Ngân hàng không dám mạnh tay đòi nợ
Khách hàng nợ tiền ngân hàng, khoản nợ ngày một xấu nhưng dù nắm trong
tay tài sản đảm bảo lớn hơn số tiền cho vay nhưng ngân hàng vẫn không dám
mạnh tay đòi nợ. Đang có những vướng mắc mà không dễ dàng bán tài sản
để trừ nợ.
Một trong các lý do để lãnh đạo ngành ngân hàng khá tự tin khi xử lý nợ xấu là tài
sản đảm bảo (TSĐB). Tuy nhiên, đi sâu vào việc xử lý nợ trong thời buổi khó
khăn này mới thấy sự cam go của công tác xử lý TSĐB để thu nợ.
Bán không dễ
Lâu nay, mọi người vẫn thường hình dung là đã đem tài sản đi thế chấp, cầm cố để
đảm bảo khoản vay tại NH thì khi phát sinh nợ xấu NH sẽ xử lý bằng cách bán các
tài sản này để thu hồi nợ. Tuy nhiên, trên thực tế, để bán được TSĐB không phải
là một sớm một chiều.
"Một cuộc xử lý nợ thường không thể ngắn ngủi mà là một quá trình pháp lý
không lâu, nhưng cũng không nhanh và tiềm ẩn rủi ro phát sinh lúc nào cũng có
thể có".
công cuộc xử lý TSĐB bắt đầu từ việc NH khởi kiện khách hàng ra tòa. Rồi sau đó
sẽ là chờ Tòa tuyên án, rồi còn kháng cáo, phúc thẩm... rồi thi hành án thì lúc đó
NH mới có thể thu được tiền về. Quá trình này nhanh thì cũng cả tháng, mà lâu thì
có thể đến vài năm.
Chính vì thế, các nhân viên tín dụng, xử lý nợ thường có xu hướng là "thúc" khách
hàng của mình tự thương lượng, tìm khách chuyển nhượng TSĐB để trả nợ cho
ngân hàng chứ còn "chờ được đến lúc thi hành án xong thì cũng oải rồi".
Nhiều ngân hàng hiện nay đã thành lập Công ty AMC trực thuộc để tiến hành xử
lý nợ xấu. Tuy nhiên, tiến trình, quy trình nghiệp vụ để một món nợ xấu được
chuyển lên AMC cũng là cả một quá trình.
Bản chất ngân hàng đã có các hành vi "giấu" nợ xấu. Tuy nhiên, trong một ngân
hàng, các chi nhánh cũng có thể có những hành vi tương tự vì nợ xấu sẽ ảnh
hưởng đến uy tín, lợi nhuận của chi nhánh.
Chính vì thế, nhiều khi lãnh đạo chi nhánh sẽ có các hành động "trợ giúp" khách
hàng, tự cho nhân viên đi đòi nợ trước và chần chừ chuyển sang AMC. Điều này
cũng góp phần làm cho quá trình xử lý nợ bị chậm lại. Tuy nhiên, theo giám đốc
chi nhánh của một ngân hàng thì vấn đề đạo đức cũng là một bài toán băn khoăn
của lãnh đạo chi nhánh: "Xử lý nợ ngay thì chẳng khác nào giết chết ngay lập tức
khách hàng của mình, còn để lại với tình hình này thì không ai dám dự đoán là
chiều hướng sẽ tốt lên hay xấu đi".
Cũng theo chị Hoa, trong quá trình xử lý nợ xấu thì để càng dài sẽ phát sinh càng
nhiều rủi ro. Trong đó, nhiều rủi ro về mặt đạo đức, xã hội như việc khách hàng
vay vốn ngân hàng, rồi còn vay ngoài, khi các sức ép đồng loạt nên khiến người ta
quẫn trí tự tử, hoặc đột quỵ qua đời thì các khâu phía sau còn rắc rối nữa.
Cam go mặt trận pháp lý
Các khách hàng vay vốn thường có tài sản đảm bảo. Và các ngân hàng cũng
thường ký các hợp đồng đảm bảo với khách hàng như hợp đồng thế chấp, cầm
cố... Vì vậy, khi ra toà, các khách hàng thường thua trắng trước ngân hàng và bị xử
lý TSĐB.
Tuy nhiên, con đường này không phải là "toàn hoa hồng" cho phía ngân hàng. Mới
đây, tại tỉnh Quảng Ngãi, toà án tỉnh này đã xử thua một ngân hàng vì hợp đồng
đảm bảo không được soạn thảo đảm bảo tính pháp lý theo quy định của pháp luật.
"lực lượng pháp chế của nhiều ngân hàng, thậm chí ngân hàng rất lớn cũng không
thực sự mạnh. Các hợp đồng, nhất là loại hợp đồng cầm cố, thế chấp được soạn
thảo nhưng yếu về mặt pháp luật, trong đó, quan trọng nhất là việc phân định loại
hình đảm bảo (cầm cố, thế chấp...)... nên rất dễ bị các luật sự giỏi bóc tách sự
không hợp lý, hợp pháp".
Còn theo lãnh đạo Phòng Pháp chế của một ngân hàng thì khi soạn thảo các mẫu
hợp đồng này họ đều xin tham khảo ý kiến của nhiều nguồn nên tính pháp lý đảm
bảo. Tuy nhiên, ông này cũng thừa nhận là các hợp đồng hội sở cung cấp là mẫu,
còn các chi nhánh sẽ tuỳ từng trường hợp để hoàn thiện các thông tin.
Trong đó, sơ hở nhất có thể là các điều khoản liên quan đến TSĐB vì vấn đề này
tương đối rắc rối. "TSĐB càng này càng đa dạng như bất động sản thì có thể là bất
động sản đã hình thành, hoặc hình thành trong tương lai, rồi còn nhiều cái khác
như quyền tài sản, quyền đòi nợ.... nên khi soạn thảo văn bản, chuyên viên hỗ trợ
có thể không cẩn trọng trong việc hành văn dẫn đến những rủi ro pháp lý có thể
tiềm ẩn".
Một thời gian dài, các ngân hàng đua nhau thành lập, đua nhau mở rộng hệ thống
hoạt động, trải rất dài. Quy mô kinh doanh, doanh số cho vay, cấp bảo lãnh... đều
tăng trưởng nóng. Tuy nhiên, có vẻ, mải say kinh doanh nên các công tác thuộc bộ
phận không trực tiếp kinh doanh như công tác pháp chế. Và bây giờ, khi các sự
việc tranh chấp với khách hàng xảy ra về mặt pháp luật thì bộ phận pháp chế lại
càng bộc lộ rõ sự yếu kém khi khả năng định hướng xử lý vụ việc khá yếu.
Thời "bình", khi làm ăn thuận lợi suôn sẻ, các ngân hàng rất chú trọng phát triển
kinh doanh, thậm chí, các hành động "lách" cũng được bật đèn xanh để đảm bảo
lợi nhuận. Nhưng khi kinh tế khó khăn, bộc lộ ra nhiều vấn đề, nhiều ngân hàng
mới nhìn lại thì thấy quá nhiều vấn đề về pháp lý. Lúc này, họ mới lục tục bổ sung
nguồn lực cho lực lượng này. Hy vọng, việc bổ sung này không quá muộn cho
công cuộc xử lý nợ xấu.