ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC
---- ----
HOÀNG THỊ MỸ NHỊ
NIỀM BI CẢM (AWARE) TRONG
"TRUYỆN GENJI" CỦA MURASAKI SHIKIBU
TÓM TẮT
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
Chuyên ngành: Văn học nước ngoài
Mã số: 602230
Hà Nội, tháng 10 năm 2008
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC
---- ----
HOÀNG THỊ MỸ NHỊ
NIỀM BI CẢM(AWARE) TRONG
“TRUYỆN GENJI” CỦA MURASAKI SHIKIBU
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
Chuyên ngành: Văn học nước ngoài
Mã số: 602230
Người hướng dẫn khoa học : GS.TS NGUYỄN ĐỨC NINH
Hà Nội, năm 2008
Niềm bi cảm (aware) trong "Truyện Genji" của Murasaki Shikibu
Hoàng Thị Mỹ Nhị Luận văn thạc sĩ
1
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 2
1. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................................. 2
2. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ CỦA LUẬN VĂN ........................................................... 4
3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................. 4
4. PHẠM VI VĂN BẢN SỬ DỤNG .............................................................................. 4
5. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ...................................................................................................... 5
5.1 Tài liệu tiếng Anh ................................................................................................... 5
5.2 Tài liệu tiếng Việt ................................................................................................... 9
6. CẤU TRÚC LUẬN VĂN ......................................................................................... 12
CHƯƠNG I .................................................................................................................... 13
THỜI ĐẠI HEIAN VÀ KHÁI NIỆM ........................................................................... 13
NIỀM BI CẢM (AWARE) ............................................................................................. 13
I.1 Thời đại Heian ....................................................................................................... 13
I.2 Khái niệm về niềm bi cảm (aware) ....................................................................... 28
CHƯƠNG II .................................................................................................................. 35
NIỀM BI CẢM VỚI SỐ PHẬN CÁC NHÂN VẬT ................................................... 35
II.1 Bi cảm với thời gian đã mất của các nhân vật ...................................................... 35
II.1.1 Thời gian trôi chảy ............................................................................................ 35
II.1.2 Thời gian đồng hiện và dòng ý thức nhân vật ................................................... 44
II.2 Bi cảm trước sự vô thường của cái đẹp ................................................................ 55
II.2.1 Cái đẹp bất tử, cái đẹp cứu vớt thế giới ............................................................ 56
II.2.2 Sự vô thường của cái đẹp .................................................................................. 60
CHƯƠNG III ................................................................................................................ 73
NIỀM BI CẢM VỚI THIÊN NHIÊN TƯƠI ĐẸP ..................................................... 73
III.1 Thiên nhiên bi cảm trước cuộc đời luân chuyển................................................ 74
III.2 Thiên nhiên bi cảm với nỗi niềm hoài cổ ............................................................ 84
III.3 Niềm bi cảm trước sự phù du của vẻ đẹp thiên nhiên ....................................... 89
KẾT LUẬN .................................................................................................................... 93
THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 97
Niềm bi cảm (aware) trong "Truyện Genji" của Murasaki Shikibu
Hoàng Thị Mỹ Nhị Luận văn thạc sĩ
2
MỞ ĐẦU
1. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Nếu ai đó muốn tìm kiếm một huyền thoại lãng mạn về quả cầu
lửa vĩ đại - Mặt Trời của vũ trụ thì ngay tại vùng Đông Á nghìn lẻ một bí
ẩn, hãy đến chân ngọn Phú Sĩ quanh năm tuyết phủ, tìm một cánh hoa anh
đào còn sót lại từ vô lượng kiếp sinh, cùng một chút tĩnh tâm, trầm mặc của
Thiền tông. Nơi đây, ánh sáng của nữ thần Mặt Trời Amaterasu sẽ khai mở
một huyền sử tuyệt đẹp cho đất nước có tới 4000 hòn đảo lớn nhỏ này và
lưu danh cho nó cái tên gọi Phù Tang hay Nhật Bản với ý nghĩa là xứ sở
Mặt Trời mọc.
