Một số vấn đề về kiểm toán nội bộ trong quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2015 và các giải pháp đề ra

Chia sẻ: ViDoraemi2711 ViDoraemi2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 2
download

Một số vấn đề về kiểm toán nội bộ trong quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2015 và các giải pháp đề ra

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước với trọng tâm là các Tập đoàn - Tổng công ty là một chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, với nội dung cơ bản là các Tập đoàn, Tổng công ty chấm dứt tình trạng đầu tư ngoài ngành, dàn trải, kém hiệu quả, hoàn thiện cơ cấu tổ chức, có chiến lược phát triển hợp lý, tối đa hoá việc sử dụng các nguồn lực, nâng cao tính cạnh tranh và hướng đến mô hình quản trị hiện đại, trong đó chú trọng hoàn thiện cơ chế kiểm soát, kiểm toán nội bộ, kiểm soát rủi ro tài chính.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Một số vấn đề về kiểm toán nội bộ trong quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2015 và các giải pháp đề ra

NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ KIEÅM TOAÙN NOÄI BOÄ TRONG QUAÙ TRÌNH TAÙI CÔ CAÁU DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC GIAI ÑOAÏN 2011 - 2015 VAØ CAÙC GIAÛI PHAÙP ÑEÀ RA Ths. đỗ quốc việt* T ái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước với trọng tâm là các Tập đoàn - Tổng công ty là một chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, với nội dung cơ bản là các Tập đoàn, Tổng công ty chấm dứt tình trạng đầu tư ngoài ngành, dàn trải, kém hiệu quả; hoàn thiện cơ cấu tổ chức; có chiến lược phát triển hợp lý; tối đa hoá việc sử dụng các nguồn lực; nâng cao tính cạnh tranh và hướng đến mô hình quản trị hiện đại, trong đó chú trọng hoàn thiện cơ chế kiểm soát, kiểm toán nội bộ, kiểm soát rủi ro tài chính... Thực hiện Quyết định số 929/QĐ-TTg ngày 17/7/2012 của Thủ tướng Chính phủ, các Tập đoàn, Tổng công ty nhà nước đã thực hiện tái cơ cấu toàn diện và bước đầu đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, quá trình tái cơ cấu hướng đến mô hình quản trị hiện đại trong đó chú trọng hoàn thiện cơ chế kiểm soát, kiểm toán nội bộ, kiểm soát rủi ro tài chính vẫn còn nhiều lúng túng và hạn chế... Từ khoá: Kiểm toán nội bộ, tái cơ cấu, doanh nghiệp nhà nước. Several internal audit issues in the restructuring of state-owned enterprises 2011-2015 and the solutions proposed Restructuring state-owned enterprises with the focus on groups and corporations is a right policy of the Party and the State, with the basic content is that groups and corporations stop ineffective, spreadout and outside investment; perfect the organizational structure and develop a rational development strategy; Maximize the use of resources; Improve the competitiveness and direction of the modern management model, focusing on perfecting the control mechanism, internal audit and financial risk control. In implementation of Decision No. 929 / QD-TTg dated 17/7/2012 of the Prime Minister, state-owed groups and corporations have carried out a comprehensive restructuring and initially achieved many encouraging results. However, the restructuring process towards a modern management model which focuses perfect control mechanisms, internal audit, financial risk control remains confused and limited... Keywords: internal audit, restructuring, state owned enterprises. 1. Tái cơ cấu quản trị doanh nghiệp và vai trò thực hiện sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao của kiểm toán nội bộ trong tái cơ cấu quản trị hiệu quả quản trị doanh nghiệp nhà nước (DNNN). doanh nghiệp nhà nước Đã có những thay đổi lớn trong quá trình tái cấu Trong giai đoạn 2001-2010, thực hiện các Nghị trúc DNNN như: thay đổi cấu trúc ngành nghề quyết của Đảng và Quốc hội, Chính phủ đã chỉ đạo và thay đổi cấu trúc sở hữu (cổ phần hóa)... Tuy *Kiểm toán nhà nước Chuyên ngành VI 36 Số 116 - tháng 6/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
