức KH&CN. Thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối

với các tổ chức KH&CN tạo ra một cơ chế vận hành mới, một cách quản lý

mới, từ đó làm tăng tính năng động, linh hoạt của các tổ chức KH&CN, tạo

động lực cho các tổ chức KH&CN hoạt động và phát triển.

Nhằm đặt được mục đích cải cách hành chính, xã hội hoá việc cung cấp

dịch vụ cho xã hội, huy động sự đóng góp của cộng đồng xã hội để phát triển

các hoạt động sự nghiệp, từng bước giảm dần bao cấp từ ngân sách nhà nước,

Chính phủ đề ra chủ trương, chính sách thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách

nhiệm đối với các tổ chức KH&CN để đổi mới cơ chế quản lý và hoạt động

của các tổ chức KH&CN thông qua các văn bản quy định về hoạt động tự

chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN. Vấn đề tự chủ, tự chịu

trách nhiệm đối với các tổ chức KH&CN thể hiện trên các nội dung sau: tự

chủ về hoạt động KH&CN, tự chủ về tài chính và tự chủ về quản lý nhân sự.

Hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN trong

và ngoài nước sẽ góp phần đưa ra những bài học kinh nghiệm quý báu cho

các tổ chức KH&CN ở địa phương nói chung và của của các Trung tâm ứng

dụng tiến bộ KH&CN nói riêng về tài chính, về hoạt động KH&CN, về công

tác thu hút, sử dụng và quản lý nguồn nhân lực KH&CN phù hợp với yêu cầu

thực hiện các nhiệm vụ KH&CN phục vụ quản lý nhà nước, đồng thời phù

hợp với cơ chế thị trường, từ đó dần nâng cao hiệu quả hoạt động, phục vụ

thúc đẩy phát triển KT-XH của tỉnh.

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CỦA TRUNG TÂM ỨNG DỤNG

TIẾN BỘ KH&CN THÁI BÌNH HIỆN NAY

2.1. Hiện trạng của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái

Bình

2.1.1. Về cơ cấu tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực

a. Về cơ cấu tổ chức bộ máy

Hiện nay, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình (sau đây

gọi tắt là Trung tâm) đang hoạt động theo cơ cấu tổ chức:

GIÁM ĐỐC

Phó giám đốc

Bộ phận Dịch vụ - Thị trƣờng

Bộ phận Tổng hợp-Hành Chính

Bộ phận Chuyên môn- Nghiệp vụ

Cửa hàng Giới thiệu sản phẩm

Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình6 Lãnh đạo Trung tâm có: Giám đốc trung tâm và 02 phó giám đốc.

Bộ phận nghiệp vụ gồm: Tổng hợp-Hành chính (3 người), Chuyên

môn-Nghiệp vụ (4 người), Dịch vụ-Thị trường (2 người).

b. Về nguồn nhân lực

Tổng số nhân lực hiện có: 12 cán bộ công nhân viên, người lao động

hợp đồng, trong đó đa số các cán bộ viên chức của đơn vị do Sở KH&CN

6 : Nguồn Sở KH&CN Thái Bình 44

tuyển dụng và giao cho Trung tâm quản lý, trong đó hơn 80% có trình độ đại

học. Đây sẽ là nguồn nhân lực quan trọng, là nòng cốt đối với sự phát triển

của Trung tâm sau này.

Bảng 2.1 Danh sách và trình độ chuyên môn CBCNV trong đơn vị7

TT

Họ và tên

Chức vụ

Năm sinh

Trình độ chuyên môn

Đỗ Khắc Hùng

Giám đốc

1963 KS Nông nghiệp

Nguyễn Văn Vinh

Phó GĐ

1959 KS. Cơ khí

Đặng Quốc Vũ

Phó GĐ

1969 CN. Kinh tế

Đào Hữu Thắng

TP hành chính

1964 CN. Kinh tế

Nguyễn Thị Thuận

Phòng hành chính

1982 KS. Địa vật lý

Trần Thị Lan

Phòng hành chính

1981 CN. Kinh tế

Nguyễn Thu Trang

Phòng chuyên môn

1986 Trung cấp Kế toán

Đỗ Thị Đoan Trang

1983 CĐ Nông nghiệp

Phòng chuyên môn

Trần Văn Khúc

1970 CĐ Nông nghiệp

Phòng chuyên môn

10 Trần Thị Dung

1964 KS CNSH

Phòng chuyên môn

11 Đỗ Thị Thủy

Dịch vụ-thị trường

1982 CĐ CNSH

12 Lê Tiến Long

Dịch vụ-thị trường

1984 Công nhân kỹ thuật

Tuổi trung bình

40

7:Nguồn Sở KH&CN Thái Bình

Bảng 2.2 Phân loại nguồn nhân lực8

Độ tuổi (số lượng) Tổng

TT Phân loại nhân lực số < 35 36-50 > 50

Tổng số CBCNVC 6 3 3 1 12

Tiến sĩ KH & tiến sĩ

Theo học 2 Thạc sĩ

vị Đại học 03 03 01 07

Còn lại 03 00 02 05

Nghiên cứu viên cao cấp

Nghiên cứu viên chính

3 Theo Nghiên cứu viên

ngạch Kỹ sư cao cấp

viên chức Kỹ sư chính 01 01

Kỹ sư 03 03 01 07

Chuyên viên cao cấp

Chuyên viên chính

Chuyên viên 01 00 01 02

Ngạch khác 05 03 02 10

Tiếng Anh 06 02 08

Tiếng Pháp

4 Trình độ Tiếng Nga 02 02

ngoại ngữ Tiếng Đức

Tiếng Trung Quốc

Khác

8: Nguồn Sở KH&CN Thái Bình

2.1.2. Về công tác quản lý của đơn vị cấp trên đối với Trung tâm Ứng

dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình

Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Bình là đơn vị cấp trên của Trung

tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình, do đó có nhiều ảnh hưởng đến tổ

chức bộ máy và hoạt động chuyên môn nghiệp vụ trong quá trình hoạt động

của Trung tâm.

* Về tổ chức bộ máy:

- Giám đốc ở KH&CN có quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm giám đốc

Trung tâm và các phó giám đốc Trung tâm.

- Quy định cơ cấu tổ chức của các tổ, bộ phận chuyên môn nghiệp vụ

giúp việc cho giám đốc Trung tâm

- Tuyển dụng nhân lực của Trung tâm từ Hợp đồng chuyên môn nghiệp

vụ trên 3 tháng đến tuyển viên chức.

- Quyết định số lượng biên chế phục vụ các hoạt động chuyên môn

nghiệp vụ của Trung tâm.

- Quyết định khen thưởng, kỷ luật đối với cán bộ viên chức dựa trên kết

quả công tác của mỗi cá nhân.

* Về hoạt động chuyên môn nghiệp vụ:

- Phê duyệt kế hoạch dài hạn, kế hoạch 5 năm, kế hoạch hàng năm

- Kiểm tra việc triển khai thực hiện kế hoạch

- Phê duyệt dự toán và cấp kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị

dựa trên điều kiện ngân sách và số biên chế được giao

- Phê duyệt và cấp kinh phí cho các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ

theo chức năng nhiệm vụ

- Phê duyệt và cấp kinh phí cho các hoạt động không tự chủ như kinh

phí đầu tư, sửa chữa, mua sắm và các hoạt động khác như hoạt động đào tạo

chuyên môn nghiệp vụ phục vụ công tác quản lý.

2.1.3. Hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái

Bình trong giai đoạn 2008-2012

Theo cơ cấu chức năng, nhiệm vụ quy định khi thành lập Trung tâm

Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình, hoạt động chính của Trung tâm là:

- Các hoạt động dịch vụ phục vụ quản lý nhà nước về KH&CN: Chủ

động lồng ghép các nội dung thực hiện nhiệm vụ KH&CN với việc xúc tiến

thị trường, tạo dựng thương hiệu cho sản phẩm của đơn vị. Đẩy mạnh công

tác dịch vụ, thương mại hoá công nghệ.

- Tăng cường tiềm lực KH&CN: Thực hiện dự án đầu tư tăng cường

tiềm lực, có được hạ tầng kỹ thuật đủ điều kiện thực hiện các đề tài, khảo

nghiệm, thử nghiệm, sản xuất thử, xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ

KH&CN.

- Các hoạt động về thực hiện đề tài, dự án: Tích cực tham gia thực hiện

và đề xuất các nhiệm vụ KH&CN chủ yếu tập trung ở các lĩnh vực như

CNSH, nông nghiệp, thuỷ sản, công nghệ năng lượng mới, vật liệu mới.

- Các hoạt động về ứng dụng công nghệ: Tăng cường hơn nữa khả năng

nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ KH&CN vào trong sản xuất và đời sống với

quy mô và hiệu quả cao hơn.

- Tổ chức xây dựng, lắp đặt và chế tạo thiết bị, sản xuất các sản phẩm

hoặc thực hiện các công trình phục vụ sản xuất và đời sống sau khi nghiên

cứu thành công hoặc nhận chuyển giao công nghệ từ các tổ chức khoa học

công nghệ trong và ngoài nước.

- Tổ chức các hoạt động tiếp thị, giới thiệu sản phẩm, sản xuất kinh

doanh, thương mại hoá các sản phẩm khoa học và công nghệ, các sản phẩm

công nghệ sinh học; trao đổi và mua bán các sản phẩm để phục vụ nhu cầu

phát triển kinh tế xã hội theo đúng quy định của pháp luật.

- Hợp tác với các tổ chức và cá nhân trong lĩnh vực nghiên cứu khoa

học và phát triển công nghệ. Thực hiện hợp tác quốc tế liên quan đến lĩnh vực

ứng dụng và chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ.

Hoạt động KH&CN trong giai đoạn 2008-2012 của Trung tâm Ứng

dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình thể hiện cụ thể qua các nội dung sau:

a. Hoạt động chuyên môn nghiệp vụ phục vụ công tác quản lý nhà nước

về KH&CN

* Khảo nghiệm, thử nghiệm, hoàn thiện công nghệ:

Trước khi đưa một công nghệ, một tiến bộ kỹ thuật, giống cây, con mới

là kết quả của các đề tài dự án, được tiếp nhận chuyển giao vào thực tế sản

suất và đời sống trên địa bàn tỉnh Thái Bình cần thiết được khảo nghiệm, thử

nghiệm để xem có phù hợp với điều kiện của địa phương hay không, từ đó rút

ra những thông tin cần thiết, những cải tiến nhằm hoàn thiện các quy trình kỹ

thuật, công nghệ, sản phẩm để tránh những rủi ro, nâng cao hiệu quả của việc

ứng dụng, áp dụng.

* Tập huấn, phổ biến kỹ thuật:

Công tác tập huấn, phổ biến kỹ thuật nhằm nâng cao kiến thức, nhận

thức cho người lao động, năng lực cho cán bộ cơ sở, kỹ năng cho người sản

xuất đặc biệt là trong sản xuất nông nghiệp về các phương pháp sản xuất,

canh tác mới, phù hợp đạt hiệu quả cao. Đồng thời giúp người dân tiếp cận

được với các tiến bộ KH&CN mới nâng cao chất lượng, năng suất lao động,

lao động an toàn, tạo ra các sản phẩm an toàn có tính hàng hóa cao.

