Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động thực tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non – Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Nha Trang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

…o0o…

ĐINH THỊ THU HẰNG

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC TẬP SƯ

PHẠM CỦA SINH VIÊN KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

– TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM TRUNG ƯƠNG

NHA TRANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

…o0o…

ĐINH THỊ THU HẰNG

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC TẬP SƯ

PHẠM CỦA SINH VIÊN KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

– TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM TRUNG ƯƠNG

NHA TRANG

Chuyên ngành : Quản lý giáo dục

Mã số : 601405

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Người hướng dẫn khoa học

TS. NGÔ ĐÌNH QUA

Thành phố Hồ Chí Minh 2012

LỜI CẢM ƠN

Chúng tôi xin chân thành cảm ơn:

- Ban Giám hiệu trường ĐHSP TP.HCM, phòng Sau đại học và các

phòng chức năng liên quan.

- Các thầy cô giáo khoa Tâm lý giáo dục của trường đã tạo nhiều điều

kiện thuận lợi cho chúng tôi học tập và nghiên cứu.

- Ban giám hiệu Trường CĐSP TW Nha Trang, Ban chủ nhiệm Khoa

Giáo dục mầm non, Ban giám hiệu các cơ sở giáo dục mầm non và các giáo

viên nhóm/ lớp đã tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ và cung cấp nhiều thông tin,

tài liệu nghiên cứu luận văn.

- Các em sinh viên khóa 14, hệ cao đẳng của khoa Giáo dục mầm non

– Trường CĐSP TW Nha Trang đã cung cấp nhiều thông tin cho quá trình

nghiên cứu luận văn.

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến TS Ngô

Đình Qua, thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho

tôi nghiên cứu và hoàn tất luận văn.

Tác giả

Đinh Thị Thu Hằng

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của riêng tôi thực hiện dưới sự

hướng dẫn của TS Ngô Đình Qua. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn này

là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào

khác.

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Sinh viên : SV

Giáo viên : GV

Quản lý : QL

Thực tập : TT

TTSP : Thực tập sư phạm

: CSTT Cơ sở thực tập

: BCĐTT Ban chỉ đạo thực tập

: BCĐTTK Ban chỉ đạo thực tập khoa

: BCĐTTCS Ban chỉ đạo thực tập cơ sở

: GVCS Giáo viên cơ sở

: CBGV Cán bộ giáo viên

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ............................................................................. 3

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................... 4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................... 5

MỤC LỤC ................................................................................... 6

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BẢNG ..................................... 9

MỞ ĐẦU ..................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................ 3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................... 3

4. Giả thuyết khoa học .............................................................................. 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 5

6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 5

7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................... 7

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰCTẬP SƯ PHẠM .......................................................... 8

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề................................................................. 8

1.1.1. Các hội thảo, hội nghị chuyên đề do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức: ........................................................................................................................... 8

1.1.2. Đề tài khoa học và một số tài liệu chuyên đề khác .............................. 9

1.2. Hệ thống khái niệm trong đề tài ..................................................... 12

1.2.1. Quản lý ................................................................................................ 12

1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................. 15

1.2.3. Quản lý trường học ............................................................................. 17

1.2.4. Thực tập sư phạm ............................................................................... 18

1.2.5. Quản lý hoạt động thực tập sư phạm ................................................. 20

1.3. Một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài .................................... 22

1.3.1. Quản lý trường Cao đẳng ................................................................... 22

1.3.2. Chức năng quản lý .............................................................................. 23

1.3.3. Hoạt động thực tập sư phạm .............................................................. 25

1.3.4. Quản lý hoạt động thực tập sư phạm ................................................. 30

CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC TẬP SƯ PHẠM CỦA SINH VIÊN KHOA GIÁO DỤC MẦM NON – TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM TRUNG ƯƠNG NHA TRANG .................................................................................... 37

2.1. Giới thiệu khái quát về Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương (CĐSP TW) Nha Trang .................................................................................... 37

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ........................................................ 37

2.1.2. Giới thiệu về khoa Giáo dục mầm non .............................................. 39

2.2. Mô tả công cụ dùng để khảo sát thực trạng .................................. 42

2.2.1. Cơ sở tâm lý học .................................................................................. 42

2.2.2. Cơ sở lý luận dạy học .......................................................................... 43

2.2.3. Cơ sở khoa học quản lý ....................................................................... 43

2.3. Thực trạng quản lý hoạt động thực tập của sinh viên khoa GDMN – Trường CĐSP TW Nha Trang ........................................................ 45

2.3.1. Đánh giá về công tác lập kế hoạch thực tập của các chủ thể quản lý. ................................................................................................................................... 45

2.3.2. Đánh giá về công tác tổ chức hoạt động thực tập của sinh viên khoa Giáo dục mầm non ................................................................................................... 47

2.3.3. Đánh giá về công tác chỉ đạo hoạt động thực tập ............................. 57

2.3.4. Đánh giá về công tác kiểm tra – đánh giá hoạt động thực tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non ........................................................ 63

2.3.5. Đánh giá về công tác phối hợp quản lý hoạt động thực tập giữa các chủ thể....................................................................................................................... 66

2.3.6. Nguyên nhân của thực trạng .............................................................. 68

2.3.7. Nhận xét chung về thực trạng ........................................................... 70

2.4. Một số biện pháp quản lý được đề xuất ......................................... 74

2.4.1 Cơ sở xác lập biện pháp ....................................................................... 74

2.4.2 Một số biện pháp cụ thể ....................................................................... 74

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................. 81

1. Kết luận ................................................................................................ 81

2. Kiến nghị .............................................................................................. 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 85

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BẢNG

Sơ đồ 1.1. Chu trình quản lý .......................................................................................... 24

Bảng 2.1. Cơ cấu nhân lực khoa giáo dục mầm non ..................................................... 38

Bảng 2.2. Quy mô đào tạo của các cơ sở thực tập được khảo sát ................................. 39

Bảng 2.3. Kết quả đánh giá về công tác lập kế hoạch TT của các chủ thể quản lý ...... 43

Bảng 2.4. Kết quả đánh giá về công tác biên chế đoàn TT ........................................... 45

Bảng 2.5. Kết quả đánh giá về công tác phân công GV hướng dẫn TT ........................ 47

Bảng 2.6. Kết quả đánh giá về công tác phân công GV chấm thi quá trình, cuối đợt ........... 49

Bảng 2.7. Kết quả đánh giá về công tác tổ chức trong giai đoạn chuẩn bị ................... 51

Bảng 2.8. Kết quả đánh giá về công tác tổ chức trong giai đoạn tiến hành thực tập .... 53

Bảng 2.9. Kết quả đánh giá về công tác phổ biến kế hoạch TT .................................... 56

Bảng 2.10. Kết quả đánh giá về công tác chỉ đạo trong quá trình triển khai hoạt

động TT ......................................................................................................................... 58

Bảng 2.11. Kết quả đánh giá về công tác kiểm tra – đánh giá hoạt động TT ............... 61

Bảng 2.12 Kết quả đánh giá về công tác phối hợp quản lý TT ..................................... 64

Bảng 2.13. Kết quả đánh giá về các nguyên nhân của thực trạng ................................. 66

Bảng 2.14. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của các biện pháp ........................... 73

Bảng 2.15. Kết quả đánh giá về mức độ khả thi của các biện pháp .............................. 76

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục và đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu, là một trong

những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất

nước. Đại hội Đảng lần thứ X đã đề ra phương hướng, nhiệm vụ phát triển giáo

dục: “Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học, đổi mới

chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ

giáo viên và tăng cường cơ sở vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng

tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh”.