nhiên, hoạt động của các DNNN vẫn bộc lộ nhiều ro... KTNB được đề ra với vai trò quan trọng nhưng tồn tại, hạn chế như: năng suất, hiệu quả sản xuất phần lớn các DNNN hiện nay đang thiếu bộ phận kinh doanh thấp; sức cạnh tranh yếu; lãng phí, thất này trong hệ thống quản trị nội bộ của mình. thoát nguồn lực. Một trong những nguyên nhân Để giải quyết tồn tại của các DNNN nói chung được đưa ra là hoạt động quản trị doanh nghiệp và quản trị doanh nghiệp nói riêng, ngày 17/7/2012 còn chậm đổi mới, chưa theo kịp yêu cầu của kinh Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số tế thị trường và thông lệ quốc tế; thiếu cơ chế kiểm 929/QĐ-TTg về Phê duyệt “Đề án tái cơ cấu doanh tra, kiểm soát thực sự hiệu quả. nghiệp nhà nước, trọng tâm là Tập đoàn kinh tế, Kiểm toán nội bộ (KTNB) với vai trò là công cụ Tổng công ty nhà nước giai đoạn 2011-2015” trong nhằm hỗ trợ việc thực hiện trách nhiệm của nhà đó quy định rõ các Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty quản lý; giúp phát hiện và cải tiến những điểm yếu nhà nước tiến hành áp dụng các nguyên tắc quản trị trong hệ thống kiểm soát nội bộ; giúp cân bằng doanh nghiệp theo thông lệ quản trị doanh nghiệp và điều hoà những xung đột về lợi ích thường có quốc tế; hoàn thiện cơ chế kiểm soát, kiểm toán nội giữa các cổ đông với các nhà quản lý; tăng niềm bộ, chú trọng kiểm soát rủi ro tài chính để kịp thời tin của người sử dụng thông tin trên báo cáo tài có biện pháp phòng ngừa, hạn chế, khắc phục và chính và báo cáo kế toán quản trị và đặc biệt KTNB điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh phù hợp; là công cụ hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực của doanh nghiệp... được xác tăng cường năng lực, quyền hạn của ban kiểm soát, định là một yếu tố quan trọng trong quản trị hiện kiểm soát viên và kiểm toán nội bộ. Có thể thấy, đại. KTNB nếu được tổ chức hợp lý, hoạt động hiệu Chính phủ đã nhìn nhận KTNB là một yếu tố quan quả sẽ là công cụ hỗ trợ đắc lực cho nhà quản lý trọng trong quá trình tái cơ cấu quản trị DNNN và nhằm đánh giá tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực của trong quá trình đó phải chú trọng hoàn thiện cơ các hoạt động nội bộ doanh nghiệp; đánh giá hiệu chế, nâng cao năng lực, quyền hạn của bộ phận này lực của quy trình quản trị, kiểm soát và quản lý rủi đồng thời phải phù hợp với thông lệ quốc tế. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 116 - tháng 6/2017 37
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI Vấn đề đặt ra và đang làm các DNNN rất lúng 2. Một số bất cập về tổ chức và hoạt động túng đó là quản trị nói chung và KTNB nói riêng KTNB trong các doanh nghiệp nhà nước giai theo hướng hiện đại, phù hợp thông lệ quốc tế đoạn 2011-2015 bao gồm những nội dung gì và việc áp dụng phù Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo đổi mới và Phát hợp với đặc thù của Việt Nam được thực hiện như triển doanh nghiệp thì một trong những nguyên thế nào. Hiện nay, bộ nguyên tắc quản trị doanh nhân dẫn đến “hiệu quả sản xuất, kinh doanh của nghiệp - các nguyên tắc quản trị công ty mang tính DNNN thấp hơn so với nguồn lực đang nắm