* Triển khai ứng dụng:

Từ các kết quả đạt được qua công tác tiếp nhận chuyển giao công nghệ,

khảo nghiệm, thử nghiệm, hoàn thiện công nghệ, Trung tâm tiến hành công

tác triển khai ứng dụng vào thực tế thông qua việc triển khai ứng dụng tại đơn

vị hoặc phối hợp với các tổ chức, địa phương để triển khai đến với người dân

nhằm giúp người dân tiếp cận được với những tiến bộ mới, công nghệ mới đã

được địa phương hóa, hoàn thiện nhằm thúc đẩy năng xuất chất lượng, nâng

cao đời sống nhân dân, góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH của địa phương.

* Sản xuất thử nghiệm:

Sản xuất thử nghiệm với quy mô nhỏ những sản phẩm từ các công

nghệ, các kết quả dự án khoa học được đánh giá có hiệu quả nhằm tạo ra các 49

sản phẩm hoàn chỉnh kết hợp công tác thị trường trước khi sản xuất mang tính

công nghiệp hoặc chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp để sản xuất

đại trà, sản xuất công nghiệp.

b. Thực hiện đề tài, nhiệm vụ KH&CN

Tình hình thực hiện đề tài, dự án KH&CN của Trung tâm trong giai

đoạn 2008-2012 được thể hiện cụ thể qua bảng sau:

Bảng 2.3. Danh mục các đề tài, dự án KH&CN giai đoạn 2008-20129

TT Tên nhiệm vụ Kết quả Quy mô thực hiện

Dự án Sản xuất khoai tây giống sạch bệnh tại Thái Bình trong khuôn khổ chương trình phát triển khoai tây Việt-Đức.

Công nghệ sản giống xuất khoai tây sạch bệnh bằng công nghệ nuôi cấy mô tế bào thực vật

2008 – 2009 150 triệu

Nhân nhanh 40.000 củ khoai tây siêu bi và 2.000 cây giống tây/năm, khoai cung cấp cho các đơn vị thực hiện dự án - Sản xuất 5 tấn chế phẩm Polymic và 5 tấn chế phẩm Vixura

Tiếp nhận công nghệ sản xuất các chế phẩm vi sinh để ứng dụng trong lĩnh vực nuôi trồng thuỷ hải sản và xử lý phế thải nông nghiệp

2008-2010 300 triệu

Xây dựng các mô hình sản xuất giống, nuôi trồng và chế biến nấm hàng hoá trên quy mô diện rộng tại tỉnh Thái Bình

- Qui trình SX phẩm chế Polymic và Vixura - 02 mô hình ứng dụng Polymic - 01 mô hình ứng dụng Vixura – 01 mô hình SX giống cấp I, II và 03 mô hình SX giống cấp III - 05 mô hình nuôi trồng nấm.

2009-2010 250 triệu

Quy mô: 15 tấn giống nấm cấp III, 50 tấn nấm loại. các tươi Nhân rộng mô hình 10 tấn nấm tươi. Quy mô 01 mô hình: 50 tấn nấm tươi/năm, sơ chế 25 tấn/năm

Đã xây dựng - 04 mô hình nuôi trồng và sơ chế nấm.

Xây dựng mô hình nuôi trồng và sơ chế nấm tại 4 huyện Hưng Hà, Thái Thụy, Quỳnh phụ, Vũ Thư. Xây dựng mô hình sản xuất và sử dụng chế

2010-2012 150 triệu

mô hình sản xuất chế phẩm bảo vệ

Thời gian - kinh phí 2008– 2009 300 triệu

9: Nguồn Sở KH&CN Thái Bình, danh mục đề tài KH&CN từ năm 2008-2012

phẩm sinh học trong sản xuất rau, quả an toàn

2010-2012 200 triệu

Xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật nhân giống và phát triển hoa lan Hồ điệp theo hướng sản xuất hàng hóa tại Thành phố Thái Bình

thực vật sinh học dạng bón gốc và nấm có ích quy mô 100 tấn/năm. - 01 mô hình ứng dụng chế phẩm bảo vệ thực vật dạng bón gốc Mô hình sản xuất giống hoa lan Hồ quy mô Điệp cây 5000 giống/năm - Mô hình trồng hoa thương phẩm theo hướng công nghiệp

1.350 triệu

Tổng cộng

c.Thực hiện sản xuất, kinh doanh và dịch vụ

- Phối hợp với Trung tâm Tin học và Thông tin khoa học công nghệ

thực hiện Đề án cung cấp phần cứng thiết bị tin học.

- Cung ứng vật tư khoa học kỹ thuật, cung cấp dụng cụ đo lường.

- Sản xuất cung ứng chế phẩm sinh học EM cho các tổ chức và cá nhân

- Tư vấn xử lý nước sinh hoạt, xử lý nước thải công nghiệp, khí thải

cho các đơn vị trong tỉnh có nhu cầu.

- Tư vấn chuyển giao công nghệ xử lý nước sinh hoạt, xử lý nước thải

cho các cơ quan đơn vị có nhu cầu.

- Mở cửa hàng giới thiệu sản phẩm Nấm nhằm quảng bá phục vụ nhiệm

vụ dự án.

Các sản phẩm trong giai đoạn từ năm 2008 đến 2012 do Trung tâm có

được, làm chủ thông qua các dự án KH&CN thực hiện có khả năng thương

mại hóa bao gồm:

* Sản phẩm của dự án nấm Trung ương

+ Các sản phẩm nấm tươi, nấm cấp đông, nấm khô các loại nấm sò,

nấm mỡ, nấm rơm và nấm linh chi;

+ Công nghệ trong sản xuất giống nấm, nuôi trồng, chế biến nấm và

công nghệ xử lý phế thải tự nuôi trồng nấm làm phân bón.

* Sản phẩm của dự án nuôi cấy mô tế bào

+ Công nghệ nuôi cấy mô tế bào một số loại cây có giá trị kinh tế cao

như chuối, khoai tây, các loại hoa lan…

+ Giống khoai tây sạch bệnh chất lượng cao;

+ Giống hoa lan nuôi cấy mô các loại: Lan Hồ Điệp, Van Đa,….

* Các chế phẩm sinh học bảo vệ thực vật bón gốc và bón lá: Nấm

Metarhizium anisopliea, nấm Beauveria bassiana phòng trừ một số loại sâu bọ

trên cây trồng.

* Các chế phẩm sinh học: EM: EM1, EM5 phục vụ sản xuất nông

nghiệp sạch, xử lý môi trường nông nghiệp, khử mùi, xua đuổi côn trùng, làm

phân bón hữu cơ.

* Các sản phẩm khác: như Bokashi, Emic, Polimic, Vixura….phục vụ

xử lý rơm rạ, phế thải nông nghiệp thành phân bón, xử lý môi trường ao, hồ

nuôi cá, xừ lý nền đáy, xử lý môi trường nước thải.

* Các công nghệ: xử lý nước thải công nghiệp, mô hình xử lý nước

sạch nông thôn, xử lý rác thải, thu gom và xử lý khí thải bằng công nghệ ô xi

hoá khử.

2.1.4. Tình hình tài chính

Các nguồn kinh phí đảm bảo cho hoạt động của Trung tâm gồm 3

nguồn chính:

- Kinh phí hoạt động thường xuyên

Kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị được Sở KH&CN cấp

theo biến chế được giao hàng năm. Là một đơn vị sự nghiệp có thu nên kinh

phí cấp cho mỗi biên chế chỉ bằng 75% kinh phí cấp cho mỗi biên chế quản lý

nhà nước, do đó để bù đắp 25% kinh phí cho mỗi biên chế và nâng cao hơn

được đời sống của cán bộ viên chức, nhất thiết trung tâm phải tổ chức các

hoạt động sản xuất, dịch vụ và thực hiện các nhiệm vụ KH&CN được giao

hoặc đăng ký tuyển chọn.

- Kinh phí thực hiện đề tài dự án KH&CN

Từ khi thành lập đến nay, hàng năm đơn vị được giao thực hiện các đề

tài, dự án KH&CN nhằm tiếp nhận các công nghệ mới để nhân rộng, chuyển

giao về địa phương. Đặc biệt là việc được giao thực hiện các nhiệm vụ

KH&CN thuộc chương trình phát triển KT-XH nông thôn miền núi của Bộ

KH&CN thì Trung tâm được tiếp nhận các công nghệ quan trọng, các trang

thiết bị hiện đại và nguồn kinh phí để thực hiện.

- Nguồn kinh phí thu từ các hoạt động dịch vụ

Nguồn kinh phí thu từ các hoạt động dịch vụ là những khoản thu từ bán

các sản phẩm KH&CN do đơn vị sản xuất, từ công tác đào tạo chuyển giao

công nghệ, tư vấn chuyển giao và tư vấn đổi mới công nghệ.

2.1.5. Cơ sở vật chất hạ tầng

Hiện trạng cơ sở hạ tầng của Trung tâm:

- Trụ sở làm việc và sản xuất của Trung tâm sử dụng với diện tích 800

m2 bao gồm:

+ Trụ sở làm việc có 3 phòng: Phòng giám đốc kết hợp phòng khách,

phòng họp cơ quan; Phòng các phó giám đốc cùng phòng hành chính và

phòng dành cho cán bộ chuyên môn.

+ Phòng nuôi cấy mô tế bào thực vật.

+ Phòng nuôi và cấy các giống nấm các loại.

+ Phòng làm công tác môi trường, sản xuất chế phẩm sinh học.

- Khu cửa hàng giới thiệu và bán các sản phẩm KH&CN (Thuê nhà dân

mặt phố để thực hiện).

- Khu triển khai các dự án KH&CN kết hợp nuôi trồng nấm thương

phẩm (Diện tích của trung tâm phối hợp với các đơn vị khi thực hiện dự án).

Hàng năm Trung tâm đều tham gia thực hiện các đề tài, dự án KH&CN

và hiện nay Đảng và Nhà nước đã nhận thấy tầm quan trọng của việc triển

khai ứng dụng và chức năng cầu nối của hệ thống các Trung tâm ứng dụng

nên về cơ bản các trang thiết bị và cơ sở hạ tầng sẽ được quan tâm đầu tư.

2.2. Đánh giá hiện trạng của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN

Thái Bình

a. Về cơ cấu tổ chức bộ máy

Từ tổ chức bộ máy và cơ chế hoạt động của Sở KH&CN cho thấy rằng

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình hiện này vẫn còn phụ thuộc

quá nhiều vào cơ quan quản lý trực tiếp, chưa có sự chủ động trong quá trình

hoạt động. Về mô hình tổ chức và phương thức hoạt động vẫn gặp phải nhiều

bất cập, chưa được chủ động trong công tác tuyển dụng, chủ động trong kinh

phí phục vụ công tác quản lý, công tác đầu tư, thực hiện nhiệm vụ, đề tài, dự

án phù hợp với năng lực của Trung tâm.

b. Về nguồn nhân lực

Trong thời gian qua, mặc dù Trung tâm đã có được những thành tựu

nhất định về chất lượng và số lượng nguồn nhân lực, nhưng nhìn chung vẫn

còn nhiều mặt yếu kém. Còn có khoảng cách khá xa so với các tổ chức kinh

tế, các doanh nghiệp nước ngoài về mặt quản trị nguồn nhân lực, chưa đáp

ứng được yêu cầu là nền tảng và động lực phát triển KT-XH của tỉnh.