Đối với các trường cao đẳng, đại học, yêu cầu về tính tích cực, chủ

động, tự học của sinh viên rất cao. Việc đổi mới phương pháp dạy học phải lấy

việc phát triển năng lực thực hành, giải quyết vấn đề của sinh viên làm định

hướng. Công tác thực tập là khâu quan trọng quyết định khả năng thích ứng và

chất lượng công tác của sinh viên sau khi tốt nghiệp. Trong buổi hội thảo “Công

tác thực tập sư phạm ở các trường sư phạm” được tổ chức ngày 29 – 4 – 2008 tại

trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh, 49 bài tham luận của các tác giả từ các viện

nghiên cứu, các trường đại học, cao đẳng, sở giáo dục và đào tạo… đã chia sẻ

quan điểm về thực tập và giải pháp nâng cao chất lượng thực tập. Nhiều ý kiến

cho rằng công tác thực tập hiện nay của các trường sư phạm hầu như bị thả nổi,

chưa được coi trọng như công tác đào tạo chuyên môn. Vì thế, nâng cao chất

lượng thực tập là vấn đề phải được đặc biệt coi trọng trong thời gian tới.

Thực trạng việc làm của sinh viên sau khi ra trường cũng cho thấy tỷ lệ

lớn sinh viên tốt nghiệp không tìm được việc làm hoặc làm những việc không

đúng chuyên môn. Một trong những trở ngại lớn của sinh viên tốt nghiệp khi tìm

việc làm là họ không có kinh nghiệm công tác. Trong khi các nhà tuyển dụng

mong muốn có thể tuyển được những nhân viên thích ứng ngay được với công

việc thì thực tế là họ thường phải tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp về rồi đào

tạo lại. Do đó, nhiều nhà tuyển dụng đã quay sang tìm cách chiêu mộ các nhân

viên đang làm việc cho các đơn vị khác.

Nguyên nhân chủ yếu dẫn tới tình trạng hiện nay đa số sinh viên tốt

nghiệp không đáp ứng ngay được yêu cầu công việc là do đào tạo của các trường

cao đẳng, đại học vẫn nặng về lý thuyết, học thuật mà chưa chú trọng đúng mức

đến vấn đề thực hành, thực tập của sinh viên. Phương châm giáo dục “học đi đôi

với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn” chưa được thực hiện triệt để trong các

nhà trường. Sự liên hệ chặt chẽ giữa nhà trường và thực tế cuộc sống chưa được

đảm bảo. Đa số thời gian học tập của sinh viên là thời gian lên lớp học lý thuyết.

Hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của sinh viên hiện nay cũng

thường chỉ chú trọng đến việc đo kiến thức mà chưa chú trọng đúng mức đến sự

phát triển kỹ năng trí tuệ và kỹ năng thực hành nghề. Thời gian cho hoạt động tự

học hay các hoạt động thực hành, thực tập của sinh viên là rất hạn chế. Ngoài ra,

trong một số trường hợp, hoạt động thực tập của sinh viên còn mang nặng tính

hình thức, đối phó do công tác quản lý thực tập của nhà trường không hiệu quả.

Đối với các trường sư phạm, thực tập sư phạm có ý nghĩa đặc biệt

quan trọng trong việc giúp sinh viên rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, hình thành và

phát triển lòng yêu nghề. Các thầy cô giáo trong tương lai không được phép có

những sai sót trên học trò của họ bởi vì giáo dục không cho phép có thứ phẩm và

phế phẩm. Chính vì thế, việc rèn nghề trên giảng đường các trường sư phạm

càng là vấn đề đặc biệt quan trọng và đòi hỏi phải được thực hiện thật tốt. Với

sinh viên chuyên ngành Giáo dục mầm non, thực tập sư phạm càng có ý nghĩa

quan trọng, bởi vì đối tượng chăm sóc, giáo dục của họ là trẻ em từ 0 đến 6 tuổi,

độ tuổi non nớt nhất của cuộc đời. Lộ trình phổ cập giáo dục mầm non 5 tuổi

đến năm 2015, dự kiến cả nước sẽ thiếu khoảng 20000 giáo viên mầm non. Con

số đó không cho phép giáo viên mới được nhận về trường mầm non có thời gian

tiếp cận từ từ với công việc mà đòi hỏi họ phải vào cuộc ngay với vai trò của

một giáo viên mầm non thực sự.

Từ khi thành lập đến nay, Trường Cao đẳng sư phạm Trung ương

(CĐSP TW ) – Nha Trang luôn xem trọng công tác thực tập sư phạm, coi đây là

một phần thiết yếu tạo nên chất lượng giáo dục của nhà trường. Khoa Giáo dục

mầm non là khoa giàu truyền thống nhất Trường và cũng là Khoa hiện có số

sinh viên theo học đông nhất. Tuy nhiên, cho đến nay nhà trường vẫn chưa có

một công trình nghiên cứu khoa học nào về công tác quản lý hoạt động thực tập

sư phạm.

Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn như trên, chúng tôi quyết

định lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Thực trạng quản lý hoạt động thực tập sư

phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha Trang”

nhằm góp phần nâng cao chất lượng hoạt động thực tập của sinh viên khoa Giáo

dục mầm non.

2. Mục đích nghiên cứu

- Xác định được thực trạng công tác quản lý hoạt động thực tập sư

phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha Trang.

- Đề xuất được một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý

hoạt động thực tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non – Trường

CĐSP TW Nha Trang.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Công tác quản lý hoạt động đào tạo của trường CĐSP TW – Nha

Trang

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Thực trạng quản lý hoạt động thực tập sư phạm của sinh viên khoa

Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha Trang.

4. Giả thuyết khoa học

Công tác quản lý hoạt động thực tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo

dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha Trang có thể có nhiều ưu điểm trong

việc xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động thực tập sư phạm, tổ chức và chỉ đạo

việc thực hiện kế hoạch đó, nhưng còn hạn chế trong khâu đánh giá việc thực

hiện kế hoạch quản lý hoạt động thực tập sư phạm.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác quản lý hoạt động thực tập sư

phạm.

- Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động thực tập sư phạm của sinh viên

khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha Trang và chỉ ra được một số

nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó.

- Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động thực

tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha

Trang.

6. Phương pháp nghiên cứu

6.1. Cơ sở phương pháp luận

Các quan điểm phương pháp luận được vận dụng ở đề tài này gồm:

6.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc

Quan điểm hệ thống – cấu trúc đòi hỏi chúng ta phải xem xét công tác

quản lý hoạt động thực tập sư phạm là một hệ thống bao gồm các yếu tố cấu

thành: mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, kết quả quản lý, nhà quản

lý, đối tượng quản lý, đặc biệt là mối quan hệ biện chứng giữa các yếu tố đó.

6.1.2. Quan điểm lịch sử - logic

Quan điểm lịch sử - logic đòi hỏi nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt

động thực tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP

TW Nha Trang cần phải đặt trong tương quan quá trình phát triển của nhà

trường. Đồng thời, việc trình bày các nội dung, kết quả nghiên cứu phải tuân

theo trình tự phù hợp, thể hiện mối tương quan logic chặt chẽ, khoa học.

6.1.3. Quan điểm thực tiễn

Quan điểm thực tiễn đòi hỏi nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động

thực tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW

Nha Trang cần phải xuất phát từ thực tiễn và tôn trọng kết quả thực trạng đã

khảo sát được để rút ra các kết luận phù hợp. Trên cơ sở đó, đề xuất các biện

pháp tác động phù hợp nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý hoạt động

thực tập sư phạm.

6.2. Các phương pháp nghiên cứu

6.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết

6.2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết

Phương pháp này được sử dụng để hệ thống hóa lịch sử nghiên cứu

vấn đề cũng như cơ sở lý luận liên quan đến đề tài, đó là lý luận về quản lý nói

chung và quản lý hoạt động thực tập sư phạm nói riêng.

6.2.1.2. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết

Phương pháp này được sử dụng để sắp xếp các vấn đề lý luận theo

diễn tiến phát triển và là cơ sở để dự đoán những xu hướng tiếp theo.

6.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực trạng

6.2.2.1. Điều tra viết

- Mục đích: nhằm thu thập thông tin để chứng minh giả thuyết nghiên

cứu.

- Nội dung: Thực trạng quản lý hoạt động thực tập sư phạm của sinh

viên khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha Trang.

- Đối tượng: cán bộ quản lý, giáo viên tại cơ sở thực tập; giáo viên

trưởng đoàn, giáo sinh.

-Thời gian: tháng 3/2012.

6.2.2.2. Quan sát

- Mục đích: nhằm thu thập thông tin để chứng minh giả thuyết nghiên

cứu.

- Nội dung: công tác quản lý của các chủ thể quản lý trước, trong và

sau đợt thực tập sư phạm (lập kế hoach, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra hoạt động

thực tập sư phạm).

- Thời gian: tháng 3, 4/2012.

6.2.2.3. Phỏng vấn

- Mục đích: nhằm thu thập thông tin để chứng minh giả thuyết nghiên

cứu.

- Nội dung: thực trạng quản lý hoạt động thực tập sư phạm của sinh

viên khoa Giáo dục mầm non – Trường CĐSP TW Nha Trang và nguyện vọng

của các đối tượng liên quan.

- Đối tượng: một số cán bộ quản lý, giáo viên hướng dẫn thực tập sư

phạm và sinh viên năm thứ 2, 3 hệ CĐSP Mầm non chính qui.

- Thời gian: tháng 4/ 2012.

6.2.2.4. Nghiên cứu sản phẩm

- Mục đích: nhằm thu thập thông tin để chứng minh giả thuyết nghiên

cứu.

- Sản phẩm: phiếu chấm điểm các hoạt động thực tập và bài tập chuyên

môn của giáo sinh.

- Thời gian: tháng 5/2012.

6.2.3. Các phương pháp thống kê toán được sử dụng để xử lý số liệu

trong đề tài.

7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động thực

tập sư phạm của sinh viên khoa Giáo dục mầm non, hệ CĐSP chính quy đào tạo

tại trường CĐSP TW Nha Trang.

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT

ĐỘNG THỰCTẬP SƯ PHẠM

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Hoạt động thực tập để hình thành, rèn luyện kỹ năng nghề chuẩn bị sẵn

sàng cho sinh viên ra trường bắt nhịp ngay vào công việc. Các trường sư phạm,

các trường y khoa, từ lâu, đã rất chú trọng vấn đề tổ chức hoạt động thực tập cho

sinh viên. Vấn đề này được nhiều nhà sư phạm, nhà nghiên cứu khoa học giáo

dục quan tâm nghiên cứu.

Ý thức sâu sắc tầm quan trọng của hoạt động thực tập trong trường sư

phạm, từ những năm 70, Bộ Giáo dục và Đào tạo (trước đây là Bộ Giáo dục) đã

ban hành bộ chương trình thực tập sư phạm thống nhất cho tất cả các trường sư

phạm. Qua nhiều lần điều chỉnh, bổ sung (1974, 1982, 1986), chương trình

TTSP được ban hành kèm theo các quyết định số 2677/GD-ĐT ngày

03/12/1993, quyết định số 3086/GD-ĐT ngày 27/7/1996, quyết định số

3637/GD-ĐT ngày 30/8/1996 và quyết định số 2493/GD-ĐT ngày 25/7/1995

của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào là bộ chương trình chính thức được áp dụng

ở các trường CĐSP hiện nay. Kèm theo chương trình TTSP, Bộ Giáo dục và

Đào tạo cũng đã ban hành một số văn bản hướng dẫn về quy trình, cách thức tổ

chức thực hiện.

Tuy nhiên, thực tiễn giáo dục những năm gần đây liên tục có những sự

điều chỉnh, đổi mới. Điều đó đặt ra những đòi hỏi ngày càng cao cho đội ngũ

giáo viên, đặc biệt là các giáo viên trẻ. Do đó, vấn đề thực tập sư phạm, nâng

cao chất lượng thực tập sư phạm đã được nhiều nhà khoa học nghiên cứu.

1.1.1. Các hội thảo, hội nghị chuyên đề do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ

chức:

- Hội thảo “Thực tập sư phạm tập trung – thực trạng, nguyên nhân và

giải pháp” (1993).

- Hội thảo “Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên phục vụ sự nghiệp

công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” (1996).