giữ; chuẩn mực đối với các nhà hoạch định chính sách, năng lực quản trị, điều hành còn yếu kém” đó là: nhà đầu tư, công ty và các bên có quyền lợi liên “Chưa có sự đổi mới căn bản về tổ chức hoạt động quan đã được Tổ chức hợp tác và phát triển kinh và cơ chế quản lý đối với DNNN... Giám sát, kiểm tế (Organization for Economic Co-operation and soát nội bộ doanh nghiệp còn mang tính hình thức”. Development - OECD) ban hành và được nhiều Trong giai đoạn 2011-2015, KTNB đã được tổ chức doanh nghiệp áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới. tại 05/09 Tập đoàn kinh tế (gồm Tập đoàn: Dầu khí, Bên cạnh đó, để phù hợp với các doanh nghiệp Việt Than - Khoáng sản; Bưu chính - Viễn thông; Viễn Nam, OECD đã phát hành tài liệu Hướng dẫn của thông Quân đội; Bảo Việt) và một số Tổng công ty OECD về quản trị công ty trong doanh nghiệp nhà nhà nước. Tuy nhiên, nhìn chung việc tổ chức, hoạt nước, trong đó đã đưa ra những thông lệ quản trị động KTNB vẫn còn tồn tại, bất cập: tốt có liên quan đến KTNB như sau: - Các quy định của pháp luật về KTNB còn - Một trong những chức năng quan trọng của thiếu và yếu: Hiện nay, các doanh nghiệp vẫn Hội đồng Quản trị (HĐQT) là giám sát hệ thống đang áp dụng Quyết định số 832-TC/QĐ/CĐKT kiểm soát nội bộ. Chức năng này đôi khi được giao và Thông tư số 171/1998/TT-BTC được ban hành cho kiểm toán nội bộ - bộ phận báo cáo trực tiếp từ năm 1997-1998 đã không còn phù hợp với tình cho HĐQT; hình thực tế. Hệ thống cơ sở lý luận về KTNB còn - HĐQT cần đảm bảo sự giám sát phù hợp đối thiếu, chưa cập nhật đầy đủ theo yêu cầu thực tiễn; với các lãnh đạo cấp cao trong công ty. Một cách - KTNB chưa được thành lập tại phần lớn các để thực hiện việc này là thông qua hệ thống KTNB doanh nghiệp nhà nước; đối với các đơn vị đã thành trực tiếp báo cáo cho HĐQT. Ở một số quốc gia, lập thì nội dung KTNB vẫn chủ yếu là kiểm toán tài được coi là thông lệ tốt khi kiểm toán nội bộ báo chính, trong khi mục tiêu của KTNB đó là kiểm toán cáo cho Ủy ban kiểm toán độc lập của HĐQT hoặc hoạt động nhằm đánh giá tính kinh tế, hiệu lực, hiệu bộ phận tương đương chịu trách nhiệm quản lý quả của mọi hoạt động của doanh nghiệp; mối quan hệ với đơn vị kiểm toán độc lập, qua đó - Lãnh đạo cấp cao trong các DNNN chưa nhận cho phép HĐQT đưa ra câu trả lời tổng hợp; thức đầy đủ về lý luận KTNB, chưa hiểu rõ vai trò, - DNNN cần xây dựng quy trình KTNB hiệu chức năng và tính thiết thực mà KTNB mang lại. Vì quả và thiết lập chức năng KTNB dưới sự giám sát vậy, chưa thấy được sự cần thiết phải xây dựng và và báo cáo trực tiếp cho HĐQT và Ủy ban Kiểm vận hành bộ phận KTNB; toán hay bộ phận tương đương. - Hoạt động KTNB đang ngày càng bị thu hẹp, Như vậy, một trong những thông lệ quản trị điều này cần được nhìn nhận ở cả hai khía cạnh: hiện đại, phổ biến trên thế giới hiện nay là: thành thứ nhất, do quan điểm của nhà quản trị; thứ hai, lập bộ phận KTNB trực thuộc HĐQT, báo cáo trực do năng lực, trình độ của đội ngũ KTVNB còn hạn tiếp với Ủy ban Kiểm toán đồng thời xây dựng quy chế dẫn đến kết quả KTNB không đáp ứng được trình và vận hành KTNB hoạt động có hiệu quả. yêu cầu. Hiện nay, gần như chưa có trường đại học 38 Số 116 - tháng 6/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
chính quy nào đưa KTNB vào chương trình giảng đã dẫn đến những quan điểm chưa đúng về KTNB dạy, phần lớn KTVNB được tuyển dụng từ nhân sự như: Nội dung, kết quả kiểm toán của KTNB trùng làm kế toán, tài chính hoặc kiểm toán độc lập; lắp với kiểm toán độc lập; nếu các doanh nghiệp đã bắt buộc phải thực hiện kiểm toán độc lập thì - Hệ thống các tiêu chuẩn nghề nghiệp như không cần tổ chức KTNB; hoạt động của KTNB sẽ chuẩn mực, quy trình KTNB đều chưa được ban làm tăng số cuộc thanh kiểm tra, ảnh hưởng đến hành; các tổ chức nghề nghiệp chưa được thành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; lập. Các doanh nghiệp có tổ chức KTNB tự nghiên KTNB làm tăng chi phí trong khi hiệu quả không cứu các tài liệu và tự ban hành cho riêng đơn vị thực sự rõ rệt... mình dẫn đến sự manh mún, thiếu đồng bộ. Chưa thành lập được hiệp hội các KTVNB là nơi để trao Thứ ba, Trong quá trình tái cơ cấu, các DNNN đổi, học hỏi kinh nghiệm, nâng cao trình độ. vẫn chưa thực sự chú trọng vào tái cơ cấu quản trị mà chủ yếu tập trung vào tái cơ cấu ngành, nghề Một số nguyên nhân cơ bản dẫn đến một số bất sản xuất kinh doanh; tái cơ cấu tài chính, sắp xếp, cập về tổ chức và hoạt động KTNB trong các doanh thoái vốn, cổ phần hóa. Trên thực tế, nội dung đề án nghiệp nhà nước: tái cơ cấu của phần lớn các Tập đoàn, Tổng công ty Thứ nhất, Các cơ quan quản lý nhà nước vẫn nhà nước cũng chỉ tập trung vào các nội dung trên chưa có định hướng rõ ràng đối với hoạt động mà chưa có phân tích, đánh giá hiệu quả, những KTNB trong các DNNN. Như đã nêu trên, Quyết tồn tại, yếu kém của công tác quản trị cũng như hệ định số 832-TC/QĐ/CĐKT và Thông tư số thống kiểm soát nội bộ trên phương diện toàn Tập 171/1998/TT-BTC đến nay vẫn là hai văn bản quy đoàn, Tổng công ty một cách cụ thể, hướng đến mô phạm pháp luật có liên quan đến KTNB nhưng hình quản trị hiện đại, phù hợp với điều kiện của không còn phù hợp với tình hình hiện tại. Mới đây Việt Nam (quản trị, kiểm soát yếu ở đâu, đơn vị nhất, Luật Kế toán 2015 đã đề cập đến nhiệm vụ nào, khâu nào, thiếu, thừa và cần sửa đổi bổ sung ở của KTNB và yêu cầu Chính phủ quy định chi tiết quy trình nào...). Chính vì vậy, trong quá trình thực về kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp, cơ quan hiện tái cơ cấu quản trị doanh nghiệp, các đơn vị nhà nước, đơn vị sự nghiệp, tuy nhiên, đến nay quy này rất lúng túng và chưa có kết quả rõ rệt. định chi tiết vẫn chưa được ban hành. Bên cạnh đó, Từ những phân tích trên có thể thấy, hoạt động cơ quan quản lý nhà nước cũng chưa thể hiện được KTNB còn hạn chế từ hành lang pháp lý; cơ sở lý vai trò chủ đạo trong việc phát triển KTNB khi luận, nguồn nhân lực, quan điểm của nhà quản trị chưa ban hành hệ thống chuẩn mực và xây dựng đến hệ thống tiêu chuẩn và hiệp hội nghề nghiệp. hội nghề nghiệp KTNB. Vì vậy, cần sớm có những giải pháp đồng bộ để Thứ hai, Yếu tố lịch sử để lại những quan điểm, KTNB phát huy hết vai trò của mình là kênh tư nhận định chưa đúng về KTNB: Lý thuyết về KTNB vấn hàng đầu cho nhà quản trị cấp cao, là lá chắn đã du nhập vào nước ta từ những năm 90 của thế kỷ của doanh nghiệp đối với những biến động của nền trước, đến những năm 1998-1999 (sau quyết định kinh tế và sức ép cạnh tranh và định hướng cho các 832) thì việc thành lập KTNB là bắt buộc đối với DNNN sớm hoàn thành mục tiêu tái cơ cấu quản các DNNN. Tuy nhiên, do tính chất bắt buộc nên trị doanh nghiệp. việc tổ chức, thực hiện KTNB chủ yếu mang tính 3. Các giải pháp hoàn thiện KTNB trong quá đối phó mà không xuất phát từ nhu cầu nội tại của trình tái cơ cấu DNNN doanh nghiệp; các cuộc kiểm toán chủ yếu là kiểm toán tài chính mà chưa chú trọng đến kiểm toán Để phát huy hiệu quả của KTNB cũng như phù tuân thủ và kiểm toán hoạt động. Chính điều này hợp với chủ trương tái cơ cấu DNNN của Đảng và NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 116 - tháng 6/2017 39
NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI Nhà nước cần phải có những thay đổi căn bản từ lợi ích của KTNB. Nếu các DNNN nhận thức được cấp quản lý vĩ mô (nhà nước) đến những nhà quản điều này thì sẽ có sự chuyển biến từ việc thực hiện trị doanh nghiệp và có chiến lược phát triển KTNB đối phó với các quy định của Nhà nước sang nhìn theo hướng hiện đại. Cụ thể như sau: nhận được sự cần thiết và chủ động khai thác hết - Chính phủ cần tiếp tục triển khai tái cơ cấu hiệu quả của bộ phận KTNB. các Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 trong đó có nội dung tái cơ cấu Kết luận về quản trị. Theo đó, trong quá trình xây dựng đề Kiểm toán nội bộ dù chỉ có giá trị nội bộ nhưng án tái cơ cấu, các Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước phải tiến hành đánh giá cụ thể về hiện là công cụ quan trọng và hữu hiệu để quản lý và trạng hệ thống kiểm soát nội bộ, cơ chế kiểm tra, kiểm soát hoạt động nội bộ doanh nghiệp. Trong kiểm soát, hiệu quả hoạt động kiểm toán... Trên cơ quá trình tái cơ cấu DNNN, các nhà quản trị cần sở đó, đưa ra phương hướng hoàn thiện tổ chức, chủ động nắm bắt xu hướng phát triển tất yếu của hoạt động của KTNB cho phù hợp với đặc thù của KTNB cũng như chủ trương của Đảng và Nhà nước từng Tập đoàn, Tổng công ty, các đơn vị có vốn nhà về đổi mới mô hình quản trị, cơ chế kiểm soát để nước chi phối; xây dựng, tổ chức hoạt động KTNB phù hợp, hiệu - Sớm xây dựng và ban hành hệ thống văn bản quy định cụ thể về hoạt động KTNB trong các quả. Tuy nhiên, điều quan trọng là KTNB phải xuất doanh nghiệp nói chung và các DNNN nói riêng, phát từ nhu cầu thực tế của doanh nghiệp trong thay thế quyết định 832 đã không còn phù hợp môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt để phát như: Luật KTNB hoặc các văn bản dưới luật quy huy tối đa tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực khi sử định về tổ chức, hoạt động KTNB; hệ thống chuẩn dụng các nguồn lực. mực KTNB; thành lập hiệp hội các KTVNB...; - Ban hành quy định bắt buộc thành lập KTNB tại Công ty mẹ các Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước và các doanh nghiệp có vốn nhà nước chi TÀI LIỆU THAM KHẢO phối. Hàng năm, Hội đồng thành viên, Hội đồng 1. Thủ tướng Chính phủ (2012), Quyết định số quản trị, Người đại diện phần vốn nhà nước tại 929/QĐ-TTg Phê duyệt “Đề án tái cơ cấu doanh nghiệp phải tiến hành đánh giá chất lượng doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là Tập hoạt động KTNB và báo cáo với Chủ sở hữu nhà đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước giai nước. Gắn trách nhiệm xây dựng, vận hành có hiệu đoạn 2011-2015”. quả hoạt động KTNB với trách nhiệm của Người 2. OECD (2004), Các nguyên tắc quản trị công đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp, ty của OECD. đồng thời đưa chỉ tiêu này vào để đánh giá kết quả 3. OECD (2006), Đánh giá tình hình quản trị công tác và xếp loại Người đại diện hàng năm; công ty của Việt Nam. - Nghiên cứu, xây dựng sớm đưa KTNB vào 4. OECD (2010), Hướng dẫn của OECD về quản chương trình giảng dạy tại các trường đại học khối trị Công ty trong Doanh nghiệp nhà nước. kinh tế cũng như tổ chức hệ thống đào tạo KTVNB 5. Ban Chỉ đạo đổi mới và Phát triển doanh một cách bài bản; nghiệp (2016), Tài liệu Hội nghị toàn quốc triển khai công tác sắp xếp, đổi mới doanh - Các nhà quản trị cần chủ động tiếp cận cơ sở nghiệp nhà nước giai đoạn 2016 -2020. lý luận để có nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò và 40 Số 116 - tháng 6/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN