Nâng lãi suất tái cấp vốn: Liều thuốc đắng nhưng tác dụng kép
Lãi suất chiết khấu và công cụ điều hành thị trường tiền tệ
Để hiểu và đánh giá được những tác động của quyết định điều chỉnh lãi suất của
NHNN trước hết chúng tôi làm rõ các khái niệm và phân tích những tác động của
công cụ này về mặt đối với thị trường tiền tệ.
Khác với các lần điều chỉnh lãi suất trước đây, NHNN thường công bố lãi suất cơ
bản, vốn được người dân quan tâm nhiều nhất. Tuy nhiên, hiện tại lãi suất cơ bản
hầu như không có tác dụng trong điều hành chính sách tiền tệ. Thực tế, chỉ có lãi
suất tái chiết khấu và lãi suất tái cấp vốn mới thực sự là công cụ lãi suất để điều
hành thị trường tiền tệ của ngân hàng trung ương (NHTW).
NHTW điều hành cung tiền trong nền kinh tế bằng 3 công cụ cơ bản là Dự trữ bắt
buộc, Nghiệp vụ thị trường mở, Phát hành trái phiếu bắt buộc. Cả ba công cụ này
đều nhằm mục tiêu bơm - rút tiền trong nền kinh tế để phòng chống lạm phát hoặc
kích thích kinh tế.
Để điều hành chính sách tiền tệ qua nghiệp vụ thị trường mở, NHTW tăng hoặc
giảm lãi suất tái chiết khấu. Qua việc tăng - giảm lãi suất này, NHTW có thể mua -
bán các giấy tờ có giá trên thị trường mở. Thông qua hoạt động mua - bán giấy tờ
có giá, NHTW tác động trực tiếp đến nguồn vốn khả dụng của các tổ chức tín
dụng và từ đó điều tiết lượng tiền tệ và tác động gián tiếp đến lãi suất thị trường.
Những con số lãi suất mà NHTW các quốc gia thường hay công bố chính là lãi
suất này. Nếu muốn rút tiền khỏi nền kinh tế, NHTW tăng lãi suất tái chiết khấu
để bán ra các giấy tờ có giá hoặc hạn chế nhu cầu chiết khấu giấy tờ có giá của các
tổ chức tín dụng. Ngược lại, muốn bơm tiền vào nền kinh tế NHTW giảm lãi suất
chiết khấu.
NHNN thường công bố 3 lãi suất trên website của mình là Lãi suất cơ bản, Lãi
suất tái chiết khấu và lãi suất tái cấp vốn. Trước đây Lãi suất cơ bản rất được quan
tâm vì nó xác định trần lãi suất cho vay của thị trường. Tuy nhiên, hiện nay công
cụ điều hành chính lại là Lãi suất tái chiết khấu và Lãi suất tái cấp vốn.
Lãi suất tái cấp vốn là lãi suất mà ở đó NHTW áp dụng cho các nghiệp vụ tái cấp
vốn cho ngân hàng thương mại (NHTM). Ở Việt Nam, NHNN tái cấp vốn cho các
NHTM qua các hình thức: cho vay lại theo hồ sơ tín dụng, chiết khấu, tái chiết
khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác, cho vay lại dưới hình thức
cầm cố các giấy tờ có giá ngắn hạn.
Lãi suất tái chiết khấu là lãi suất được áp dụng cho các nghiệp vụ chiết khấu, tái
chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác như tín phiếu kho bạc, chứng
chỉ tiền gửi .
Như vậy, sự khác biệt giữa lãi suất tái chiết khấu và lãi suất tái cấp vốn là các tài
sản dùng để thế chấp cho việc vay mượn tiền khác nhau. Lãi suất chiết khấu áp
dụng đối với các giấy tờ có độ rủi ro thấp như trái phiếu chính phủ, thương phiếu,
chứng chỉ tiền gửi ngắn hạn. Còn lãi suất tái cấp vốn là lãi suất áp dụng cho các
loại tài sản thế chấp có độ rủi ro cao hơn. Đây cũng là lí do giải thích cho việc lãi
suất tái chiết khấu thường thấp hơn lãi suất tái cấp vốn.
Tăng lãi suất: Kỳ vọng "Thuốc đắng dã tật”
Như vậy, theo quyết định này thì lãi suất tái cấp vốn là 11%, còn lãi suất tái chiết
khấu vẫn giữ nguyên 7% như quyết định trước đó. Ngoài ra, lãi suất qua đêm cũng
tăng thêm 2%. Hiện tại, chúng tôi vẫn chưa có đủ số liệu về những khoản vay của
NHTM đối với NHNN. Nếu tỷ trọng các khoản vay được áp dụng lãi suất tái chiết
khấu lớn còn tái cấp vốn nhỏ thì sẽ tác động không nhiều.
Tuy nhiên, việc tăng lãi suất này là một thông điệp rõ ràng cho thấy NHNN đang
thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt. Tăng lãi suất tái cấp vốn và lãi suất qua đêm
sẽ chắc chắn sẽ tác động đến lãi suất trên thị trường tiền tệ. Chi phí vốn của ngân
hàng sẽ tăng lên đồng nghĩa với lãi suất không thể giảm được.
Quyết định này của NHNN dường như trái ngược với khuyến nghị giảm lãi suất
của một số chuyên gia trong nước và quan điểm của một số thành viên Ủy ban
Giám sát tài chính Quốc gia (NFSC). Lãi suất trên thị trường hiện nay được xem là
ở mức quá cao, lãi suất huy động tuy bị giới hạn mức trần 14% nhưng lãi suất thực
tế có thể cao hơn con số này. Nhiều ý kiến đang rất quan ngại về khả năng chịu
đựng của các doanh nghiệp khi lãi suất quá cao. Kèm theo đó nợ xấu ngân hàng sẽ
tăng lên khi nhiều doanh nghiệp sẽ mất khả năng trả nợ.