- Hội thảo “Công tác thực tập sư phạm ở các trường sư phạm”

(4/2008) xoay quanh vấn đề đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao

chất lượng công tác thực tập sư phạm.

- Hội thảo khoa học quốc gia “Sinh viên với đào tạo đáp ứng nhu cầu

xã hội, nhu cầu đất nước” (8/2008) nhấn mạnh việc ngành giáo dục chủ động

xây dựng chương trình chú trọng thực hành, chuẩn bị kỹ năng nghề cho người

học; các cơ sở đào tạo tăng cường tổ chức các hoạt động, các loại hình câu lạc

bộ để sinh viên có điều kiện rèn luyện các kỹ năng liên quan đến nghề, phát huy

được năng lực của bản thân sau khi ra trường.

1.1.2. Đề tài khoa học và một số tài liệu chuyên đề khác

- Tài liệu “Hỏi đáp về thực tập sư phạm” (1993) của tập thể nhà giáo ở

trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh, ĐHSP Huế, ĐHSP Quy Nhơn và ĐHSP Cần

Thơ do PGS. Bùi Ngọc Hồ chủ biên có tính chất là một cẩm nang thực tập sư

phạm cho sinh viên và cũng là tài liệu hữu dụng cho các cán bộ quản lý, giảng

viên sư phạm. Tài liệu khẳng định mục tiêu, ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt

động thực tập sư phạm trong quá trình đào tạo giáo viên. Những nội dung cơ bản

của thực tập sư phạm (giao tiếp sư phạm, thực tập giảng dạy, thực tập công tác

chủ nhiệm lớp) đã được đề cập một cách cụ thể dưới hình thức hỏi – đáp sinh

động, có hệ thống, giúp các sinh viên chuẩn bị đi thực tập hiểu được các yêu cầu

về thái độ, tác phong, nhận thức của một giáo viên. Các tác giả đã trình bày một

số thao tác nghề nghiệp cụ thể như cách thức trình bày “Sổ thực tập sư phạm”;

xây dựng các dạng kế hoạch; thực tập giảng dạy một số môn học cụ thể. Đây là

một tài liệu quý, có thể làm cơ sở cho việc nghiên cứu hoạt động thực tập sư

phạm.

- Chuyên luận “Hình thành kỹ năng sư phạm” (1995) của GS. Nguyễn

Hữu Dũng phân tích đặc điểm của kỹ năng sư phạm, những nguyên tắc có thể áp

dụng để định hướng cho việc hình thành các kỹ năng sư phạm cho sinh viên trên

cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của các nước có nền giáo dục tiên tiến. Trong đó,

tác giả đã đặc biệt nhấn mạnh việc hình thành kỹ năng sư phạm cho sinh viên

trong giai đoạn thực tập sư phạm tập trung: các bước để tiến hành thực hiện

những nhiệm vụ sư phạm; hình thành những kỹ năng cụ thể như kỹ năng lập kế

hoạch dạy học, kỹ năng thiết kế và tiến hành bài học…

Luận án Phó tiến sĩ “Xây dựng qui trình luyện tập các kỹ năng giáo

dục cơ bản trong các hình thức thực hành, thực tập sư phạm” (1996) của tác

giả Trần Anh Tuấn đã đưa ra quy trình rèn luyện kỹ năng giáo dục như là một

trong những giải pháp hữu hiệu để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho SV sư

phạm.

Chuyên luận “Thực tập sư phạm” (1997) của Tiến sỹ Nguyễn Đình

Chỉnh đã trình bày những vấn đề cơ bản :Xácđịnh nội hàm khái niệm cơ bản là

năng lực sư phạm; mối quan hệ giữa lý thuyết và thực hành; thực tập sư phạm

đối với những môn học công cụ như: tâm lý học, giáo dục học, phương pháp dạy

học bộ môn; các hình thức tổ chức thực tập sư phạm ở các trường sư phạm.

Giáo trình “Kiến tập và thực tập sư phạm” (1999) của TS Nguyễn

Đình Chỉnh và TS Phạm Trung Thanh dùng cho các trường CĐSP. Giáo trình đã

khẳng định vị trí, vai trò và ý nghĩa của kiến tập, thực tập sư phạm trong quá

trình đào tạo giáo viên; những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo việc tổ chức kiến tập

và thực tập sư phạm; nội dung, phương pháp, kết quả kiến tập và thực tập sư

phạm. Nhiều tồn tại của hoạt động thực tập sư phạm cũng được đề cập và đề

xuất các giải pháp để khắc phục nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Giáo

trình này là một cẩm nang thiết thực cho sinh viên sư phạm. Tuy nhiên, tác

phẩm được viết chưa sinh động, còn nặng về lý thuyết.

Hội thảo quốc gia về đào tạo nhân lực công nghệ cao theo nhu cầu xã

hội do Bộ Khoa học & Công nghệ, Bộ Giáo dục & Đào tạo tổ chức vào tháng

4/2009 đã chỉ rõ để có nguồn nhân lực công nghệ cao cần phải đảm bảo quan hệ

hợp tác hữu hiệu giữa các trường đại học, viện nghiên cứu; sớm hình thành

chuỗi phòng thí nghiệm công nghệ; nhà nước có chính sách khuyến khích hỗ trợ

các doanh nghiệp tham gia làm công tác đào tạo.

Luận văn thạc sĩ “Quản lý hoạt động thực tập sư phạm ở trường Cao

đẳng sư phạm Nha Trang – thực trạng và giải pháp” (2003) của tác giả Phan Phú

– Trường CĐSP Nha Trang. Công trình này đi sâu vào việc phân tích thực trạng

của việc quản lý hoạt động thực tập tại trường CĐSP Nha Trang, các nguyên

nhân dẫn đến thực trạng đó và đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động thực tập

hiệu quả hơn.

Luận văn thạc sĩ “Thực trạng việc quản lý thực tập ở Trường Cao đẳng

bán công Hoa Sen và một số giải pháp” của tác giả Bùi Trân Thúy – Trường

Cao đẳng bán công Hoa Sen. Đây là công trình nghiên cứu phân tích thực trạng

của việc quản lý thực tập của trường Hoa Sen và đề xuất một số giải pháp cụ thể

nhằm giúp cho nhà trường, các bộ phận liên quan có thể quản lý việc thực tập

của sinh viên một cách chặt chẽ, hiệu quả cao.

Luận văn thạc sĩ “Thực trạng quản lý báo chí tại trường Cao đẳng phát

thanh – truyền hình II”, 2009 của tác giả Nguyễn Thị Mai Thu. Công trình này

nghiên cứu thực trạng việc quản lý thực tập của sinh viên báo chí nhằm đề xuất

một số giải pháp cụ thể cho các cấp quản lý có thể nâng cao chất lượng thực tập

của sinh viên hệ cao đẳng và học sinh hệ trung học của trường Cao đẳng phát

thanh – truyền hình II.

