Một số bệnh ở gia súc gia cầm

Chia sẻ: Minh Hieu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:155

Thêm vào BST

Báo xấu

271
lượt xem 65
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Một số bệnh ở gia súc gia cầm trình bày về lịch sử; địa dư bệnh lý; truyền nhiễm học; triệu chứng; bệnh tích; chuẩn đoán và điều trị của một số bệnh ở gia súc gia cầm như: bệnh thương hàn gà, bệnh cúm gà, bệnh bò điên, bệnh cúm heo,...Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Một số bệnh ở gia súc gia cầm

M t S B nh Gia Súc, Gia C m M cL c I- B nh Gia c m: 3.B nh thương hàn gà. 16. B nh cúm gà 34. B nh ñ u gà 41. B nh d ch t gà (NEWCASTLE) 47. B nh d ch t v t 60. B nh Gumboro 66. B nh hô h p mãn tính 97. B nh n m ph i gia c m 100. B nh Marek 139. B nh viêm ph qu n truy n nhi m 143. B nh viêm thanh khí qu n truy n nhi m II- B nh Gia c m: 8.B nh bò ñiên 11.B nh cúm heo 19. B nh d i (Rabies) 23. B nh ñ u heo ( Variola suilla Swine pox ) 1
27. B nh d u son (Erysipepelas suum) 49. B nh d ch t heo ( Hog Cholera - Classical Swine Fever - Swine Pest) 71. B nh t huy t trùng trâu bò (Pasteurellosis bovium) 79. B nh lao 85. B nh l m m long móng 92. B nh nhi t thán (Anthrax) 105. B nh phó thương hàn heo (Salmonellosis of swine Swine typhoid - Swine Entoritis Swine paratyphoid) 111. B nh r i lo n sinh s n do Parvovirus (Porcine Parvovirus Infection) 116. B nh s y thai truy n nhi m bò (Bovine brucellosis) 121. B nh tiêu ch y heo con do E.coli 124. B nh t huy t trùng heo 130. B nh u n ván (Tetanus) 133. B nh viêm ph i ñ a phương heo ( suy n heo ) Swine Enzootic Pneumonia (SEP) 147. B nh viêm mũi - khí qu n truy n nhi m bò (Infectious Bovine Rhinotracheitis – IBR) 150. B nh xo n khu n (Leptospirosis) 2
B nh thương hàn gà (Typhus avium - Avian Salmonellosis) ðây là b nh truy n nhi m gà do vi khu n Salmonella gallinarum pullotum gây ra. B nh thư ng x y ra th c p tính gà con và th mãn tính gà l n. ð c ñi m c a b nh là viêm, ho i t niêm m c ñư ng tiêu hóa và các cơ quan ph t ng. 1. L CH S VÀ ð A DƯ B NH LÝ L ch s L n ñ u tiên Anh, Klein ñã ghi nh n nh ng tr n d ch l n x y ra gà. 1900, Rettger (M ) phân l p và ñ nh type m m b nh. Lúc ñ u ngư i ta chia b nh thành 2 b nh: - B nh thương hàn gà l n (Typhus avium) - B nh l gà con (Pullorosis avium) Ngày nay ngư i ta ch ng minh m m b nh b ch l và b nh thương hàn có nh ng ñ c ñi m hình thái tính ch t gây b nh, tính ch t nuôi c y r t gi ng nhau nên ñư c x p chung m t loài Salmonella và g i tên chung là thương hàn gà. ð a dư b nh lý B nh thương hàn gà có t t c các nư c trên th gi i. B nh gây thi t h i ñáng k trên gà nuôi t p trung. Vi t Nam b ng nh ng ki m tra huy t thanh h c cho th y các ñàn gà ñ u nhi m b nh nh ng m c ñ khác nhau. 2. TRUY N NHI M H C M m b nh B nh do vi khu n Salmonella gallinarum và Salmonella pullorum, g i chung là Salmonella gallinarum pullorum. Tr c khu n nh , Gram âm, có nh ng ñ c ñi m chung c a vi khu n h salmonella nhưng chúng không có lông nên không di ñ ng. Trong t nhiên vi khu n có s c ñ kháng cao, trong phân vi khu n có th s ng 3 tháng, trong ñ t, n n chu ng vi khu n s ng 2 năm nhưng vi khu n l i có s c ñ kháng kém v i nhi t ñ và ch t sát trùng: 55oC vi khu n b tiêu di t sau 20 phút. Các ch t sát trùng thông thư ng như sud, acid phenic, formol tiêu di t căn b nh nhanh chóng. Loài v t c m th Gà, gà tây, ng ng, ngan, các loài chim hoang ñ u có th m c. 3
Trong phòng thí nghi m ngư i ta dùng th ñ tiêm truy n. Cách lây lan - Lây tr c ti p: Gà m m c b nh truy n căn b nh cho tr ng, gà tr ng m c b nh làm tr ng th tinh b nhi m b nh. Gà tr ng m c b nh làm lây b nh cho gà mái qua giao ph i. - Lây gián ti p: qua ñư ng tiêu hóa. Cơ ch sinh b nh Sau khi xâm nh p vào cơ th vi khu n gây nhi m trùng huy t làm cho lách sưng, viêm ru t và xu t huy t, m t s gà b ch t trong giai ño n này (gà con). M t s gà còn l i tr nên mang trùng ho c có th lành tri u ch ng nhưng trong ph t ng có b nh tích viêm mãn tính, bài xu t m m b nh ra ngoài theo phân và truy n căn b nh cho bào thai, b nh có th chuy n thành c p tính n u vì nguyên nhân nào ñó làm s c ñ kháng c a cơ th gi m sút như l nh ñ t ng t, m t do v n chuy n, thay ñ i th c ăn ñ t ng t….Trong trư ng h p này bu ng tr ng ho c d ch hoàn, gan, lách gà b nh viêm ho i t n ng. Niêm m c và m t s ph t ng có th b xu t huy t. 3. TRI U CH NG Th i gian nung b nh t vài ngày ñ n vài tu n. Th c p tính M t s l n tr ng gà mang trùng ñ n ngày n , gà con không làm v ñư c v tr ng ñ chui ra nên b ch t ng t. Tr ng nhi m b nh có th b ch t phôi, thai ch t trư c khi n , s còn l i n ra m y u và phát b nh ngay sau ñó. Gà b nh m y u, tr ng lư ng th p, b ng tr xu ng do lòng ñ không tiêu nhưng n u b nh n ng kéo dài 1 ¸ 2 tu n, trong trư ng h p này con v t suy y u tr m tr ng, viêm ru t n ng th khó d n r i ch t. Th mãm tính. Gà g y y u, rũ, xù lông. Niêm m c và mào, y m nh t nh t do thi u máu, b ng tích nư c trương to, tiêu ch y, phân có màu tr ng b t h u môn. Gà mái gi m ñ , v tr ng xù xì, lòng ñ có máu. gà l n ñôi khi b nh cũng x y ra th c p tính (nhi m trùng huy t), gà ñ t nhiên rũ b ăn, tiêu ch y n ng và có th ch t ñ t ng t do viêm các ph t ng trong cơ th . 4
Hình 1.31.: Lông xung quanh h u môn b b n do tiêu ch y kéo dài 4. B NH TÍCH gà con Gà con ch t lòng ñ v n chưa tiêu, có màu vàng xám, hôi th i, ñây là b nh tích ñ c trưng c a b nh. Hình 1.32: Các thương t n ñ m tr ng trên gan ñư c phát hi n gà ch t. 5
Hình 1.33: Lòng ñ tr ng lưu l i gà ch t Lách sưng to g p 2 ¸ 3 l n so v i bình thư ng. Ru t t máu ho c xu t huy t cùng v i s tích t d ch xu t l n fibrin. B nh n ng niêm m c ru t loét tr c tràng ho i t . N u b nh kéo dài cơ tim, ph i, gan lách có nh ng n t ho i t màu vàng xám, to nh không ñ u. M t s gà b viêm kh p, thư ng là kh p ñ u g i. gà l n Xác g y c m, viêm ho i t mãn tính các cơ quan ph t ng. Gan sưng , trên b m t gan có nh ng n t ho i t to nh không ñ u, cơ tim, ph i, m ru t ho i t . Viêm bao tim, bao tim d y lên trong bao tim ch a d ch th m xu t có fibrin. Lách sưng to g p 2 ¸ 3 l n, ru t viêm ho i t loét quay tá tràng thành t ng v t trên niêm m c. Bu ng tr ng méo mó, d hình có màu vàng nâu, xanh ñen. Viêm bu ng tr ng d n ñ n viêm phúc m c làm cho ru t, ng d n tr ng và thành b ng dính l i v i nhau. Xoang b ng có nhi u d ch viêm và fibrin. M t s con viêm kh p mãn tính. gà tr ng có nh ng n t ho i t to nh d ch hoàn. 5. CH N ðOÁN Ch n ñoán lâm sàng B nh x y ra th c p tính gà con, th mãn tính gà l n. 6
Tri u ch ng tiêu ch y, phân có màu tr ng, b ng tr xu ng, mào, y m nh t nh t, viêm kh p. B nh tích: viêm loét ru t, ho i t các cơ quan ph t ng: gan, tim, d dày, cơ không có b nh tích viêm ph i, lách sưng to. C n phân bi t v i: b nh c u trùng, n m ph i, b nh lao. Ch n ñoán vi khu n h c L y máu gà b nh ho c ph t ng c y vào môi trư ng tăng sinh ki u Mule - Kopman ho c các lo i môi trư ng khác r i làm ph n ng sinh hóa và tiêm ñ ng v t thí nghi m (th ). Ch n ñoán huy t thanh h c - Ph n ng ngưng k t. - Ph n ng k t t a khu ch tán trên th ch. 6. PHÒNG B NH Ch y u là v sinh phòng b nh. - Khi chưa có b nh x y ra Gà, tr ng ph i mua t tr i không có b nh. Gà m i mua v ph i cách ly và theo dõi. Sát trùng máy p và tr ng p. Cách ly gà con và gà l n. ð nh kỳ ki m tra máu gà, nh ng ñàn có t l nhi m > 20% không ñư c gi làm gi ng. Tr n kháng sinh ho c sulfamid vào th c ăn hay nư c u ng. - Khi có d ch x y ra N u có b nh x y ra gà con v i s lư ng ít, t t nh t nên lo i th i c ñàn ñ lo i tr ngu n truy n nhi m. N u b nh x y ra ñàn gà có s lư ng l n, nên lo i b nh ng con n ng, ñi u tr nh ng con còn l i ñ h n ch t n th t v kinh t . Nh ng gà này ch ñư c phép nuôi l y th t. 7. ðI U TR Hi u qu không cao, gà kh i b nh thư ng hay mang trùng. Dùng các d n xu t c a Sulfamid 0,2 ¸ 0,5% tr n trong th c ăn hay pha trong th c u ng. Ho c có th dùng các kháng sinh khác như terramycin, Collistin, imequil, pulmequil, furazolidon… 7
B nh bò ñiên Bovine spongiform Encephalopthy-BSE, Mad cow B nh bò ñiên là b nh gây r i lo n th n kinh m i ñư c bi t g n ñây (1985), thư ng g p trâu bò trư ng thành, nh t là bò s a. Tri u ch ng lâm sàng có ñ c ñi m thay ñ i tính tình và có s thoái hóa không bào c a t bào neuron và m t s nhân vùng não gi a. 1. L CH S VÀ PHÂN B ð A LÝ B nh ñư c giám ñ nh ñ u tiên Anh Qu c vào tháng 11/1986 (Wells và ctv.). Nh ng cu c nghiên c u nhanh chóng v sau ñã ch ng t có s gi ng nhau khá l n gi a BSE và b nh run c u và liên quan ñ n nhóm b nh não có d ng x p. B nh còn ñư c tìm th y Alien, Oman (1989), Th y ði n (1990), Pháp (1991). 2. CĂN B NH Có nhi u thuy t liên quan ñ n tác nhân truy n nhi m trong b nh scrapie. Nó ñư c cho là gi ng m t virus ho c m t phân t DNA ho c là m t prion - phân t protein truy n nhi m nh (không ch a hay ch a r t ít acid nhân); ho c m t phân t nucleic acid r t nh n m trong m t protein có ngu n g c t t bào ch ñ o t o thành d ng ch y u lây truy n b nh. Căn b nh là m t nhân t truy n lây không theo qui ư c 3. TRI U CH NG B nh BSE x y ra bò t 3 ¸ 6 tu i nh t là 4 ¸ 5 tu i. B nh hi m th y các ñàn thú con, bò cái t l m c b nh t l v i qu n th thú, ña s trư ng h p b nh g p gi ng Holstein Friesian. Th i gian nung b nh trung bình t 3 ñ n 5 năm. S thay ñ i tính tình và v n ñ ng khó nh n th y khi b nh m i b t ñ u. Các tri u ch ng ban ñ u không rõ ràng bao g m s ngh nh ngãng, run cơ nh các vùng c , vai ho c hông, nghi n răng thư ng xuyên, ho c c ñ ng không m c ñích ñ u và chân. Bò b nh có v c nh giác khi ta ñ n g n và thư ng do d không vào khoang v t s a, ñôi khi có th t n công ta khi b b t bu c ph i vào. Các tri u ch ng v n ñ ng như tì móng vào thành chu ng, u o i và c ñ ng m t ph i h p. Lúc n m ngh , thú b nh r t th n tr ng và thư ng ch n m t ch riêng. Bò b nh ñôi khi ñ ng ñ u cúi, c th ng và tai ch a v sau. Các c ch b t thư ng, ph n sau không ph i h p ñ c bi t d quan sát khi thú g m c ngoài ñ ng. Tri u ch ng ti n tri n ñôi khi th y thú ngã, n m nghiêng. M t ti ng ñ ng b t ng có th làm con v t co gi t. ða s thú b nh b gi t ch t trong giai ño n này vì s n lư ng s a gi m th p, gi m tr ng lư ng và tính tình tr nên không ki m soát ñư c. Di n bi n b nh kéo dài t 2 ¸ 3 tu n ho c nhi u tháng và thư ng n u b nh xu t hi n càng g n th i ñi m cai s a thì càng di n bi n nhanh hơn. Trong ñi u ki n th nghi m, c y vào não bê 5 tháng cho phép quan sát tri u ch ng ñ u tiên sau 37 tu n (tri u ch ng th n kinh tu n 50) * Xáo tr n v hành vi: 8
- ð u tiên th m l ng, sau ñó n ng d n, thú không vào chu ng v t s a, cào ñ t, nghi n răng… - Thú ph n ng thái quá v i nh ng t n công ngo i lai (ti ng ñ ng, ti ng la, thao tác linh tinh…). Thú run, có thái ñ r t s hãi như dang r ng chân, ñá h u, ñá trong lúc v t s a. Thú tr nên hung d , t n công, ho c b ng a d d i. * Xáo tr n v v n ñ ng: Xu t hi n t t , b t ñ u b ng s m t ñi u hòa ph n thân sau. Thú có v què m t chân sau, di chuy n v i dáng d p b t thư ng. Càng lúc thú càng kh p kh nh, suy s p và cu i cùng không ñ ng d y ñư c, suy s p, s n lư ng s a gi m s m, tăng tr ng gi m ñáng k . Thân nhi t v n bình thư ng, gây m và ch t. 4. B NH TÍCH Các bi n ñ i b nh lý h c ch th y ñư c dư i kính hi n vi và gi i h n não. Chúng bao g m các thoái hoá ñ i x ng hai bên não. Có thoái hoá không bào t bào ch t ph n ch t xám. Các nhân b tác ñ ng ch y u là các nhân c a dây th n kinh Vagus, vestibular, nhân tam thoa và não gi a (nhân ñ và nhân v n ñ ng). Tuy nhiên tình tr ng hóa không bào các nhân não gi a có th g p trâu bò nhi u tu i. V trí b nh tích thư ng g p nh t là hành t y. Các b nh tích ñi n hình c a BSE cho th y ñó là m t ph n ng viêm mô liên k t th n kinh. ð c ñi m khác n i b t c a b nh BSE là trong ch t chi t t não có các s i Fibrin có kích thư c 100 ¸ 500nm (chi u dài) ñư c g i là SAF (scrapie associated fibrils). Các s i này bao g m 2 ho c 4 s i k t v i nhau s p x p theo hình xo n c. 5. CH N ðOÁN Có th d a vào tri u ch ng lâm sàng nhưng c n phân bi t v i các b nh d ng th n kinh c a aceton huy t, gi m magnesium huy t, viêm não do listeria hay m t m i do stress. Ho c m khám ñ ki m tra b nh lý c a não ho c xác ñ nh các s i SAF b ng phương pháp nhu m âm mô não tươi và quan sát trên kính hi n vi ñi n t và ñư c coi là d u hi u ñ ch n ñoán. Ph n ng huy t thanh h c: Không có ñáp ng mi n d ch nên không th phát hi n b nh b ng test huy t thanh h c. 6. PHÒNG B NH VÀ ðI U TR - Chưa có cách ñi u tr hi u qu , nhưng có th dùng thu c an th n như Diazepam cho vào th c ăn. - V i nh ng hi u bi t hi n nay, vi c phòng b nh ch y u d a vào s ki m soát các ngu n lây nhi m có th có (ki m nh p kh u thú s ng, b t th t), phát hi n và lo i th i thú b nh. - H y quày th t thú b nh ngay c vi c thu h i ñ ch b t th t. - Sát trùng lô chu ng (b ng nh ng ch t sát trùng có Clor). 9
- So v i b nh Scrapie c u, b nh không truy n d c (m qua con) nhưng c n xác ñ nh ñ i trư c c a thú b nh ñ gi l i x lý. 10
B nh cúm heo (Pronchitis et bronchopneumonia enzootica porcellorum - influenza suum) Swine Flu - Swine Influenza - Hog Flu.- Pig flu ðây là b nh truy n nhi m c a heo, ñ c trưng b i nh ng tri u ch ng x y ra thình lình, nhưng chóng kh i, con v t s t, ho, th khó. 1. L CH S VÀ ð A DƯ B NH LÝ B nh ñư c nghiên c u t năm 1918 m t nông tr i phía Tây Illinois (Shope 1964) 1922 Shope và c ng tác viên ñã mô t k lư ng tri u ch ng c a b nh 1930 Shope ñã phân l p và ñ nh danh virus. B nh thư ng g p châu Âu, Úc, M và m t s nư c châu Á. B nh thư ng x y ra trong m t vùng ho c thành d ch, có th gây ch t heo con n u v sinh và chăm sóc kém. nư c ta b nh thư ng x y ra vào mùa ðông heo con dư i 2 tháng tu i. 2. TRUY N NHI M H C M m b nh Virus cúm nhóm A, thu c h Orthomyxoviridae, virion có v bao, ñư ng kính t 80 ¸ 120 nm. Có d ng hình c u, hình dài ho c hình d ng thay ñ i. Virus không gây ngưng k t h ng c u, có s c ñ kháng cao trong ñi u ki n l nh, có th b o qu n nhi u tháng - 30oC, t 1 ¸ 2 tháng trong Glycerin 50% ho c nhi t ñ t 0 ¸ 20oC. VIrus r t m n c m v s s y khô và nhi t ñ thư ng cũng như các tác nhân ngo i c nh. Ngoài ra b nh cũng có th có s k t h p c a vi khu n Hemophilus influenzae suis, là lo i vi khu n nh , Gram âm, không di ñ ng, hình d ng thay ñ i. Loài v t m c b nh Ch y u heo, nh t là heo con còn bú (1 ¸ 2 tháng tu i). Heo trư ng thành có h m c nhưng nh hơn. Heo trên 7 tháng ít m c. Ch t ch a virus: Virus có trong ph i, h ch ph i và ch t bài ti t t ph i. Nh ng ch t bài ti t t mũi cũng ch a virus nhưng ít hơn và không ñ u. ðư ng lây lan ðư ng hô h p Cơ ch sinh b nh B nh thư ng phát tri n l t , có tính ch t ñ a phương (tán phát), nhưng cũng có th thành d ch, gây nhi u thi t h i. B nh x y ra vào mùa ñông thì t l ch t cao hơn (60 ¸ 80%), mùa hè th p hơn (10%). 11
B nh thư ng x y ra khi heo con b c m l nh, nh t là trong chu ng m ư t, l nh, n n chu ng b ng ximăng, bêtông, c t s t. Do ñó có vài tác gi g i là b nh "ximăng", "ch ng ho bêtông". Heo con nh t thư ng xuyên trong chu ng không ñư c v n ñ ng dư i ánh n ng, ho c thi u protid, mu i khoáng, canxi, vitamin..... Nh ng y u t khác như heo thi u canxi, m c b nh phó thương hàn, nhi m giun... cũng làm b nh d phát ra. 3. TRI U CH NG B nh x y ra thình lình, ph n l n hay toàn ñàn m c b nh. Th i kỳ nung b nh 2 ¸ 7 ngày, trung bình là 4 ngày. B nh thư ng x y ra heo con 2 ¸ 4 tu n tu i ho c sau cai s a Hình 1.23: ðàn l n con bu n bã, b ăn và n m co c m t i 1 ch 12
Hình 1.24: L n b s t, th nhanh ho n ng và s mũi Con v t s t 39,5 ¸ 40,5oC. S t lên xu ng th t thư ng, ít khi quá 41oC Con v t bu n bã, kém ăn, da tái nh t, viêm cata k t m c m t, ch y nư c m t, h t hơi, s mũi, ho khan t ng cơn nh t là sau khi v n ñ ng, ho gi t, th nhanh và khó, th m nh, ng i xôm như chó ng i, có khi ph i th b ng b ng do viêm cu ng ph i. M t s con có tri u ch ng da: n i m n ñ da tai, da chân, ho c có nh ng v t tím b m. Heo tiêu ch y ho c táo bón (phân r n như hòn bi, có mũi, dính máu) T l ch t 5 ¸ 10%, có khi cao hơn 50 ¸ 70%. M t s có th kh i hoàn toàn, m t s khác (kho ng 10% t ng s heo b nh) ti p t c ho, g y y u. M t s chuy n sang th mãn tính v i tri u ch ng ho kéo dài, th khó, sinh trư ng ch m, l da (eczema) có v y ñen, s c kh e r t khó h i ph c. 4. B NH TÍCH B nh tích ch y u là viêm ph qu n - ph i ho c r i rác có nhi u viêm các thuỳ ho c t p trung m t kh i thùy, thư ng phía trư c và bên dư i thùy. Ph qu n, ph viêm thư ng xu t hi n c hai ph i, n u ch gi i h n m t bên thì thư ng ph ph i hay m c. Vùng ph i viêm có màu ñ nâu, nâu xám, ph nang có ch a nhi u d ch xu t có fibrin, có t bào bi u mô b tróc ra. H ch lâm ba ph i sưng to th y thũng. heo con 3 ¸ 4 tu n tu i ho c nh ng trư ng h p b nh kéo dài, ph i viêm x p xu ng, có màu h ng xám, c ng, m t c t có nhi u fibrin. Cu ng ph i trương to có ch a niêm d ch có m . Khi có nh ng vi khu n k phát b nh tích s ph c t p hơn. th mãn tính, vùng ph i b viêm có gi i h n rõ r t, ph i x p, màu xám ñ , xám tr ng, có nh ng ch ho i t màu vàng, có nhi u m trong ti u ph qu n. 5. CH N ðOÁN Ch n ñoán lâm sàng * ð c ñi m d ch t B nh x y ra thình lình, thư ng g p vào mùa ñông, b nh n ng heo con, b nh ti n tri n ch m và kh i ch m. T l m c b nh cao, t s th p. * Tri u ch ng Ch y nư c m t, ch y nư c mũi, ho, th khó. * B nh tích 13
Vêm cu ng ph i, ph i. Trong ph qu n và ph nang có nhi u d ch xu t có fibrin. Ch n ñoán phân bi t * B nh d ch t : S t cao 41 ¸ 42,5oC, gi v ng trong 4 ¸ 5 ngày li n (b nh cúm heo s t b t thư ng và không ñ u). * B nh t huy t trùng Có tri u ch ng và b nh tích ch y u ñư ng hô h p (ph i có nhi u vùng gan hóa c ng sâu trong ph i và phía sau), ñư ng tiêu hóa (viêm d dày, ru t) và th y thũng h u. * B nh viêm ph i ñ a phương Viêm, nh c hóa các thùy ñ nh, thùy tim và thùy hoành cách mô, th khó, th b ng thóp, t n s hô h p cao 80 - 100 - 200 hay hơn 1 phút Ch n ñoán virus h c Gây b nh thí nghi m: cho heo con (2 ¸ 4 tu n), chu t b ch Ch n ñoán vi khu n h c C y ch t d ch ph i vào các môi trư ng phân l p ñ tìm Hemophilus influenzae suis và các vi khu n k phát khác 6. PHÒNG B NH V sinh phòng b nh T o môi trư ng thích h p: chu ng tr i khô ráo, thoáng, nhi t ñ thích h p. Tăng cư ng nuôi dư ng ñ nâng cao s c ñ kháng c a heo. Khi b nh phát ra, cách ly v t m, lo i tr nh ng v t g y y u mang và bài xu t virus. C n ki m tra ch t ch heo nh p vào tr i, heo m i mua v ph i cách ly theo dõi 1 th i gian ð i v i nái, n u có heo con b nh cũng ph i cách ly. Khi có b nh x y ra, nên lo i th i nh ng con y u, cách ly ñàn heo b nh, t y u chu ng tr i Phòng b nh b ng v sinh ð n nay chưa có vaccin phòng b nh cúm có k t qu . Huy t thanh heo con kh i b nh có hi u l c kém. 7. ðI U TR Chưa có thu c ñi u tr ñ c hi u. Ch y u dùng kháng sinh tr các vi khu n k phát: Penicillin, Ampicillin, Terramycin, Sulfamid. Tiêm Urotropin (h ñ c, gi i ñ c virus v não), các thu c tr s c. 14
15
B nh cúm gà B nh cúm gà là m t b nh truy n nhi m do Orthomyxovirus hư ng hô h p, tiêu hóa hay th n kinh gây nên trên gia c m 1. L CH S VÀ ð A DƯ B NH LÝ B nh ñư c mô t ñ u tiên ý b i Perroncito năm 1878 ñư c g i là “Peste aviaire” do gây ch t nhanh nhi u lo i gia c m. 2. TRUYÊN NHI M H C M m b nh S phân bi t các type d a trên b n ch t kháng. T t c virus cúm thì ngưng k t h ng c u gà. Tính gây b nh và tính truy n lây thì r t bi n ñ i. Nh y c m v i nh ng ch t hòa tan lipid, ch t t y formalin, propiolactone, ch t oxit hóa, ether, Ion amminium NH4+ làm m t nhanh tính gây nhi m c a virus. M t virus có tính gây b nh cao khi gây ch t ít nh t 75% trong s 8 gà nh y c m t 4 ÷ 8 tu n tu i trong 8 ngày. Trư ng h p này b nh ñư c g i là Fowl plague. Cách sinh b nh Qua ñư ng hô h p và ñư ng tiêu hóa. Virus nhân lên trong t bào niêm m c. Tùy theo ñ c l c và ái l c c a virus (hư ng ñư ng ru t, hư ng hô h p, hư ng th n kinh hay ña hư ng), virus theo máu và ñ n cơ quan gây cơ quan gây tri u ch ng và b nh tích ho c có th không có bi u hi n nào c (th th m l ng) Loài v t m c b nh T t c các loài gia c m ñ u m c b nh tùy theo phương th c nuôi. Chim hoang cũng m c b nh. ðư ng lây lan - Lây lan tr c ti p Ti p xúc gi a gia c m b nh sang gia c m c m th - Lây lan gián ti p • Qua nh ng khí dung • Qua phân • Qua côn trùng • Qua chim hoang 3. TRI U CH NG Th i gian nung b nh bi n ñ i tùy theo li u và ñ c l c c a virus, ñư ng xâm nh p, loài v t m c b nh và theo môi trư ng nuôi dư ng. 16
Có 3 th ph bi n: Cúm có tính sinh b nh cao T l ch t cao có th lên ñ n 100% (Peste Aviaire). v i nh ng tri u ch ng suy s p hô h p, ch y nhi u nư c m t, viêm xoang mũi, th y thũng ñ u, m ng mào y m tím b m, tiêu ch y. V i nh ng gia c m non, con v t ch t thình lình không có tri u ch ng. Cúm có tính sinh b nh ôn hòa Con v t b nh s t cao. Xáo tr n hô h p, viêm túi khí, gi m ñ nghiêm tr ng hay ng ng ñ , suy như c. T l ch t có th 50 – 70%. Cúm có tính sinh b nh th p S c m nhi m th m l ng, xáo tr n hô h p nh , gi m ñ 4. B NH TÍCH - Tím b m và thũy thũng ñ u, bàn chân, có b ng nư c và l loét mào gà. Xu t huy t ñi m m vùng b ng, b m t niêm m c và thanh m c. - B nh tích cương m ch, xu t huy t, xu t d ch và ho i t v i nh ng m c ñ khác nhau và do s phá h y m ch máu nhi u cơ quan khác nhau. - Túi khí, xoang phúc m c, ngo i tâm m c, ng d n tr ng ch a nhi u d ch xu t có s i huy t. Có nh ng ho i t nh da, mào, th n gan, lách và ph i. - Viêm nh ñư ng hô h p (xoang mũi, khí qu n, túi khí) và viêm màng k t h p. Trên gà ñ , bu ng tr ng và ng d n tr ng thư ng nh ) 5. CH N ðOÁN - Ch n ñoán lâm sàng: c n phân bi t v i b nh Newcastle, b nh do Mycoplasma, b nh viêm thanh khí qu n truy n nhi m, b nh viêm ph qu n truy n nhi m. - Ch n ñoán phân l p virus và ch n ñoán huy t thanh h c. 6. PHÒNG B NH V sinh phòng b nh - Gi t lo i ñ ng lo t. - Tiêu ñ c sát trùng chu ng tr i - Cách ly tri t ñ thú b nh – thú kh e. Trong trư ng h p b nh cúm do virus có tính gây b nh y u, c n thi t có h th ng theo dõi qu n lý gà b nh, phát hi n nh ng type ph gây b nh, v sinh sát trùng chu ng tr i. Phòng b nh b ng vaccin Chưa có vaccin phòng b nh h u hi u do có nhi u t h p virus cúm. Vaccin ñư c dùng ph n l n là vaccin vô ho t. 7. ðI U TR 17
Chưa có thu c ñ c tr . Khi nhi m b i nh ng chùng có ñ c l c y u và k t h p v i vi trùng có th dùng kháng sinh. 18
B nh d i (Rabies) B nh d i ( Hydrophobia, Lyssa, Mad dog) là b nh truy n nhi m c p tính c a loài ñ ng v t h u nhũ do virus gây ra, ñ c trưng c a b nh là r i lo n th n kinh, ñiên cu ng sau ñó b i li t và ch t. 1. L CH S VÀ ð A DƯ B NH LÝ ðây là lo i b nh có s m nh t trong l ch s và ñư c mô t b i Aristotle. Ngày xưa ngư i ta cho r ng nguyên nhân gây ra b nh là do ăn th c ăn nóng, thi u nư c, th i ti t nóng, th n kinh b kích ñ ng quá m c, do nh hư ng c a chòm sao (sao chó). 1804 Zinke ch ng minh ñ c l c c a nư c b t c a chó m c b nh d i, b ng cách dùng nư c b t tiêm truy n gây b nh. 1881 ¸ 1889 Pasteur và Galtier thí nghi m tìm ra phương pháp b o h ngư i b chó d i c n. Relinger và Riffat - Bey (1903) ch ng minh căn b nh có tính ch t qua l c. Negri (1903) tìm ra th bao hàm trong t bào th n kinh c a ñ ng v t m c b nh. Koprowski và Black (1950) tiêm truy n virus qua phôi gà. 2. TRUY N NHI M H C M m b nh Lo i virus qua l c thu c h paramixovirus (còn có tên là Rhanovirus) là lo i virus th n kinh có tính ch t kháng nguyên ñ ng nh t, có tính hư ng th n kinh. Virus d i ñư ng ph (Street - Virus), virus d i c ñ nh (qua óc th ) Trong t bào não virus t o thành ti u th negri, có th phát hi n qua kính hi n vi quang h c. Virus có s c ñ kháng y u nhi t ñ 50oC virus b tiêu di t sau 15 phút, 100oC virus b tiêu di t sau 2 phút. Virus b tiêu di t nhanh chóng, tia X, tia t ngo i, ánh sáng m t tr i di t virus sau 5 ¸ 10 gi . Các ch t sát trùng ñ c bi t là acid có th tiêu di t virus nhanh chóng là acid HCl 3 ¸ 5%, formol 5% di t virus sau 5 ¸ 10 phút, HgCl2 di t virus sau vài phút. Trong ñi u ki n l nh khô virus s ng lâu: trong não ư p l nh virus có th t n t i trong 2 năm. Loài v t m c b nh T t c các loài v t máu nóng ñ u m c b nh: chó, mèo, cáo, trâu, bò, c u, ng a, heo, sóc, l c ñà, kh , g u, ch n, chu t, dơi. Ngư i r t m n c m. Loài chim không m c b nh. ð ng v t thí nghi m: Th , chu t lang, chu t b ch. Các y u t làm tăng s phát sinh b nh: - Chó trư ng thành thư ng m c b nh. - ð ng v t ñ c thư ng m c b nh hơn ñ ng v t cái. 19
Th i gian m c b nh: là th i kỳ giao ph i vào mùa xuân, mùa thu. ðư ng lây lan V t c n, v t thương, niêm m c m t, núm nhau. Cơ ch sinh b nh Virus theo ñư ng lâm ba ho c ñư ng máu v th n kinh trung ương, virus sinh s n r t nhanh r i vào tuy n nư c b t, lúc này cơ năng th n kinh chưa b r i lo n ñáng k , v sau virus phá ho i d n các t bào th n kinh, do ñó lúc ñ u con v t b kích thích, r i xu t hi n nh ng r i lo n tâm lý như hung d hay s s t r i chuy n d n thành b i li t. Th i kỳ nung b nh r t thay ñ i ph thu c vào v trí v t c n, ñ sâu, s lư ng, ñ c l c c a vi khu n trong nư c b t và s c ñ kháng c a cơ th ñ i v i b nh. Có khi virus n m ti m tàng trong v t s o, khi cơ th y u thì ñ c l c tăng lên và gây b nh. 3. TRI U CH NG chó Th i gian nung b nh t 3 ¸ 6 tu n. Tri u ch ng thư ng th hi n 2 th . * Th d i ñiên cu ng ( mad dog) - Th i kỳ m ñ u (thay ñ i thói quen): lo l ng, b t r t, gi n d ho c tr nên vui v , v n vã hơn, qu n quít l y ch , m t sáng, tai v nh, con ñ c cư ng dương. Trong th i kỳ này nư c b t con v t ñã có ch a virus. - Th i kỳ kích thích: con v t ch y lung tung ho ng lo n, v bóng t i. Ch b thương ng a, khó nu t. Ti ng s a, ti ng kêu khàn ñ c, ho c , cu i cùng r ng lên như m t ti ng rú. Chó thư ng tr hàm, thè lư i, ch y nhi u nư c dãi. M t ñ và trũng sâu. ðuôi c p, b ng thóp l i do không ăn u ng. Con v t s nư c, s gió, ch y lung tung, g p gì cũng c n, có khi nu t c v t l , chó g y sút nhanh r i chuy n sang b i li t. - Th i kỳ b i li t: con v t d n d n n m xu ng, tr hàm, l ñ , b ng thóp l i, con v t suy s p d n r i ch t. Th ñiên cu ng ti n tri n kho ng 4 ¸ 5 ngày, chó ch t. * Th b i li t ( Th im l ng) Bu n bã, n m thu mình trong bóng t i, tr hàm, thè lư i, ch y nư c dãi, không c n, s a nên g i là th d i câm (Dumb Rabies), con v t thư ng b b i li t, g y sút nhanh chóng, hôn mê r i ch t. th này, chó thư ng ch t nhanh hơn th ñiên cu ng, thư ng g p chó con, chó b b nh hay mơn tr n, li m c n chân ngư i, bu n bã, không ăn r i ch t. mèo 20