Từ những cuộc thiên di từ Trung Quốc, Triều Tiên…của người
Môngôlôít châu Á sang các quần đảo này, đến một nền văn minh phát triển,
đó là khoảng thời gian khá dài. Nhưng với các huyền sử Kojiki và Nihon
shoki, bình minh cả lịch sử Nhật đã bắt đầu với nhiều hoa trái và nhiều bất
ngờ. Dù là quần đảo biệt lập lục địa, văn hóa Nhật vẫn sớm hình thành phát
triển và tiếp thu hết sức tài tình các nguồn văn hóa ở châu Á lúc bấy giờ là
văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ. Cùng với mạch ngầm dồi dào của văn hóa
bản địa, vườn hoa mới của nhân loại bắt đầu bừng nở cho cái đẹp hiện sinh,
cho những gì thiêng liêng và cao rộng của tâm hồn con người hòa nhập với
thiên nhiên, đất trời, vũ trụ.
Nhắc đến văn học Nhật Bản, người ta nghĩ ngay đến một xứ sở văn
học diệu kỳ của những bài thơ ngắn đến bất ngờ (thơ haiku) và cuốn tiểu
Niềm bi cảm (aware) trong "Truyện Genji" của Murasaki Shikibu
Hoàng Thị Mỹ Nhị Luận văn thạc sĩ
3
thuyết trường thiên dài cũng bất ngờ (Truyện Genji). Truyện Genji được
xem là một tiểu thuyết dài độc đáo, ra đời trong khoảng thời gian những
năm đầu của thế kỷ XI (1004-1011). Đây là một hiện tượng văn học sớm về
mặt thể loại. Nó đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình phát triển
của văn học trên thế giới. Nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng Truyện Genji
là tiểu thuyết tâm lý xuất hiện sớm nhất, đã chinh phục chúng ta bằng thế
giới tâm hồn sống động, chân thực và gợi cảm. Tiểu thuyết đã phản ánh
những cung bậc đời sống xã hội phức tạp của con người thuộc tầng lớp quý
tộc thời Heian. Tất cả nằm trong ngòi bút tài tình của Murasaki
Shikibu(978? – 1016?), một người phụ nữ quyền quý và đa cảm.
Truyện Genji nổi tiếng không chỉ bởi sự khai sáng của nó về mặt thể
loại mà còn bởi xuyên suốt tác phẩm là tư duy thẫm mĩ độc đáo: niềm bi
cảm(aware). Truyện Genji đề cao yếu tố mĩ, quan niệm thẩm mĩ trong bối
cảnh thời trung cổ Nhật Bản. Cảm thức aware trong tác phẩm mang đến
những xúc cảm tinh tế về thiên nhiên, con người, về nỗi buồn, cái đẹp của
vạn vật. Đó chính là đặc trưng mỹ cảm truyền thống của Nhật Bản và cũng
là chủ đề chính của tác phẩm.
Tuy vậy, trong nghiên cứu và giới thiệu văn học Nhật Bản ở Việt
Nam chúng ta còn rất ít chú ý nghiên cứu, khai thác đặc trưng thẩm mỹ này
của văn học Nhật Bản vốn ra đời từ thời kì đầu trung đại. Vì thế, đề tài
“Niềm bi cảm(aware) trong Truyện Genji của Murasaki Shikibu” có ý
nghĩa khoa học thiết thực và cần thiết. Một mặt nó góp phần giúp các nhà
nghiên cứu và bạn đọc Việt Nam hiểu rõ hơn cơ sở mỹ cảm làm nên nét
độc đáo của văn học Nhật Bản. Mặt khác, cũng từ cơ sở này, chúng ta có
thể lí giải phần nào các hiện tượng, các đường nét riêng của văn học hiện
đại Nhật Bản - một nền văn học đồng văn với Việt Nam nhưng lại khác xa
với Việt Nam, thậm chí với cả Trung Hoa - một nền văn học đồ sộ mà nó
chịu ảnh hưởng.