Luận văn thạc sĩ “Thực trạng quản lý thực tập tại trường Đại học Y

khoa Phạm Ngọc Thạch”, năm 2009 của tác giả Nguyễn Thị Kim Thoa. Công

trình này đi sâu nghiên cứu thực trạng quản lý thực tập của sinh viên y khoa

nhằm đề xuất một số giải pháp cho các cấp quản lý có thể quản lý hoạt động

thực tập của sinh viên hiệu quả hơn.

Luận văn thạc sĩ “ Thực trạng quản lý hoạt động thực tập ở khoa điều

dưỡng – kỹ thuật y học, Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh”, 2010 của tác giả

Nguyễn Doãn Cường. Luận văn đi sâu phân tích thực trạng quản lý hoạt động

thực tập ở khoa điều dưỡng – kỹ thuật y khoa, Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh

nhằm đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động này.

Như vậy, nghiên cứu về hoạt động thực tập sư phạm đã có nhiều công

trình với các góc độ khác nhau. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu, dù hình

thức khác nhau, đều có chung một mục tiêu là nâng cao chất lượng đào tạo.

Ngoài ra, các trường sư phạm hàng năm đều tổ chức các hội nghị tổng kết thực

tập sư phạm nhưng chủ yếu dừng lại ở việc tổng kế thành tích, chưa đi sâu vào

rút kinh nghiệm công tác quản lý chỉ đạo thực tập sư phạm. Tại Trường CĐSP

TW Nha Trang, cho đến nay chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu về

thực trạng quản lý hoạt động thực tập sư phạm. Vì vậy, luận văn cố gắng xây

dựng một hệ thống lý luận cơ bản và phân tích thực trạng công tác quản lý hoạt

động thực tập sư phạm ở một trường CĐSP, rút ra những ưu điểm và hạn chế, từ

đó đề xuất một số biện pháp khả thi để tăng cường hiệu quả công tác quản lý

hoạt động thực tập sư phạm ở Trường CĐSP TW – Nha Trang.

1.2. Hệ thống khái niệm trong đề tài

1.2.1. Quản lý

Hiện nay, có nhiều định nghĩa về quản lý.

Theo Từ điển tiếng Việt do trung tâm từ điển ngôn ngữ Hà Nội, xuất

bản 1992, quản lý có nghĩa là: Trông coi và gìn giữ theo những yêu cầu nhất

định; Tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định.

Theo Từ điển Giáo dục học thì “Quản lý là hoạt động tác động có định

hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý

(người bị quản lý) trong một tổ chức làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục

đích của tổ chức”.

Theo tác giả Đặng Quốc Bảo trong cuốn Khoa học tổ chức và quản lý

một số vấn đề lý luận và thực tiễn, NXB Thống kê, Hà Nội thì thuật ngữ “Quản

lý” tiếng Việt gốc Hán đã lột tả bản chất của hoạt động này trong thực tiễn. Nó

gồm hai quá trình tích hợp vào nhau. Quá trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn,

duy trì ở trạng thái “ổn định”; quá trình “lý” gồm sửa sang, sắp xếp, đổi mới,

đưa hệ vào thế “phát triển”.

Theo F. Taylor: quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người

khác làm, và sau đó hiểu rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và

rẻ nhất.

Theo Henry Fayol: quản lý nghĩa là dự kiến, tổ chức, lãnh đạo, phối

hợp và kiểm tra.

Theo Các Mác, mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung có

quy mô tương đối lớn hoặc nhiều hoặc ít cần có sự chỉ huy, nhằm điều hòa hoạt

động của các cá nhân và thực hiện các chức năng nói chung sinh ra trong vận

động tổng thể của sản xuất khác với sự vận động của một công cụ độc lập.

Theo Đại học Bách khoa Liên Xô, 1997 thì quản lý là chức năng của

những hệ thống có tổ chức với bản chất khác nhau (xã hội, sinh vật, kỹ thuật),

nó bảo toàn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động, thực hiện

những chương trình, mục đích nhất định

Theo tác giả Trần Kiểm: quản lý là nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều

người, sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội

Quản lý là một quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách

thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu chung.

Theo tác giả Nguyễn Bá Sơn: quản lý là tác động có mục đích đến tập

thể những con người để tổ chức và phối hợp hoạt động của họ trong quá trình

lao động.

Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý

lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội

của hệ thống để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi

trường.

Hoạt động quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể

quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành

và đạt được mục đích của tổ chức.

Nhìn chung, các định nghĩa trên tuy khác nhau về thuật ngữ, cách diễn

đạt nhưng đã cho chúng ta cái nhìn tổng thể về khái niệm quản lý. Hoạt động

quản lý bao gồm các thành phần: chủ thể quản lý và tác động trong quản lý, mục

tiêu quản lý và đối tượng quản lý. Đó là hoạt động hướng đích rất rõ ràng nhằm

giúp tổ chức khai thác triệt để các cơ hội trong các điều kiện biến động không

ngừng của môi trường.

Theo chúng tôi, quản lý là hệ thống tác động có định hướng, có tổ

chức của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý thông qua việc thực hiện một

cách sáng tạo các chức năng quản lý nhằm khai thác triệt để nhất các tiềm năng,

các cơ hội của tổ chức để tối ưu hóa mục tiêu đã xác định.

Như vậy, quản lý có những đặc điểm sau:

Thứ nhất, hoạt động quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một

nhóm xã hội;

Thứ hai, hoạt động quản lý là những tác động có mục đích xác định;

Thứ ba, hoạt động quản lý là những tác động phối hợp nỗ lực của cá

nhân nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức.

Điều đặc biệt cần nhấn mạnh là quản lý trong lĩnh vực xã hội luôn là

hoạt động tác động qua lại, hai chiều. Điều này được V.I. Lênin chỉ ra “Trí tuệ

của hàng chục triệu con người sáng tạo sẽ tạo ra cái cao hơn rất nhiều so với sự

tiên đoán vĩ đại và thiên tài của cá nhân”.

Bản chất của hoạt động quản lý là tổ chức, chỉ huy và điều khiển của

chủ thể quản lý phù hợp quy luật nhằm thực hiện có hiệu quả những mục tiêu

của tổ chức đã đề ra. Hoạt động quản lý mang tính khoa học cao, bởi sự tác động

giữa chủ thể quản lý đến khách thể quản lý thông qua công cụ, phương tiện,

phương pháp phù hợp với quy luật khách quan. Hoạt động quản lý tính nghệ

thuật, thể hiện ở những tác động quản lý hợp quy luật, hợp hoàn cảnh. Hoạt

động quản lý vừa có tính khách quan vừa có tính chủ quan vì được thực hiện bởi

chủ thể quản lý. Quản lý còn có tác dụng định hướng sự phát triển của tổ chức

trên cơ sở xác định mục tiêu và hướng mọi nỗ lực của các cá nhân, của tổ chức

vào mục tiêu chung đó; tổ chức, điều hòa, phối hợp và hướng dẫn hoạt động của

các cá nhân trong tổ chức, giảm độ bất định nhằm đạt được mục tiêu quản lý đã

xác định; tạo ra động lực lao động bằng cách kích thích, đánh giá, khen thưởng,

trách phạt, tạo ra môi trường và điều kiện thuận lợi cho sự phát triển cá nhân và

tổ chức, đảm bảo sự phát triển ổn định, bền vững.

1.2.2. Quản lý giáo dục

Quản lý giáo dục là một bộ phận hợp thành của hệ thống quản lý xã

hội, thuộc lĩnh vực quản lý văn hóa tinh thần. Quản lý giáo dục là loại hình quản

lý phức tạp do hệ thống giáo dục có mục tiêu tổng hợp cao, mang tính nhất thể

hóa, trải rộng trong phạm vi không gian và thời gian. Chính điều này đòi hỏi

hoạt động quản lý giáo dục phải huy động được lực lượng toàn xã hội tham gia

vào quán trình giáo dục thể hệ trẻ nhằm đáp ứng các mục tiêu kinh tế - xã hội

của đất nước.

Theo M.M. Meechti – Zade, quản lý giáo dục là tập hợp những biện

pháp (tổ chức, phương pháp cán bộ, kế hoạch hóa, tài chính, cung tiêu…) nhằm

đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, bảo

đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về mặt số lượng cũng như

chất lượng.

Theo GS.TS Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục (và nói riêng,

quản lý trường học) là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch hợp

với qui luật của chủ thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo

đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà

trường XHCN của Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học – giáo

dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về

chất”.

Theo TS Trần Kiểm thì khái niệm quản lý giáo dục có nhiều cấp độ,

hai cấp độ chủ yếu là cấp vĩ mô và cấp vi mô. Đối với cấp vĩ mô, quản lý giáo

dục là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống,

hợp qui luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp

cao nhất đến các cơ sở giáo dục của nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng

và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho

ngành giáo dục. Đối với cấp vi mô, quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống

những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp

qui luật) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học

sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài trường nhằm thực

hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường.

Theo TS Nguyễn Gia Quý, quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức

của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động giáo dục tới mục

tiêu đã định, trên cơ sở nhận thức vận dụng đúng những qui luật khách quan của

Hệ thống giáo dục quốc dân.

Nhìn chung, các định nghĩa về quản lý giáo dục ở trên, tuy có khác

nhau về câu chữ, cách diễn đạt, song đều thể hiện sự thống nhất xác định hoạt

động quản lý giáo dục gồm:

Chủ thể quản lý: bộ máy quản lý các cấp, đóng vai trò quan trọng là

các cán bộ quản lý, những người điều hành toàn bộ hoạt động giáo dục.

Khách thể quản lý: hệ thống giáo dục quốc dân, các trường học, người

dạy, học.

Quan hệ quản lý: đó là những mối quan hệ giữa người học và người

dạy; quan hệ giữa người quản lý với người dạy, người học; quan hệ giữa người

dạy với cộng đồng… Các mối quan hệ đó có ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo,

chất lượng hoạt động của nhà trường, của toàn bộ hệ thống giáo dục.

Tóm lại, theo chúng tôi, quản lý giáo dục là hệ thống tác động liên tục

có định hướng, có tổ chức của chủ thể quản lý giáo dục lên khách thể quản lý

giáo dục về các mặt chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế… bằng một hệ thống luật

lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các biện pháp, các phương tiện cụ thể, trên cơ

sở vận dụng các quy luật của quá trình giáo dục nhằm tạo ra môi trường và điều

kiện thuận lợi cho sự tối ưu hóa mục tiêu giáo dục đã xác định.

Quản lý giáo dục phải đảm bảo các nguyên tắc cơ bản, đó là nguyên

tắc đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện và tuyệt đối của Đảng, nguyên tắc đảm bảo

tính khoa học, tính kế hoạch và thực tiễn, nguyên tắc tập trung dân chủ.

Nói cách khác, quản lý giáo dục là tìm kiếm, xây dựng những giải

pháp, biện pháp quản lý phù hợp dựa trên điều kiện thực tế về nhân lực, về vật

lực, tài lực của một cơ quan giáo dục nhằm đạt tới sự phát triển tối ưu cho cơ

quan đó trong mối tương quan với yêu cầu phát triển của xã hội. Quản lý giáo

dục được xem như một khoa học nhằm góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng

đào tạo.

1.2.3. Quản lý trường học

Trường học là bộ phận của xã hội, là tổ chức giáo dục cơ sở của Hệ

thống giáo dục quốc dân. Hoạt động dạy học - giáo dục là hoạt động trung tâm

của trường học, mọi hoạt động đa dạng khác đều hướng vào việc thực hiện hoạt

động trung tâm này. Vì vậy, quản lý trường học ( quản lý nhà trường) thực chất

là quản lý hoạt động dạy học – giáo dục nhằm đạt tới mục tiêu đã xác định.

Theo GS.VS Phạm Minh Hạc “quản lý nhà trường là thực hiện đường

lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà

trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu

đào tạo với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh. Việc quản lý nhà

trường là quản lý hoạt động dạy học, tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng

thái này sang trạng thái khác để dần dần tiến tới mục tiêu giáo dục”.

Theo PGS.TS Trần Tuấn Lộ “Quản lý trường học là sự quản lý của

hiệu trưởng đó với toàn bộ những con người, những hoạt động, những tổ chức

và những phương tiện vật chất, kỹ thuật, tài chính của trường để đạt cho được

mục tiêu của sự giáo dục (và đào tạo) học sinh trường đó”.

Như vậy, quản lý trường học là hoạt động hướng đích, có tổ chức của

chủ thể quản lý tác động đến các hoạt động của nhà trường hướng vào việc thực

hiện tối ưu mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đã xác định. Nói cách khác, quản

lý trường học là hệ thống tác động của các chủ thể quản lý trường học nhằm tập

hợp và quản lý hiệu quả các hoạt động của người dạy, người học và các lực

lượng giáo dục khác và huy động tối đa các nguồn lực giáo dục khác để nâng

cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong nhà trường.

1.2.4. Thực tập sư phạm

1.2.4.1. Thực tập

Theo từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê cb), thực tập là làm trong thực tế

để áp dụng và củng cố kiến thức lý thuyết, trau dồi thêm về nghiệp vụ chuyên

môn.

Theo Đại từ điển tiếng Việt (Nguyễn Như Ý cb), thực tập là tập làm

trong thực tế để áp dụng, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn: sinh viên đi thực tập

ở nhà máy, sau đợt thực tập phải nộp tổng kết, báo cáo cho nhà trường.

Theo định nghĩa của từ điển La Rousse, thực tập là giai đoạn học tập,

nghiên cứu qua thực tế, được yêu cầu đối với học viên theo học một số nghề

(thực tập luật sư, thực tập sư phạm), cũng là giai đoạn mà một người phải tạm

thời đến làm việc tại doanh nghiệp để hoàn tất chương trình đào tạo.

Nhìn chung, các định nghĩa tuy khác nhau về diễn đạt nhưng đều thống

nhất ở điểm xác định thực tập là giai đoạn tập làm nghề có tính chất bắt buộc

của sinh viên một số ngành đào tạo.

1.2.4.2. Thực tập sư phạm

Thực tập sư phạm là hình thức rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cơ bản

của sinh viên các trường sư phạm. Nghiệp vụ sư phạm biểu hiện trình độ chuyên

môn và năng lực nghề nghiệp, bao gồm hệ thống các năng lực sư phạm mà sinh

viên phải rèn luyện ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường sư phạm nhằm

hoàn thành tốt các nhiệm vụ dạy học và giáo dục theo yêu cầu của thực tiễn giáo

dục. Nghiệp vụ sư phạm nhấn mạnh đến khả năng hoạt động độc lập, sáng tạo

trong thực tiễn giáo dục phong phú, sinh động.

Trong quá trình đào tạo ở các trường sư phạm thì nghiệp vụ sư phạm

chiếm vị trí trung tâm. Bên cạnh việc cung cấp hệ thống tri thức khoa học cơ

bản, khoa học sư phạm và khoa học chuyên ngành, việc hình thành hệ thống kỹ

năng nghề nghiệp để thực hiện nhiệm vụ sư phạm của giáo viên là vô cùng quan

trọng. Việc hình thành hệ thống kỹ năng nghề nghiệp đó được thực hiện chủ yếu

thông qua các bộ môn nghiệp vụ sư phạm, bao gồm nghiệp vụ sư phạm thường

xuyên, kiến tập sư phạm và thực tập sư phạm.

Thực tập sư phạm là một hình thức thực hành nghề nghiệp trong quá

trình đào tạo giáo viên. Đó là quá trình mà người sinh viên tập vận dụng những

tri thức nghề nghiệp để rèn luyện những kỹ năng sư phạm. Nói cách khác, đó là

quá trình vận dụng những kiến thức tổng hợp về khoa học sư phạm và khoa học

chuyên ngành để thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và giáo dục trong một môi

trường thực nhằm hình thành những năng lực sư phạm và phẩm chất nhân cách

của người giáo viên trong tương lai.

Theo tác giả Nguyễn Đình Chỉnh, “thực tập sư phạm là một giai đoạn

quan trọng nhằm kiểm tra sự chuẩn bị về mặt lý luận và thực hành của sinh viên

đối với việc độc lập công tác của họ, và hình thành những khả năng rộng lớn

trong việc sáng tạo giải quyết những công việc của cá nhân người giáo viên

tương lai”.

Trong “Hỏi đáp về thực tập sư phạm” (1993), các tác giả đã khẳng

định: “thực tập sư phạm là dịp thực hành có tính chất tổng hợp các kiến thức

nghiệp vụ nhằm thực hiện những chức năng sư phạm của một nhà giáo”. Đồng

thời, các tác giả cũng nhấn mạnh vị trí, ý nghĩa và tầm quan trọng vủa thực tập

sư phạm: “ thực tập sư phạm là một bộ phận hợp thành trọng yếu của quá trình

đào tạo thầy giáo, là dịp thể hiện tập trung kết quả học tập và rèn luyện dưới mái

trường sư phạm”.

Thông qua thực tập sư phạm, người sinh viên có dịp thể nghiệm vốn

kiến thức đã học và tự khẳng định mình trong những tình huống, nhiệm vụ

phong phú và sinh động của thực tiễn giáo dục. Sinh viên có điều kiện củng cố,

mở rộng hệ thống kiến thức chuyên môn và nghiệp vụ, giải quyết một cách độc

lập và sáng tạo những nhiệm vụ sư phạm được đặt ra theo yêu cầu của một

người giáo viên, trên cơ sở đó điều chỉnh kế hoạch học tập, rèn luyện để trở

thành một người giáo viên thực sự có năng lực, thực hiện được chức năng,

nhiệm vụ của một người giáo viên tương lai.

Như vậy, hoạt động thực tập sư phạm có mục đích rõ ràng là rèn luyện,

nâng cao năng lực sư phạm và hình thành các phẩm chất nhân cách cần thiết của

một người giáo viên tương lai cho sinh viên sư phạm thông qua việc cọ xát và

làm việc tại một trường học cụ thể, góp phần đào tạo đội ngũ giáo viên đáp ứng

được yêu cầu của người giáo viên trong tương lai.

1.2.5. Quản lý hoạt động thực tập sư phạm

1.2.5.1. Quản lý hoạt động thực tập

Quản lý hoạt động thực tập là quá trình vận dụng các chức năng quản

lý một cách sáng tạo để tổ chức, điều hành toàn bộ các hoạt động có liên quan

đến việc thực tập. Quá trình đó bao gồm các bước sau:

- Xây dựng kế hoạch thực tập với các nội dung, yêu cầu thực tập rõ

ràng,

- Tổ chức thực hiện hoạt động thực tập với sự phân công, phân nhiệm

cho từng nội dung công việc đến từng người, từng bộ phận có liên quan,

- Chỉ đạo việc thực hiện các hoạt động thực tập theo kế hoạch.

- Đánh giá hoạt động thực tập.

Đồng thời, quản lý thực tập cũng bao hàm ý nghĩa tìm những giải pháp

tốt nhất để thực hiện một cách có hiệu quả nội dung thực tập trên cơ sở đảm bảo

tạo những điều kiện thuận lợi giúp sinh viên có thể thực tập tốt và tích lũy thêm

được kiến thức, kinh nghiệm cho bản thân. Từ đó, giúp sinh viên củng cố và

nâng cao kiến thức đã học cũng như hình thành nhận thức đúng đắn về nghề

nghiệp và tình cảm với nghề.

Quản lý thực tập được thực hiện tốt chính là thông qua các biện pháp

mà nâng cao hiệu quả thực tập cho sinh viên, làm cho thực tập trở thành một

thời gian bổ ích đối với sinh viên.

1.2.5.2. Quản lý hoạt động thực tập sư phạm

Quản lý hoạt động thực tập sư phạm là quá trình vận dụng các chức

năng quản lý một cách sáng tạo để tổ chức, điều hành toàn bộ các hoạt động

thực tập sư phạm nhằm đảm bảo thực hiện một cách có hiệu quả nội dung thực

tập sư phạm trên cơ sở vận dụng phương pháp và các hình thức tổ chức thực

hiện một cách khoa học đảm bảo những điều kiện thuận lợi về môi trường sư

phạm, điều kiện về cơ sở vật chất thông qua đội ngũ cán bộ, giáo viên hướng

dẫn thực tập, giúp sinh viên tham gia một cách tích cực, hiệu quả các hoạt động

giáo dục, giảng dạy trong quá trình thực tập nhằm củng cố và hình thành những

nét phẩm chất nhân cách và năng lực sư phạm theo những yêu cầu của mục tiêu

đào tạo giáo viên.

Quản lý hoạt động thực tập sư phạm là quản lý những hoạt động đa

dạng, phong phú được tiến hành đồng thời hay kế tiếp nhau, thâm nhập vào

nhau, với sự tham gia của các lực lượng đào tạo (Cán bộ quản lý, giảng viên,

giáo viên hướng dẫn thực tập…) và đối tượng đào tạo, trong đó sinh viên đóng

vai trò là chủ thể của hoạt động thực tập sư phạm. Những hoạt động đó được đặt

trong mối quan hệ chỉ huy, phối hợp giữa các thành viên trong từng cơ sở thực

tập, giữa cơ sở thực tập sư phạm và cơ sở đào tạo, giữa các cấp quản lý, chỉ đạo

trực tiếp và gián tiếp.

Quản lý hoạt động thực tập sư phạm phải đảm bảo mối quan hệ biện

chứng giữa các yếu tố trong quá trình đào tạo, đồng thời luôn gắn với yêu cầu

không ngừng hoàn thiện quá trình đào tạo, hướng đến mục đích nâng cao chất

lượng đào tạo nghề trong trường sư phạm.

1.3. Một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài

1.3.1. Quản lý trường Cao đẳng

Đào tạo trình độ cao đẳng được thực hiện từ hai đến ba năm học tùy

theo ngành nghề đào tạo đối với người có bằng tốt nghiệp trung học phổ thông

hoặc bằng tốt nghiệp trung cấp; từ một năm rưỡi đến hai năm học đối với người

có bằng tốt nghiệp trung cấp cùng chuyên ngành;

Mục tiêu đào tạo trình độ cao đẳng:

Luật giáo dục đại học 2012 (Điều 5): Đào tạo trình độ cao đẳng để sinh

viên có kiến thức chuyên môn cơ bản, kỹ năng thực hành thành thạo, hiểu biết

được tác động của các nguyên lý, quy luật tự nhiên - xã hội trong thực tiễn và có

khả năng giải quyết những vấn đề thông thường thuộc ngành được đào tạo;

Nội dung và phương pháp đào tạo trình độ cao đẳng:

Điều 40, mục 4. Giáo dục đại học xác định:

Đào tạo trình độ cao đẳng phải bảo đảm cho sinh viên có những kiến

thức khoa học cơ bản và kiến thức chuyên môn cần thiết, chú trọng rèn luyện kỹ

năng cơ bản và năng lực thực hiện công tác chuyên môn.

Phương pháp đào tạo trình độ cao đẳng, trình độ đại học phải coi trọng

việc bồi dưỡng ý thức tự giác trong học tập, năng lực tự học, tự nghiên cứu, phát

triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng thực hành, tạo điều kiện cho người học

tham gia nghiên cứu, thực nghiệm, ứng dụng.

Tổ chức và quản lý đào tạo trình độ cao đẳng (điều 37)

Thứ nhất, việc tổ chức quản lý đào tạo được thực hiện theo niên chế

hoặc tín chỉ.

Thứ hai, cơ sở giáo dục đại học tự chủ, tự chịu trách nhiệm tổ chức và

quản lý đào tạo theo khóa học, năm học và học kỳ, thực hiện quy chế và chương

trình đào tạo đối với mỗi trình độ đào tạo, hình thức đào tạo.

Thứ ba, cơ sở giáo dục đại học chỉ được liên kết đào tạo trình độ cao

đẳng, đại học theo hình thức giáo dục thường xuyên với cơ sở giáo dục là trường

đại học, trường cao đẳng, trường trung cấp chuyên nghiệp, trung tâm giáo dục

thường xuyên cấp tỉnh, trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức

chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân với điều kiện cơ sở giáo dục được

liên kết đào tạo bảo đảm các yêu cầu về môi trường sư phạm, cơ sở vật chất,

thiết bị, thư viện và cán bộ quản lý.

1.3.2. Chức năng quản lý

Trong quản lý, chức năng quản lý là một phạm trù quan trọng, mang

tính khách quan, độc lập tương đối. Chức năng quản lý nảy sinh và là kết quả

của quá trình phân công lao động, là bộ phận tạo thành hoạt động quản lý tổng

thể, được tách riêng, có tính chất chuyên môn hóa.

Chức năng quản lý là các dạng hoạt động khác nhau của hoạt động

quản lý, thông qua đó chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm thực

hiện mục tiêu quản lý.

Thực chất, chức năng quản lý là hình thức tồn tại của các tác động

quản lý. Chức năng quản lý là hình thái biểu hiện sự tác động có mục đích của

chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý.

Hiện nay, có nhiều quan niệm khác nhau về việc xác định các chức

năng của quản lý giáo dục. Tuy nhiên, hầu hết các tác giả đều đề cập tới bốn

chức năng cơ bản sau: hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Các chức năng

trên lập thành chu trình quản lý. Chủ thể quản lý khi triển khai hoạt động quản

lý đều thực hiện chu trình này.

Để thực hiện một dự án, hoạch định là công việc đầu tiên của nhà quản

lý, là việc làm cho tổ chức phát triển theo kế hoạch. Tiếp đó, nhà quản lý phải

xây dựng cơ cấu các bộ phận, quy định chức năng, nhiệm vụ từng bộ phận, mối

quan hệ giữa chúng. Sau đó, nhà quản lý vận dụng khéo léo các phương pháp và

nghệ thuật quản lý để chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch. Cuối cùng, nhà quản lý

phải thường xuyên tiến hành giám sát, kiểm tra nhằm đánh giá việc thực hiện

các mục tiêu đề ra theo chuẩn đã xác định. Việc thực hiện tất cả các chức năng

trên đều cần đến yếu tố thông tin. Thông tin phải đầy đủ, chính xác, kịp thời, cập

nhật và liên tục.