Hiện nay, cán bộ lao động của Trung tâm không phải là do người sử

dụng lao động (Giám đốc Trung tâm) tuyển dụng mà do Giám đốc Sở tuyển

dụng hoặc đào tạo nên chưa thực sự bám sát yêu cầu công việc và công tác

chuyên môn của đơn vị. Mặt khác vì được Sở ký hợp đồng tuyển dụng và làm

việc như cán bộ quản lý nhà nước nên có rất nhiều điểm hạn chế như:

+ Hiệu quả chỉ đạo của Lãnh đạo Trung tâm đối với cán bộ, viên chức

không cao.

+ Sức ì và khả năng làm việc của cán bộ viên chức kém do việc bao cấp

không làm vẫn hưởng lương.

c. Về hoạt động chuyên môn nghiệp vụ phục vụ công tác quản lý nhà

nước về KH&CN

* Công tác khảo nghiệm, thử nghiệm hoàn thiện công nghệ:

Hàng năm, đơn vị đã lựa chọn, xác định các sản phẩm, công nghệ tiến

bộ đã được ứng dụng, áp dụng hiệu quả để khảo nghiệm, và tiến hành khảo 54

nghiệm thành công và đưa các công nghệ, sản phẩm này phục vụ công tác

chuyển giao và hướng dẫn các hộ nông dân tự sản xuất để phục vụ nhu cầu

sản xuất của mình. Tuy nhiên, số lượng sản phẩm, công nghệ tiến bộ được

tiếp nhận, chuyển giao, đưa vào áp dụng có hiệu quả tới các hộ nông dân còn

chưa nhiều, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển nông thôn mới hiện nay.

* Công tác tập huấn, phổ biến kỹ thuật:

Công tác tuyên truyền tập huấn mang ý nghĩa rất lớn phục vụ công tác

quản lý nhà nước và phát triển hoạt động KH&CN của địa phương, không

mang tính đến lợi nhuận nên được nhà nước hỗ trợ và giao cho Trung tâm tổ

chức thực hiện. Mặc dù vậy nhưng số lượng các lớp mở ra chưa được nhiều,

cần lựa chọn và tổ chức các lớp tập huấn theo nhu cầu và đặc điểm của từng

vùng, để từng bước nâng cao nhận thức của người dân đối với việc ứng dụng

công nghệ, sản xuất sạch và vệ sinh an toàn.

* Công tác triển khai, ứng dụng:

Các công nghệ do đơn vị tiếp nhận đã được phổ biến chuyển giao và

ứng dụng đến các địa phương trong địa bàn tỉnh Thái Bình, nhiều công nghệ

đã được thực hiện ở quy mô toàn tỉnh, mang lại lợi ích cho nhân dân và góp

phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.

Hiện nay, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN cần tập trung chủ yếu

vào các ứng dụng về công nghệ sinh học tạo ra các giống cây mới, các chế

phẩm, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật phục vụ sản xuất nông nghiệp, xử lý ô

nhiễm, bảo vệ môi trường, đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới.

* Công tác sản xuất, thử nghiệm:

Trong những năm qua, đơn vị đã tổ chức sản xuất thử nghiệm thành

công nhiều loại sản phẩm có giá trị và hàm lượng chất xám cao, tuy nhiên

hiện nay vẫn chưa có điều kiện để sản xuất đại trà cũng như tổ chức thương

mại hoá vì các sản phẩm của trung tâm là sản phẩm ứng dụng công nghệ sạch,

chi phí cao nên nếu sản xuất quy mô nhỏ hoặc không có sự hỗ trợ của các

ngành chức năng sẽ rất khó để thương mại hoá.

d. Về thực hiện đề tài, nhiệm vụ KH&CN

Số lượng đề tài, dự án, nhiệm vụ mà Trung tâm Ứng dụng tiến bộ

KH&CN Thái Bình thực hiện trong giai đoạn 2008 – 2012 là còn chưa nhiều,

một phần do tiềm lực của Trung tâm còn chưa đủ tiềm lực, một phần do cơ

cấu tổ chức chưa được kiện toàn, chức năng nhiệm vụ còn hạn chế.

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN cần triển khai đổi mới, phát triển

toàn diện KH&CN. Trong đó có vấn đề quan trọng là đổi mới cách thức quản

lý bằng việc tăng cường nhận thực hiện các đề tài, dự án KH&CN. Theo đó,

đề xuất một cơ chế tài chính phù hợp nhằm sử dụng đúng mục đích và hiệu

quả cho hoạt động KHC&CN; phấn đấu đến năm 2020 góp phần đáng kể vào

tăng trưởng kinh tế, nâng cao giá trị sản phẩm công nghệ cao và ứng dụng

công nghệ, tăng tốc độ đổi mới công nghệ, giá trị giao dịch trên thị trường

công nghệ...

e. Về thực hiện sản xuất, kinh doanh và dịch vụ

Thị trường các sản phẩm của Trung tâm ngày càng bó hẹp, khách hàng

tiềm năng của Trung tâm là nông dân, tuy nhiên đây là đối tượng có thu nhập

thấp, nếu không có sự đầu tư hạ giá thành sản phẩm và một kế sách Maketting

hợp lý thì các sản phẩm của Trung tâm sẽ khó có thể đứng vững trong thị

trường.

Các sản phẩm của Trung tâm đa dạng, có chất lượng tốt, phục vụ cho

sản xuất, đời sống, đảm bảo môi trường và sức khoẻ, tuy nhiên, các sản phẩm

trên chưa thương mại hoá được do một số nguyên nhân:

+ Nhận thức của người dân về các sản phẩm chưa được nhiều đặc biệt

là các sản phẩm từ công nghệ sinh học tốt nhưng thường có giá thành cao,

hiệu quả thường chậm hoặc khó nhận thấy;

+ Công tác thương mại của đơn vị chưa tốt, mẫu mã sản phẩm không

đẹp, không hấp dẫn người tiêu dùng, công tác quảng bá, tuyên truyền chưa

sâu rộng đến công chúng. Chất lượng sản phẩm còn thiếu sự đồng đều và ổn

định;

+ Hạ tầng để phục vụ sản xuất còn hạn chế, sản xuất được sản phẩm

này thì mất sản phẩm khác;

+ Hệ thống phân phối sản phẩm chưa phát triển nên khó tiêu thụ.

h. Về kinh phí hoạt động và cơ sở vật chất hạ tầng của Trung tâm

- Kinh phí hoạt động của Trung tâm còn phụ thuộc nhiều vào cơ quan

chủ quản là Sở Khoa học và Công nghệ.

- Trang thiết bị để đáp ứng các yêu cầu thực hiện chức năng nhiệm vụ

của đơn vị chưa được đầu tư rất nhiều. Do đó đơn vị không đủ cơ sở vật chất,

hạ tầng để thực hiện theo yêu cầu của cơ chế quản lý mới, nâng cao hiệu quả

hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

Hiện nay, cơ sở vật chất hạ tầng còn hạn chế, gặp nhiều khó khăn trong

việc phối hợp để triển khai việc thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn, sản xuất

các sản phẩm và tổ chức các hoạt động dịch vụ tạo nguồn thu, nâng cao hiệu

quả hoạt động và thực hiện theo yêu cầu của cơ chế quản lý mới.

Về trang thiết bị, để đáp ứng các yêu cầu thực hiện chức năng nhiệm vụ

của đơn vị thì đơn vị cần được đầu tư rất nhiều. Trang thiết bị hiện tại có được

đều từ các dự án KH&CN như trang thiết bị phòng nuôi cấy mô tế bào, thiết

bị phục vụ nuôi cấy giống nấm; trang thiết bị của dự án sản xuất chế phẩm

Polimic. Một lượng lớn các trang thiết bị của sản xuất giống nấm, nuôi trồng,

chế biến nấm do đơn vị không đủ hạ tầng để thực hiện việc xây dựng mô hình

nên đã phải chuyển cho các đơn vị khác sử dụng.

Kết luận chƣơng 2

Hoạt động chuyên môn phục vụ công tác quản lý Nhà nước về KH&CN

của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN giai đoạn 2008-2012 nhìn chung

có nhiều biến chuyển, các hoạt động tuy nhiều nhưng chưa đa dạng, chưa thực

sự đem lại hiệu quả cao. Hoạt động của Trung tâm vẫn còn bị tác động nhiều

bởi các cơ chế hành chính trong hoạt động KH&CN, chưa phân loại được các

nhiệm vụ KH&CN một cách rõ ràng, cơ sở vật chất hạ tầng chưa đảm bảo,

hoạt động chuyên môn và thực hiện nhiệm vụ KH&CN chỉ thấy về số lượng,

chưa thực sự đạt hiệu quả…

Cho đến nay, hoạt động của trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái

Bình đều được bao cấp là chủ yếu. Nguồn kinh phí thu từ các sản phẩm, dịch

vụ chiếm tỷ lệ nhỏ. Đây là một khó khăn lớn đối với đơn vị khi chuyển sang

cơ chế mới theo Nghị định 115, khi muốn tăng nguồn thu (ngoài kinh phí thực

hiện các nhiệm vụ của Nhà nước) để xây dựng các quỹ và điều quan trọng

nhất là để tăng thu nhập, nâng cao đời sống cho cán bộ, công nhân viên. Các

yếu tố đã nêu ở trên cho thấy hoạt động KH&CN hiện tại chưa thể đáp ứng

yêu cầu để Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình phát huy hết

chức năng vai trò và nhiệm vụ của mình. Trước thực tế đó, yêu cầu phải

chuyển đổi là thực sự cần thiết cho sự phát triển và hoạt động KH&CN bền

vững của Trung tâm.

CHƢƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG CỦA

TRUNG TÂM ỨNG DỤNG TIẾN BỘ KH&CN THÁI BÌNH THEO CƠ

CHẾ TỰ CHỦ, TỰ CHỊU TRÁCH NHIỆM

3.1. Mục tiêu phát triển của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN

Thái Bình khi thực hiện chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách

nhiệm

3.1.1. Về lựa chọn hình thức chuyển đổi

Do điều kiện tỉnh Thái Bình vẫn là một tỉnh nông nghiệp, nền công

nghiệp chưa phát triển, chưa có được một thị trường KH&CN thực thụ. Hoạt

động của Trung tâm lại chủ yếu phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn, các

sản phẩm dịch vụ thuộc các lĩnh vực công nghệ sinh học, công nghệ sạch phục

vụ nông nghiệp, nông dân, nông thôn, bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khoẻ, do

đó, nguồn thu của Trung tâm không đáng kể. Do đó, Trung tâm Ứng dụng tiến

bộ KH&CN Thái Bình lựa chọn hình thức chuyển đổi theo khoản 3 điều 4 Nghị

định 115 là đơn vị phục vụ quản lý nhà nước và sẽ được tiếp tục cấp kinh phí

hoạt động thường xuyên theo hình thức giao nhiệm vụ hàng năm.

Việc lựa chọn hình thức chuyển đổi phù hợp với thực tiễn hoạt động của

Trung tâm sẽ tạo điều kiện thuận lợi để phát triển hoạt động KH&CN của đơn

vị, đẩy mạnh phát triển dịch vụ để trang trải một phần kinh phí thiếu hụt từ ngân

sách cấp, chi trả cho nhân lực hợp đồng, nâng cao đời sống nhân viên và tích luỹ

để tạo tiền đề cho việc xây dựng trung tâm dần chuyển sang tự chủ và tự trang

trải hoàn toàn.

3.1.2. Về xây dựng cơ sở vật chất

- Việc xây dựng cơ sở hạ tầng của Trung tâm phải đáp ứng các yêu cầu

thực hiện nhiệm vụ và phát triển trong giai đoạn tới bao gồm: Khu trụ sở làm

việc cho cán bộ, viên chức, người lao động làm việc; Trạm thực nghiệm có

phòng thí nghiệm, nhà xưởng sản xuất, nhà lưới, nhà kính, vườn thực nghiệm, ao

thực nghiệm… và các hạ tầng chức năng khác; Khu trưng bày và giới thiệu các

sản phẩm KH&CN, sàn giao dịch công nghệ, thiết bị, lao động KH&CN; Khu tổ

chức đào tạo, tập huấn, hội thảo, hội nghị khoa học.

- Khi chuyển đổi hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, trang

thiết bị của Trung tâm phải đáp ứng được công tác nghiên cứu, thí nghiệm, thử

nghiệm, khảo nghiệm trong lĩnh vực CNSH phục vụ sản xuất nông nghiệp; trang

thiết bị phục vụ sản xuất hàng hóa như sản xuất nấm, giống nấm, phân bón hữu

cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học, phòng nuôi cấy mô tế bào thực vật, phòng

bảo tồn giống và nguồn gen quý…

3.1.3. Về phát triển nguồn nhân lực

Việc phát triển, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, lãnh đạo Trung tâm

đóng vai trò vô cùng quan trọng, là mục tiêu phát triển quan trọng của Trung tâm

khi chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Nguồn nhân lực hiện có

sẽ làm nòng cốt cho mọi hoạt động của Trung tâm, khi chuyển sang hoạt động

theo cơ chế mới, chất lượng nguồn nhân lực phải đảm bảo cả về chất và lượng,

đáp ứng được các yêu cầu đặt ra về hoạt động KH&CN, trọng tâm là phục vụ

quản lý Nhà nước và các công việc khác như các hoạt động dịch vụ, các hoạt

động sản xuất, và các công việc đòi hỏi chuyên môn cao như chuyển giao công

nghệ, thực hiện nhiệm vụ KH&CN…

3.1.4. Về hoạt động của Trung tâm

Sau khi chuyển đổi, Trung tâm chuyển sang hoạt động theo cơ chế

mới với các quyền tự chủ cao hơn. Khi đã chuyển sang cơ chế mới này, Trung

tâm phải khẳng định được quyền tự chủ trong hoạt động KH&CN, như:

- Tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ thường xuyên (qua cơ chế khoán

tương ứng với nhiệm vụ giao hàng năm của Nhà nước). Đây chính là các

nhiệm vụ được giao theo chức năng đối với Trung tâm Ứng dụng tiến bộ

KH&CN (Khoản 3, Điều 4 của Nghị định 115). Thực hiện được những nhiệm

vụ này là tối thiểu Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN để duy trì được mức

độ như trước khi chuyển đổi về tất cả các mặt. Còn nếu tinh giản biên chế, thực

hành tiết kiệm, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, có sáng kiến cải

tiến... thì chắc chắn kết quả sẽ cao hơn và cải thiện thu nhập cho cán bộ.

- Có những đề xuất để được thực hiện những sản phẩm/nhiệm vụ đột

xuất phục vụ cho Đảng, Nhà nước, cho công tác quản lý, phát triển KT-XH của

đất nước, của địa phương. Như vậy Trung tâm sẽ luôn có thêm nguồn kinh phí

từ phía Nhà nước. Trên thực tế, rất nhiều năm Nhà nước có những nhiệm vụ

đột xuất về hoạt động dịch vụ KH&CN, và nếu Trung tâm Ứng dụng tiến bộ

KH&CN có năng lực thì sẽ chắc chắn được giao và như vậy sẽ có thêm kinh

phí để hoạt động. Những nhiệm vụ này ta gọi là những nhiệm vụ được Nhà

nước, ngành, địa phương đặt hàng đột xuất.

- Tập trung phát triển các hướng hoạt động tiềm năng, nâng cao chất

lượng sản phẩm đã có chỗ đứng, tạo lập các sản phẩm mới. Làm tốt hoạt động

marketing, lấy thị trường KH&CN là trung tâm. Tăng cường uy tín, thương

hiệu của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN thông qua những sản phẩm,

dịch vụ. Đây chính là hướng để tăng nguồn thu nhằm phát triển đơn vị, xây

dựng các quỹ và nâng cao đời sống của cán bộ, công nhân viên. Mảng hoạt

động này chính là thực hiện các sản phẩm, dịch vụ do các tổ chức, cá nhân đặt

hàng theo cơ chế thị trường.

- Tham gia các hoạt động khác: theo Luật KH&CN cũng như tinh thần

của Nghị định 115, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN hoàn toàn có quyền

thực hiện các hoạt động khác như: tham gia tuyển chọn, đấu thầu để thực hiện

các nhiệm vụ KH&CN, đăng ký các hoạt động dịch vụ, sản xuất kinh doanh

khác. Như vậy, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN sẽ có thêm nhiều việc

làm và nguồn thu… Tuy nhiên, việc đẩy mạnh các hoạt động ở trên đòi hỏi

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN phải hết sức năng động và phải thể hiện

được các dịch vụ, sản phẩm đặc thù của Trung tâm trong cơ chế cạnh tranh.

3.2. Một số thuận lợi, khó khăn trong thực tiễn khi thực hiện

chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm

a. Những thuận lợi

Nghiên cứu kỹ tinh thần Nghị định 115 và những văn bản hướng dẫn

Nghị định, đồng thời xem xét, đánh giá hiện trạng Trung tâm Ứng dụng tiến bộ

KH&CN, thấy việc chuyển đổi theo sang cơ chế mới có 3 thuận lợi chính, đó là: 61

- Các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN là tổ chức phục vụ quản lý

nhà nước và như vậy cần được xếp vào khoản 3, Điều 4 Nghị định 115, tức là

thuộc diện “phục vụ quản lý nhà nước” và “được ngân sách nhà nước bảo đảm

kinh phí hoạt động thường xuyên theo nhiệm vụ được giao; được sắp xếp lại,

củng cố và ổn định tổ chức để nâng cao hiệu quả hoạt động”.

- Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN là đơn vị nhỏ, số lượng cán bộ ít

nên có thể chuyển đổi nhanh (vì cơ cấu gọn nhẹ, dễ sắp xếp, tinh giản biên chế,

dễ tập hợp, đồng lòng và dễ tạo điều kiện tăng thu nhập cho cán bộ);

- Các sản phẩm, dịch vụ của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN khá

đa dạng nên hoàn toàn có thể lựa chọn những sản phẩm, dịch vụ tiềm năng

để phát triển. Ngoài ra, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN còn có thể mở

sang cả các hoạt động KH&CN khác theo như Luật KH&CN, Nghị định 115

quy định.

b. Những khó khăn

Khi chuyển đổi theo Nghị định 115, không chỉ Trung tâm Ứng dụng tiến

bộ KH&CN Thái Bình mà hầu hết các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN ở

các địa phương khác đều gặp những khó khăn và có thể nói khó khăn hơn

nhiều so với các tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ ở Trung

ương, nguyên nhân là do:

- Các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN ở các địa phương còn đang

ở điểm xuất phát thấp, chưa hội tụ đủ các yếu tố để chuyển sang hoạt động

theo cơ chế tự trang trải kinh phí. Khác với các viện, trung tâm nghiên cứu

thuộc các bộ, ngành và thành phố lớn, hầu hết các đơn vị ở địa phương, đặc

biệt là vùng sâu vùng xa, cơ sở vật chất còn yếu kém, thậm chí, một số đơn vị

còn chưa có trụ sở làm việc, đội ngũ cán bộ KH&CN còn thiếu, trình độ hạn

chế.

- Hoạt động của các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN ở các địa

phương trong những năm vừa qua chủ yếu là thực hiện các công việc như:

Tập huấn phổ biến kỹ thuật, tư vấn công nghệ, hỗ trợ, xây dựng các mô hình

trình diễn từ nguồn kinh phí Nhà nước thông qua các đề tài, dự án ... trong đó 62

đối tượng chủ yếu là nông dân. Vì thế, các hoạt động này chỉ mang tính chất

sự nghiệp phục vụ quản lý Nhà nước, không có nguồn thu.

- Thị trường KH&CN ở địa phương chưa thực sự hình thành, năng lực

đáp ứng nhu cầu về công nghệ của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn của các

trung tâm còn yếu, các sản phẩm và các công nghệ được làm chủ, ít về số

lượng, hạn chế về chất lượng và tính thị trường kém. Chưa có những sản phẩm

có giá trị gia tăng cao, có thương hiệu, được người dùng tin sẵn sàng chi trả với

giá trị cao, mang lại lợi nhuận cao, ổn định. Do vậy nguồn thu từ dịch vụ

thương mại công nghệ là không đáng kể.

- Đội ngũ cán bộ còn mỏng (thiếu về số lượng và chất lượng, không

ổn định, hay thuyên chuyển, thiếu cán bộ lãnh đạo giỏi, cán bộ nòng cốt);

hoạt động theo cơ chế bao cấp nhiều năm nên từ lãnh đạo đến cán bộ, nhân

viên e ngại sự thay đổi, nhất là thay đổi cơ chế, phương thức;

- Việc thực hiện Nghị định 115 tại nhiều địa phương còn chậm do hệ

thống văn bản hướng dẫn cụ thể, đặc thù cho hoạt động của các trung

tâm chưa đáp ứng (hướng dẫn về tổ chức hoạt động nói chung, về nghiệp vụ,

về định mức nói riêng và nhất là về chuyển đổi theo Nghị định 115);

- Sự ủng hộ của xã hội chưa nhiều, xã hội chưa đánh giá hết tầm quan

trọng và sự cần thiết của các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN. Thị trường

KH&CN tại địa phương chưa được hình thành, chủ yếu mới hoạt động trên cơ

sở các dịch vụ công và giữa các tổ chức.

3.3. Các giải pháp thúc đẩy hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến

bộ KH&CN Thái Bình theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm

3.3.1. Xác định lộ trình chuyển đổi theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách

nhiệm

Căn cứ thực trạng hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN

Thái Bình hiện nay, để chuyển đổi hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách

nhiệm, cần theo lộ trình sau:

- Xác định Trung tâm cần được chuyển đổi theo hình thức nào. Trung

tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN cần được xếp vào loại thứ nhất (Nghiên cứu 63

cơ bản,…, phục vụ quản lý nhà nước). Điều này được ghi bổ sung vào Nghị

định 96 sửa đổi, bổ sung Nghị định 115;

- Phân tích, đánh giá tiềm năng, thực lực của Trung tâm Ứng dụng tiến

bộ KH&CN để có lộ trình chuyển đổi cho hợp lý. Cần có một thời gian chuẩn

bị để tăng cường tiềm lực;

- Phải xây dựng đề án chuyển đổi phù hợp, trình cấp có thẩm quyền phê

duyệt.

Trong Đề án chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, cần:

+ Xác định rõ thời điểm chuyển đổi và kế hoạch phát triển trong giai

đoạn sau chuyển đổi;

+ Lộ trình thực hiện và xác định khả năng tự đảm bảo kinh phí hoạt

động thường xuyên;

+ Có kế hoạch để nhà nước đầu tư về cơ sở vật chất, nhân lực, kinh phí

nhằm đảm bảo khả năng chuyển đổi;

+ Được Nhà nước chính thức giao tài sản, có thể sử dụng để liên doanh,

liên kết, sử dụng cho sản xuất kinh doanh, chủ động thanh lý, chuyển nhượng

tài sản;

+ Được cấp thẩm quyền chính thức ủy quyền thực hiện quyền làm chủ

mọi mặt: thành lập hoặc giải thể đơn vị trực thuộc, bổ nhiệm, nâng lương cho

cán bộ, cử cán bộ đi công tác nước ngoài, tuyển dụng và kỹ hợp đồng làm

việc, chi tiêu hành chính...

Cũng cần nói thêm rằng, đến nay chưa có mẫu riêng cho Đề án kiện

toàn. Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình khi xây dựng Đề án

vẫn phải có biến tấu, thay đổi tùy theo điều kiện cụ thể.

3.3.2. Chuyển đổi cơ cấu tổ chức, bộ máy

Hiện nay ở nước ta, nhiều tổ chức hoạt động KH&CN ở các cấp bao gồm

nhiều loại hình khác nhau thuộc sở hữu nhà nước, tư nhân, phi chính phủ... Hàng

năm, các đơn vị này thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu, ứng dụng KH&CN. Để

các kết quả nghiên cứu được ứng dụng nhanh vào thực tiễn sản xuất và đời sống

tại địa phương thì vai trò của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN là rất quan

trọng trong việc làm cầu nối trực tiếp chuyển giao những tiến bộ vào sản xuất

góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH của địa phương.

Tuy nhiên thực tiễn hoạt động của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN

Thái Bình trong những năm qua cho thấy nhiều mặt hạn chế trong hoạt động và

những vấn đề cần phải khắc phục trong đó có vấn đề tổ chức và hoạt động.

Chính vì yêu cầu phải nâng cao hiệu quả hoạt động, nhận thấy với cơ cấu tổ

chức, bộ máy như hiện tại sẽ khó đáp ứng được yêu cầu đề ra do đó cần thiết

phải có có các giải pháp nhằm chuyển đổi tổ chức bộ máy của đơn vị.

a. Trình tự chuyển đổi cơ cấu tổ chức, bộ máy

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình khi thực hiện chuyển

đổi cần theo trình tự cơ bản như sau:

- Phổ biến, quán triệt nội dung cơ bản của Nghị định 115/2005/NĐ-CP

và các văn bản liên quan đến toàn thể cán bộ, viên chức trong đơn vị, làm cho

mọi cán bộ hiểu đúng và có quyết tâm.

- Thống nhất trong Lãnh đạo, cấp uỷ và công đoàn về chủ trương, thời

hạn chuyển đổi và định hướng phát triển của đơn vị trong giai đoạn quá độ

chuyển đổi đến 2015 và 2020.

- Xây dựng Đề án chuyển đổi theo hướng dẫn của Bộ KH&CN.

- Dự thảo Điều lệ tổ chức và hoạt động của đơn vị.

- Báo cáo Đề án chuyển đổi tại Hội nghị toàn thể cán bộ, viên chức của

đơn vị. Nghị quyết thông qua Đề án của Hội nghị toàn thể cán bộ viên chức

của đơn vị chỉ có giá trị khi được trên 2/3 tổng số cán bộ, viên chức tán thành.

- Xây dựng Quy chế chi tiêu nội bộ.

- Trình Đề án chuyển đổi lên cơ quan chủ quản đúng thời hạn.

- Khi được phê duyệt, triển khai thực hiện các nội dung của Đề án.

b. Lựa chọn mô hình tổ chức của Trung tâm

Hiện tại, trong mạng lưới các tổ chức ứng dụng tiến bộ khoa học, chuyển

giao công nghệ địa phương có nhiều mô hình tổ chức, kết hợp các mảng công

việc liên quan chức năng, nhiệm vụ tương ứng được giao. Tên gọi chủ yếu là 65

“Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN”, ngoài ra còn có các tên Trung tâm Ứng

dụng và Dịch vụ KH&CN, Trung tâm Thông tin và Ứng dụng KH&CN. Chức

năng, nhiệm vụ của các đơn vị này có các loại:

- Ứng dụng tiến bộ, chuyển giao công nghệ + Thông tin KH&CN;

- Ứng dụng tiến bộ, chuyển giao công nghệ + Kiểm nghiệm;

- Ứng dụng tiến bộ, chuyển giao công nghệ + Thông tin KH&CN + Kiểm

nghiệm;

- Ứng dụng tiến bộ, chuyển giao công nghệ;

- Các hình thức kết hợp khác.

Mỗi mô hình đều có những ưu, nhược điểm, những khó khăn và thuận

lợi nhất định, mô hình tối thiểu, gọn nhẹ sẽ dễ hoạt động, dễ quản lý, dễ hoàn

thành nhiệm vụ nhưng phạm vi lại hẹp hơn. Ngược lại, nếu mô hình gồm

nhiều mảng chức năng, chắc chắn việc quản lý sẽ khó hơn, nhưng bù lại đơn vị

sẽ có nhiều tiềm lực, tiềm năng hơn.

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình cần chọn mô hình

“Ứng dụng tiến bộ và chuyển giao công nghệ” để định hướng cho tổ chức và

hoạt động của Trung tâm vì một số nguyên nhân sau:

- Hoạt động của Trung tâm trong thời gian kể từ khi thành lập đã đi theo

hướng hoạt động này.

- Sở KH&CN đã kiện toàn bộ máy theo Thông tư 05/2008/TT-BKHCN-

BNV ngày 18/06/2008 về hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu

tổ chức của các cơ quan chuyên môn về KH&CN thuộc UBND cấp tỉnh, huyện

trong đó đã có Trung tâm Tin học và Thông tin KHCN nên mảng thông tin

KH&CN do đơn vị này thực hiện.

- Chi cục Tiêu chuẩn- Đo lường-Chất lượng thuộc Sở KH&CN Thái Bình

đã thành lập Trung tâm Kỹ thuật-Kiểm định-Kiểm nghiệm thuộc Chi cục nên

mảng kiểm định, kiểm nghiệm và các hoạt động dịch vụ về đo lường thử nghiệm

được quy định do đơn vị này chịu trách nhiệm.

Cũng phải lưu ý một vấn đề cốt lõi để lựa chọn mô hình là cơ cấu thế

nào để Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN, ngoài việc thực hiện tốt nhiệm 66

vụ được giao (bằng kinh phí của Nhà nước) còn có điều kiện, có khả năng đưa

dịch vụ, sản phẩm của mình ra thị trường tốt hơn để có nguồn thu ổn định và

có thể tăng trưởng hàng năm.

c. Xây dựng chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức phù hợp với mô hình

chuyển đổi

* Vị trí và chức năng:

Việc xác định vị trí, chức năng của Trung tâm rất quan trọng, nó sẽ quy

định nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức, nhân lực của đơn vị. Do chuyển đổi

theo khoản 3 điều 4 của Nghị định 115 nên Trung tâm cần được quy định vị trí

chức năng như sau:

- Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ KH&CN Thái Bình trực thuộc Sở

KH&CN Thái Bình, được UBND tỉnh quyết định thành lập là đơn vị sự nghiệp

có thu. Trung tâm có chức năng lựa chọn và tổ chức nghiên cứu ứng dụng,

chuyển giao tiến bộ KH&CN vào sản xuất và đời sống thúc đấy ứng dụng tiến

bộ KH&CN vào phát triển kinh tế xã hội ở địa phương.

- Trung tâm có tư cách pháp nhân, có con dấu riêng và được mở tài

khoản tại Kho bạc Nhà nước và Ngân hàng để hoạt động theo quy định pháp

luật.

* Nhiệm vụ và quyền hạn:

Dựa trên mục tiêu phát triển và những vấn đề đặt ra trong thực tiễn, để

Trung tâm mở rộng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn trong các lĩnh vực

KH&CN bao gồm: nghiên cứu khoa học, ứng dụng tiến bộ, chuyển giao công

nghệ, dịch vụ KH&CN…, cần thiết sửa đổi bổ sung để hoàn thiện nhiệm vụ

như sau:

- Nghiên cứu, lựa chọn và chủ trì thực hiện các dự án và sản xuất thử

nghiệm, các dự án chuyển giao công nghệ, các dự án phát triển kinh tế- xã hội

các đề tài ứng dụng kỹ thuật tiến bộ có liên quan đến sản xuất và đời sống khi

được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

- Chuyển giao các kết quả nghiên cứu khoa học, kỹ thuật tiến bộ, các

công nghệ mới đã được kết luận và áp dụng thành công, có hiệu quả ở một số

nơi trong nước và thế giới vào địa phương.

- Xây dựng các mô hình trình diễn về ứng dụng công nghệ mới, các kỹ

thuật tiến bộ, phổ biến nhân rộng nhằm phát huy tiềm năng, thế mạnh của tỉnh.

- Tổ chức thực hiện dịch vụ về hội thảo, hội nghị khoa học, triển lãm

khoa học, công nghệ vào đào tạo chuyển giao công nghệ.

- Ký kết và triển khai thực hiện các hoạt động hợp tác đầu tư, liên doanh

sản xuất có liên quan đến chức năng của trung tâm.

- Tham mưu tư vấn trong việc ký kết, triển khai thực hiện các chương

trình hợp tác đầu tư, liên doanh sản xuất thuộc thẩm quyền các cơ quan cấp trên

theo yêu cầu.

- Hợp tác ứng dụng KH&CN trong và ngoài nước.

- Thực hiện các dịch vụ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ phục vụ nhu

cầu nghiên cứu, nhu cầu sản xuất, đời sống và quản lý, bao gồm:

+ Dịch vụ khảo sát, đầu tư liên doanh để ứng dụng khoa học và phát

triển công nghệ.

+ Dịch vụ đại lý, đại diện cho các tổ chức kinh tế, tổ chức KH&CN.

- Thực hiện các dịch vụ KH&CN khác như:

+ Tổ chức thực hiện các Dự án sản xuất, chuyển giao và nhân rộng các

kết quả của các đề tài nghiên cứu của Dự án phát triển KH&CN và các đề tài

thực nghiệm.

+ Lựa chọn các tiến bộ kỹ thuật mới và tổ chức khảo nghiệm để hoàn

thiện qui trình kỹ thuật phù hợp với điều kiện địa phương.

+ Tổ chức nghiên cứu, chế tạo cải tiến công nghệ, xây dựng lắp đặt các

thiết bị, sản xuất các sản phẩm hoặc công trình phục vụ sản xuất và đời sống

sau khi nghiên cứu thành công hoặc nhận chuyển giao công nghệ từ các tổ chức

KH&CN khác.

+ Thực hiện dịch vụ trong lĩnh vực chuyển giao công nghệ, tư vấn

KH&CN, Sở hữu trí tuệ và bảo vệ môi trường… tổ chức đào tạo nghiệp vụ

KH&CN.

+ Tư vấn, giám định và phản biện về KH&CN, tham gia thẩm định các

dự án đầu tư có liên quan đến KH&CN.

+ Quảng cáo, giới thiệu và cung cấp các ấn phẩm, sản xuất máy móc,

thiết bị công cụ tiên tiến phục vụ sản xuất và tiêu dùng.

- Quản lý, tổ chức, cán bộ viên chức, tài chính, tài sản của đơn vị theo

phân công, phân cấp theo qui định của Nhà nước.

- Thực hiện nhiệm vụ khác theo phân công của Sở KH&CN.

GIÁM ĐỐC

Phó GĐ

Phòng Công nghệ sinh học

Phòng Nghiên cứu – Triển khai

Phòng Tổng hợp- Hành chính

Phòng Dịch vụ- Tƣ vấn và chuyển giao công nghệ

Trạm Sản xuất thử nghiệm

Khu Giới thiệu sản phẩm KH&CN

Hình 3.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN khi chuyển đổi

* Cơ cấu tổ chức bộ máy và biên chế:

- Lãnh đạo trung tâm: Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN có Giám

đốc và không quá 02 phó Giám đốc.

- Trung tâm có 04 phòng chuyên môn nghiệp vụ bao gồm: Phòng Hành

chính – Tổng hợp; Phòng Dịch vụ, Tư vấn và chuyển giao (có Khu giới thiệu

các sản phẩm KH&CN); Phòng Công nghệ sinh học; Phòng Nghiên cứu triển

khai; Trạm sản xuất, thực nghiệm (là một bộ phận thuộc sự quản lý của phòng

Nghiên cứu, triển khai).

3.3.3. Phát triển và sử dụng nguồn nhân lực

Nhân lực là yếu tố quyết định đối với sự phát triển của một tổ chức đặc

biệt là nguồn nhân lực trong hoạt động KH&CN, đây là nguồn nhân lực đòi

hỏi chuyên môn và học vấn chất lượng cao, do đó cần phát triển và sử dụng

nhân lực KH&CN một cách có hiệu quả. Để tổ chức KH&CN đáp ứng được

yêu cầu đặt ra thì vấn đề cốt lõi là phải giải phóng được tiềm năng, phát huy

tính chủ động sáng tạo của nhà khoa học và gắn họ với thực tiễn sản xuất và

đời sống.

* Một số biện pháp nhằm phát huy tính tự giác, vai trò cá nhân, tính

sáng tạo, sự tự chủ của nhà khoa học:

Để phù hợp với đặc điểm của cơ quan hoạt động KH&CN và nhằm

phát huy tính tự giác, vai trò cá nhân, tính sáng tạo, sự tự chủ của nhà khoa

học cần có những giải pháp sau:

- Quản lý dựa trên hoạt động tự giác của đối tượng quản lý không cần quá

chặt chẽ với những quy định mang tính ép buộc cán bộ nghiên cứu phải tuân

thủ tiêu chuẩn xác định về thời gian, địa điểm làm việc,... và thay vào đó là

coi trọng các biện pháp khuyến khích tính tự giác của đối tượng quản lý.

- Coi trọng vai trò cá nhân nhà KH&CN, việc coi trọng vai trò cá nhân

đòi hỏi phải có một cách thức quản lý linh hoạt. Trong đơn vị tính tự chủ của

đơn vị chủ yếu được thể hiện qua thủ trưởng đơn vị, do đó cần có biện pháp để

quyền của thủ trưởng đơn vị không mâu thuẫn với vai trò của nhà khoa học nói

chung, cần chú ý hoà nhập tối đa giữa người lãnh đạo và cán bộ nghiên cứu.

- Khuyến khích và đảm bảo tự do của cán bộ nghiên cứu, không thể lẫn

lộn giữa quản lý nhân lực KH&CN trong tổ chức, nhà nước với quản lý công

chức trong công sở.

- Cần khuyến khích các cán bộ tăng cường khả năng nghiên cứu gắn

kết với áp dụng kết quả vào sản xuất và đời sống xã hội, quan tâm nhiều đến 70

ứng dụng thực tiễn kết quả nghiên cứu, thậm chí, trực tiếp chuyển sang sản

xuất nhằm tìm kiếm lợi nhuận. Khuyến khích và cho phép các cán bộ nghiên

cứu thực hiện những hoạt động gắn với sản xuất và kinh doanh.

- Ưu đãi, trọng dụng người tài, phân biệt trong đội ngũ cán bộ nghiên

cứu chọn ra những người thực sự xuất sắc về mặt khoa học và có các chế độ

dành riêng cho họ.

- Nâng cao thu nhập của nhà khoa học bằng lương và phụ cấp, cố gắng

bố trí mức lương của cán bộ cao hơn mặt bằng lương của giới công chức.

* Phương thức sắp xếp, sử dụng, tuyển dụng nguồn nhân lực:

- Nguồn nhân lực tại chỗ:

Vớ i đô ̣i ngũ cán bô ̣ viên chứ c hiê ̣n nay củ a Trung tâm bao gồm 8 kỹ sư,

2 cử nhân và 1 cao đẳng và 1 cán bộ kỹ thuật đáp ứng được 1 phần công việc,

trong thời gian tới để vận hành, tiếp nhận ứng dụng triển khai các công nghệ

mới, tiên tiến, đội ngũ cán bộ trung tâm cần được đào tạo bổ sung, đào tạo

chuyển môn sâu hơn. Mặt khác để Trung tâm phát triển và tạo hiệu quả công

việc trung tâm dự kiến nhân sự như sau:

+ Các vị trí có chuyên môn phù hợp với CBVC hiện nay của trung tâm

cần được sắp xếp sao cho phù hợp.

+ Tiến hành tuyển thêm dưới hình thức lao động hợp đồng ngắn hạn,

dài hạn tuỳ theo yêu cầu công việc. Tổ chức xét tuyển, tuyển dụng đúng quy

định của nhà nước và thực hiện đầy đủ các quyền lợi của người lao động theo

Luật Lao động.

Đối với nguồn nhân lực tại chỗ sẽ được sắp xếp và sử dụng hợp lý thực

hiện kế hoạch hàng năm phục vụ quản lý nhà nước về KH&CN được giao từ Sở

KH&CN. Các cán bộ này là các cán bộ đã được tuyển dụng và biên chế từ trước

khi chuyển đổi đều có điểm mạnh và điểm yếu, do đó cần có kế hoạch đào tạo

và sử dụng hợp lý qua các khoá đào tạo nghiệp vụ của Bộ KH&CN, đào tạo từ

các dự án KH&CN do đơn vị thực hiện để dần giúp họ có đủ các kiến thức về

chuyên môn để tổ chức thực hiện nhiều loại nhiệm vụ KH&CN khác nhau.

- Nguồn nhân lực khác:

Đối với một đơn vị thực hiện các nhiệm vụ chuyển giao các ứng dụng

tiến bộ KH&CN, chuyển giao công nghệ, nghiên cứu các lĩnh vực đa ngành thì

việc có đủ nguồn nhân lực khoa học trình độ cao để thực hiện các nhiệm vụ

hàng năm là rất khó do đó cần phải có phương án giải quyết vấn đề nguồn nhân

lực như sau:

+ Đối với các nhiệm vụ kỹ thuật đơn thuần khi cần thì hợp đồng lao động

với các lao động đáp ứng yêu cầu công việc.

+ Đối với các nhiệm vụ yêu cầu mang tính công nghệ cao, đơn vị sẽ liên

kết với các nhà khoa học đầu ngành để giúp tư vấn nghiên cứu, triển khai.

- Dự kiến nguồn nhân lực:

Bảng 3.1. Nhân lực dự kiến của trung tâm

TT Vị trí Trình độ Chuyên môn

1 KS Giám đốc

2 KS Phó giám đốc

3 CN kinh tế Phó giám đốc

4 CN KHXH hoặc KT Trưởng phòng HC-TH

5 CN kế toán Kế toán trưởng

6 Thủ quỹ, văn thư

7 CĐ Kinh tế, Văn thư lưu trữ Lao động hợp đồng Lái xe

8 Lao động hợp đồng Phục vụ

Kỹ sư Trưởng phòng Nghiên cứu – Triển khai

KS nông nghiệp

KS hóa

KS CNSH

KS Điện- Tự động hoá

KS hoặc CNKT

KS nông nghiệp

KS hóa

Trung cấp 9 10 NV phòng NCTK 11 NV phòng NCTK 12 NV phòng NCTK 13 NV phòng NCTK 14 Trưởng phòng SXDV 15 NV phòng SXDV 16 NV phòng SXDV 17 NV phòng SXDV

3.3.4. Chuyển đổi hoạt động KH&CN

Tự chủ và tự chịu trách nhiệm đối với các tổ chức KH&CN nói chung và

của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN nói riêng là nhằm tăng cường gắn kết

nghiên cứu với sản xuất, nâng cao khả năng khai thác năng lực của các tổ chức

KH&CN. Để thực hiện tốt lộ trình tiến tới tự chủ, tự chịu trách nhiệm cần có

những định hướng đổi mới trong hoạt động của các tổ chức KH&CN: Gắn kết

nghiên cứu với sản xuất trên cơ sở phát huy tính chủ động thực sự của tổ chức

KH&CN, gắn kết nghiên cứu với sản xuất thông qua thống nhất giữa lợi ích và

ý thức trách nhiệm của bản thân các tổ chức KH&CN, tăng cường tiềm lực

KH&CN trên cơ sở phát huy toàn diện các mặt, phát huy năng lực của tổ chức

KH&CN,...

a. Nâng cao hiệu quả hoạt động KH&CN

* Hoạt động phục vụ quản lý nhà nước:

Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN là một đơn vị sự nghiệp trực thuộc

Sở KH&CN và phương án chuyển đổi của đơn vị theo khoản 3, điều 4 của

Nghị định 115 nên trong hoạt động của đơn vị phải xác định nhiệm vụ trọng

tâm, quan trọng nhất của đơn vị là thực hiện nhiệm vụ hàng năm và nhiệm vụ

đột xuất do Sở KH&CN giao.

Trước khi chuyển đổi, Trung tâm cũng thực hiện các nhiệm vụ trên tuy

nhiên theo phương thức giao kinh phí hoạt động thường xuyên theo số biên chế

được giao hàng năm. Phương pháp giao kinh phí này có nhiều nhược điểm

khiến đơn vị hoạt động gần như bao cấp do vậy sau khi chuyển đổi hoạt động,

Sở KH&CN sẽ cấp kinh phí hàng năm thông qua giao khoán đầu công việc đã

được xây dựng dựa trên kế hoạch và dự toán được duyệt. Đơn vị tự chủ động

sử dụng kinh phí thông qua trả lương khoán cho từng hạng mục công việc, như

vậy đối với mỗi cán bộ, nhân viên đều cần có sự cố gắng trong công việc để

nâng cao thu nhập của chính mình.

Để thuận lợi trong xây dựng kế hoạch của đơn vị và xác định rõ nhiệm

vụ chính trị của mình, trong quá trình xây dựng đề án, phê duyệt lại chức năng

nhiệm vụ đơn vị sẽ làm rõ các đầu nhiệm vụ phục vụ quản lý nhà nước để trình 73

tỉnh phê duyệt và xây dựng định mức kinh phí cho các đầu công việc đó, từ đó

hàng năm sẽ có một nguồn kinh phí cấp ổn định cho các hoạt động này.

Các hoạt động cần đảm bảo cấp kinh phí thường xuyên bao gồm:

- Tập huấn kỹ thuật, hội nghị, hội thảo đầu bờ nhằm nâng cao kỹ năng,

kiến thức, chuyển giao các tiến bộ KH&CN vào sản xuất, đời sống cho các đối

tượng là nông dân.

- Duy trì hoạt động của phòng thí nghiệm công nghệ sinh học, phòng

nuôi cấy mô tế bào nhằm nghiên cứu trong lĩnh vực công nghệ sinh học, tạo

các giống cây mới từ nuôi cấy mô tế bào, bảo tồn giống và giữ gen các loại cây

quý, hiếm mang tính đặc trưng của tỉnh.

- Tổ chức thử nghiệm, khảo nghiệm, xây dựng mô hình ứng dụng công

nghệ sinh học, các tiến bộ mới trong sản xuất nông nghiệp, trong bảo vệ môi

trường, tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn.

- Các hoạt động khác theo sự phân công của nhà nước để thực hiện các

nhiệm vụ thường xuyên, các nhiệm vụ đột xuất.

* Hoạt động dịch vụ:

Kinh phí nhà nước cấp cho các hoạt động phục vụ quản lý nhà nước chỉ

đủ để có thể duy trì một phần hoạt động của đơn vị, do vậy để phát triển được,

Trung tâm cần phải dựa vào các hoạt động dịch vụ để tạo ra các nguồn thu

khác. Hoạt động dịch vụ của đơn vị hiện tại còn rất yếu do nhiều nguyên nhân

từ con người, hạ tầng, đến điều kiện thị trường cũng như lĩnh vực hoạt động.

Như vậy sau khi chuyển đổi cần phải đổi mới và khắc phục các vấn về trên thì

mới nâng cao hiệu quả của hoạt động này.

- Nguyên tắc và tiếp cận triển khai hoạt động dịch vụ:

+ Xuất phát từ nhu cầu thị trường, tiến hành tất cả các hình thức, các

sản phẩm dịch vụ khi có thể thực hiện và có lãi. Để đảm bảo có lãi, tất cả các

sản phẩm, dịch vụ đều phải xuất phát từ nhu cầu thị trường, khả năng thực hiện

của đơn vị. Muốn vậy đơn vị cần phải làm tốt khâu marketing sản phẩm, dịch

vụ, cần đặc biệt quan tâm tăng cường cán bộ có kiến thức về kinh tế và

marketing, đây là vấn đề này lâu nay ít được chú trọng.

+ Chú trọng triển khai và phát huy sản phẩm, tiềm năng sẵn có, ví dụ

như những sản phẩm đã được Nhà nước giao khoán nhiệm vụ, các sản phẩm

có được từ việc thực hiện các đề tài, dự án KH&CN, các sản phẩm do đơn vị

tự khai thác và đã có sản phẩm ở mức độ nhất định, chúng ta chỉ làm thêm giá

trị gia tăng hoặc tăng số lượng.

+ Trong thời gian trước mắt, chọn ưu tiên những sản phẩm, dịch vụ dễ

làm, có thể làm ngay mà không cần đầu tư tiềm lực nhiều.

+ Về lâu dài, phát triển những sản phẩm, dịch vụ có tiềm năng phù hợp

thế mạnh của Trung tâm. Những sản phẩm thế mạnh là những sản phẩm mà các

đơn vị ở các ngành khác, địa phương khác khó có thể cạnh tranh.

- Các hướng dịch vụ, sản phẩm cần quan tâm nhất:

+ Dịch vụ tập huấn, đào tạo kỹ thuật.

Tập huấn và đào tạo kỹ thuật là một tiềm năng lớn cần được khai thác

bởi lợi thế của đơn vị bởi vì khi thực hiện các nhiệm vụ KH&CN, các dự án, đề

tài có các công nghệ mới, các tiến bộ kỹ thuật mới được tổ chức khảo nghiệm,

thử nghiệm hoặc xây dựng mô hình trình diễn cho nên nếu kết hợp trong quá

trình đào tạo tập huấn rất tốt vì ngoài lý thuyết các học viên sẽ được thực tập

thực tế ngay tại các mô hình. Với điều kiện hạ tầng và trang thiết bị khoa học

của Trung tâm đã có hoặc sẽ được đầu tư trong thời gian tới thì các học viên

được tiếp cận mới các trang thiết bị hiện đại mà ít đơn vị trong tỉnh có được.

+ Dịch vụ chuyển giao công nghệ

Chuyển giao công nghệ vừa là nhiệm vụ của đơn vị vừa là lĩnh vực dịch

vụ nếu biết khai thác sẽ tạo nguồn thu đáng kể bởi vì nhu cầu về đổi mới công

nghệ ngày một tăng để đáp ứng các thay đổi về nhu cầu của thị trường. Trong

một thị trường rất khó lường và phức tạp như mua bán công nghệ thì các doanh

nghiệp rất cần một đơn vị tin tưởng được để làm trung gian trong môi giới,

đàm phán hoặc tư vấn để tránh những rủi ro trong mua bán. Ngoài việc thực

hiện các hợp đồng môi giới, tư vấn chuyển giao công nghệ, đơn vị cũng cần

phải sở hữu, làm chủ một số công nghệ mới theo nhu cầu của thị trường và

nhiều đối tượng cần để tổ chức chuyển giao thứ cấp kết hợp với đào tạo tập

huấn.

+ Dịch vụ cung cấp vật tư khoa học

Hiện nay nhu cầu thị trường về các vật tư kỹ thuật, các trang thiết bị

khoa học ngày càng cao ví dụ như các vật tư hoá chất, các thiết bị đo lường thử

nghiệm, các giống cây, giống con mới phục vụ trong các lĩnh vực công nghiệp

và nông nghiệp. Lĩnh vực này trước đây là thế mạnh của đơn vị do đó cần được

quan tâm để phục hồi lại.

+ Dịch vụ cung cấp các sản phẩm KH&CN

Hoạt động này mang lại rất nhiều lợi ích bởi vì các sản phẩm của đơn vị

cung cấp thường là các sản phẩm sạch như các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ,

nấm ăn, nấm dược liệu, rau sạch.... các loại chế phẩm sinh học an toàn như

phân bón hữu cơ, phân bón vi sinh, vi lượng, thuộc bảo vệ thực vật sinh học,

các chế phẩm kích thức phân huỷ, cải tạo đất, cải tạo môi trường... Việc cung

cấp các sản phẩm này có nhiều tác dụng như: Quảng bá được các sản phẩm an

toàn bảo vệ sức khoẻ, bảo vệ môi trường giúp người dân dần có ý thức trong

việc sử dụng các sản phẩm sạch và góp phần làm giảm các sản phẩm có nhiều

tác dụng phụ cung cấp trên thị trường; Góp phần đẩy mạnh công tác nghiên

cứu, ứng dụng, nhân nhanh kết quả các đề tài, dự án đưa các sản phẩm của các

dự án hiệu quả vào thực tế sản xuất, thu gắn khoảng cách giữa nghiên cứu và

thực tế; Giúp đơn vị có nguồn thu nhất định thông qua các hoạt động này, đảm

bảo một phần đầu ra nhằm đẩy mạnh lĩnh vực sản xuất của đơn vị.

- Tăng cường marketing:

Ở Thái Bình thị trường KH&CN chưa phát triển (mới chủ yếu là thị

trường dịch vụ công). Mặc dù vậy do chưa chú trọng khâu marketing sản

phẩm. Qua kinh nghiệm của các tỉnh, xuất phát từ sự cần thiết thực tế cho thấy

rằng đơn vị cần đặc biệt tăng cường công tác marketing, từ đó có thể nắm bắt

được thị trường và có cơ sở để điều chỉnh hoạt động, nâng cao chất lượng sản

phẩm hoặc tạo lập sản phẩm mới một cách kịp thời, hiệu quả.

Các phương án tăng cường marketting bao gồm:

+ Lập trang Web chào bán sản phẩm cũng là một việc cần phải sớm

thực hiện, nhất là trong bối cảnh phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin

và truyền thông. Công cụ này sẽ cung cấp thông tin đầy đủ về sản phẩm, từ đó

có thể vươn xa ra các thị trường khác.

+ Cần có một số công nghệ chủ đạo, phù hợp với nhu cầu thị trường và

cần có một số sản phẩm khoa học có chất lượng tốt mang tính đặc trưng và

độc đáo nhằm quảng bá phát triển nâng cao tính thương mại của sản phẩm.

+ Xây dựng sàn giao dịch công nghệ, thiết bị, nhân lực khoa học, vốn

đầu tư đổi mới công nghệ làm nơi tổ chức các giao dịch KH&CN trong tỉnh

cũng như các tỉnh khác góp phần thúc đẩy và hình thành thị trường chuyển

giao KH&CN của tỉnh.

+ Tham gia các hội chợ triển lãm, chợ công nghệ và thiết bị, các sàn

giao dịch công nghệ được tổ chức hàng năm.

+ Xây dựng thị trường KH&CN trong tỉnh thông qua việc thực hiện các

nhiệm vụ công ích được nhà nước giao.

+ Phát huy có hiệu quả chuyên mục về KH&CN được phát sóng trên Đài

Phát thanh và Truyền hình.

b. Đầu tư xây dựng, duy trì cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật

* Các hạng mục đầu tư:

Cơ sở vật chất hạ tầng là một điều kiện thiết yếu phục vụ cho hoạt động

của một đơn vị. Đối với Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình để

làm cơ sở cho chuyển đổi Trung tâm đã xây dựng dự án đầu tư cơ sở hạ tầng và

đã được tỉnh đã phê duyệt dự án đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật ở mức đủ

"ngưỡng". Cơ sở vật chất đó bao gồm:

- Trụ sở hoặc diện tích làm việc ở mức độ đủ để hoạt động;

- Điều kiện làm việc, trang thiết bị văn phòng;

- Phòng thí nghiệm CNSH, bệnh cây;

- Phòng nuôi cấy mô tế bào thực vật;

- Xưởng sản xuất thử nghiệm;

- Nhà lưới cấp 1 thực hành nông nghiệp công nghệ cao;

- Khu sản xuất giống nấm, nuôi trồng nấm;

- Vườn thực nghiệm nông nghiệp;

- Ao thực nghiệm thuỷ sản.

Với sự đầu tư này, về hạ tầng của đơn vị đã đảm bảo điều kiện để thực

hiện các hoạt động phục vụ quản lý nhà nước, còn các hoạt động dịch vụ khác

có liên quan đến nhiều yếu tố đặc biệt là các yếu tố khách quan.

* Nguồn kinh phí và phương thức:

- Nguồn 1: Đối với những hạng mục đầu tư lớn như trên đã được UBND

tỉnh cho phép sử dụng nguồn vốn đầu tư phát triển KH&CN do Trung ương cân

đối hàng năm cho tỉnh và nguồn kinh phí đầu tư hàng năm của tỉnh.

- Nguồn 2: Đối với việc duy trì, sửa chữa nhỏ đưa vào nhiệm vụ cần được

thực hiện bằng kinh phí hoạt động thường xuyên.

- Nguồn 3: Bổ sung các trang thiết bị, vật tư kỹ thuật cần thiết thông qua

các hoạt động dịch vụ, các hoạt động thực hiện đề tài, dự án KH&CN hàng năm.

c. Đảm bảo kinh phí theo cơ chế mới của Nhà nước

Nguyên tắc chung để đảm bảo kinh phí theo cơ chế mới của Nhà nước đó

là cấp và sử dụng đúng nguồn kinh phí. Cũng như các tổ chức KH&CN khác,

kinh phí cấp cho Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN qua hai nguồn: Nguồn

kinh phí đầu tư cơ bản; Nguồn kinh phí hoạt động sự nghiệp. Việc đảm bảo

cấp và sử dụng kinh phí từ trước đến nay (kể cả khi theo cơ chế tự chủ, tự

chịu trách nhiệm) luôn phải đúng nguồn. Cơ quan chủ quản cũng như đơn vị

đều phải tuân thủ nguyên tắc sử dụng đúng nguồn, đúng mục đích. Ngoài ra

cũng cần đảm bảo cấp kinh phí cho việc thực hiện một số nhiệm vụ đột xuất do

yêu cầu của thực tiễn.

* Đảm bảo kinh phí đầu tư cơ bản:

Nhà nước đảm bảo kinh phí cho việc thực hiện các nhiệm vụ theo

những đề án đầu tư cơ bản đã được các cơ quan thẩm quyền phê duyệt theo

đúng quy định. Để được đầu tư, Trung tâm phải biết tiếp cận và xây dựng Đề

án theo đúng mục đích và lộ trình đặt ra.

* Đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên:

Nhà nước đảm bảo kinh phí cho hoạt động thường xuyên, theo Nghị

định 115, về cơ bản không thấp hơn năm 2005. Phương thức cấp kinh phí

theo cơ chế mới là giao khoán theo nhiệm vụ, sản phẩm mà không theo biên

chế như trước.

* Đảm bảo cấp kinh phí thực hiện những nhiệm vụ đột xuất:

Nhà nước đảm bảo kinh phí thực hiện những nhiệm vụ đột xuất cần

thiết (theo phương thức đặt hàng giao nhiệm vụ của Nhà nước, ngành, địa

phương). Những nhiệm vụ đột xuất, những sản phẩm, dịch vụ mà đơn vị phải

phục vụ theo yêu cầu đột xuất (với mức độ, chất lượng, thời gian có thể khác đi

so với nhiệm vụ thường xuyên).

Phương thức: Có hai hình thức là giao từ trên xuống (đặt hàng) hoặc

đề xuất từ dưới lên và được phê duyệt (vào thời điểm xây dựng kế hoạch).

- Thực hiện nhiệm vụ đột xuất theo cơ chế hợp đồng giao nhiệm vụ,

sản phẩm, có kiểm tra định kỳ, đột xuất, có nghiệm thu, thanh lý đúng theo

quy định.

- Điều kiện: Nhà nước phải có những định mức, định giá hoặc quy

chiếu tương xứng cho mỗi nhiệm vụ, sản phẩm, dịch vụ để có cơ sở xây dựng

hợp đồng.

Việc thực hiện những nhiệm vụ đột xuất là cơ hội cho Trung tâm có

thêm việc làm và tăng thu nhập cho cán bộ. Tổ chức nào có tiềm lực, được tổ

chức tốt, có uy tín sẽ có nhiều cơ hội nhận những nhiệm vụ đột xuất hơn.

Kết luận chƣơng 3

Các giải pháp đưa ra giúp cho việc thực hiện việc chuyển đổi hoạt động

KH&CN của Trung tâm theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm một cách đúng

đắn, có lộ trình, phù hợp với thực tiễn, nâng cao hiệu quả hoạt động KH&CN

của Trung tâm.

Chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm sẽ được sửa đổi, bổ sung phù hợp

với yêu cầu nhiệm vụ mới, trong đó có việc phân định rõ các nhiệm vụ thường

xuyên do nhà nước giao nhằm phục vụ công tác quản lý nhà nước của đơn vị,

nhiệm vụ giao đột xuất nhằm giải quyết các vấn đề của đơn vị.

Cơ cấu tổ chức, bộ máy của đơn vị được hoàn thiện, bố trí lại các phòng

chức năng đảm bảo tính năng động để thực hiện các nhiệm vụ theo chức năng và

nhiệm vụ được giao. Các bộ phận chức năng được xây dựng sẽ đảm bảo sự

thống nhất trong việc phối hợp với các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN

khác và thống nhất trong thực hiện nhiệm vụ được giao.

Việc phát triển và sử dụng hợp lý nguồn nhân lực sẽ là cơ hội để Trung

tâm kiện toàn lại cơ cấu nguồn nhân lực hiện có. Trung tâm có thể chủ động

trong tuyển dụng nhân lực phù hợp phục vụ các nhiệm vụ và hợp tác với các nhà

khoa học nhằm thực hiện các công việc có yêu cầu chuyên môn cao.

Với giải pháp chuyển đổi hoạt động KH&CN, Trung tâm sẽ đáp ứng yêu

cầu thực hiện tốt nhiệm vụ phục vụ quản lý nhà nước được sở KH&CN giao,

ngoài ra còn nâng cao được thu nhập cho người lao động, phát triển và nâng cao

tiềm lực của đơn vị gồm cả cơ sở vật chất, nguồn nhân lực và tài chính từ việc

tăng cường khả năng hoạt động dịch vụ.

Để các giải pháp phát huy được hiệu quả, cần có sự ủng hộ của nhà nước,

sự quan tâm của xã hội và quyết tâm đổi mới của đơn vị, phát huy hết những lợi

thế sẵn có và hạn chế tối đa những hạn chế như cơ sở vật chất, nguồn nhân lực,

cơ cấu tổ chức bất hợp lý.

KẾT LUẬN

1. Trên cơ sở lý luận chung, qua phân tích các chính sách đổi mới về

quản lý hoạt động KH&CN có thể khẳng định tầm quan trọng của Nghị định

115 đối với các tổ chức KH&CN là rất lớn, nó là một “bước đột phá” trong

công tác tổ chức và hoạt động của các tổ chức hoạt động KH&CN, giúp cải tổ

lại hoạt động nghiên cứu khoa học của đất nước vốn từ lâu nay sống chủ yếu

dựa vào ngân sách nhà nước và được cho là hiệu quả nghiên cứu thấp, tính ứng

dụng kém. Dựa trên tinh thần Nghị định 115 và các văn bản liên quan, học viên

nhận thấy để Trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình phát triển được

phải có sự chuyển đổi tổ chức và hoạt động đảm bảo những điều kiện bắt buộc

mới có thể đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mới.

2. Từ việc phân tích thực trạng tổ chức, bộ máy, nhân lực và hoạt động

của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN Thái Bình trong những năm gần

đây, so sánh với những điều kiện cần thiết ở trên nhận thấy việc chuyển đổi

sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo tinh thần Nghị định 115 là đồng

nghĩa với việc tái cấu trúc lại toàn bộ đơn vị cả về chức năng nhiệm vụ, cả về

cơ cấu bộ máy, nhân lực, định hướng hoạt động, xây dựng sản phẩm, tiếp cận

thị trường… từ đó làm thay đổi hoàn toàn về cách nghĩ, cách làm, phá bỏ sự

trì trệ, quan liêu, hành chính đã thành cố hữu trong mọi hoạt động từ trước

đến nay.

3. Thực hiện Nghị định 115 là bước đi mới vừa là thời cơ vừa là thách

thức. Việc dựa trên quan điểm, định hướng phát triển trong những năm tới để

đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Trung tâm Ứng

dụng tiến bộ KH&CN đó là: xây dựng lộ trình chuyển đổi phù hợp với tình hình

thực tiễn của Trung tâm; chuyển đổi về cơ cấu tổ chức, bộ máy; phát triển và sử

dụng nguồn nhân lực; chuyển đổi về hoạt động sẽ góp phần giúp quá trình

chuyển đổi của đơn vị được thuận lợi hơn. Các giải pháp này gợi ý giúp Trung

tâm có những lựa chọn hợp lý trong quá trình kiện toàn cơ cấu tổ chức bộ, phát

triển tiềm lực và xây dựng định hướng hoạt động trước khi chuyển đổi.

KHUYẾN NGHỊ

1. Đề nghị Nhà nước vẫn hỗ trợ đầu tư ở mức "đủ ngưỡng" về: Cơ sở vật

chất kỹ thuật; về tiềm lực; về đào tạo, nâng cao trình độ cán bộ. Mặt khác, đảm

bảo kinh phí hoạt động thường xuyên đối với các sản phẩm, dịch vụ theo chức

năng , và cả kinh phí cho những nhiệm vụ đột xuất, do yêu cầu thực tiễn đặt

ra. Cả hai loại kinh phí này đều được cấp theo cơ chế hợp đồng giao khoán sản

phẩm.

2. Đề nghị Nhà nước có các chương trình hỗ trợ kinh phí cho các hoạt

động mang tính công ích phục vụ sản xuất nông nghiệp và bảo vệ môi trường,

bảo vệ sức khỏe của người dân như các hoạt động: Ứng dụng CNSH, sản xuất

các chế phẩm vi sinh, sản xuất giống cây bằng công nghệ nuôi cấy mô tế bào

thực vật, giữ giống, bảo tồn gen, đào tạo, tập huấn nâng cao kiến thức, kỹ thuật

phục vụ sản xuất và đời sống của người dân nông thôn.

3. Sau khi đã chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, đề nghị

các cơ quan cấp trên và các đơn vị có liên quan tạo điều kiện để đơn vị thực sự

được tự chủ như theo quy định tại Nghị định 115, để tạo cho Trung tâm sự chủ

động để hoàn thành các nhiệm vụ được giao và khai thác tốt mạng thị trường để

từng bước tiến tới tự chủ hoàn toàn.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đoàn Hữu Bảy (2007), Cổ phần hóa các tổ chức KH&CN - nhìn từ

cơ sở, Tạp chí Công nghiệp, 20/8/2007.

2. Nghị định số 115/2005/NĐ-CP (2005) của Chính phủ, Quy định cơ

chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức KH&CN công lập.

3. Nghị định số 96/2010/NĐ-CP (2010) của Chính phủ, Sửa đổi một số

điều của Nghị định 115/2005/NĐ-CP Quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách

nhiệm của tổ chức KH&CN công lập.s

4. PGS.TS Vũ Cao Đàm (2005), Phương pháp luận nghiên cứu khoa

học, Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật, Hà Nội

5. PGS.TS Vũ Cao Đàm (2009), Đổi mới thiết chế quản lý các tổ chức

KH&CN, Bài tham luận tại Hội thảo Đổi mới cơ chế chính sách phát triển

KH&CN, tháng 12/2009.

6. Trường nghiệp vụ quản lý- Bộ KH-CN-MT (1997), Tìm hiểu nghị

quyết Trung ương 2 khóa VIII về KH&CN, Nhà xuất bản KH&KT, Hà Nội.

7. Kỷ yếu hội thảo toàn quốc các Trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN

địa phương lần thứ nhất – Cục ứng dụng và phát triển công nghệ - Bộ

KH&CN, Đà Nẵng – Tháng 11/2008.

8. Kỷ yếu hội thảo toàn quốc các Trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN

địa phương lần thứ hai – Cục ứng dụng và phát triển công nghệ - Bộ

KH&CN, Hải Dương – Tháng 9/2009.

9. Kỷ yếu hội thảo toàn quốc các Trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN

địa phương lần thứ ba – Cục ứng dụng và phát triển công nghệ - Bộ KH&CN,

Bình Dương – Tháng 9/2010.

10 .Hoàng Xuân Long (2007), Cải cách hệ thống tổ chức KH&CN theo

hướng tối ưu hóa lực lượng KH&CN ở Trung Quốc, Tạp chí Công nghiệp,

10/7/2007.

11. Mô hình doanh nghiệp khoa học công nghệ cần sớm được hoàn

thiện để phát triển (2008), Tạp chí Công nghiệp, số 7/2008.

12. TS. Bạch Tân Sinh (2009), Chuyển đổi tổ chức nghiên cứu và phát triển công nghệ theo hướng hình thành KH&CN ở Việt Nam, Bài tham luận

tại Hội thảo Đổi mới cơ chế chính sách phát triển KH&CN, 12/2009.

13. Cổng thông tin điện tử, Bộ Khoa học và Công nghệ

http://www.most.gov.vn

14. Cổng thông tin điện tử, Cục thông tin KH&CN Quốc gia - Bộ

KH&CN http://db.vista.gov.vn

15. Cổng thông tin điện tử, Viện chiến lược và chính sách KH&CN

http://www.nistpass.gov.vn

Tags: